Egzamin 7 styczeń 2020, pytania i odpowiedzi PDF

Preview

Summary

Download Egzamin 7 styczeń 2020, pytania i odpowiedzi PDF

Description

1. Konformizm; definicja, wpływ i typy zachowań konformistycznych Konformizm to zachowanie zgodne z normami społecznymi. Zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Przeciwieństwem konformizmu jest dewiacja, czyli zachowanie polegające na naruszeniu norm społecznych – oczywiście nie oznacza to od razu, że osoba jest kryminalistą. Może to na przykład oznaczać, że osoba odstaje zdecydowanie swoim wyglądem od norm społecznych – całe ciało wytatuowane lub mężczyzna w makijażu. Większość ludzie jest jednak konformistami co wynika z naszej chęci bycia akceptowanym przez społeczeństwo – stosowanie się do norm społecznych pozwala nam nazywać się dobrymi ludźmi czego większość pożąda. T. Hirsh uważa, że źródeł konformizmu powinno się szukać w naszych więziach społecznych i relacji, które powstają dzięki przywiązaniu do przyjaciół, rodziny czy rówieśników. Istnieją 3 podstawowe zachowania konformistyczne: uleganie, identyfikacja i internalizacja. Uleganie wynika z chęci ominięcia kary lub uzyskania nagrody – jest to zachowanie nietrwałe, ponieważ przy cofnięciu kary lub nagrody człowiek powraca do starego zachowania. Podstawą ulegania jest władza jaką dysponuje osoba lub grupa. Drugie zachowanie, czyli identyfikacja powstaje jeśli osoba chce być podobna do tej od której pochodzi oddziaływanie np. do rodzica. Trwa do momentu dopóki nasze poglądy na temat danej osoby nie zostaną podważone. Trzecim zachowaniem konformistycznym jest internalizacja, która polega na przyjęciu wzoru zachowań, ponieważ jest on przez nas uważany za słuszny.

2. Kultura masowa; charakterystyka i znaczenie W najprostszej definicji kultura masowa jest kulturą popularną, tworzoną przez masową technikę przemysłową i sprzedawaną dla zysku masowej publiczności konsumentów. Początku kultury masowej można dopatrywać się w okresie epoki przemysłowej, kiedy to nastąpiła znaczna koncentracja ludzi w miastach, a praca odbywała się głównie w fabrykach. Od tego czasu wraz z ciągłym rozwojem techniki następował rozwój masowości – radio, później telewizja a obecnie Internet. Ciężko stwierdzić czy kultura masowa jest zjawiskiem pozytywnym czy negatywnym. Środki takie jak radio, telewizja czy kino były często wykorzystywane w przeszłości jako nośniki propagandy np. w PRL czy III Rzeszy. Poza tymi szczególnymi przypadkami ma ona jednak moim zdaniem charakter pozytywny. Łączy ona ludzi z całego świata w podobnych wzorach konsumenckich i szerzy poznawanie różnorodnych kultur na cały świat. Co do krytyki kultury masowej eksperci mówią, że jest ona tandetna, zabija potencjał twórczy w ludziach i jej oddziaływanie jest społecznie szkodliwe.

3. Funkcjonalizm; założenia Funkcjonalizm to teoria rozwinięta w latach 20’ XX wieku. Jej główne założenie to, że społeczeństwo jest system składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję. System społeczny znajduję się w tzw. równowadze dynamicznej co znaczy, że mimo tego że zachodzą zmiany równowaga społeczna nadal jest utrzymywana. Napięcia powstające wewnątrz systemu mogą trwać długie okresy jednak w pewnym momencie zawsze są rozwiązywane. Zmiany w systemie zachodzą w sposób stopniowy i ewolucyjny, największym zmianom ulega społeczeństwo globalne podczas gdy system społeczeństw lokalnych pozostaje raczej bez zmian. Cechą charakterystyczną systemu jest występowanie różnych ról i pozycji społecznych, które wiążą się z określonymi prawami i obowiązkami oraz występowanie wspólnych norm i wartości. Funkcjonalizm dąży do utrzymania ładu, aby to osiągnąć muszą zostać spełnione warunki: musi być zdolny do adaptacji, osiągnięcia celów, integracji i utrzymywania wzorców zachowań.

