Budowa skóry i przydatków PDF

Preview

Summary

notatki...

Description

WYKŁAD 1 PLAN WYKŁADU (15h) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Budowa i funkcje skóry Gruczoły potowe i łojowe Typy skóry Skóra mężczyzn i kobiet Skóra niemowląt i dzieci Starzenie się skóry Budowa włosa Budowa paznokcia

EGZAMIN: test (20 pytań)- 4odpowiedzi, 1 odpowiedź prawidłowa Skala ocen: 55-65%-3 66-70%-3+ 71-80%-4 81-85%-4+ 86-100%-5

KOSMETYK (produkt kosmetyczny)-oznacza każdą substancję lub mieszaninę przeznaczoną do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz zewnętrznymi narządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana ich wyglądu, ochrona, utrzymywanie dobrej kondycji lub korygowanie zapachu ciała. W definicji produktu kosmetycznego można wyróżnić 3 elementy: • • •

Określenie formy produktu (substancja bądź mieszanina) Określenie miejsca aplikacji (zewnętrzny kontakt z ciałem: naskórek, owłosienie, paznokcie, wargi; zewnętrzne narządy płciowe; kontakt z częściami jamy ustnej) Określenie celu stosowania=funkcja produktu (utrzymywanie w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała, ulepszanie zapachu ciała)

Funkcje dodatkowe: -działanie hamujące rozwój mikroorganizmów (toniku do twarzy) -działanie bakteriostatyczne (szampon przeciwłupieżowy) Podstawową funkcją kosmetyków nie może być: • • • •

Leczenie Zapobieganie chorobom Działanie bakteriobójcze (antyseptyczne) Działanie przeciwwirusowe

Kosmetyk nie może być stosowany w celu modyfikacji funkcji fizjologicznych organizmu (np. powodować utraty wagi)

SUBSTANCJA-oznacza pierwiastek chemiczny i jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność lub zmiany jej składu

FUNKCJE PODSTAWOWE/DODATKOWE KOSMETYKÓW: •

Mydło:

Funkcja podstawowa: działanie myjące Funkcja dodatkowa: działanie hamujące rozwój mikroorganizmów •

Krem

Funkcja podstawowa: działanie nawilżające, natłuszczające, ochronne Funkcja dodatkowa: ochrona UV •

Kosmetyk plażowy

Funkcja podstawowa: ochrona UV Funkcja dodatkowa: działanie odstraszające komary

BUDOWA SKÓRY • •

Osłona pokrywająca całą powierzchnię ciała Składa się z powłoki właściwej, czyli skóry i jej przydatków: gruczołów, włosów, paznokci.

Naskórek • Skóra właściwa • Tkanka podskórna •

SKÓRA: • • • •

Największy organ naszego organizmu Powierzchnia ok. 1,5-2m2 Przeciętna masa ok. 3,5-4,5kg, co stanowi ok 6% masy ciała Grubość skóry: 0,5 do 4,5mm

naskórek: • • •

Przeciętnie ma 0,1mm grubości Na twarzy 0,02mm Na podeszwie stopy od 1 do 4mm

FUNKCJE SKÓRY: • •

Najważniejszą funkcją skóry jest ochrona organizmu: stanowi barierę między organizmem a środowiskiem zewnętrznym Złożone funkcje ochronne, wydzielnicze i regulacyjne

bierne funkcje: → → → →

Ochrona przed zimnem, ciepłem, promieniowaniem Ochrona przed uciskiem, uderzeniem, tarciem Ochrona przed działaniem substancji chemicznych Ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów i pasożytów

aktywne funkcje: → → → → → →

Ochrona przed mikroorganizmami, które przedostały się do skóry Wchłanianie określonych substancji czynnych Wydalanie potu-funkcja chłodzenia Regulacja krążenia krwi i termoregulacja (rozszerzanie i zwężanie naczyń krwionośnych) Narząd zmysłu odbierający bodźce ucisku, drgań, bólu, temperatury Produkcja hormonów miejscowych w tkankach skóry

SKÓRA JAKO BARIERA Działa w dwie strony: • • •

W miarę swoich możliwości nie wpuszcza substancji obcych “wypuszcza” bardzo niewiele, głównie wodę Bariera półprzepuszczalna

NASKÓREK • •

Stanowi zewnętrzną warstwę naszego ciała i tym samym jest w stałym kontakcie z otoczeniem Zbudowany z komórek (keratynocyty- komórki właściwe naskórka) i substancji międzykomórkowych

