Ferdydurke - Notatki z lektury obowiązkowej. Mogą posłużyć jako streszczenie lektury lub PDF

Preview

Summary

Ferdydurke - Witold GombrowiczGeneza Pierwsze wydanie pojawiło się w 1937 roku.Gatunek ijego cechy powieść awangardowa - antytytuł - słowo „Ferydurke” to neologizm stworzonyprzez Gombrowicza, pozbawiony znaczenia (inne interpretacje: thirty door key - nawiązanie do 30 lat bohatera; postać Freddy Dur...

Description

Ferdydurke - Witold Gombrowicz Geneza

Gatunek i jego cechy

Kompozycja, styl, język

1

Pierwsze wydanie pojawiło się w 1937 roku. • powieść awangardowa - antytytuł - słowo „Ferydurke” to neologizm stworzony przez Gombrowicza, pozbawiony znaczenia (inne interpretacje: thirty door key - nawiązanie do 30 lat bohatera; postać Freddy Durkee z powieści „Babbit” Sinclaire’a Lewisa), - deformacja świata przedstawionego spowodowana obecnością absurdu (trzydziestolatek w szkole), groteski (pojedynki na miny), paradoksu, przerysowania, surrealizmu, - niejednorodność gatunkowa - utwór ma cechy pamiętnika, eseju czy powiastki filozoficznej (rozdziały o Filidorze i Filibercie), - narracja - narrator nie jest wszechwiedzący, postać narratora pierwszoosobowego jest rozbita na rolę - Józio, narrator odautorski w opisach Filidora i Filiberta, - fabuła - oparta na epizodach z życia Józia; można rozważać ją w konwencji onirycznej; intrygi i porwania napędzają fabułę. w • konstrukcji „Ferdydurke” panuje funkcjonalność: jedna część uzupełnia problematykę drugiej,a druga trzeciej, obie dygresje uogólniają problematykę części po której występują. Każda część książki ilustruje tę samą tezę ogólną, poddając ją pewnym modyfikacjom. • konwencja groteskowa - absurdy wydarzeń (pojedynki na miny, gwałt przez uszy), kontrasty w rozmowach bohaterów (górnolotny opis, a czynność przyziemna podczas kolacji u Młodziaków), karykaturalne przedstawienie rzeczywistości, pseudointelektualizm bohaterów; to wszystko służy m.in. krytyce stereotypów, pokazaniu ról, które są narzucane ludziom (Forma) w • układzie zdarzeń brakuje motywacji przyczynowoskutkowej • epizodyczność • konwencja gry - od porwania do porwania

2

Kompozycja, styl, język

• nieustanna gra językowa, gra językiem i o język - mieszanie różnych stylów (podniosłego i potocznego), - obecność parodii (parodiowanie stylów funkcjonalnych czy konkretnych utworów) - innowacje słowotwórcze (np. zbelfrzony), obecność specyficznych słów kluczy - używanie nazwisk znaczących, zdrobnień - zabawy słowne - rozbijanie słów na części, powtórzenia, rymowanki (Koniec i bomba, a kto czytał ten trąba) - paralelizmy składniowe, inwersja (Słowacki wielkim poetą był) - bogactwo języka - neosemantyzmy: - dojrzałość - niedojrzałość - ojczyzna - skupianie się na przeszłości, czyli na ojcach - matczyzna - synczyzna - skupianie się na przyszłości, czyli na synach, odrzucenie dotychczasowego znaczenia przeszłości i przodków

Czas i miejsce akcji

• lata 30. • Warszawa - szkoła, stancja u Młodziaków; ziemiański dworek wujostwa Hurleckich w Bolimowie • czas powieściowy jest pozornie realny - w rzeczywistości wymyka się chronologii

3

Główny bohater

• Józio Kowalski - przypomina autora: pisarz w wieku 30 lat, wydał „Pamiętnik z okresu dojrzewania”, który został źle przyjęty przez krytykę, w wypowiedziach Józia zawarł swoje poglądy, komentarze autotematyczne (Józio wypowiada się na temat fabuły, kompozycji czy języka) - bohater łączy dorosłość z poczuciem niedojrzałości - narrator utworu, ale jego relacja nie ma charakteru wspomnieniowego; jego sądy są zmienne, a czasem sprzeczne, podporządkowuje sobie cały świat przedstawiony - człowiek świadomy bycia w Formie, sam nie wie, kim jest; poczucie własnej nieautentyczności i bezradności jest dla niego źródłem cierpienia (Niech kształt mój rodzi się ze mnie, niech nie będzie zrobiony mi) - buntownik i uciekinier - ma świadomość narzucanych ról i bezskutecznie próbuje się z nich wyzwolić; reżyseruje sytuacje, które mają odsłonić sztuczność relacji międzyludzkich, celowo doprowadza do awantur, ale i tak z jednej formy wpada w drugą; cały czas szuka wolności i prawdy o sobie samym - parodia romantycznego bohatera

