Dzieje i kultura Francji - dynastia Karolingów PDF

Preview

Summary

Notatka zawiera dzieje Francji tylko za czasów panowania dynastii Karolingów. Zawiera informacje o najważniejszych władcach, a także najważniejsze dzieła architektury i sztuki....

Description

KAROLINGOWIE (751- 987) Początek dynastii Karolingów dali Ansegisel (syn Amulfa) z żoną Beggą, córką Pepina z Landen – ród ArnolfingoPepinidów) Pierwszym jej przedstawicielem miał być Arnulf z Metzu. Początkowo majordomowie dynastii Merowingów.

PEPIN Z HERISTALU znany też jako Pepin Średni, majordom Austrazji, Neustrii i Burgundii na dworze Merowingów w latach 680-714, przejął pełnię władzy w państwie stając się rzeczywistym władcą królestwa Franków, jako majordom wszystkich królestw przyjął tytuł księcia Franków PRINCEPS.

CHARLES MARTEL (KAROL MŁOT) – pierwszy z dynastii Karolingów Karol –

imię męski pochodzenia frankijskiego oznaczające człowieka mężnego lub wojownika. Staroskandynawskie znaczenie – człowiek, mąż.

714 –

przejmuje władzę !!! 732 – bitwa pod Poitiers !!!

W 730 roku nowym emirem Kordoby został mianowany Abdul Rahman Al Ghafiqi (za cel obrał sobie podbicie Galii). W 732r przekroczył Pireneje i wkroczył na tereny Franków. Obie armie spotkały się na polu pomiędzy miastami Tours i Poitiers. Karol, który dzięki tej bitwie otrzymał przydomek Młot, pokonał (muzułmańską) mahometańską/saraceńską armię. W bitwie zginął emir Abdul Rahman, a wojska arabskie wycofały się za Pireneje. Karol Młot w późniejszych wiekach został pochowany w Basillique Saint-Denis.

PEPIN LE BREF (PEPIN KROTKI) „Którego z dwóch mężów powinno się nazywać królem, czy tego, który rzeczywiście rządzi, czy tego, który jedynie pozornie sprawuję władzę?” – słowa Pepina skierowane do papieża Zachariasza w 751r. Za zgodą papieża przejął władze w państwie. Dokonał detronizacji władcy – Childerica III – obciął mu włosy (włosy = moc, władza) -> został mnichem Pepin, pierwszy z Karolingów, stworzył „ryt” – koronacja z namaszczeniem tzw. sakra królewska Koronowany został w Soissons w 751, następnie w 754 w Saint-Denis Utworzenie Państwa Kościelnego Zostało utworzone przez Pepina Krótkiego, KRÓLA FRANKÓW. Nadał on prawo do władania państwem papieżowi Stefanowi II. Państwo utworzono na terytoriach zdobytych podczas wojen z Longobardami, ok. 755

Pomnik Pepina w Bazylice Saint-Denis.

CHARLEMAGNE (KAROL 742?-814

- król Franków i Longobardów, święty rzymski od 25

WIELKI)

cesarz grudnia 800. Stworzył pierwsze europejskie imperium

od czasu upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Przydomek zawdzięczał nie tylko dokonaniom, ale i posturze – miał ponad 1,8m

„VITA KAROLI MAGNI” EINHARD - biografia Karola Wielkiego, króla Franków i Longobardów, świętego cesarza rzymskiego, napisana po łacinie przez frankijskiego biografa i kronikarza Einharda prawdopodobnie między 830 a 833 rokiem. - Opierając się na 23 latach służby dla Karola Wielkiego i badaniach królewskich kronik, zamierzał w biografii wyraźnie ukazać swoją wdzięczność za pomoc Karola Wielkiego w jego edukacji. - Historycy uznają tę pracę jako pierwszy przykład biografii europejskiego króla. - Utwór ukazuje rodzinę Karola Wielkiego, jego osiągnięcia zagraniczne i wewnętrzne, jego gusta, administrację jego królestwa i jego śmierć.