4. Interakcjonizm symboliczny; założenia Interakcjonizm symboliczny to teoria socjologiczna, według której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów międzyludzkich. Podstawowym założeniem jest to, że ludzie działają na bazie znaczeń jakie mają dla nich rzeczy, znaczenia pochodzą z interakcji międzyludzkich. Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje przez ludzi w aktualnych sytuacjach. Czterema podstawowymi dla interakcjonizmu symbolicznego kategoriami analizy są: umysł – rozumiany jako proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność rozważania alternatywnych możliwości działania; jaźń – świadomość własnej odrębności; interakcja społeczna – wzajemne oddziaływanie na siebie jednego lub więcej ludzi; społeczeństwo – forma życia zbiorowego ludzi oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość.

5. Proces instytucjonalizacji Instytucjonalizacja to przechodzenie od niesformalizowanych sposobów działania społecznego do uregulowanych, względnie stałych form aktywności, podlegających społecznym sankcją. Mówimy tu o wprowadzenie do społeczeństwa wiary w pewną ideę, normę społeczną lub rolę społeczną. Jest to też nadanie istniejącym instytucjom form działania, przez co stają się one obowiązujące dla całego społeczeństwa. Instytucjonalizacja jest jednym z ważniejszych procesów pozwalających regulować życie społeczne. W swoim pozytywnym aspekcie jest

wprowadzana, aby usprawnić działanie społeczeństwa, jednak często była wykorzystywana do niecnych celów. Przykładami mogą tu być obowiązywanie pewnych restrykcji podczas stanu wojennego, wprowadzenie systemu kastowego czy dyskryminacja płciowa, które dążą do ograniczenia swobód i praw społeczeństwa. Obecnie instytucjonalizacja jest na bardzo wysokim poziomie, wraz z rozwojem cywilizacyjnym powstało wiele nowych instytucji krajowych jak i międzynarodowych regulujących zasady działania społeczeństwa globalnego. Warto jednak wspomnieć, że w obecnych czasach zaufanie do instytucji podlega znacznemu pogorszeniu.

6. Konsumpcjonizm jako przyczyna stratyfikacji społecznej Po II Wojnie Światowej nastąpił gwałtowny rozwój konsumpcjonizmu w krajach zachodnich związany z odbiciem gospodarki i jej szybkim wzrostem po okresie wojennym. Był to moment, w którym wszyscy się bogacili - i biedni i bogaci. Oczywiście obszary bloku wschodniego nie były częścią tego zjawiska. Jednak obecnie społeczeństwa są bardzo podzielone pod względem dochodów. Istnieją ludzie bardzo bogaci oraz bardzo biedni. Wraz z rozwojem usług, technologii i social media powstała potrzeba pokazania się przed innymi. Szczególnie jest to widoczne w krajach postkomunistycznych, w tym w Polsce. Samochód jest niestety w naszym kraju dalej jednym z głównych wyznaczników zamożności danej osoby. Kreowanie przez wielkie korporacje transnarodowe ich produktów jako synonimów luksusu tworzy niesamowity popyt na towary z wyższej półki, ponieważ ludzie chcą pokazać, że ich stać. Doprowadza to do wielu patologii społecznych, kiedy to ludzie wydają więcej niż są w stanie zarobić tylko po to, żeby być identyfikowanym z klasą wyższą. Wraz z rozwojem usług kredytowych i ratalnych umożliwiony został ludziom zakup rzeczy, na które normalnie nie było ich stać. Absurdem jest, że można mieszkać w pięknym domu, jeździć luksusowym samochodem i co roku wyjeżdżać na egzotyczne wakacje w rzeczywistości nie będąc ich właścicielem i nie posiadając na nie środków. Segmentacja produktów na różne klasy cenowe, w tym klasę luksusową, pozwoliła na przeniesienie stratyfikacji społecznej na zupełnie nowy, nieznany wcześniej poziom, kiedy to teoretycznie wszyscy mamy dostęp do tych samych produktów, ale tylko nieliczni mogą sobie na niektóre z nich pozwolić. W czasach w jakich obecnie żyjemy konsumpcjonizm jest jedną z głównych motywacji nowoczesnego człowieka i eksponuje jego chęć awansu społecznego, który od zawsze drzemał w środku nas.