Słowa klucze

• Forma - pupa - symbolizuje zdziecinnienie, infantylizację, brak własnego zdania, konieczność przyjmowania zdania innych; upupianie oznacza podporządkowywanie sobie kogoś, wpychanie go w niedojrzałość, niszczenie indywidualności - łydka - symbol nowoczesności, erotyzmu, swobody obyczajowej, wyzwolenia (odnosi się do Zuty Młodziakówny) - gęba - oznacza wszystkie maski, zachowania czy zasady, w które wpędza człowieka drugi człowiek albo społeczeństwo, kolejne gęby powodują, że człowiek nie może być sobą i zachowywać się tak, jakby naprawdę chciał, gęba oznacza również prostactwo, chamstwo (w czasie pobytu u Młodziaków Józio ma przyprawianą gębę staroświeckiego, Zuta - nowoczesnej pensjonarki, a Młodziakowie - postępowych rodziców

Problematyka

4

• obraz człowieka zniewolonego przez formę - nie można wyzwolić się z Formy i niedojrzałości. Życie to gra pozorów: każdy człowiek jest aktorem odgrywającym przypisane mu role. Człowiek zawsze wyraża się w jakiejś formie (uczeń, córka, syn, pracownik, szef), którą narzuca mu otoczenie i zmusza do określonych zachowań, co sprawia, że jest skazany na brak autentyczności. Przed formą nie da się uciec - można jedynie wpaść w inny schemat. Gombrowicz zauważa paradoksalną sprzeczność: człowiek jest twórcą formy oraz kimś przez nią stwarzanym. Zauważa, że zachowania ludzkie bedą akceptowane jeśli zostaną przyjęte za normę przez innych - nie ma znaczenia więc co robimy, ale czy ta czynność będzie „nagrodzona oklaskami”. Jeśli ktoś spróbuje pozbyć*się formy, to grozi mu posądzenie o szaleństwo. • przygody Józia - szkoła - profesor Pimko pojawia się w domu Józia, przepytuje go i stwierdza, że ma on braki w wiedzy, więc musi wrócić do szkoły. Tym samym, zmienia go w ucznia i umieszcza w gimnazjum dyrektora Piórkowskiego. Szkoła jest ukazana jako środowisko, w którym wobec młodzieży zastosowano upupianie. Pedagodzy dbają o to, by młodzież była niedojrzała i bezmyślna, nie uczą kreatywności, zabijają indywidualizm, wymagają powtarzania formułek. Uczniowie dzielą się na Chłopaków (skupieni wokół Miętusa, zbuntowani, mówią brzydkie słowa, chcą podkreślić swoją dojrzałość) i Chłopięta (skupieni wokół Syfona, głoszą swoją niewinność, dostosowani do szkolnych zasad), - dom Młodziaków - w postępowym domu panuje kult nauki, racjonalizmu i sportu, ale Józio zauważa niespójność zachowań bohaterów, którzy mają dwie twarze: oficjalną i na pokaz oraz nieoficjalną i ukrywana przed światem. Józio próbuje wytrącić ich z roli i udaje się mu zdemaskować Młodziaków kiedy aranżuje spotkanie Zuty z Kopyrdą i profesorem Pimką. Okazuje się, że rodzice Zuty nie są wcale tacy tolerancyjni.

- Bolimowo - Józio i Miętus spotykają ciotkę Hurlecką, która

Problematyka

Aluzje literackie

5

zabiera ich do dworu w Bolimowie. Ona również traktuje bohatera jak dziecko. Dwór Hurleckich jest parodią Soplicowa, który nie stanowi już „centrum polszczyzny”, a wyróżnia go jedynie celebrowanie Form (np. odrębności państwa od służby). Miętus brata się z parobkiem jako przeciwnik barier społecznych pragnąc przełamania schematów. Próba wyzwolenia z Formy okazuje się nieudana, a jej konsekwencją jest rewolucja (chłopi atakują mieszkańców dworu). Józio znów ucieka, tym razem wraz z Zosią. Jednak ucieczka przypomina realizację kolejnego schematu - romantycznej miłości, w której imię zakochany młodzieniec porywa niewinną panienkę. • interpretacja zakończenia - nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę, a przed człowiekiem schronić się można jedynie w objęcia innego człowieka. Przed pupą zaś w ogóle nie ma ucieczki • „Proces” Franz Kafka (Józef K. - Józio Kowalski) • „Boska Komedia” Dante (W połowie drogi mojego żywota pośród ciemnego znalazłem się lasu) • „Pan Tadeusz” (Bolimowo - Soplicowo, Zosia) - polemika z Mickiewiczem...