JAMA Brzuszna - Notatki z wykładu 7 PDF

Preview

Summary

Olga Wierzbieniec...

Description

JAMA BRZUSZNA BRZUCH 

    

Brzuchem nazywamy tę część tułowia, która od góry jest ograniczona łukami żebrowymi i końcami przednimi obu dolnych żeber oraz brzegiem dolnym XII żebra, od dołu zaśgrzebieniami biodrowymi bruzdą pachwinową (wytworzoną przez więzadło pachwinowe) i górnym brzegiem kości łonowych. Ku górze jama brzuszna uwypukla się kopulasto w obręb klatki piersiowej, u dołu zaś ścisłe odgraniczenie od jamy miednicy nie jest możliwe. Liczne pętle jelita leżą w miednicy mniejszej, zamkniętej od dołu mięśniową przeponą miednicy. Kształt brzucha jest bardzo różny; zależy on od formy otworu dolnego klatki piersiowej, szerokości miednicy, podściółki tłuszczowej, budowy mięśni brzucha i zawartości brzucha. U mężczyzn dolny otwór klatki piersiowej jest stosunkowo wielki, a miednica stosunkowo mała. Z tego powodu górna część brzucha jest duża (typ męski). Kobiety, które mają stosunkowo szeroką miednicę, mają też dolną część brzucha większą (typ kobiecy).

Okolice brzuszne Dzielimy na 3 poprzeczne pasy, każdy zawiera trzy okolice. Górna linia graniczna łączy najniższe punkty dziesiątych żeber, dolna linia graniczna biegnie obustronnie przez najwyższe punkty grzebieni biodrowych.

BRZUCH   

 



Przestrzeń między klatką piersiową a górnym brzegiem miednicy, od kręgosłupa w odcinku lędźwiowym aż do przedniej linii pośrodkowej,jest zamknięta wielu mięśniami. W częściach bocznych ściany brzucha szeroki, poprzeczny pas mięśniowy układa się w trzy warstwy; tworzą go:  m. skośny zewnętrzny  m. skośny wewnętrzny  m. poprzeczny Z tyłu po obu stronach kręgosłupa w odcinku lędźwiowym znajduje się silny m. czworoboczny lędźwi, który uzupełnia ścianę tylną brzucha. Z przodu trzy warstwy mięśniowe ścian bocznych z prawej i z lewej strony przechodzą w rozcięgna, które po obu stronach linii pośrodkowej ciała wytwarzają pochewki dla obu mm. prostych brzucha, stanowiących podłużny pas mięśniowy.

Otrzewna     

Znajduje się pod tkanką łączną zewnątrzotrzewnową To cienka błona surowicza, która wyściela ściany jamy brzusznej, a także w różnych miejscach zstępuje na narządy jamy brzusznej, pokrywając je częściowo lub całkowicie. Otrzewna wyścielająca ściany jamy brzusznej to otrzewna ścienna  Otrzewna powlekająca narządy- otrzewna trzewna Otrzewna ścienna u mężczyzn tworzy zamknięty worek, u kobiet natomiast posiada dwa otwory, umożliwiające poprzez jajowody, kontakt ze światem zewnętrznym. Ten worek nosi nazwę jamy otrzewnowej.

Sieci, krezki, więzadła   

Sieci   

Krezki    

W obrębie jamy otrzewnowej liczne fałdy otrzewnej łączą narządy albo ze sobą nawzajem, albo ze ścianami brzucha. Fałdy te to sieci, krezki i więzadła. Niektóre z tych fałdów zawierają naczynia i nerwy zaopatrujące narządy,podczas gdy inne jedynie pomagają narządom utrzymać prawidłowe położenie.

Składają się z dwóch blaszek otrzewnej,które przebiegają pomiędzy żołądkiem i początkowym odcinkiem dwunastnicy a innymi narządami. Sieć większa- łączy się z krzywizną większą żołądka i częścią górną dwunastnicy, zwiesza się ku dołowi pokrywając okrężnicę poprzeczną oraz pętle jelita czczego i krętego. Sieć mniejsza- od krzywizny mniejszej żołądka i części górnej dwunastnicy do dolnej powierzchni wątroby. Dzieli się na więzadła: wątrobowo żołądkowe, wątrobowodwunastnicze, (wątrobowo- przełykowe)

To fałdy otrzewnej, które łączą narządy z tylną ścianą brzucha. Krezka- łączy jelito czcze i jelito kręte z tylną ścianą brzucha Krezka okrężnicy poprzecznej- łączy okrężnicę poprzeczną z tylną ścianą brzucha Krezka okrężnicy esowatej- łączy okrężnicę esowatą z tylną ścianą brzucha

Więzadła  Łączą dwa narządy ze sobą lub narząd ze ścianą tułowia.

