Funkcje językowe - Wykłady związane z funkcjami językowymi PDF

Preview

Summary

Wykłady związane z funkcjami językowymi...

Description

Funkcje językowe, asymetria półkulowa ●

Próba Wady = tzw. próba amytalowa (wprowadzanie do jednej z tętnic szyjnych słabego roztworu barbituratu sodowego)

Gdzie w mózgu jest mowa? Badania pacjentów Paul Broca- 1861 (program ruchowy dla mowy) Carl Wernicke- 1874 (różnicowanie fonologiczne) Afazja Brocki“tan tan”: uszkodzenie tylnej części dolnego zakrętu czołowegow lewej półkuli (apraksja mowy) okolica 44/45 i jej połączenia z korą wyspy Afazja to upośledzenie (zaburzenie) w zakresie odbioru treści językowych, operowania nimi lub ich wyrażania (nadawania) zaistniałe wskutek organicznego uszkodzenia mózgu Afazja może być wynikiem różnych uszkodzeń mózgu ●

Schorzenia naczyniowe (udar mózgu o charakterze niedokrwiennym lub krwotocznym)

●

Urazy czaszkowo-mózgowe

●

Zmiany nowotworowe

●

Choroby neurodegeneracyjne

  Typy afazji ●

afazja ekspresyjna (Broca, ruchowa, motoryczna)

●

afazja recepcyjna (Wernickiego, czuciowa, sensoryczna)

●

afazja semantyczna

●

afazja amnestyczna

●

afazja przewodzenia (kondukcyjna)

●

afazja globalna afazje transkorowe

 Afazja Broki : -zaburzenia ekspresji mowy, płynności mowy + zaburzenia gramatyczne -Pacjenci wiedzą co chcą powiedzieć lecz nie mogą wyrazić tego mową ●

spowolniała mowa

●

wypowiedzi z trudem generowane

●

agramatyzm- mowa telegraficzna: -zaburzenia fleksji -używanie prostych konstrukcji, pomijanie końcówek, brak słów funkcyjnych (przyimków, spójników) -zaburzenia rozumienia złożonych składniowo zdań -dobre rozumienie w życiu codziennym ale “człowiek ugryzł psa…”

●

rozumienie nie zaburzone?-

●

zaburzenia artykulacji: mowa opiera się na wykonywaniu sekwencji szybkich ruchów (język, szczęki, wargi) -niezdolność do programowania ruchów języka, warg i szczęk zapewniającego właściwą sekwencję dźwięków (apraksja mowy)

●

zaburzony program ruchowy dla mowy

 Obszary krytyczne dla ekspresji mowy: -okolica 44/45- rozumienie zakręt czołowy dolny  Afazja Wernickego: u  szkodzenie górnego zakrętu skroniowego w lewej półkuli, zaburzenie percepcji mowy, rozumienia mowy, różnicowanie dźwiękowe ●

Pacjenci mają zachowaną zdolność mówienia (ekspresja)

●

kłopoty z wygenerowaniem zawartości wypowiedzi (treści)

●

dużo słów funkcyjnych, mało treściowych

●

wytwarzanie mowy pozbawionej sensu (słowa zniekształcone, łączenie ze sobą niewłaściwych słów, neologizmy, żargon afatyczny)

●

zaburzenie rozumienia mowy

 Uszkodzenie: ●

uszkodzenie kory słuchowej (primary auditory cortex)

●

uszkodzenie okolicy Wernickego

●

przecięcie włókien łączących korę słuchową lewej półkuli z o. Wernickego

Zaburzenie: ●

rozpoznawania słów w wersji dźwiękowej

 rozumienie mowy =/ rozpoznawanie ●

identyfikacja poszczególnym fonemów -k-o-t -kora słuchowa (41,42 BA)

●

identyfikacja poszczególnych fonemów jako całość- odnalezienie słuchowej reprezentacji słowa- “słownik”- mieszczący się w okolicy Wernickego 22 BA

●

aktywacja śladów pamięciowych związanych ze słowem (w korze asocjacyjnej)- za pośrednictwem tylnego obszaru językowego

●

znaczenie słowa “kot”

 Zakręt katowy (39 BA)=tylne pole językowe- rozumienie mowy= rozumienie znaczenia słyszanych słów Obszary krytyczne dla rozumienia mowy: ●

Pierwszorzędna kora słuchowa

●

Okolica Wernickego

●

Tylne pole językowe

Pęczek łukowaty (badania fMRI)- przenosi informację o dźwiękach składających się na słowo a nie o znaczeniu -ekspresja mowy -rozumienie mowy   Pasmo- pęczek grzbietowy- mapowanie dźwięku na artykulację/powtarzanie Pasmo brzuszne (okolica skroniowa-płat czołowy)- mapowanie dźwięku na znaczenie (tj. rozumienie i wyszukiwanie semantyczne) tylne pole językowe- rozumienie mowy rozumienie znaczenia słyszanych słów prawa półkula- automatyczne mówienie Współcześnie: percepcja mowy

●

Rozumienie wymaga udziału wielu skroniowo- ciemieniowych struktur leżących poza polem Wernickego, jak też struktur czołowych (fMRI), znacznie wykraczających poza obszar pola Broki

●

pole Wernickego, choć istotne w przetwarzaniu języka mówionego, nie jest miejscem gdzie zachodzi „rozumienie języka”.

