Diagnostyka notatka PDF

Preview

Summary

Download Diagnostyka notatka PDF

Description

DIAGNOSTYKA „Nie ma działania bez rozpoznania, nie ma rozpoznania bez działania. I jedno i drugie wymaga oceny”

Nie znając diagnozy nie jesteśmy w stanie opracować odpowiednich oddziaływań. Na bieżąco należy monitorować czy podejmowane kroki są prawdziwe, a na koniec należy sprawdzić czy to co chcieliśmy osiągnąć odniosło skutek.

I zasada: zorientowanie na polepszenie sytuacji, a przynajmniej na utrzymanie obecnego stanu podopiecznego. Czym jest diagnostyka? Dyscypliną naukową zajmującą się zbieraniem i analizowaniem danych, co jest podstawą oceny zjawiska będącego przedmiotem zainteresowania danej dyscypliny naukowej. Diagnoza to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego, stanu rzeczy poprzez przyporządkowanie go do typu lub gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy oraz przewidywanego kierunku rozwoju. Diagnoza dostarcza wiedzy, w związku z czym ma aspekt poznawczy (teoretyczny), ale też daje nam możliwość podjęcia działań konkretnie ukierunkowanych czyli jest praktyczna/kierunkowa. Może być podzielona (widziana) w zależności od zakresu: - diagnoza pełna – szeroki, bardzo szczegółowy opis stanu rzeczy - diagnoza ogólna – „z lotu ptaka”, która dostarcza podstawowej wiedzy o stanie rzeczy, szerokiej, ale nie pogłębionej - diagnoza szczegółowa – dotyczy określonego wycinka, jest mocno pogłębiona - diagnoza różnicowa – skoncentrowana na poszukiwaniu odmienności między diagnozowanymi zjawiskami Diagnoza ze względu na cel: - diagnoza eksploracyjno-deskrypcyjna – tu opisuje się i wyjaśnia stany rzeczy - diagnoza klasyfikacyjna – uporządkowuje pewne stany rzeczy wg. pewnych kryteriów - diagnoza funkcjonalna – pozwala powiedzieć jakie funkcje dany stan rzeczy pełni wobec całości - diagnoza przyczynowa/etiologiczna – pozwala wyjaśnić źródła stanu rzeczy - diagnoza selekcyjna/eliminacyjna – wyłuskanie określonych stanów rzeczy, o konkretnych cechach

- diagnoza terapeutyczna – jest czynnikiem leczącym Ze względu na przedmiot diagnozy: - diagnoza jednostki - diagnoza grupy - diagnoza środowiskowa Diagnoza psychopedagogiczna to wypadkowa połączenia pedagogicznego przedmiotu i diagnozy z psychologicznym warsztatem badawczym lub odwrotnie, kiedy to pedagogiczny warsztat badawczy wykorzystywany jest do badania przedmiotów i podmiotów diagnozy psychologicznej Triangulacja – mieszanie metod badawczych, różne spojrzenia itp. Obszary interwencji: - diagnoza autyzmu dziecięcego - diagnoza gotowości szkolnej - gotowość szkolna - niepowodzenia szkolne - cały obszar specjalnych potrzeb edukacyjnych (z niepełnosprawnościami, z niedostosowaniem społecznym, z zagrożeniem niedostosowania, ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się, ze szczególnymi uzdolnieniami, z zaburzeniami w komunikacji, z chorobami przewlekłymi, u osób doświadczających sytuacji kryzysowych, niepowodzeń edukacyjnych, zaniedbań środowiskowych, z trudnościami adaptacyjnymi) - ewaluacja pracy terapeutycznej (czy terapia przynosi efekty) - diagnoza osób, które mają specjalne potrzeby w zakresie poradnictwa zawodowego Zadania diagnozy pedagogicznej: - opracowanie prognozy psycho-pedagogicznej (jak widzimy rozwój dziecka) - stworzenie wsparcia w zależności od ujawnionych potrzeb psycho-społecznych naszego podopiecznego - racjonalizacja działań dydaktycznych i socjologiczno-wychowawczych - optymalizowanie oddziaływań (dopasowywanie do warunków w jakich działamy) - rozpoznanie problemów dydaktyczno-wychowawczych - selekcjonowanie i interwencja - budowanie strategii i teorii Czynności diagnostyczne służą: - rozpoznaniu natury zjawisk wychowawczych