 

Mogą wchodzić w skład sieci. Zwykle ich nazwy pochodzą od struktur, które łączą.

UKŁAD TRWIENNY        

Jama ustna Gardło Przełyk Żołądek Jelito cienkie: dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte Jelito grube: jelito ślepe, okrężnica, odbytnica Gruczoły: ślinianki, wątroba, trzustka Otrzewna

Jama ustna o o o o o

Granice: wargi, policzki, podniebienie, język, okolica podjęzykowa Cieśń gardzieli łączy jamę ustną z gardłem  Przedsionek jamy ustnej: policzki i wargi wyrostki zębodołowe szczęk i część zębodołowa żuchwy Wędzidełko wargi górnej i dolnej: w sklepieniu przedsionka górnym i dolnym Podłoże warg stanowi mięsień okrężny ust  Podłoże policzków stanowi mięsień policzkowy Dziąsła - to jędrna i gruba błona śluzowa przylegająca do wyrostków zębodołowych szczęk i do części zębodołowej żuchwy

Zęby Uzębienie stałe: 32 zęby

Uzębienie mleczne: 20 zębów

Ząb o

Korona- wystaje nad dziąsła, pokryta szkliwem

o o o

Szyjka- wystaje nad zębodół, objęta dziąsłem Korzeń- osadzony w zębodole Podstawę szkliwa stanowi zębina

Gruczoły jamy ustnej    

Ślinianki/ gruczoły ślinowe Ich wydzielina to ślina Wyróżniamy wielkie gruczoły ślinowe oraz małe grudki w błonie śluzowej jamy ustnej Gruczoły jamy ustnej wydzielają ślinę typu śluzowego lub surowiczego bądź obu tych rodzajów; • gruczoły śluzowe: podniebienne i gruczoły nasady języka • gruczoły surowicze: ślinianka przyuszna i gruczoły językowe (Ebnera) • mieszane (surowiczo- śluzowe): gruczoły wargowe, policzkowe, trzonowe, językowy przedni, podjęzykowy i podżuchwowy

Ślinianka przyuszna o Nam. żwaczu, do przodu od małżowiny usznej w dole zażuchwowym o Przewód ślinianki uchodzi do przedsionka jamy ustnej na poziomie drugiego górnego zęba o Trzonowego Ślinianka podżuchwowa o Leży w trójkącie podżuchwowym o Jej przewód uchodzi na mięsku podjęzykowym na dnie jamy ustnej Ślinianka podjęzykowa o Na dnie jamy ustnej, na mięśniu żuchwowo- gnykowym, pokryta od góry błoną śluzową o Ujścia przewodów na fałdzie podjęzykowym i mięsku podjęzykowym

Język o

o o o o o o o

Wyróżniamy części: • nasadę • trzon (grzbiet i powierzchnia dolna) • koniec Bruzda graniczna oddziela trzon od nasady, wytwarza otwór ślepy Bruzda pośrodkowa dzieli grzbiet na symetryczne połowy Błona śluzowa powierzchni dolnej wytwarza wędzidełko języka Na grzbiecie języka znajdują się brodawki: nitkowate, grzybowate, okolone (wzdłuż bruzdy granicznej), liściaste Gruczoły Ebnera uchodzą w obrębie brodawek okolonych i liściastych Między nasadą języka a nagłośnią rozpięte są fałdy językowonagłośniowe: pośrodkowy i boczne Mięśnie języka: zewnętrzne (bródkowo- językowy, gnykowojęzykowy,rylcowo- językowy) i wewnętrzne (podłużny górny, podłużny dolny, poprzeczny, pionowy)

Język- unerwienie

Okolica podjęzykowa o Stanowi dno jamy ustnej o Przepona jamy ustnej- tworzą ją mięsnie żuchwowo- gnykowe o Okolica podjęzykowa wysłana jest błoną śluzową

