ALW samenvatting - college + notities + extra\'s bij max havelaer PDF

Preview

Summary

college + notities + extra's bij max havelaer...

Description

ALGEMENE LITERATUURWETENSCHAP 1. INLEIDING De relatie tussen wetenschap en literatuur wordt gekenmerkt door een oxymoron, omdat het twee van elkaar uitsluitende werelden zijn. Wetenschap wordt gekenmerkt door de bètawetenschapen en exacte wetenschappen, literatuur door alfawetenschappen, geesteswetenschappen en humane wetenschappen. The Two Cultures (1959) is het werk van Brits schrijver en wetenschapper Snow waarin wetenschap en literatuur als twee aparte culturen beschreven worden. Hij komt tot de vaststelling dat de kloof tussen exacte wetenschappen en humane wetenschapen haast onoverbrugbaar zijn geworden. Intellectuelen (zij die van alle markten thuis waren) konden niet meer mee met wetenschappers door de snelheid waarmee wetenschap uitbreidde. Het gevolg hiervan is dat twee werelden elkaar minder en minder konden begrijpen. Er werd met alsmaar meer wantrouwen en onbegrip naar elkaar gekeken.

INHOUD 1. Inleiding.................................................................................................................................................................1 2. Hoe literatuur en wetenschap hun eigen weg gingen (geschiedenis)..................................................................6 2.1. In den beginne….............................................................................................................................................6 2.2. Het breukmoment..........................................................................................................................................6 2.3. De dageraad van de (Vroeg) Moderne Tijd....................................................................................................6 2.3.1. 1450: boekdrukkunst...............................................................................................................................6 2.3.2. 1492: Columbus.......................................................................................................................................6 2.3.3. 1453: Val van Constantinopel..................................................................................................................6 2.3.4. 1517: Reformatie (Contrareformatie).....................................................................................................7 2.4. De ‘Wetenschappelijke’ Revolutie..................................................................................................................7 2.4.1. Copernicus (astronomie).........................................................................................................................7 2.4.2. Andreas Vesalius......................................................................................................................................7 2.5. Nieuw, modern, mens- en wereldbeeld.........................................................................................................7 2.5.1. Francis Bacon (1561 – 1626)...................................................................................................................7 2.5.2. Verlichting (18de eeuw)..........................................................................................................................8 2.5.3. Industriële Revolutie (19de eeuw)..........................................................................................................9 2.5.4. Samengevat.............................................................................................................................................9 2.6. En het werd nog erger…...............................................................................................................................10 2.6.1. Science wars in de jaren 1990...............................................................................................................10 3. Literatuurwetenschap.........................................................................................................................................11

1

4. Inleiding tot (De) Max Havelaar..........................................................................................................................12 4.1. Een beetje geschiedkundige achtergrond....................................................................................................12 5. Het filosofische denken over literatuur. Van Plato tot Aristoteles tot Kant........................................................14 5.1. Literatuur als mimese (= weerspiegeling)....................................................................................................14 5.1.1. Plato (427 – 347 V.Chr.).........................................................................................................................14 5.1.2. Aristoteles (384 – 322 V.Chr.)................................................................................................................15 5.1.3. Conclusies..............................................................................................................................................16 5.2. Aanloop naar de Romantiek (Emmanuel Kant, Edmund Burke, …)..............................................................16 5.2.1. Van ‘spiegel’ tot ‘lamp’..........................................................................................................................16 5.2.2. Doorbraak Romantiek: de theorie van het sublieme............................................................................17 5.2.3. Reeks notities en opvattingen die op de literaire agenda in de romantiek een centrale rol zullen spelen..............................................................................................................................................................22 5.2.4. Tot slot...................................................................................................................................................22 6. De autonomistische literatuurtheorieën.............................................................................................................23 6.1. Inleiding........................................................................................................................................................23 6.2. Het Russisch Formalisme..............................................................................................................................23 6.2.1. Rusland na 1920....................................................................................................................................23 6.2.2. Twee grote groeperingen......................................................................................................................24 6.2.3. Belangrijkste begrippen.........................................................................................................................24 6.2.4. Vladimir Propp (1895 – 1970)...............................................................................................................26 6.3. Het Praagse Structuralisme..........................................................................................................................27 6.3.1. De Saussure (1857 – 1913)....................................................................................................................27 6.3.2. Praagse Structuralisme (1920 – 1950)..................................................................................................29 6.3.2.5. Samenvattend.....................................................................................................................................32 6.4. Franse Structuralisme (1950 – 1970)...........................................................................................................32 6.4.1. A.J. Greimas...........................................................................................................................................32 6.4.2. Algemene eigenschappen structuralisme.............................................................................................32 6.4.3. Bedenkingen?........................................................................................................................................33 6.4.4. Claude Lévy-Strauss (1908 – 2009).......................................................................................................33 6.4.5. Roland Barthes (1915 – 1980)...............................................................................................................33 6.4.6. Gérard Genette (1930 – 2018)..............................................................................................................34 6.5. New Criticism (1920 – 1960)........................................................................................................................34