- rozpoznaniu sytuacji pedagogicznych (przyczyny, objawy, skutki) - rozpoznaniu i ocenie warunków wychowawczych - rozpoznaniu i ocenie osiągnięć szkolnych - prowadzeniu badań służących projektowaniu koniecznych form pomocy, wsparcia, opieki - wyłanianiu osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych - dokonaniu ewakuacji procesu kształcenia - rozpoznaniu interakcji grupowych - planowaniu i wspomaganiu rozwoju wychowanków - planowaniu działań reedukacyjnych, korekcyjnych, kompensacyjnych, wychowawczych, resocjalizacyjnych - określaniu i ocenie indywidualnych kompetencji zawodowych osób Cechy diagnozy pedagogicznej: - diagnoza jest praktyczna, definiuje zadania, podpowiada warunki przebiegu działań - jest decyzyjna, na jej podstawie podejmujemy decyzje czy i jakie działania mają mieć miejsce - jest kompleksowa, obejmuje diagnozę w wymiarze społecznym, środowiskowym, czyli bierzemy pod uwagę osobę diagnozowaną i jej środowisko - jest wartościująca, czyli jest w odniesieniu do jakiegoś punktu, czy jest ok, czy wymaga zmiany - ma charakter kroczący tzn., że przy podjęciu realizacji stale ją kontrolujemy, modyfikujemy, aktualizujemy - jest hipotetyczna, czyli nie ma nigdy nic na pewno, bo sytuacja jest zmienna - jest wnikliwa, powinna docierać do wszystkich kwestii (ważnych i mniej ważnych) - jest pełna, powinna opisywać wszystkie obszary (pełna diagnoza to taka, gdzie definiujemy problemy ALE też koncentrujemy się na zasobach, czyli mocnych stronach. Zadaniem pedagoga jest stworzenie warunków do rozwoju, dlatego ważne są i problemy i zalety) - dobra diagnoza jest oparta o jakąś teorię, bo teoria to „słownik” określający wskazówki, które mogą być wyjaśnieniem pewnych stanów rzeczy, które z kolei pomagają określić działania - jest interdyscyplinarna czyli korzysta z dorobku wielu dziedzin nauki - jest dynamiczna, czyli zmienia się, nie jest stała Funkcje diagnozy:

- funkcja opisowa – odpowiadamy na pytanie z czym mamy do czynienia - funkcja eksplanacyjna – pozwala wyjaśnić skąd dane zaburzenie się wzięło - funkcja ewaluacyjna – pozwala wyjaśnić czy udało się osiągnąć zamierzone cele - funkcja utylitarno-optymalizacyjna – związana ze wskazaniem najlepszych rozwiązań oraz dróg do ich osiągnięcia - funkcja weryfikacyjna – weryfikujemy jak jest a jak powinno być - funkcja prognostyczna – mówi jak będzie w przyszłości w różnych warunkach - funkcja ekspresyjno-terapeutyczna – pozwala iść do przodu Jak wykorzystać wszelkie dane? Działanie, postępowanie celowościowe (teleologiczne), których autorem jest Adam Podgórecki, zawsze składa się z 4 etapów: 1. 2. 3. 4.

Diagnoza !!! Projektowanie oddziaływań Realizacja projektu Ewaluacja

ułożenie ich jest nienaruszalne! Zawsze takie samo!