•

Składa się z 6-20 warstw komórek

• • • • • • • • • •

Podstawową masę naskórka tworzą keratynocyty-95% W procesie keratynizacji naskórka przekształcają się w korneocyty=komórki bezjądrzaste Komórki Merkla Komórki Langerhansa Melanocyty Jest to tkanka dynamiczna- ulega ciągłym przemianom Nie posiada naczyń krwionośnych Zakończenia nerwowe pochodzące ze skóry właściwej wnikają do naskórka Naskórek pełni przede wszystkim rolę ochronną Duże znaczenie z punktu widzenia estetycznego

naskórek żywy: • •

Warstwa podstawna (najgłębiej położona) Warstwa kolczysta

naskórek martwy (rogowaciejący): • • •

Warstwa ziarnista Warstwa jasna Warstwa rogowa

Stratum lucidum- bardzo cienka warstwa; występuje tylko tam gdzie skóra jest gruba(wewnątrz dłoni, na podeszwach stóp)

WYKŁAD 2 •

W 95% naskórek zbudowany jest z keratynocytów

KERATYNOCYTY- powstają na zasadzie podziału mitotycznego, jedna z komórek wędruje do powierzchni, przekształca się jej jądro, komórka ta staje się martwa i przekształca się w KORNEOCYT

1.WARSTWA PODSTAWNA • • • • • • • •

Najgłębsza warstwa komórek naskórka Warstwa rozrodcza, żywa, zdolna do podziałów komórkowych Zbudowana z jednego rzędu walcowatych komórek, ściśle do siebie przylegających Wśród keratynocytów znajdują się komórki macierzyste naskórka Górna komórka wędruje na powierzchnię, aby złuszczyć- ten proces to keratynizacja naskórka (komórka traci jądro, zamiast jądra jest białko- keratyna) Czas przejścia komórek z warstwy podstawnej do warstwy rogowej to prawidłowo ok.28- 30 dni. Komórki warstwy podstawnej łączą się z błoną podstawną za pomocą desmosomów (hemidesmosomów) Komórki warstwy podstawnej łączą się ze sobą za pomocą desmosomów

MELANOCYTY komórki syntezujące melaninę(komórki barwnikowe), odpowiadające za kolor skóry; występują głównie między keratynocytami warstwy podstawnej

MELANOCYTY: funkcje • • •

Ochrona skóry przed szkodliwym wpływem promieniowania UV Komórki układu odpornościowego organizmy wykazującymi powiązania funkcjonalne i biochemiczne z układem immunologicznym W skórze wchodzą w interakcję z innymi komórkami układu odpornościowego (układ immunologiczny skóry, ang. skin immune system- SIS) i biorą czyny udział w reakcjach obronnych toczących się w jej obrębie

KOMÓRKI LANGERHANSA • • • •

Odpowiadają za mechanizm odpornościowy skóry Pochodzą ze szpiku kostnego Komórki dendrytyczne naskórka, odpowiadają za mechanizmy obronne skóry Stanowią pierwszą linię obrony organizmu, wychwytując obce substancje i prezentując je innym komórkom układu odpornościowego

KOMÓRKI LANGERHANSA: funkcje •

Uczestniczą w:

-Mechanizmach obrony przed drobnoustrojami -W nadzorze immunologicznym skóry -W fazie indukcji alergii kontaktowej -W patogenezie przewlekłych zapalnych chorób skóry i błony śluzowej •

Nie mają określonego czasu eksploatacji, mogą funkcjonować całe życie

KOMÓRKI MERKLA • • • • •

Odpowiadają za doznania dotykowe (są to receptory czuciowe) Stanowią tylko 1% komórek naskórka Stykają się z włóknami nerwowymi Występują liczniej na wargach, powierzchniach dłoni oraz opuszkach palców Rejestrują bodźce wibracyjne przekazując je do zakończeń nerwowych, z którymi się kontaktują

MELANOSOMY • • • •

Odpowiedzialne za proces melanogenezy Melanosomy są przekazywane z wypustek melanocytów do komórek sąsiadujących Melanocyt zawiera zmienną liczbę melanosomów Barwa skóry zależy od aktywności melanocytów, czyli od ilości wytwarzanych ziaren melaniny

MELANINA • • •

Melanina powstaje z tyrozyny w wyniku licznych reakcji chemicznych Enzymem, który jest odpowiedzialny za przekształcenia prowadzące do powstania melaniny jest tyrozynaza Jednym z bezpośrednich czynników aktywujących tyrozynazę są jony miedzi