Podniebienie o o o o o o o

Wyróżniamy odcinek przedni- podniebienie twarde oraz odcinek tylnypodniebienie miękkie (fałd mięsniowy) Wolny dolny brzeg podniebienia miękkiego tworzy języczek (pośrodku)oraz łuki podniebienne (bocznie): podniebienno- językowy oraz podniebiennogardłowy Łuki tylne obejmują cieść gardzieli Między łukami leży migdałek podniebienny Mięśnie podniebienia m.in. rozwierają światło trąbki słuchowej W chwili łykania podniebienie miękkie ustawione jest poziomo i oddziela część nosową gardła od części ustnej Unerwienie: n. V, IX, X

Gardło o

o o

o

Wyróżniamy 3 części: o ▪ Nosową- połączona z jamą nosową przez nozdrza tylne o ▪ Ustną- łączącą się cieśnią gardzieli z jamą ustną o ▪ Krtaniową- wejściem do krtani łączy się z krtanią Mięśnie gardła wraz z mięśniami języka, podniebienia i dna jamy ustnej wykonują ruchy łykania Akt policzkowo- gardłowy- skurcz mięśni dna jamy ustnej wzmaga w niej ciśnienie, język przeprowadza kęsy ku cieśni gardzieli, podniebienie miękkie ustawia się poziomo i odcina drogę z jamy ustnej do części nosowej gardła; krtań przesuwa się ku górze oraz do przodu; cieśń gardzieli otwiera się, przepuszcza kęs i zamyka. Unerwienie: n. IX, X

Budowa ściany gardła Ściana gardła składa się z czterech warstw: o Błona śluzowa- stanowi dalszy ciąg błony śluzowej jamy nosowej i jamy ustnej o Błona włóknista- stanowi włókniste podłoże gardła, jest cienką, mocną błoną, ściśle łączącą błonę śluzową z mięśniami o Błona mięśniowa- zbudowana jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, unerwiona jest przez gałązki n. językowo-gardłowego i n. błędnego. Wyróżniamy mięśnie: o Mięśnie zwieracze gardła, mają przebieg włókien przeważnie poprzeczny: m. zwieracz dolny gardła, m. zwieracz środkowy gardła, m. zwieracz górny gardła- w

o

większości zwierają gardło, niektóre (mm. zwieracze środkowy i dolny)- skracają gardło. o Mięśnie dźwigacze gardła- są mniej silne od zwieraczy, o przebiegu wyłącznie podłużnym, skracają gardło, pokrywają głównie część dolną ściany gardła; m.podniebienno-gardłowy, m. rylcowo-gardłowy Błona zewnętrzna- utworzona przez cienką, łącznotkankową błonę zewnętrzną

Przełyk • • •

Jego czynność polega na przeprowadzaniu pokarmów z gardła do żołądka Ściana przełyku nie wchłania pokarmów Rozpoczyna się ku tyłowi od chrząstki pierścieniowatej krtani na wysokości VI kręgu szyjnego • Kończy sięna wysokości X lub XI kręgu piersiowego, łącząc się z wpustem żołądka • Wyróżniamy części:  - szyjną- do poziomu wcięcia szyjnego mostka (na granicy II i III kręgu piersiowego)  - piersiową- do rozworu przełykowego przepony  - brzuszną- między przeponą a żołądkiem Unaczynienie i unerwienie przełyku • Część szyjna- t. tarczowa dolna (od t. podobojczykowej) • Cz. Piersiowa- od aorty piersiowej (4-5 gałązek) oraz od gałęzi oskrzelowych (od aorty) • Część brzuszna- od t. żołądkowej lewej i t. przeponowej lewej Unerwienie: • Warstwa mięśniowa poprzecznie prążkowana- nn. błędne • Warstwa mięśniowa gładka- pień współczulny Włókna przywspółczulne i współczulne tworzą sploty i zawierają liczne komórki zwojowe między obu warstwami mięśni oraz w tkance podśluzowej.