PO !!! D

RP lub

E

koniec

Kilka etapów diagnozy: 1. Opis – wspólne ujęcie wszelkich informacji niezbędnych do rozwiązania problemu. W ramach opisu jest 5 diagnoz szczegółowych: a) diagnoza identyfikacyjna, typologiczna – czyli informacja z czym mamy do czynienia; pozwala zakwalifikować zdarzenie do danego typu b) diagnoza genetyczna, etiologiczna – w ramach której ustalamy przyczynę takiego a nie innego stanu rzeczy c) diagnoza znaczenia, funkcjonalna – pokazuje jaką rolę, funkcję odgrywa dane zachowanie lub sytuacja w kontekście całego układu d) diagnoza fazy – czyli ustalenie stopnia zaawansowania danego zjawiska i tego jak bardzo odbiega od standardu e) diagnoza prognostyczna – mówi o tym jak zjawisko może się rozwinąć (na + lub na -) 2. Ocena – opisanie stanu rzeczy z pewnym standardem, oczekiwaniami. Im większa jest różnica między opisem a oczekiwaniami tym więcej działań musi pojawić się w projekcie. Wskazuje jakie działania w kontekście stanu rzeczy powinny być prowadzone. 3. Działania: a) reformujące – system, który nie działa zbyt dobrze powoduje zagubienie jednostki/podmiotu/dziecka

b) projektujące – wymyślenie nowych strategii, z których do tej pory nie korzystaliśmy (np. wspólne spędzanie czasu w przypadku rodzic – dziecko) c) profilaktyczne – polegają na zadbaniu by nic nie zmieniło się na gorsze 4. Konstruowanie projektu – projekt to opis czasowego i przestrzennego rozmieszczenia rzeczy w procesie zmian, czyli ustalamy co po kolei i w jakim czasie będziemy robić. Jest on wypełnieniem tego co jest teraz a tym co byśmy chcieli czyli jak powinno być. I to co powinno być to postulowanie. Ale trzeba jeszcze określić w jaki sposób dojdziemy do tego co chcemy osiągnąć. W projekcie powinniśmy uzasadnić dlaczego taką drogę wybieramy do realizacji celu. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET) – dla dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym i niedostosowanych społecznie Kontrakt socjalny – też do działań pedagoga. Projekt powinien być elastyczny, czyli rozłożony w czasie tak, by ewentualnie móc go zmienić. Musi być także konkretny i koniecznie trzeba go monitorować!!! 5. Realizacja projektu – trzeba pamiętać, by czynności były wykonywane planowo, zgodnie z harmonogramem, w najwyższych standardach, ale trzeba też pamiętać o ewentualnych koniecznych zmianach w związku ze zmieniającymi się warunkami dookoła. Niezbędna jest ewaluacja, która ma na celu stwierdzenie zgodności lub niezgodności postulowanych stanów rzeczy ze stanami będącymi efektem podjętych przez nas działań. Czyli badamy na ile udało nam się zrealizować cele(?) Schematy ewaluacji (jest ich dużo), np. taki, w ramach którego oceniamy skutki Skutki charakter pozytywny charakter negatywny

zamierzone

niezamierzone

zakres kontrola

pozytywne zamierzone niezamierzone

negatywne

+ - /+

+/-

3 ważne momenty ewaluacyjne (A. Brzezińska): 1. Na etapie konstruowania projektu, zanim wdrożymy go w życie, np. porozmawiamy z kimś, kto się takim działaniem zajmuje (coś jak konsultacje) 2. Czas realizacji projektu, w ramach tej ewaluacji monitorujemy zmiany wywołane przez kolejne zadania, czyli czy to jest zgodne z tym co zaplanowaliśmy 3. Efekt końcowy mówi nam czy osiągnęliśmy cele, na jakim poziomie je osiągnęliśmy i w jakich obszarach Ta wiedza jest też dobrym doświadczeniem by w przyszłości modyfikować nasze działania.