2

6.5.1. Voorgeschiedenis is Liberal Humanisme...............................................................................................34 6.5.2. T.S. Eliot.................................................................................................................................................35 6.5.3. Kenmerken New Criticism.....................................................................................................................35 6.5.4. Manieren voor onderzoek.....................................................................................................................36 6.6.

Poststructuralisme.................................................................................................................................37

6.6.1. Terminologie..........................................................................................................................................37 6.6.2. Structuralisme vs. poststructuralisme...................................................................................................37 6.6.3. Rol van de auteur..................................................................................................................................38 6.6.4. Jacques Derrida (1930 – 2004)..............................................................................................................39 7. Marxistische literatuurstudie..............................................................................................................................42 7.1. Inleiding........................................................................................................................................................42 7.2. Karl Marx (1818 – 1883)...............................................................................................................................42 7.2.1. Enkele centrale ideeën..........................................................................................................................42 7.3. Georg Lukacs (1885 – 1971).........................................................................................................................44 7.3.1. Filosofische situering.............................................................................................................................44 7.3.2. Enkele begrippen...................................................................................................................................44 7.3.3. Reacties op Lukacs.................................................................................................................................45 7.4. Institute für Sozialforschung (aka: Frankfurter Schule)................................................................................46 7.4.1. De ‘kritische theorie’ van de Frankfurter Schule...................................................................................46 7.4.2. Theodor Adorno....................................................................................................................................46 7.4.3. Herbert Marcuse (1898 – 1979)............................................................................................................47 7.4.4. Jürgen Habermas (°1929)......................................................................................................................47 7.5. Marxisme en postmodernisme?..................................................................................................................47 7.5.1. ‘La condition postmoderne’..................................................................................................................47 7.5.2. Postmodernisme en poststructuralisme? Toelichting begrippen.........................................................48 7.5.3. Postmodernisme als poëtica.................................................................................................................48 7.5.4. Marxisme versus postmodernisme.......................................................................................................50 7.5.5. Kruisbestuiving marxisme en postmodernisme....................................................................................51 8. Postkolonialisme..................................................................................................................................................54 8.1.

Marxisme en imperialisme....................................................................................................................54

8.2. De jaren 1960 als kantelpunt.......................................................................................................................54 8.3. Enkele sleutelbegrippen...............................................................................................................................54 3