MELANOGENEZA Czynniki pobudzające melanogenezę: •

Promieniowanie UV

• • •

Stan zapalny Metale (miedź, żelazo) Niektóre hormony np. Hormon przysadki mózgowej (MSH-melanocyte stimulating hormon), hormony płciowe (głównie estrogeny) i inne

Czynniki hamujące melanogenezę: • •

Hormony (gł. Kora nadnerczy) Witaminy (gł. C)

2.WARSTWA KOLCZYSTA • • •

Najgrubsza warstwa naskórka- składa się z kilku 9do 12) rzędów komórek wielobocznych połączonych ze sobą za pomocą desmosomów Komórki przesuwając się ku górze ulegają spłaszczeniu Dochodzi tu do zaniku jąder w górnym rzędzie górnej warstwy

Warstwa podstawna i kolczysta tworzą żywy, czynny metabolicznie naskórek, zdolny do podziału komórek zwany mianem warstwy MALPIGHIEGO. • • •

W tej warstwie zaczyna się tworzyć cement międzykomórkowy, którego głównym składnikiem są ceramidy Pomiędzy komórkami warstwy kolczystej i cementem międzykomórkowym krąży płyn limfatyczny z substancjami odżywczymi W komórkach: synteza cytokeratyn

FUNKCJE: -

Warstwa kolczysta bierze udział w procesie pigmentacji i w odbudowie komórek w czasie zranienia oraz w tworzeniu się nowych komórek do 10 roku życia

3.WARSTWA ZIARNISTA • • •

Komórki produkują keratynę i substancje hydrofobowe Wrzecionowate komórki o spłaszczonych jądrach wypełnionych ziarnami keratynohialiny i tonofibryli, które po obumarciu jądra i cytoplazmy tworzą keratynę Białka i lipidy wydostają się z komórek tworząc

barierę Reina- związek białkowo- lipidowy, chroniący przed nadmiernym parowaniem wody z powierzchni skóry -bariera ta jest trudno przepuszczalna dla wody, dzięki czemu zatrzymuje ją w skórze -woda również nie może wniknąć do skóry

CIAŁKA ODLANDA (keratynosomy)- wytwarzają glikofosfolipid uwalniany w czasie obumierania powierzchniowych keratynocytów i działający jak klej spajający łuski rogowe.

4.WARSTWA JASNA( stratum lucidum) • • •

Między warstwą ziarnistą a rogową Występuje głównie na stopach i dłoniach- tam gdzie naskórek jest grubszy, zrogowaciały Jest to wąskie pasmo bezpostaciowe, zbudowane z białka

• •

Keratynocyty tej warstwy nie mają jąder i są wypełnione filamentami cytokeratynowymi, mają jeszcze zachowane desmosomy Rozpoczyna się proces przekształcenia keratynohialiny i innych składników keratyncytów w NMF (naturalny czynnik nawilżający)

5. WARSTWA ROGOWA • •

Główny element ochrony skóry- 20-30 μm (mikrometr) Korneocyty- wypełnione białkiem- keratyną oraz NMF -korneocyty przylegające (łac. Stratum compactum)- korneocyty w stratum compactum są połączone korneodesmosomami

-korneocyty luźno ułożone (łac. Stratum disfunctum)- przy przejściu do stratum disfunctum degradacji pod działaniem enzymów proteolitycznych

•

korenodesmosomami ulegają

Teoria “cegieł i zaprawy”

CEMENT MIĘDZYKOMÓRKOWY: -

To lipidy naskórka Cement łączący komórki w warstwie rogowej zapewnia spoistość w warstwie rogowej Zabezpiecza skórę i cały organizm przed możliwością penetracji obcych substancji z zewnątrz Stanowi barierę dla wody Decyduje o zatrzymaniu wody w naskórku Zapewnia miękkość i elastyczność skórze Przepuszcza związki rozpuszczalne w lipidach cementu

EFEKT BARIERY:

• • •

Keratyna Tłuszcze Struktura anatomiczna

SKŁAD LIPIDÓW (cement międzykomórkowy) • • • • •

Ceramidy 40% Sterole i pochodne 25% Kwasy tłuszczowe 18% Węglowodory 11% Inne 6%

CERAMIDY • • • • • • •

Obecne pomiędzy korneocytami ceramidy warunkują szczelność, jak i stabilność bariery naskórkowej Ich podstawową jednostką jest sfingozyna Mogą ulec uszkodzeniu na skutek działania szkodliwych czynników zewnętrznych - np. Słodki myjące (mydła) wypłukują elementy cementu międzykomórkowego W starzejącej się skórze produkcja ceramidów staje się niewystarczająca W wyniku tych procesów warstwa ochronna staje się nieciągła- powstają “dziury”, przez które ucieka woda oraz wnikają substancje szkodliwe i drobnoustroje Przesuszenie skóry Starzenie skóry