Należy traktować ewaluację jako możliwość rozwoju a nie sprawdzian. Błędy diagnostyczne (4 grupy): I grupa: błędy obserwacji - kiedy diagnosta nie dostrzega istniejących objawów - kiedy diagnosta nie wywołuje objawów - kiedy diagnosta spostrzega objawy w zmienionej ilościowo i jakościowo postaci - kiedy diagnosta może spostrzegać lub nie będąc pod wpływem afektu II grupa: błędy rozumowania - błąd niezupełnej eliminacji, polega na tym, że z wiązki potencjalnych przyczyn nie bierze się pod uwagę jednej z nich - błąd atrybucji – związany z automatycznym przetwarzaniem informacji; polega na przypisywaniu stereotypów - błąd pomieszania walorów – przypisywanie zdarzeniom cech, których one nie mają - błąd fałszywej przyczyny – łączy się w całość przyczynowo-skutkową; 2 niezależne zjawiska - efekt rozentala – polega na faworyzowaniu pewnej hipotezy, która nam odpowiada - błąd bazowania na szczupłych i jednostronnych informacjach III grupa: błędy techniczne pojawiają się wtedy gdy opieramy swoją wiedzę na narzędziach (opiniach, kwestionariuszach, tabelach norm itp.) IV grupa: błędy komunikacyjne (na wykładzie o kontakcie diagnostycznym) Kontakt diagnostyczny Jego znaczenie jest bardzo duże, ponieważ zazwyczaj pedagog zdobywa informacje podczas bezpośredniego kontaktu. Trzeba go wykorzystać możliwie najbardziej jak się da w procesie diagnozy. Ma to znaczenie i dla diagnosty i dla diagnozowanego. Kontakt daje poczucie diagnozowanemu, że to co go przytłacza jest nie tylko istotne, ale przede wszystkim możliwe do rozwiązania, a to jest + na przyszłość i ułatwia działania. Dla diagnosty kontakt pozwala uzyskać lepsze informacje. Gdy kontakt z podopiecznym jest dobry to diagnosta ma „otwarty” dostęp do informacji. Dobry kontakt diagnostyczny to asymetrie i ich 3 rodzaje (Wanda Sztander): - asymetria roli – kontrolę nad przebiegiem wywiadu sprawuje diagnosta, wie jakie pytania zadać, dokąd zmierzać itp. ale…………. - asymetria komunikacji – mówi o tym, że mimo, iż to diagnosta nadaje ton to jednak osobą ważniejszą jest osoba diagnozowana. Czyli diagnosta powinien „podążać” za klientem

- asymetria funkcji badania – mocno powiązana z zasadami etycznymi, bo wskazuje, że celem wywiadu jest zebranie takich informacji, które są istotne dla poprawy klienta w związku z czym nie wolno nam gromadzić dodatkowych informacji nawet jeśli są bardzo ciekawe. Jeśli te informacje nie pomogą klientowi to nie wolno ich gromadzić i koniec!!!!! Wskaźniki dobrego kontaktu: Osoba badana/diagnozowana: - brak oporu w kontakcie - odpowiednia reakcja emocjonalna, spójność między wypowiedziami a zachowaniem - odnosi się do warstwy komunikacyjnej, czyli stosunek wypowiedzi spontanicznych (powinno ich być więcej) do wymuszonych (powinno ich być mniej) - poczucie, że każda wypowiedź jest dobra, akceptowana, bez obaw o ocenę, że diagnosta rozumie co badany ma na myśli, ma poczucie konfrontacji z diagnostą

Osoba badająca/diagnozująca: - przejawia się poczuciem naturalnego zainteresowania, chęcią zrozumienia również rzeczy kontrowersyjnych, trudnych - ma poczucie zainteresowania poznawczego, emocjonalnego - jest gotowy do poszukiwania rozwiązań Diagnosta powinien dołożyć wszelkich starań, by kontakt z klientem był super. Potrzebuje do tego: - wiedzy merytorycznej - musi znać środowiska społeczne - musi umieć wykorzystać wiedzę - musi mieć zdolność obserwowania i prowadzenia rozmowy - musi posiadać także zdolności techniczne