Afazja amnestyczna (podstawowy deficyt: anomia) ●

niemożność podawania nazw

●

mowa sensowna,

●

mowa "okrężna” problemy z rzeczownikami

●

współwystępuje z innymi typami afazji

●

"wypadanie" nazw określonej kategorii

●

zachowane rozumienie znaczenia słów i mowy innych

Afazja globalna ●

rozległe uszkodzenia obejmujące zarówno przednie jak i tylne obszary mowy

●

zaburzenia odbioru i ekspresji mowy

●

w ciężkich przypadkach zniesienie kontaktu werbalnego z otoczeniem 

Badanie fMRI_fluencja słowna Zadanie: generowanie słów fluencja fonologiczna). ●

Wyniki: aktywacja z reguły obustronna, choć u większości osób wyraźna przewaga aktywacji po lewej stronie.

●

Zmienność indywidualna co do stopnia asymetrii aktywacji

Wnioski: ●

P  rawa półkula uczestniczy w procesach językowych

●

Prawostronna lateralizacja częstsza niż wynika z danych klinicznych

 Split brain- rozszczepiony mózg Roger Sperry, 1981- nagroda nobla ●

Obserwacje, że u pacjentów z epilepsją guz CC zmniejsza częstość napadów

●

Brak zaburzeń u zwierząt po operacji przecięcia CC

●

Wniosek żartobliwy- “rola CC to utrzymanie razem obu części mózgu”

CC- spoidło wielkie, istota biała Komisurotomia- przecięcie spoidła wielkiego u pacjentów cierpiących na epilepsję ●

informacja trafiająca do jednej z półkul jest niedostępna drugiej

●

możliwość obserwacji jak funkcjonuje każda z półkul oddzielnie

Skutki obserwowane bezpośrednio po operacji: ●

zniesienie (zmniejszenie napadów)

●

przejściowy niedowład lewostronny

●

normalne funkcjonowanie w życiu codziennym

●

sporadycznie- zespół obcej ręki- konkurencyjne ruchy pomiędzy prawą i lewą ręką, ustępujące w ciągu kilku tygodni

●

kiedy pacjentka prawą ręką wyjmowała z szafy ubranie, które chciała założyć, lewa ręka w tym samym czasie wybierała zupełnie inną rzecz do ubrania -rywalizacja półkulowa (odrębne świadomości)

-skutki split brain obserwowane podczas badań eksperymentalnych wykorzystujących technikę lateralnych prezentacji Metoda lateralnej prezentacji bodźców wzrokowych ●

Określanie szybkości i dokładności wykonania zadań w zależności od tego, do której półkuli (zapoczątkowującej jego analizę) adresowany jest bodziec

●

Bodźce werbalne prezentowane prawostronnie (do lewej półkuli) rozpoznawane są szybciej i lepiej

Prawa półkula chociaż nie mówi (pozbawiona f. językowych, fonologicznych)- rozpoznaje znaczenie pokazywanego przedmiotu badania nad split brain ●

rewizja dotychczasowych poglądów dotyczących mózgowych mechanizmów mowy i specjalizacji półkulowej-> w procesach mowy uczestniczy prawa półkula

●

prawa półkula dominująca w zadaniach wzrokowo- przestrzennych

asymetria funkcjonalna ●

każda z półkul specjalizuje się w odmiennych funkcjach, prezentuje inny sposób opracowywania informacji (kopiowanie)

●

Lewa- opracowanie analityczne

●

Prawa- opracowanie holistyczne

 Kompetencje językowe prawej półkuli ●

rozumie znaczenie wzrokowo prezentowanych słów

●

nie może wypowiadać się słownie

●

umiejętności gramatyczne (rozróżniania czasowników, rzeczowników, itp) na poziomie 5 latka

●

brak zdolności fonologicznych (np. wskazywanie rymujących się wyrazów)

●

wnioskowanie o znaczeniu słów odbywa się z pominięciem fonologicznego dekodowania (LP)

Uszkodzenie RH ●

zubożony słownik

●

czytanie spowolnione

prawa półkula jest potrzebna by procesy mowy przebiegały normalnie  złożone funkcje językowe prawej półkuli: rozumienie ●

morał

●

treści humorystyczne

●

metafory (“leje jak z cebra”, “pasuje jak wół do karocy”)

●

przysłowa (“gdyby kózka nie skakała)

●

emocje w głosie, w twarzy

 zaburzenia ●

dosłowne rozumienie znaczeń metaforycznych, przysłów, żartów

●

trudności w zrozumieniu intencji rozmówcy

●

zaburzenia prozodii (aprozodia)

 Lewa półkula- zaczynamy rozumieć mowę, musimy ją odebrać, zróżnicować fonologicznie, poszukać znaczenia danego słowa Ale wnioskowanie o ukrytych informacjach, abstrakcyjnych, metaforycznych-> prawa półkula

 ●

Prozodia- odnosi się do tych niejęzykowych aspektów mowy, które mają znaczenie dla procesu komunikacji, ponieważ, tak jak słowa, są ważnym nośnikiem informacji

●

Aprozodia - zaburzenia rozpoznawania emocji w głosie

Obraz pacjenta z zaburzeniami komunikacji językowej ●

pomijają konieczność współpracy i nie utrzymują kontaktu w trakcie konwersacji- wydają się nie zwracać specjalnej uwagi na swojego rozmówcę

●

mają trudności w stosowaniu się do zasad zabierania głosu (przerywają rozmówcy lub mówią w tym samym czasie)

●

zaburzenia planowania wypowiedzi

●

wprowadzają do rozmowy informacje nowe, nie wyjaśniając ich uprzednio -rozmówca dopyta się

●

wtrącają komentarze nieadekwatne do tematu rozmowy

●

czynią uwagi osobiste

●

skupiają się na nieistotnych szczegółach

●

udzielają odpowiedzi, które nie pasują do zadawanych pytań

●

ironiczny sposób mówienia

●

Patetyczna mowa

●

Brak reakcji ...