Absolutyzm-oświecony (pdf PDF

Preview

Summary

notatki z wykładu...

Description

HISTORIA USTROJÓW PAŃSTW

ABSOLUTYZM OŚWIECONY

ABSOLUTYZM OŚWIECONY - impulsem do przemian było zagrożenie szwedzkie (kraje Europy Środkowej i Wschodniej). Absolutyzm został odmieniony pod wpływem nurtów oświeceniowych i nowych prądów kulturowych. Z jednej strony władcy chcieli zachować duży zakres władzy, ale z drugiej obawiali się sprzeciwu społeczeństwa. Monarchowie rządzili w sposób nieograniczony, nieskrępowany, ale jednocześnie roztaczali swoją opiekę nad państwem: dbali o oświatę, gospodarkę, prawa człowieka czy humanitaryzm. Wdrażano reformy, które nie były bezpośrednim przełożeniem woli panującego, ale miały poprawiać życie jego poddanych i funkcjonowanie państwa. ROSJA: Po Wielkiej Smucie:  władza się odbudowywała, ale na polu międzynarodowym Rosja była słaba;  Rosja straciła port bałtycki w Narwie na rzecz Szwecji; tym samym nie posiadała już innego portu niż ten w Archangielsku, zlokalizowany na brzegu Morza Północnego, przez większość roku był on zamarznięty. PIOTR I (1682 – 1725):  1711 – powstaje Senat Rządzący;  1689 – pełnia władzy; organ o kompetencjach Sądu  Podróże po krajach Europy Zachodniej i Najwyższego fascynacja nimi; o Nadzór nad administracją  Westernyzacja (przekształcanie na modłę zachodnią) Rosji; o Zarządzanie finansami  Sojusz z Danią i Saksonią - wspólny o Kontrole nad wykonawstwem atak na Szwecję; ustaw; rada legislacyjna;  1700 - początek wielkiej wojny o Skład: 9 osób - przewodniczący północnej; początek niekorzystny dla kolegiów ministerialnych, w Rosji; późniejszych czasach ulega  1709 – sukces pod Połtawą zmianie; organ kolegialny;  1721 - pokój w Nystad; Rosja o Początkowo szerokie otrzymała Inflanty z Rygą; kompetencje będą ograniczane; niekwestionowana potęga Rosji  Prikazy zmienione na Kolegia  1721 - przyjęcie przez Piotra I tytułu Ministerialne: kolegialne; organy o Imperatora Wszechrosji; symboliczne charakterze resortowym; ich liczba zwieńczenie reform; tytuł miał przede będzie rosła; wszystkim znaczenie międzynarodowe;  Reforma terytorialna: o W guberniach – gubernator; o W prowincjach – wojewoda; o W dystryktach – komisarz ziemski  1712 – przeniesienie stolicy z Moskwy do Petersburga – miasta wybudowanego na cześć i z polecenia Piotra I;  Wprowadzenie administracji hierarchicznej; podział administracji na 14 stron (tzw. Czynów);  Car skupiał w swoich rękach władzę duchowną: zlikwidowano patriarchat moskiewski, utworzono Święty Synod; patriarchat przywrócono dopiero po obaleniu monarchii. OKRES PRZEWROTÓW PAŁACOWYCH:  Katarzyna I (żona Piotra I), Piotr II - osłabienie władzy centralnej;  Anna (siostrzenica Piotra I), Elżbieta (córka Piotra I) - powrót do absolutyzmu; PIOTR III (1762):  Niezrównoważony psychicznie;