Żołądek o o o o o o o o

o o

o

Połączony z końcem przełyku i początkiem jelita cienkiego Położenie: większa część po stronie lewej; podżebrze lewe oraz nadpępcze Zachodzi w nim mieszanie treści żołądkowej z sokiem żołądkowym, a następnie opróżnianie żołądka Ściany: przednia i tylna Krzywizny: większa i mniejsza Położony wewnątrzotrzewnowo Części żołądka:  Część wpustowa wraz z otworem początkowym- wpustem  Dno- najwyższy odcinek żołądka, w pozycji stojącej wypełnia się bańką powietrza  Trzon- bez wyraźnej granicy przechodzi w pozostałe części Część odźwiernikowa z otworem końcowym- odźwiernikiem Błona mięśniowa- 3 warstwy:  zewnętrzna- podłużna  środkowa- okrężna  wewnętrzna- skośna Czynność błony mięśniowej- utrzymywanie (ciężkiej) treści pokarmowej, ruchy robaczkowe -przesuwanie treści pokarmowejku odźwiernikowi

o o o o

o

o

Błona śluzowa wraz z tkanką podśluzową wytwarza fałdy żołądkowe Nabłonek gruczołów występuje w postaci komórek głównych wydzielających enzymy i komórek okładzinowych wydzielających kwas solny Komórki dołeczków żołądkowych wytwarzają śluz Więzadła żołądka:  wątrobowo- żołądkowe  żołądkowo- przeponowe  żołądkowo- śledzionowe  żołądkowo- okrężnicze Unaczynienie:  T. żołądkowa prawa  T. żołądkowa lewa  Tt. żołądkowo-sieciowe (prawa oraz lewa)  Tt. Żołądkowe krótkie Unerwienie- włókna współczulne ze splotu trzewnego, włókna przywspółczulne- od n. błędnego

Jelito cienkie o o

o

o o o

Od żołądka do jelita grubego Początek i koniec zamknięte zastawkami; u góry zastawką odźwiernika (nie pozwala na cofanie się treści pokarmowej do żołądka), u dołu zastawką krętniczo- kątniczą (nie przepuszcza treści z okrężnicy do jelita cienkiego) Czynność: • trawienie- poddaniemiazgi pokarmowej działaniu enzymów trawiennych • wchłanianie- przez nabłonek strawionych pokarmów • przesuwanie dalej pozostałej treści Błona śluzowa- część chemiczna Błona mięśniowa- część mechaniczna Zwiększenie powierzchni wchłaniania: • długość jelita: 4- 5 m • fałdy okrężne- 5mm • kosmki jelitowe- 0,7 mm

Części jelita cienkiego • Dwunastnica • Jelito czcze • Jelito kręte Dwunastnica o Od odźwiernika do zgięcia dwunastniczo- czczego o Ma kształt podkowy, która obejmuje głowę trzustki o Części dwunastnicy:  część górna- opuszka  część zstępująca  część dolna  część wstępująca o Leży zaotrzewnowo, z wyjątkie częśći górnejdochodzi do niej więzadło wątrobowodwunastnicze o Zawiera fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe o Wydzielina wątroby i trzustki uchodzi do dwunastnicy na brodawce większej o Przewód trzustkowy dodatkowy- uchodzi na brodawce mniejszej

o

Gruczoły dwunastnicy sięgają w obręb tkanki podśluzowej

Jelito czcze i jelito kręte o Położone wewnątrzotrzewnowo- mają krezkę o Jelito czcze bez wyraźnej granicy przechodzi w jelito kręte- do zastawki krętniczokątniczej o Nasada krezki biegnie od II kręgu lędźwiowego po stronie lewej do prawego dołu biodrowego o 2/5 jelita ruchomego- jelito czcze o 3/5- jelito kręte o W dolnej częśći jelita cienkiego może występować uchyłek- pozostałość przewodu pępkowo- jelitowego o Zawierają kosmki i fałdy okrężne o W kierunku odbytu fałdy stopniowo zanikają o Występują gruczoły jelitowe o Tkanka limfatyczna błony śluzowej wytwarza grudki chłonne samotne i grudki chłonne skupione (jelito kręte) o Błona mięśniowa wykonuje ruchy: perystaltyczne, wahadłowe, odcinkowe Jelito grube o Od uścia jelita cienkiego do odbytu o Części • Jelito ślepe • Okrężnica • Odbytnica o Początkowy odcinek- jelito ślepe- zawiera wyrostek robaczkowy o W błonie śluzowej wyrostka robaczkowego są grudki chłonne skupione o Jelito ślepe ma często całkowitą powłokę surowiczą o Wyrostek robaczkowy ma krezeczkę Okrężnica o o o o o o o o o