Opór w kontakcie – jest naturalny, ale problemami są: jego nadmiar lub całkowity jego brak. Jednak nie powinien dezorganizować pracy. Sam opór definiowany jest jako świadome bądź nieświadome unikanie przez badanego penetracji pewnego obszaru treściowego co może wynikać np. z poczucia zagrożenia, wstydu, lęku ale także wyparcia jakiejś sytuacji. Typologia oporu wg Kettlera (5 typów): - najczęściej jest efektem niewłaściwej komunikacji między badanym a diagnostą (niewłaściwe formułowanie myśli itp.) - opór pojawiający się gdy w procesie diagnostycznym diagnosta stawia badanemu zadania, na które ten nie jest jeszcze gotowy - jest związany z brakiem motywacji u klienta i jest to związane albo z nierealistycznymi oczekiwaniami, brakiem wiary we własne siły, brakiem gotowości do podejmowanych wyzwań (np. „po co to wszystko, i tak się nie uda” itp.) - pojawia się na skutek lęku i poczucia winy, kiedy klient musi się skonfrontować z trudnymi oczekiwaniami, często się wtedy wycofuje - pojawia się gdy badany zaczyna dostrzegać, że z relacji diagnostycznej można wynieść jakieś zyski (nie będzie chciał wyjść z tej relacji, bo tak mu jest dobrze; może wymyślać jakieś nowe problemy, byle tylko być w relacji) Fazy oporu:

1 faza oporu – wprowadzenia: wynika z lęku, obawy, niepewności 2 faza oporu – właściwa: tu źródłem oporu jest świadomość konieczności otworzenia się 3 faza – domykająca: osoba badana nabywa umiejętności radzenia sobie z sytuacją; ta sytuacja jest miła i wygodna Po czym wiemy, że mamy kontakt z oporem? Sygnały oporu: - milczenie (zwłaszcza przeciągłe) - zmiana tematu rozmowy - intelektualizacja (łatwo się na nią złapać) – zdarza się nietypowym klientom, wykształconym, biegłym w temacie, najczęściej polega na tym, że nie ma problemu, lub że to co im dolega nie jest ich udziałem - racjonalizacja – mechanizm obronny, polega na przenoszeniu odpowiedzialności na inne osoby - zmniejszanie głębokości i ważności wypowiedzi - zmiana sposobu mówienia - zapominanie pytań - pustka w głowie - objawy somatyczne - czynny atak - niechęć do diagnosty Skąd bierze się opór? - lęk - wstyd

wewnętrzne czynniki oporu

- poczucie winy a) czynniki fizyczne (brak spokoju, bo są ludzie wokół, bo gra radio, bo krzesło jest niewygodne itp.) b) czynniki „pochodzenia ludzkiego”, zależne od diagnosty, są to: formalizm w kontakcie, sztywna postawa badanego, skrajny profesjonalizm, stawianie wadliwych pytań, w nieodpowiedniej formie i momencie, nastawienie diagnosty na wyłapywanie sprzeczności, brak poczucia bezpieczeństwa z punktu widzenia badanego, zaburzenia w komunikacji np. diagnosta nie dostrzega, że badany ma blokady, trudności w zrozumieniu, rozproszenie, pojawienie się barier komunikacyjnych, niewyobrażone założenia czyli pewne schematy myślowe jakimi się posługujemy w życiu, używanie żargonu lub języka specjalistycznego, subiektywizm, niewłaściwe postawy

zewnętrzne czynniki oporu

diagnosty: postawa znudzenia, postawa zimnego naukowca – wtedy klient pozostaje w tle, postawa sztywnego dydaktyka, obojętność w relacjach, diagnosta wchodzący w rolę psychoterapeuty, postawa artysty, który poszukuje inspiracji, postawa moralisty