HISTORIA USTROJÓW PAŃSTW

ABSOLUTYZM OŚWIECONY

Jego żoną została pochodząca ze Szczecina Zofia Augusta; przechrzczona w obrządku prawosławnym, przyjęła imię Katarzyna;  Katarzyna dokonała przewrotu pałacowego i przejęła władzę carską; KATARZYNA II (1762 – 1796):  Zwolenniczka rządów osobistych;  Wprowadzenie pensji dla duchownych – jeszcze większe podporządkowanie cerkwi państwu;  Propaganda stosowana jako narzędzie władzy - liczna korespondencja z filozofami europejskimi;  Największy ucisk chłopów w Europie; szlachcic posiadał pełnię władzy nad ludem mieszkającym w jego posiadłościach;  Powołanie Komisji Kodyfikacyjnej – element propagandy;  Potrzeba stronnictwa szlachty – przywracanie im przywilejów samorządowych;  1775 - Zmiana w administracji: o Generał gubernia - kierował nią generał gubernator (wojskowy w stopniu generała, szlachcic, podległy Senatowi Rządzącemu i carowi); gubernia - kierował nią gubernator; powiatem kierował isprawnik; głównym kryterium przy ustalaniu nowego podziału zostało zaludnienie terenu;  1785 – ustanowienie samorządu szlacheckiego w guberniach i powiatach; wybór marszałków szlachty i kandydatów na isprawników; samorząd miejski poddany kontroli władz gubernialnych; rada miejska (Duma Powszechna); zarząd miejski (Duma Sześciu Radnych), na czele rady i zarządu prezydent miasta.  Sądownictwo: o Katarzyna wprowadza zmiany w Senacie Rządzącym : 6 departamentów; rosyjski sąd najwyższy; pełnił funkcje sądu administracyjnego; o sądy patrymonialne (w dobrach patrymonialnych); o W powiecie: oddzielne sądy dla niższej szlachty i chłopów; apelacje od tych sądów kierowano do trybunałów karnych i cywilnych w guberniach; trzecia instancja, właściwa dla wszystkich stanów - izby sądowe: karna i cywilna; ostatnią instancją był Senat Rządzący; o W miastach: magistrat miejski. PRUSY:  Historia błędów dyplomatycznych  1521 - zwycięstwo Polski nad Zakonem Polski; Krzyżackim;  Albrecht Hohenzollern – ostatni  1563 – 1570 – wojna północna (polsko Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego; – rosyjska): sekularyzacja zakonu; przekształcenie o Inflanty przepadają Polsce; król państwa zakonnego w Prusy Książęce musiał poczynić ustępstwa w lenno polskie; czasie wojny na rzecz Prus;  Dziedziczenie: wyłączenie zgodził się na przejęcie Prus brandenburskiej linii dynastii przez brandenburską linię Hohenzollernów; Hohenzollernów w przypadku  Mieszkańcy Prus mieli prawo bezpotomnej śmierci linii odwoływania się od wyroków sądów pruskiej; pierwszej instancji do sądów w Polsce;  1657 – traktaty welawsko – bydgoskie - zapewniały suwerenność Prus; zwalniały księcia pruskiego z zależności lennej względem Polski; ustanowiono margrabię brandenburskiego władcą państwa pruskiego FRYDERYK III/FRYDERYK I PRUSKI - przyjmuje tytuł króla pruskiego w 1701  Zarząd centralny: Tajna Rada Stanu (Geheimer Staatsrat);  Reformy administracyjne: 