Po śmierci Pepina Krótkiego władza w królestwie została podzielona pomiędzy jego dwóch synów: Carloman i Charlemagne. Stosunki między braćmi były napięte, opierały się na rywalizacji i chęci przejęcia pełni władzy. Charlemagne dążył do realizacji koncepcji stworzenia nowego cesarstwa zachodniego, jednak bardziej chrześcijańskiego niż „rzymskiego”. Kiedy w 771r zmarł Carloman, Charlemagne objął pełnie władzy, lekceważąc w ten sposób pretensje do tronu syna Pepina Carlomana oraz jego żonę.

W 768 Karol Wielki poślubił Gerperge/Dezyderte. Związek ten miał na celu stworzenie sojuszu dwóch wrogich do tej pory królestw (Gerperga była poprzednio prawdopodobnie żoną Karlomana – brata Karola).

Małżeństwo zostało anulowane w 771 na skutek wybuchu konfliktu Dezyderiusza z papiestwem.

ŻELAZNA KORONA LONGOBARDÓW Korona longobardzkich władców powstała prawdopodobnie w VIII wieku. Insygnium wykonano z sześciu płytek, które połączono swego rodzaju zamkami i żelazną obręczą. Każda z płytek ozdobiona była drogimi kamieniami (rubinami, szafirami i ametystami) oraz motywami roślinnymi. Według legendy żelazna obręcz wewnątrz diademu została wykuta z gwoździa z krzyża męki Jezusa Chrystusa. W 774r Żelazną Koronę przyjął Karol Wielki, jednocześnie podbijając państwo Longobardów. Karol Wielki przekazał koronę swojemu synowi Pepinowi. Koronowali się nią królowie Włoch i cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego. 26 maja 1805 roku na króla Włoch koronował się nią również Napoleon Bonaparte.

WOJNA Z SAKSONIĄ (SASI; WIDUKIND) Irminsul – wg tradycji piśmienniczej był to starożytny dąb zniszczony przez Karola Wielkiego w 772r, co stało się bezpośrednią przyczyną wojny pogańskiej Skandynawii (oraz Saksonii) z chrześcijańską Francją. W 785 Widukind poddał się Karolowi i został ochrzczony w Attigny (Karol był jego ojcem chrzestnym).

KONFLIKT NA PÓŁWYSPIE IBERYJSKIM Na zjeździe w Paderborn namiestnik Barcelony, Sulejman Ibn Jakthan al-Arabi el Kelbi, prosił Karola Wielkiego o pomoc przeciwko władcy kalifatu Kordoby, emirowi Abd ar-Rahmanowi, oddając jednocześnie swoje miasto (Saragosse) pod opiekę władcy Franków. Wiosną 778 roku Karol Wielki wkroczył do Hiszpanii. Po pewnym czasie zorientował się, że został oszukany. Sytuacja na półwyspie stała się trudna do rozszyfrowania. Miasta, które miały witać go owacjami, zamykały bramy. Domniemani sprzymierzeńcy okazali się wrogami. Latem władca Franków ogłosił odwrót.

Wracając spod Saragossy, zdobył Pampelunę, miasto Basków, wtedy tylna straż wojska Frankijskiego została zaatakowana (lecz NIE przez Saracenów, a przez Basków) – wąwóz Ronceveaux. W czasie tej potyczki zginął dowódca straży Hrabia Roland, dzielnie walcząc swoim mieczem „Durandalem”, w którym w złotej gałce znajdowały się cenne relikwie, m.in.: ząb Świętego Piotra i strzęp szaty Najświętszej Maryi Panny. Wg legendy przed śmiercią Roland jako wasal Boga oddał mu wraz z rękawicą swoje życie, jako Boże lenno, znak rycerza chrześcijańskiego. Pieśń oddaje ideały rycerza chrześcijańskiego. Występują w niej postaci charakterystyczne dla tego typu eposu: o Władca (Karol Wielki, majestatyczny i dysponujący władzą pochodzącą od Boga, obrońca wiary) o Rycerz (Roland, dzielny i wierny władcy, ginie w walce w obronie wiary, a aniołowie zanoszą jego duszę do Raju) o kobieta (Oda, narzeczona rycerza, umiera na wieść o śmierci ukochanego) o zdrajca (Ganelon, ojczym Ronalda)