zewnętrzne czynniki oporu

Wygląd diagnosty również może być źródłem oporu. Jak sobie poradzić z oporem? - strategie wykorzystywania milczenia – czekamy aż klient jako pierwszy się odezwie - zmiana lub przeformułowanie pytania - pokazanie osobie badanej, że zdajemy sobie sprawę, że trudno jest jej mówić o swoim problemie - wyrażanie własnych emocji związanych z oporem badanego (jest nam smutno, że nie chcesz rozmawiać itp.) - parafrazowanie (powtórzyć po kliencie, żeby miał pewność, że go słuchamy) - wyjaśnienie klientowi w jakim celu chcemy uzyskać informacje od niego, zapewnić klienta, że obowiązują nas reguły zawodowe, i że dobro klienta jest dla nas priorytetem - prosimy klienta o udzielanie konkretnych informacji na dany temat, i znów przypomnienie po co jesteśmy i czemu ma to służyć - niezaborcza życzliwość Czy możliwa jest diagnoza bez oporu? Całkowity brak oporu też bywa problemem. Ryzyko oporu można ograniczyć wykorzystując: - uczestnictwo w diagnozie z własnej woli - świadomość badanego co do celu diagnozy - przekonanie badanego, że zmiana jest możliwa, i że to on może być sprawcą zmiany - akceptacja diagnosty, jego doświadczenia i cech własnych - przekonanie badanego, jego gotowość do przyjęcia zmian i ich konsekwencji Rodzice i dzieci w kontakcie diagnostycznym: Dzieci pojawiają się w kontakcie: - z własnej inicjatywy (niezwykle rzadko) - z ingerencji osób dorosłych (często pod przymusem) Dzieci są trudnymi klientami, którym należy poświęcić szczególną uwagę ze względu na ich własne cechy, ale też ze względu na ich relacje z rodzicami.

5 typów rodzica w kontakcie diagnostycznym: 1. Rodzic współpracujący – ma świadomość sytuacji, gotowy do pracy, nie ucieka od odpowiedzialności, racjonalny w ocenie sytuacji, podejmuje wskazane zadania, relacja oparta na szacunku i otwartości; ten typ rodzica występuje najrzadziej 2. Rodzic awanturniczy – w kontaktach z diagnostą złości się, ucieka się do agresji, próbuje wywierać presję, jest roszczeniowy, obwinia wszystkich a w sobie nie widzi problemu 3. Rodzic roszczeniowo-zależny – bardzo dużą wagę przywiązuje do relacji z diagnostą, sprawia wrażenie, że słucha dobrych rad, ale tak naprawdę nie korzysta z nich, zrzuca odpowiedzialność na wszystkich 4. Rodzic bierno-agresywny – unika spotkań z diagnostą i innymi specjalistami, ale i tak krytykuje 5. Rodzic wielkościowy – ma duże poczucie własnej wartości, chce zaimponować, wywyższa się, ocenia negatywnie przygotowanie diagnosty do pracy, często podważa kompetencje diagnosty Miejscem do rozmowy powinna być oddzielna sala lub gabinet. Chodzi o skupienie uwagi na rodzicu, dostrajanie dialogu, słuchanie co rodzic ma do powiedzenia. Ważnym elementem w kontakcie jest unikanie postawy wszechwiedzącej (powinno być raczej na zasadzie „dowiemy się, sprawdzimy…”). Mamy prawo do wątpliwości i nie należy się tego obawiać. Należy stawiać pytania rodzicom. Pytania te powinny być otwarte, zachęcające do rozmowy, żeby nie tworzyć atmosfery przesłuchania. Należy obserwować rozmówcę, jego stany emocjonalne i odnosić się do nich kiedy trzeba (technika budowania kontaktu, nawiązywania relacji, okazanie zrozumienia). Nasze komunikaty powinny mieć charakter „ja”, bez oskarżycielskiego tonu, bo to może spowodować, że klient się wycofa z kontaktu. Warto stosować „indukcję emocjonalną” czyli przekazywanie rodzicom informacji jak czuje się ich dziecko oraz informować ich o tym, że te problemy również na dziecko oddziałują i wpływają. Dobrze jest pochwalić przed rodzicami dziecko zanim przekażemy im, że ma ono problemy (warto pamiętać o zasobach dziecka w kontakcie z rodzicem). Ważne jest ogniskowanie, tzn. wyłapywanie najważniejszych wątków, dopytywanie o konkrety obaw rodziców. Na zakończenie rozmowy: wskazać zadania, wnioski (ż...