8.3.1. Imperialisme..........................................................................................................................................54 8.3.2. Kolonialisme..........................................................................................................................................54 8.3.3. Eurocentrisme.......................................................................................................................................54 8.3.4. Postkolonialisme....................................................................................................................................55 8.3.5. Postkoloniale literatuurtheorie.............................................................................................................55 8.4. Edward Said (1935 – 2003)...........................................................................................................................55 8.4.1. Aladdin (1992).......................................................................................................................................55 8.4.2. Kuifje in Congo (1931)...........................................................................................................................56 8.4.3. Oriëntalisme voor Said..........................................................................................................................56 8.5. “Nobele wilde”.............................................................................................................................................56 De klassieke mimetische benaderingen..................................................................................................................58 Wat is er met ‘Max Havelaar’ aan de hand zodat het geen roman is die je op vakantie zou lezen. Welke elementen dragen bij tot het feit dat het geen roman is zoals andere romans?...............................................58 de ik-verteller, Batavus Droogstoppel, zijn persoonlijke kijk op de literatuur. Vat zijn opvattingen samen. Aan welke eisen moet literatuur volgens Droogstoppel tegemoetkomen? Hoe ziet hij de verhouding tussen literatuur en werkelijkheid?............................................................................................................................58 Op welke manier wordt de lezer in deze hoofdstukken, als het ware over het hoofd van Droogstoppel heen, duidelijk gemaakt dat hij de literatuuropvattingen van Droogstoppel niet al te ernstig moet nemen?........58 Lees het begin van Boek X uit Plato’s Politeia (ca. 380 v. Chr.; Nederlands: De Staat of De Republiek). Socrates (de ik-verteller) geeft in een dialoog zijn visie op de literatuur weer..................................................................58 Vat zijn visie samen en confronteer ze met die van Batavus Droogstoppel (geef zo veel mogelijk punten van overeenkomst en verschil)..............................................................................................................................59 Russisch Formalisme...............................................................................................................................................60 Lees het hoofdstuk ‘Russisch formalisme’ van J.J. van Baak uit R.T. Segers (red.), Vormen van literatuurwetenschap (1985), p. 13 t.e.m. 27.....................................................................................................60 Verklaar de volgende begrippen:....................................................................................................................60 Zoek zelf in de literatuurgeschiedenis een voorbeeld van een bekende raamvertelling en leg kort uit hoe deze raamvertelling in elkaar zit......................................................................................................................60 Max Havelaar...........................................................................................................................................................61 Max Havelaar is formeel een erg experimenteel boek, zeker voor de periode waarin het werd geschreven. Het ligt dan ook voor de hand dat er veel voorbeelden van ostranenie in te vinden zijn. Kijk onder meer eens naar de volgende fragmenten en geef aan waarom deze bevreemdend zijn:............................................................61 Vergelijk het begin van het vijfde hoofdstuk (de alinea die begint met "Het is myn doel niet", p. 89) met het begin van het negende hoofdstuk...................................................................................................................61 Zoek een duidelijk voorbeeld van ostranenie in het vierde hoofdstuk...........................................................61 Waarom werkt het slot van de roman bevreemdend? (pp. 335-339)............................................................61

4

Kies nu zelf minstens één fragment dat je tijdens je lectuur in verwarring heeft gebracht en probeer aan te geven door welke technische ingreep die verwarring werd veroorzaakt.......................................................61 Max Havelaar is opgebouwd als een mise-en-abymestructuur. Probeer die ingebedde structuur van een verhaal-in-een-verhaal-in-een-verhaal te tekenen door de volgende vertellers in de juiste hiërarchie te plaatsen: Droogstoppel, Stern, Max Havelaar, Multatuli................................................................................61 Ga op zoek naar twee metaforen en twee metonymieën in de roman..........................................................61 Teken een actantieel model met een ander subject dan Droogstoppel of Max Havelaar..............................62 Marxistische literatuurtheorie................................................................................................................................63 Verklaar de begrippen onderbouw-bovenbouw en ideologie........................................................................63 Welk aspect domineert de marxistische literatuurbenadering: het autonomistische, het expressieve, het pragmatische of het mimetische? Beargumenteer.........................................................................................63 Hoe verhoudt de literatuurtheorie van Georg Lukacs zich tot het Russisch Formalisme?.............................63 Herlees de parabel over de Japanse steenhouwer (hoofdstuk 11, p. 191-193).................................................63 Probeer vanuit een marxistisch perspectief een analyse te maken van deze parabel. Overweeg hierbij volgende kwesties: waar zijn marxistisch geïnspireerde literatuuronde...