KWESTIA LEONA III Wysłał klucze od grobowca św. Piotra Karolowi Wielkiemu co miało oznaczać uznanie władzy króla nad państwem kościelnym. Karol Wielki odpowiedział, że będzie bronić Kościoła i papieża. Postępowanie papieża nie spodobało się części wpływowych arystokratycznych rodów rzymskich, które zawiązały spisek i 25 kwietnia 799 zaatakowały Leona, próbując obciąć mu język i pozbawić oczu, a następnie pozbawiły urzędu oraz uwięziły w klasztorze. W 799 uciekł i udał się do Karola Wielkiego do Paderborn, gdzie znalazł schronienie; jednak jego przeciwnicy oskarżyli go przed Karolem o cudzołóstwo i wiarołomstwo. KW odesłał z eskortą papieża do Rzymy, gdzie dotarł 29 listopada. 1 grudnia 800 roku Karol Wielki wziął udział w synodzie, mającym na celu zbadanie oskarżeń względem Leona. 23 grudnia papież oczyścił się z zarzutów, składając uroczystą przysięgę na Ewangelię w bazylice św. Piotra, a jego oskarżycieli skazano na śmierć, zamienioną potem na wygnanie. !!! 25.12.800 – koronacja !!!

RENESANS KAROLIŃSKI - Reforma szkolnictwa ( trivium, quadrivium) – w szkołach wprowadzono nauczanie 7 nauk

wyzwolonych (l’artes liberales), które dzieliły się na dwa stopnie: niższym było trivium, w którym uczono dialektyki, retoryki i gramatyki, natomiast wyższym było quadrivium, w którym nauczano geometrii, astronomii, matematyki i muzyki. Prawo do edukacji w zreformowanych szkołach uzyskali teraz, prócz duchownych, także ludzie świeccy. - Minuskuła karolińska – litery okrągłe, kształtne, proste, wyraźniejsze od pochyłej kursywy

- Szkoła pałacowa (Akwizgran) Szkoła pałacowa przy dworze samego cesarza w Akwizgranie, gdzie działał i nauczał Alkuin, angielski mnich sprowadzony na dwór Karola Wielkiego, który był głównym promotorem reform. Największą część spisywanych ksiąg stanowiło Pismo Święte, które było bogato zdobione kunsztownymi ornamentami oraz miniaturami o religijnej tematyce. Prócz Biblii kopiowano też działa starożytnych poetów, antycznych filozofów oraz polityków i prawników.

Podpis Karola Wielkiego w

formie krzyża z literami na ramionach Kaplica pałacowa w Akwizgranie o założeniu centralnym na ośmioboku przykrytym sklepieniem i otoczonym obejściem wielobocznym, jest przekształceniem wzoru wczesnobizantyjskiego z San Vitale w Rawennie stanowi próbę odwrotu od dotychczas powszechnie na Zachodzie stosowanego planu bazylikowego.

Wybudowana po 794r przed Odona z Metz pod kierownictwem Einharda i Ansegisa, intendentów budowy została wyposażona w mozaiki i kolumny sprowadzone z Rzymu i Rawenny. W następnych wiekach rozbudowana do rozmiarów wielkiej katedry gotyckiej z pozostawieniem oktogonu karolińskiego. Nie była autonomicznym budynkiem, łączyła się z innymi elementami pałacu (dwa poziomy, dół dla liturgii, empory dla władcy) Wystrój wnętrza nawiązuję do wizji Niebiańskiego Jeruzalem, a jej ośmiokątny kształt odwołuję się do symboliki liczby osiem oznaczającej doskonałość. Ściany wyłożone marmurowymi i porfirowymi płytami, mozaiki pokrywają sklepienia, odlewane i wycinane z brązu ozdobne balustrady i wrota (rzymskie w detalach). kaplica sąsiaduje z prezbiterium, 1414 roku, ozdobionym powierzchni ponad Szklanej Kaplicy w 1215 roku relikwiarzu Karola Wielkiego. Zamiast zwyczajowych wizerunek potomków władcy.