→ Ceramid 1 odpowiada za właściwą budowę cementu międzykomórkowego -jego obecność warunkuje spoistość całej struktury -jest przekształcony w ster sfingozyny wiążący się ze ścianą korneocytu -ceramid ten jest niezastępowany przez inne lipidy

Skład warstwy rogowej: • • •

70% proteiny 20% lipidy 10% wody KORNEOCYTY

• • •

Podstawowym budulcem jest keratyna fibrylarna i bezpostaciowa Płaskie: średnica ok. 4mikrometrów, grubość ok. 0,3 mikrometra Korneocyty są bardzo odporne:

-na działanie proteaz -na denaturację (termiczną i chemiczną) •

W strukturze korneocytów można wyróżnić rdzeń i ścianę (tzw. Kopertę)

KORNEOCYTY: rdzeń •

Proteiny:

-keratyna -niewielka ilość filigryny • •

Woda syanowiąca m.in. czynnik plastyfikujący Niskocząsteczkowe substancje hydrofilowe i higroskopijne (naturalny czynnik nawilżający NMF)

KORNEOCYTY: koperta(ściana) •

Stanowi 5-7% masy korneocytu

-90% proteiny -10% lipidy -wiązania kowalencyjne: proteiny-lipidy •

Zapewnia spójność całej struktury KERATYNA

• • • • • •

Keratyny (gr. keras=róg)- wysoce heterogeniczna rodzina białek fibrylarnych o zwartej strukturz, którą utrzymują mostki S-S cystyny Keratyna miękka - występuje w korneocytach Keratyna twarda- występuje we włosach i paznokciach Duża zawartość siarki- obecność cysteiny (do 17%) Aminokwas ten jest zdolny do tworzenia wiązań dwusiarczkowych między resztami znajdującymi się w dwóch różnych łańcuchach Takie połączenie stabilizuje włóknistą strukturę keratyny

UDZIAŁ AMINOKWASÓW • • • • •

33% aminokwasy obojętne (glicyna, alanina, fenyloalanina, leucyna, izoleucyna, walina, prolina) 25% aminokwasy hydroksylowe (tyrozyna, seryna, treonina) 18% aminokwasy kwasowe (kwas asparaginowy i glutaminowy) 11% aminokwasy zasadowe (lizyna, arginina, histydyna, tryptofan) Do 17% pozostałe aminokwasy (cysteina)

FILAGRYNA • • • • • • • • •

Zasadowe białko bogate w histydynę, o masie cząsteczkowej ok. 37kD Syntezowana jest już w obrębie warstwy ziarnistej Prekursor- profilagryna będąca głównym składnikiem ziarnistości keratohialinowych warstwy ziarnistej Wraz z przechodzeniem komórek do warstwy rogowej, profilogryna ulega strawieniu do monomerów filagryny Uwolnione cząsteczki, łącząc włókna keratynowe, prowadzą do szybkiego zapadania się komórki, jej spłaszczeniu i utworzenia bezjądrowej łuski korneocytu Marker terminalnie zróżnicowanych keratynocytów Funkcja: spajanie włókien keratynowych Metabolizm filigryny prowadzi do powstania NMF Kluczowe białko warunkujące prawidłową barierową funkcję naskórka

• •

Funkcja ta może być zaburzona wskutek obecności mutacji w genie kodującym filagrynę Zmiany w strukturze tego genu mogą wpływać na predyspozycję do rozwoju takich chorób jak: rybia łuska zwykła, atopowe zapalenie skóry (AZS)

RYBIA ŁUSKA ZWYKŁA • • •

Schorzenie charakteryzujące się nagromadzeniem na powierzchni skóry zrogowaciałych komórek naskórka, związane z nadmiernym ich wytwarzaniem jak również z zaburzeniem ich usuwania Pierwsze objawy choroby pojawiają się między 3. miesiącem a 4. rokiem życia Dachówkowato ułożone płaty warstwy rogowej naskórka (łuski)

ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY • • • • • • •

Choroba przewlekła i nawrotowa 10-20% populacji w zależności od regiony świata Najczęściej pojawia się u noworodków lub między 6. a 7. rokiem życia Uszkodzenie bariery naskórkowej skutkujące wzmożoną utratą wody i zmniejszonym nawilżeniem skóry Swędzenie Rumieniowe, sączące się, pokryte strupami zmiany Można minimalizować objawy stosując kosmetyki