7. Status społeczny i jego wyznaczniki Status społeczny jest pojęciem określającym pozycję jednostki w społeczeństwie. Pojęcie tego statusu towarzyszy nam niemal od początku istnienia naszego gatunku – od wodza plemienia, króla do obecnej mniej hierarchicznej struktury społeczeństwa, w której jednak dalej widać znaczne różnice w statusie społecznym

między jednostkami. Warto wspomnieć, że dalej istnieją na świecie społeczeństwa hierarchiczne jak na przykład indyjskie społeczeństwo kastowe. Jeszcze w czasach przedwojennych wyznacznikiem statusu społecznego był zawód wykonywany przez daną osobę – jeśli był częścią danej grupy zawodowej to był uważany, że reprezentuje sobą pewne wartości kojarzone z daną profesją. Po wojnie głównym wyznacznikiem statusu była edukacja danego osobnika oraz jego wiedza. Obecnie istnieje parę teorii związanych z wyznacznikami statusu społecznego jednak moim zdaniem zdecydowanie najważniejszy z nich to konsumpcja. Obecnie ludzie dążą do posiadania rzeczy, które ukazują jak bardzo zamożni oni są. Wraz z rozwojem usług kredytowych i ratalnych umożliwiony został ludziom zakup rzeczy, na które normalnie nie było ich stać. Jest to samo nakręcająca się maszyna – piękny dom, luksusowy samochód i egzotyczne wakacje. Innym wyznacznikiem statusu może też być obecnie wiedza – pogląd to określający to merytokracja. Zarabiamy tyle pieniędzy na ile zasługujemy wyceniając swoją wiedzę i na tej podstawie jesteśmy postrzegani na tle innych. W społeczeństwie angielskim wyznacznikiem pozycji jest sposób wysławiania się – jeśli dana osoba posługuje się wyszukanym słownictwem i posiada umiejętności oratorskie oznacza to że jest ona członkiem upper class. Innym wyznacznikiem jaki przychodzi mi na myśl jest zawód – osoba pracująca jako lekarz czy prawnik zawsze będzie postrzegana jako przedstawiciel klasy wyższej. Ostatnim wyznacznikiem jaki wymienię będzie rola w instytucji. Jeśli ktoś zajmuje wysoką pozycję w korporacji lub administracji państwowej zdecydowanie świadczy to o jego statusie społecznym.

8.Teoria napięć strukturalnych R. Mertona Zachowanie dewiacyjne nie jest czymś nienormalnym lub „patologicznym”, lecz stanowi oczekiwany rezultat pewnych napięć w strukturach: społecznej i kulturowej. •

Struktura społeczna; zorganizowany zespół zależności, w które uwikłani są w różnym stopniu  członkowie społeczeństwa lub grupy

•

Struktura kulturowa; kulturowo zdefiniowane cele („rzeczy warte zabiegów”) i usankcjonowane  środki służące do realizacji kulturowo określonych celów typy to zachowania dewiacyjne. Zaliczył do nich: konformizm, innowację, rytualizm, wycofanie oraz bunt.

`

Sposoby przystosowania

Cele kulturowe

Zinstytucjonali zowane środki

Konformizm

+

+

Innowacja

+

_

Rytualizm

_

+

Wycofanie

_

_

Bunt

+/-

+/-

9. Fordyzm i postfordyzm; główne cechy. Fordyzm jest podstawą nowoczesnych systemów ekonomicznych i społecznych w uprzemysłowionej, standaryzowanej produkcji masowej i masowej konsumpcji. Koncepcja nosi nazwę Henry'ego Forda. Stosuje się ją w teorii społecznej, ekonomicznej i zarządzania w zakresie produkcji, warunków pracy, konsumpcji i związanych z nią zjawisk, zwłaszcza w odniesieniu do XX wieku. Fordyzm to „tytułowy system produkcyjny zaprojektowany tak, aby wypluwać znormalizowane, tanie towary i zapewnić pracownikom godziwe wynagrodzenie wystarczające do ich zakupu". Opisano go również jako „model ekspansji gospodarczej i postępu technologicznego oparty na produkcji masowej: wytwarzanie znormalizowanych produktów w ogromnych ilościach z wykorzystaniem maszyn specjalnego przeznaczenia i niewykwalifikowanej siły roboczej". Chociaż Fordyzm był metodą stosowaną w celu poprawy produktywności w przemyśle motoryzacyjnym, zasadę tę można było zastosować do każdego rodzaju procesu produkcyjnego. Znaczący sukces zawdzięczamy trzem głównym zasadom: Wieloseryjna produkcja masowa

·

 tandaryzacja produktu (nic nie jest wykonywane ręcznie, ale wszystko jest S wykonywane przez maszyny i formy przez niewykwalifikowanych pracowników).

· Wykorzystanie linii montażowych, które wykorzystują specjalne narzędzia i/lub sprzęt, aby umożliwić niewykwalifikowanym pracownikom wniesienie wkładu w produkt końcowy. ·

Pracownicy otrzymują wyższe „żywe"; płace, dzięki czemu mogą sobie pozwolić na zakup produktów, które wytwarzają.