HISTORIA USTROJÓW PAŃSTW

ABSOLUTYZM OŚWIECONY

3 kolegia o charakterze ministerialnym: o Generalne dyrektorium (Generaldirektorium) (5 departamentów); o Ministerstwo gabinetowe (Kabinettministerium) (sprawy zagraniczne); o Ministerstwo sprawiedliwości (Justizministerium) (sprawy sądowe i wyznaniowe) FRYDERYK WILHELM I (1713 – 1740):  Ogromna rozbudowa wojska (z 40 tys. Do 190 tys. Żołnierzy);  Pruski dryl - żelazna, wojskowa dyscyplina;  1717 – Sejm Niemy w Polsce – ograniczenie armii polskiej do 24 tys. Żołnierzy;  1720 - układ w Poczdamie – porozumienie Prus i Rosji – utrzymanie dotychczasowego ustroju państwa polsko – litewskiego  1732 – Traktat Trzech Czarnych Orłów - poparcie dla wspólnego kandydata na tron polski; FRYDERYK II (1740 – 1786):  Pierwszy władca oświecony w Prusach;  Dziedziczenie tronu według zapisów Złotej Bulli (1354) we wsparciu dispositio achillea (rozciągnięcie zasady dziedziczenia na kolejne nabytki terytorialne) - dziedziczenie w systemie legalnej i świeckiej primogenitury męskiej;  Privilegium de non apellando i privilegium de non evocando rozciągnięto na teren całych Prus;  1763 – przymus edukacji dla dzieci płci męskiej;  1756 – 1763 – wojna siedmioletnia między Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem a Francją, Austrią, Rosją, Szwecją i Saksonią;  Reforma administracji: ujednolicenie struktur na terenach odbieranych sąsiadom; ostatecznie Prusy podzielono na rozległe departamenty, a ten na powiaty ( Kreis); o Na czele departamentów: organy kolegialne – kamery wojny i domen: zabezpieczenie wojska, administracja dóbr królewskich, sprawy finansowe, magazynowanie środków i zarząd; o Na czele powiatów: Landrat: mianowany przez króla spośród kandydatów wybranych przez szlacheckie sejmiki powiatowe; pochodził z terenu, którym miał zarządzać; wykonywał zarząd ziemski i podlegał Generalnemu Dyrektorium; o Miasta: nadzorowane od strony skarbowej przez Radcę Skarbowego (Seuerrat).  Sądownictwo: o Na podstawie zapisów Złotej Bulli, Brandenburgia była wyłączona spod sądownictwa cesarskiego; od 1495 r. sądownictwo realizowane było przez Sąd Kameralny Rzeszy; o Od 1746 r. wszystkie kraje pruskie otrzymały egzempcję od cesarskiego zwierzchnictwa sądowego; utworzenie sądu najwyższego w Berlinie;  Religia: luteranizm; tolerancja religijna (ze względu na liczne katolickie tereny podbite). AUSTRIA  1713 – sankcja pragmatyczna – Karol VI Habsburg chciał zagwarantować tron dla swojej córki  1740 – 1748 – wojna o sukcesję austriacką;  1748 - pokój w Akwizgranie: uznanie Marii Teresy na tronie; Śląsk włączony do terenu państwa pruskiego;  1756 – 1763 - Wojna siedmioletnia: Austria z Rosją o Francją przeciwko Prusom i Anglii; o Cud domu brandenburskiego – niespodziewany zwrot w działaniach strony rosyjskiej: przekazanie części armii rosyjskiej Prusom przez Piotra III, wycofanie Rosji z wojny przez Katarzynę II;  1763 – pokój w Hubertusburgu – Maria Teresa zrzekła się ostatecznie praw do Śląska i ziemi kłodzkiej na rzecz Prus; Fryderyk II poparł księcia Józefa II na kandydata na cesarza austriackiego; MARIA TERESA (1740/48 - 1780):  Potrzeba reform i umocnienia państwa;  1761 – utworzenie Rady Państwa - skład: kanclerz, trzech ministrów, sześciu radców

HISTORIA USTROJÓW PAŃSTW

ABSOLUTYZM OŚWIECONY

stanu; ciało doradcze Marii Teresy; kierowanie i kontrola administracji: o Nadworna Izba Skarbowa; o Tajna Kancelaria Stanu; o Nadworna Rada Wojenna; o Najwyższa Izba Sprawiedliwości;  Ograniczenie pańszczyzny, zakaz usuwania chłopa z ziemi;  Od 1765 roku współrządził z nią jej syn, Józef  Poglądy absolutyzmu oświeconego: o Podatki obciążające wszystkie grupy społeczne; o Nowy, wyedukowany aparat biurokratyczny; o System zabezpieczania urzędników; o Reforma oświaty - świeckie szkoły ludowe; o Podporządkowanie Kościoła państwu - józefinizm (bez zrywania stosunków z Watykanem); JÓZEF II (1780 – 1790):  Podział kraju na cyrkuły, cyrkuły podzielono na urzędy;  1781 – edykty o tolerancji (Patenty tolerancyjne) - swoboda wyznania;  1781 – 1785 – zniesienie poddaństwa chłopów; pańszczyzna ograniczona do 3 dni w tygodniu;...