Od wschodu gotyckim konsekrowanym w witrażami o 1000m2. W tej wykonanym ok. spoczywają zwłoki scen biblijnych,

Grobowiec KW po raz pierwszy utworzony w roku 1000 przez Ottona III. Zgodnie z zapisami z kroniki (zmarłemu nie brakowało żadnych członków poza czubkiem nosa. Cesarz uzupełnił ubytek złotem, zabrał ząb Karola, po czym wejście do komory zamurowano) W 1165r. Fryderyk I Barbarossa za aprobatą antypapieża Paschalisa III dokonał uroczystej ekshumacji Karola I Wielkiego. W 1349r. Karol IV Luksemburski polecił wyjąć niektóre kości jako relikwie. W 1861 zwłoki KW zostały wykorzystane do celów badawczych.

W bazylice NMP w Akwizgranie znajduję się również relikwiarz Najświętszej Marii Panny z czterema tzw. Wielkimi Relikwiami Akwizgrańskimi:    

Przepaski biodrowej Chrystusa Szaty Matki Boskiej Pieluszki Jezusa Odzienie Jana Chrzciciela

- Dziejopisarstwo (Einhard) Vita Karoli Magni - Missi dominici urzędnik w państwie cesarstwie Franków, kontrolujący administrację prowincjonalną. Swą władzę sprawował w tzw. "okręgu inspekcyjnym" (łac. missaticum lub advocatio). Instytucja ta ustanowiona została przez Karola Wielkiego. - Argent Coś z pieniędzmi?

Na emporze znajduję się marmurowy, zmontowany z rzymskich spoliów tron cesarski z drewnianym siedzeniem, do którego prowadzi sześć kamiennych stopni, ułożonych na wzór schodów świątyni Salomona w Jerozolimie. Tron służy do koronacji Ludwika Pobożnego, jako zastępcy cesarza w 813, jak również koronacji Otta Wielkiego na rzymskoniemieckiego króla w 936. Przez lata uważano, że tron ten należał do Karola Wielkiego. Jednak ostatnie badania dowodzą, że powstał on w czasach późniejszych, najprawdopodobniej z okazji koronacji Ottona I. Budowanie mitu Napoleona jako nowego Karola Wielkiego było długotrwałym procesem, wymagającym pracy nie tylko nadwornych artystów odpowiadających za państwową propagandę, ale i zaangażowania samego Napoleona. Pierwszym z kroków poczynionych w tym celu przez przyszłego cesarza była pielgrzymka do symbolicznego grobu Karola Wielkiego znajdującego się w Akwizgranie – mieście należącym do Francji od 1794 roku.

Talizman Karola Wielkiego z IX wieku, był to wisior wykonany z szafirów i pereł, w którym znajdowała się drzazga z drzewa Krzyża Świętego. Został podarowany w 801r cesarzowi Karolowi Wielkiemu przez kalifa Haruna al.-Rashida wraz z kluczami do Bazyliki Grobu Świętego. Karol Wielki nosił klejnot jako zapinkę do pasa i został z nim pochowany. W roku 1804 kapituła katedralna darowała talizman cesarzowej Józefinie, która nosiła go na sobie podczas koronacji cesarskiej. Po niej odziedziczyli go Hortensja de Beauharnais i później Napoleon III. Ostatnia miała go Cesarzowa Eugenia, która prawie do końca życia nie rozstawała się z talizmanem i na krótko przed śmiercią podarowała go katedrze w Remis, gdzie do dziś można go zobaczyć… PLAN KLASZTORU W SANKT GALLEN Ok 820, pergamin, przechowywany w Szwajcarii, idealny wzorcowy plan klasztoru (czyli autonomiczny), zbudowany wg Reguły Św. Benedykta – zbiór przepisów regulujących mnisie życie: posłuszeństwo, praca, dobra organizacja pracy, podział dnia 8h praca, wiele godzin modlitwa i medytacja , potem odpoczynek- niezbędne ogniwo dobrego życia, „próżnowanie jest nieprzyjacielem duszy” – człowiek się wewnętrznie degeneruje, każdy zakonnik winien żyć z pracy własnych rąk, a nawet tworzyć cos dla ludzi z poza klasztoru, rozprzestrzeniała się stopniowo. Ora et labora – Módl się i pracuj Klasztor był samowystarczalny, ponieważ znajdowało się w nim wszystko co potrzebne, m.in.: kuchnia mnichów, piekarnia i browar mnichów, spiżarnia, szkoła, biblioteka, dom lekarzy, cmentarz i sąd, ogród warzywny, stodoła, gęsiarnia, kurnik, warsztaty itd. Wirydarz – rodzaj ogrodu Refektarz – jadalnia Pomoc ubogim, np. dom, kuchnia, piekarnia i browar dla ubogich Sztuka karolińska opierała się na kulturze bizantyjskiej ORATORIUM W GERMIGNY-DES-PRES - 806r wzniesione dla Teodulfa - biskupa Orleanu, missus dominicus Karola Wielkiego. - ostatnia doba panowania K Wielkiego - prywatna kaplica, pierwotnie zbudowana na planie krzyża, - pożar -> odbudowana-> potem modyfikacje,