Postfordyzm jest dominującym systemem produkcji gospodarczej, konsumpcji i związanych z nią zjawisk społeczno-gospodarczych w większości krajów uprzemysłowionych od końca XX wieku. Kontrastuje to z Fordyzmem, systemem sformułowanym w fabrykach motoryzacyjnych Henry'ego Forda, w którym pracownicy pracują na linii produkcyjnej, wykonując powtarzalnie wyspecjalizowane zadania i zorganizowane poprzez naukowe kierownictwo taylorystów. Definicje charakteru i zakresu postfordyzmu znacznie się różnią i są przedmiotem debaty między uczonymi. Zmiany w charakterze siły roboczej obejmują wzrost procesów i przepływów pracy w oparciu o technologie informacyjno-komunikacyjne oraz pracę w formie cyfrowej. Postfordyzm charakteryzuje się następującymi atrybutami: 1) Produkcja małoseryjna

2) Ekonomia zakresu stosowania 3) Specjalizowane produkty i miejsca pracy 4) Nowe technologie informacyjne 5) Produkty są wprowadzane do obrotu na rynkach niszowych, a nie we wzorcach masowej konsumpcji opartych na k lasie społecznej. 6) Nacisk na rodzaje konsumentów, w przeciwieństwie do poprzedniego nacisku na klasę społeczną. 7) Wzrost liczby pracowników służby i pracowników umysłowych. sługowep rzeważająn adprzemysłem wytwórczym. 8) Branżeu 9) Feminizacja siły roboczej 10) Rynkifinansowesązglobalizowane.

11. Habitus - koncepcja Pierr’a Bourdieu. Francuski socjolog Pierre Bourdieu w latach '70. ubiegłego wieku wprowadził do dyskursu pojęcie habitusu, określając nim „system trwałych i przekazywalnych dyspozycji” (Bourdieu 2007 [1972]: 197). Dyspozycje te definiuje autor jako rezultat pewnego organizującego działania (np. wyuczonych w dzieciństwie, czy opartych na społecznych doświadczeniach schematów reakcji i zachowań), które znajdują swoje odzwierciedlenie w pewnym sposobie bycia, posiadanych pre7dyspozycjach, tendencjach czy skłonnościach danej grupy osób w konkretnej kulturze. Habitus wykracza jednak poza prostą socjalizację, „obejmując wszystkie przeszłe doświadczenia, działa w każdej chwili jak matryca postrzeżeń, ocen i działań i umożliwia wypełnianie nieskończenie zróżnicowanych zadań dzięki analogicznym transferom schematów pozwalających rozwiązywać podobne problemy i dzięki stałemu korygowaniu osiągniętych wyników, dialektycznie wytwarzanemu przez te rezultaty” (ibid.).

Dzięki dyspozycjom, odpowiadającym na oczekiwania społeczne, wyuczonym dzięki zakazom, konfliktom, wskazaniom moralnym czy wyrobionym gustom, osoby w półautomatyczny sposób rozumieją, co jest odpowiednie w różnych sytuacjach. Wiąże się to np. ze „stosownym” zachowaniem czy też przyjęciem zwyczajowego stanu, formy lub stylizacji ciała. Aby funkcjonowało życie społeczne, w przestrzeni instytucjonalnej kształtowane są normy kulturowe, które dzięki subtelnym sposobom przekazywania ludziom odpowiednich sygnałów i informacji w pewnym określonym czasie, wpływają na ukonstytuowanie pewnych wzorców zachowań, ich zakotwiczenie, a następnie wycofanie ze świadomości. Tym samym w wielu momentach życiowych osoby o ujednorodnionych habitusach, wynikających z podobnego przebiegu egzystencji danej grupy czy klasy (Bourdieu 2008 [1980]: 79), nie prowadzą szczegółowych analiz postępowania innych osób i nie mają potrzeby dopytywania o ich intencje, co Bourdieu nazywa „praktycznym behawioryzmem”.

Pomimo iż istnieje wśród ludzi pewien konsensus dotyczący wartości społecznych i dzielonych norm, to Bourdieu podkreśla, że grupom, które dysponują kapitałem kulturowym i symbolicznym (np. intelektualistom czy artystom) przypisany jest autorytet społeczny, który z kolei wykorzystują one do narzucania innym elementów korzystnego

dla siebie habitusu. Zjawisko wykorzystywania form ww. kapitału do podtrzymania dominacji społecznej nad grupami, które tych kompetencji nie posiadają, Bourdieu określa „przemocą symboliczną” (Elliott 2011 [2009]: 176-177).