KWASY TŁUSZCZOWE → NASYCONE → NIENASYCONE

• •

Jednonasycone (omega-9) Wielonasycone( omega-6; omega-3)

KWAS LINOLOWY

•

Należy do tzw. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT)

Bogate źródła kwasu linolowego to różne oleje roślinne: -

Słonecznikowy Sojowy Krokoszowy Z pestek winogron Z kiełków pszenicy Kukurydziany

• •

Sezamowy Archaidowy Obniżenie zawartości kwasu linolowego prowadzić może do niszczenia struktury spoiwa międzykomórkowego w warstwie rogowej Dochodzi do upośledzenia działania bariery naskórkowej i zwiększenia przeznaskórkowej utraty wody (transpidermal water loss TEWL):

-zwiększone dyfundowanie wody z naskórka -suchość skóry -obniżenie jej elastyczności -powstawanie zmarszczek • •

Spadek zawartości kwasu linolowego w mieszku włosowym prawdopodobne przyczynia się do tworzenia zaskórników i jest jedną z potencjalnych przyczyn trądziku pospolitego Zaburzenia przemianu kwasu linolowego w gamma-linolenowym skutkują powstawaniem przewlekłych stanów zapalnych np.:

-atopowego zapalenia skóry -dziecięcego wyprysku łojotokowego -niektórych form trądziku

NIEDOBÓR NNKT •

KWAS LINOLOWY

-nieprawidłowości budowy ceramidu 1 •

KWAS GAMMA-LINOLOWY

-zaburzenie keratynizacji -zaburzenia syntezy NMF -zaburzenie syntezy lipidów cementu

WODA W SKÓRZE

NMF (natural moisturizing factor) • • • • •

Naturalny czynnik nawilżający skórę, zapewniający skórze odpowiednie nawilżenie Jest mieszaniną różnorodnych związków o niskiej masie cząsteczkowej, rozpuszczalnych w wodzie i skutecznie ją wiążących Związki te cechują silne właściwości hydrofilowe, znajdują się one w obrębie korneocytów i stanową ok 10% ich suchej masy Składniki NMF- pozostałości jąder komórkowych keratynocytów rozpadlych w procesie rogowacenia Filigryna- prekursor wolnych aminokwasów oraz PCA-kwasu piroglutaminowego, wchodzących w skład NMF

NMF: skład • • • • • • • • • • •

Wolne aminokwasy 40% PCA (kwas piroglutaminowy) 12% Mleczan sodu 12% Cukry, peptydy 8,5% Mocznik 7% Chlorki 6% Na+, K+ 9% NH3, glukozamina, kwas moczowy, kreatyna 1,5% Ca2+, Mg2+ 3% PO4 2- 0,5% cytrynian, mrówczan itp. 0,5%

NMF: funkcje • • • •

Związki hydrofilowe silnie wiążące wodę Mleczan sodu i sole PCA, silnie higroskopijne Układ wolnych kwasów, aminokwasów i ich soli jest systemem buforowym stabilizującym pH Obecność NMF na odpowiednim poziomie gwarantuje elastyczność naskórka i odpowiedni stopień jego nawilżenia

PŁASZCZ HYDROLIPIDOWY NASKÓRKA • •

Woda- z wydzieliny z gruczołów potowych Lipidy:

-sebum - wydzielina gruczołów łojowych -lipidy naskórkowe • • • • •

Lipidy sebum mieszają się na powierzchni skóry z lipidami cementu Na powierzchni naskórka powstaje emulsja W/O zawierająca ok, 10% wody Emulsja tego typu zmniejsza gradient stężenia wody, hamuje wysychanie wierzchnich warstw stratum corneum Ma to duże znaczenie dla utrzymania właściwego nawodnienia tej warstwy a tym samym skóry Płaszcz zmienia się z wiekiem

s.c -ceramidy 40% -sterole i pochodne 25% -wolne kwasy tłuszczowe 18% -węglowodory 11% -inne 6%

Sebum -glicerydy -sterole i pochodne 5% -wolne kwasy tłuszczowe 11% -węglowodory 12% -woski 26% -inne 3%

ph powierzchni skóry •

ph stratum corneum 5,2-5,6

-niezbędne do homeostazy bariery -czynnik ochrony przed mikroorganizmami • •

ph żywych warstw naskórka: 7,2- 7,4 Gradient ok. 2 jednostek na odcinki ok. 10 mikrometrów

-trudny do wytłumaczenia

ROLA WARSTWY ROGOWEJ NASKÓRKA •

Keratyna wypełniająca korneocyty:

-wiąże wodę -chroni prze...