- styl romański Mozaika 130tys,płytek, zachowała się przez przypadek – ukryta pod warstwą farby wapiennej; Przedstawia: gwiazdy, dwa anioły, pomiędzy ręka wychodząca z nieba – ręka Boża, wskazuję na przedmiot – Arka Przymierza (skrzynka)

POSĄŻEK KAROLA WIELKIEGO powstał na przełomie IX i X w. Odlana z brązu rzeźba przestawiająca władcę siedzącego na koniu wzorowana była na słynnych posągach rzymskich cesarzy. MIECZ KAROLA WIELKIEGO - Joyeuse – historyczny miecz Świętego Cesarza Rzymskiego, Karola Wielkiego opisany w najbardziej znanym eposie rycerskim Pieśń o Rolandzie. W późniejszych czasach był używany podczas koronacji francuskich królów. - Najpierw przechowywany w: Katedra w Saint-Denis -> Muzeum w Luwrze, - bogata ornamentyka karolińska nawiązująca do starożytności MINIATORSTWO – sztuka malowania miniatur; różnorodność form karolińskich, ogromny wpływ mnichów anglosaskich, otwierali swoje rzemieślnicze centra i przekazywali wiedzę – skryptorium, wpływ sztuki bizantyjskiej, odwołanie do antyku przepisywanie, tworzenie ksiąg Ewangeliarz Godescalca, 781-783 – iluminowany manuskrypt z VIII wieku, zawierający lekcjonarz z wyborem czytań ewangelicznych na cały rok. Jest najstarszym znanym manuskryptem powstałym w kręgu karolińskiej szkoły nadwornej. Obecnie przechowywany jest w zbiorach Francuskiej Biblioteki Narodowej w Paryżu; dominujące kolory to złoto, purpura; większe postacie niż dotychczas Ewangeliarz z Lorsch, 778-820 średniowieczna bogato iluminowana księga liturgiczna

"ilustrowany ewangeliarz, złotem napisany, z okładką z kości słoniowej". Biblia Karola Łysego (Biblia Viviana), 843-851 – najpiękniejszy z kodeksów ze skryptorium w Tours. jest bogato iluminowana w kolorach purpury, złota i srebra brak perspektywy, złe przedstawienie anatomii, trochę komiks

Dzieje po śmierci Karola Wielkiego (814) : 813 – współcesarz i współregent Ludwik I Pobożny 816 – korona cesarska w Remis Odsunął doradców ojca i zastąpił własnymi – św. Benedykt z Aniane francuski mnich benedyktyński, reformator monastycyzmu, nazywany czasami Benedyktem Drugim obok Benedykta z Nursji, święty Kościoła katolickiego. 842 - śmierć Ludwika Pobożnego, podział cesarstwa Karolińskiego, stworzą się dwie odrębne narodowości „Niemcy”, „Francja”; przysięga strasburska (Serments de Strasburg) – złożona przez Ludwika Niemieckiego i Karola Łysego przeciwko Lotarowi – on przejął koronę po ojcu Jest to pierwszy dokument zachowany w języku romańskim i germańskim. Od Karola Łysego pochodzą francuscy Karolingowie, Ludwik Łysy – Karolingowie niemieccy 843 – traktat z Verdun, układ z Lotarem Lotar – część środkowa, trudny obszar, niejednolity etnicznie i geograficznie Ludwik Niemiecki – część wschodnia (tereny dzisiejszych Niemiec) Karol Łysy – część zachodnia (tereny dzisiejszej Francji) Po śmierci Lotara jego część zostanie podzielona, (traktat w Meerssen 870) cesarzem zostanie Karol Łysy (875)