Dopasowanie habitusu do dominujących grup czy klas społecznych nie jest jednak nieuniknione. Habitus jako „system strukturujący” (co można odczytać jako „porządkujący”) jest otwarty i elastyczny, a ludzie mogą przyjąć jedną z wielu dostępnych strategii, by kwestionować zastany porządek i zmieniać narzucone im struktury społeczne. Zazwyczaj jednak nie odbywa się to bez sprzeciwu grup uprzywilejowanych. Choć Bourdieu wskazuje w tym zakresie na jednostkową sprawczość, w jego pracach brakuje odniesienia do twórczego działania jednostek i grup na rzecz szerszej zmiany społecznej. Jak ujął to Charles Lemert „habitus nie może wyjaśnić zmian habitusu” (1995: 146). Innym istotnym zarzutem kierowanym pod adresem teorii Bourdieu było przyznanie przewagi kapitałowi kulturowemu nad kapitałem ekonomicznym, a tym samym przemilczenie przez autora kwestii eksploatacji i wyzysku. Mogło to nastąpić w wyniku dystansowania się Bourdieu od Marksa i marksizmu. Ostatecznie, nie udało się Bourdieu stworzyć wizji tego, jak mogłaby wyglądać postępowa polityka w erze totalizującej globalizacji. Należy jednak przyznać, że jego ataki na wspierany w ówczesnym czasie we Francji neoliberalizm były i nadal pozostają kamieniem milowym sprzeciwu wobec kapitalizmu, stymulującym zarówno teoretyków, jak i aktywistów (Elliott 2011 [2009]: 178-179).

12. Instytucje totalne Instytucja totalna – organizacja społeczna, w obrębie której żyje zamknięta, formalnie kontrolowana przez jej personel grupa osób. Pojęcie instytucji totalnej pojawiło się w siódmej dekadzie XX wieku. Twórcą tej koncepcji jest Erving Goffman. Erving Goffman „przez instytucję totalną rozumie miejsce pobytu i pracy znacznej liczby osób znajdujących się w podobnej sytuacji, odciętych na jakiś czas od reszty społeczeństwa i prowadzących sformalizowany tryb życia” Erving Goffman Erving Goffman jest twórcą koncepcji instytucji totalnej, którą opisał w swojej książce „Instytucje totalne”. Definicja i cechy Oryginalna definicja Goffmana określa instytucję totalną jako miejsce, w którym życie dużej grupy ludzi pozostającej na tym samym terenie kierowane jest w sposób formalny. Wyróżnił trzy cechy charakteryzujące takie instytucje: ·

perspektywa instytucjonalna, związana z formalnym uregulowaniem zasad rządzących życiem w danej instytucji, m.in. w postaci regulaminów, kodeksów i tym podobnych, (Instytucje totalne można uznać za przykład wyrafinowanych biurokracji. Złożone i surowe procedury obowiązują tu wszystkich. Rzeczywistość takich

instytucji „jest nadzorowana”)

ściśle

uporządkowana, precyzyjnie zaplanowana i starannie

·

życie w grupie obejmujące wspólne wszystkich czynności przez osoby pozostające w instytucji, ciągle w tym samym gronie, a co więcej, grupowe, a nie indywidualne traktowanie poszczególnych członków grupy, wyrażać się ono może w takich samych ubiorach, nadawaniu numerów itd.,

·

zarządzanie dwuczłonowe, to jest wyraźny podział na zarządzający instytucją personel i zarządzanych członków grupy żyjącej w instytucji, z incydentalnym charakterem kontaktów międzygrupowych. (Podstawową cechą struktury biurokratycznej „jest podział na personel nadzorczy oraz podwładnych, stosunkiem społecznym – nadzorowanie i kontrolowanie […], aby każdy wykonywał to, czego się od niego wymaga i co mu jasno wytłumaczono”)

5 Życie mieszkańców instytucji totalnych toczy się zatem w jednym i tym samym miejscu. Podlegają oni tej samej, jedynej władzy, są traktowani w jednakowy sposób, a ich zadania są w sposób ścisły zaplanowane. Czynności, które podejmują, mają charakter przymusowy i stanowią część jednego planu ogólnego.

Podział Autor koncepcji przedstawił również podział instytucji totalnych, do których według niego zaliczały się: 1)

instytucje udzielające pomocy jednostkom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, powołane do sprawowania opieki nad os...