NAJAZDY NORMANÓW – ludzie z północy = wikingowie, skandynawskie plemiona, spływały do Europy aby kraść, plądrować i bogacić się, u niech rolnictwo było trudne, słabe zasoby naturalne, znamy ich z opisów ofiar „jaśni giganci”, zero dokumentów, że mieli rogi – element diaboliczny? , nie byli chrześcijanami, więc plądrowali świątynie, Łodzie mające famę bycia magicznymi „długi okręt” 7 do 1, smukle jednostki, jeden maszt, wełniany żagiel, małe zanurzenie bardzo lekkie, można je łatwo przenosić ,drakkary , najazdy na północną „Francje”, „potwory z północy”

ROBERT MOCNY Brał udział w zwycięskich walkach z najazdami normańskimi, głównie w latach 864–865. Robert IV Mocny sprawował dowództwo wojskowe między Sekwaną i Loarą. Tereny te były szczególnie zagrożone przez Normanów. Ludność tych terenów była sparaliżowana strachem, natomiast król był bezsilny. Hrabia doskonale radził sobie z najazdami aż do bohaterskiej śmierci w bitwie pod Brissarthe (2 lipca 866), w walce z najazdem bretońsko-normańskim. Karolingowie „francuscy”, Karolingowie „niemieccy”, Robertyni Karol Łysy (840-877) -> Ludwik Jąkała (877-879) -> Karloman (879-884) -> Karol Otyły (884888) -> Odo (888-898) -> Karol Prosty (898-922) -> Robert I (922-923) -> Rudolf, książę Burgundii (922-936) -> Ludwik IV Zamorski (936-954) -> Lotar I (954-986) -> Ludwik V Gnuśny (986-987) Wielomiesięczne oblężenie Paryża przez Normanów, na tronie Odo – szuka pomocy u Karola Otyłego, niezręczność polityczna – zapłacił im (dużo) żeby sobie poszli do siebie – bez sensu, bo oni byli w odwrocie i można było ich zaatakować Wówczas rola króla była głownie reprezentacyjna, bardziej symboliczna w coraz większym stopniu Karol Prosty – układ z Normaniami (911) z Rollonem, wg którego północna część Francji przyjmie nazwę Normandii (kraj Normanów) dostali ziemie, mają składać hołd lenny i bronić granic oraz przejść na chrześcijaństwo – Rollon zgodził się, ale i tak jest wyznawcą germańskich bogów SYSTEM LENNY

System lenny, czyli rodzaj organizacji społeczeństwa oparty na posiadaniu ziemi i zależności osobistej. Kluczowym pojęciem dla zrozumienia systemu lennego, jest pojęcie hołdu lennego, zwanego inaczej komendacją, czyli oddanie się wasala w opiekę seniorowi. Na mocy tego układu senior zobowiązywał się roztoczyć opiekę nad wasalem, do czego zaliczało się także zapewnienie mu utrzymania, co w warunkach wczesnośredniowiecznych oznaczało nadanie wasalowi ziemi (tzw. beneficjum). W zamian za opiekę wasal zobowiązywał się świadczyć seniorowi służyć „ radą i pomocą” (łac. Auxillium et consillium), czyli uczestnictwo w wyprawach wojennych oraz radach na dworze suwerena. Kontrakt feudalny obowiązywał do śmierci jednej ze stron, jednak dla współczesnych było naturalne, że następcy dziedziczą układ lenny swoich przodków, choć jednak wciąż wymagane było dopełnienie hołdu. Z biegiem czasu system feudalny objął niemal całe społeczeństwo, a także zhierarchizował się w postaci drabiny feudalnej, skomplikowanej gry układów lennych, w których niemal każdy członek jednocześnie będąc czyimś wasalem był seniorem dla swoich wasali, niejednokrotnie zdarzały się sytuacje np. w posiadaniu kilku seniorów Na szczycie tej drabiny stał król, który nie podlegał nikomu, jednak nie posiadał on pełnej wład...