Zawiera taśmy, wypuklenia i przyczepki sieciowe Od wewnątrz błona śluzowa tworzy fałdy Półksiężycowate Wstępująca- zewnątrzotrzewnowo Zgięcie prawe okrężnicy Okrężnica poprzeczna- zawiera krezkę Zgięcie lewe okrężnicy- wzmocnione przez więzadło przeponowo- okrężnicze Okrężnica zstępująca- zewnątrzotrzewnowo Okrężnica esowata- zawiera krezkę Błona śluzowa zawiera komórki kubkowe i gruczoły jelitowe

Odbytnica o Dłuższa część miedniczna- położona do przodu od kości krzyżowej i kości guzicznej- od granicy między II a III kręgiem krzyżowym o Krótsza część odbytowa- kanał odbytu, zakończony odbytem o Otrzewna pokrywa odcinki górne powierzchni przedniej i bocznych części miednicznej odbytnicy o Do przodu od docinka górnego części miednicznej leży zagłębienie odbytniczo- pęcherzowe (mężczyźni) oraz zagłębienie odbytniczomaciczne (kobiety)

o o o

Błona mięśniowa układa się w warstwę podłużną (zewnętrzna) i warstwęokrężną (wewnętrzna) Warstwa okrężna w części odbytowej wytwarza m. zwieracz wewnętrzny odbytu Z zewnątrz błona mięśniowa części odbytowej jest objęta mięśniem zwieraczem zewnętrznym odbytu

WĄTROBA o o o

o o o o o

Położona jest w górnej części jamy brzusznej. Jej przeważająca część leży na prawo od płaszczyzny pośrodkowej, mniejsza część po stronie lewej Położona pod przeponą, powyżej żołądka i jelit Wypełnia • Okolicę podżebrową prawą • Znaczną część okolicy nadbrzusza • Górną część okolicy podżebrowej lewej, do linii sutkowej lewej Dwie powierzchnie: trzewną- skierowaną ku tyłowi i do dołu, przeponową- skierowaną do przodu i ku górze Przyczep więzadła sierpowatego na powierzchni przeponowej dzieli ją na płat prawy- większy oraz płat lewy- mniejszy W szczelinie więzadła obłego leży więzadło obłe Do wrót wątroby (wnęki) wchodzi żyła wrotna, tętnica wątrobowa właściwa i splot nerwowy, wychodzą: przewód wątrobowy wspólny, część naczyń chłonnych Ku tyłowi od wnęki znajduje się płat ogoniasty, do przodu od wnęki- płat czworoboczny

Żyła wrotna o o o o o o

o

Jest najistotniejszą częścią krążenia wrotnego Sprowadza do wątroby krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej Drenuje cały przewód pokarmowy podprzeponowy- od wpustu żołądka do odbytnicy oraz śledzionę, trzustkę i pęcherzyk żółciowy Układ wrotny wątroby tworzy krążenie czynnościowe, które służy przemianie materii Początek żyły wrotnej znajduje się do tyłu od szyjki trzustki, na granicy trzonu i głowy trzustki Ż. wrotna powstaje z trzech dopływów początkowych: • Ż. krezkowej górnej • Ż. krezkowej dolnej • Ż. śledzionowej We wnęce wątroby dzieli się na gałąź prawą i lewą

Żyły wątrobowe • Występują w liczbie 2-3 • Odbierają krew doprowadzaną do wątroby, zarówno przez żyłę wrotną, jak i t. wątrobową • Rozpoczynają się siecią włosowatą wątroby i kończą wpadając do żyły głównej dolnej Zespolenie między układem żyły wrotnej wątroby a układem żył głównych Układ żyły wrotnej nie jest całkowicie zamknięty. Jest on połączony z układem żył głównych licznymi zespoleniami • Zespolenia przełykowe- ż. żołądkowa lewa (która wpada do ż. wrotnej) łączy się z dolnymi żż. Przełykowymi (dopływami żył nieparzystych) oraz żż. przeponowymi dolnymi- dopływami ż. głównej dolnej. W przypadkach niedrożności ż. wrotnej- żż. Przełykowe mogą się silniej powiększać- żylaki przełyku • Zespolenia odbytnicze- uszkodzenie krążenia w granicach obszaru ż. wrotnej może się przejawiać w żyłach odbytniczych- przyczyna wytworzenia się guzków krwawniczych

•

Zespolenia pępkowe- w przypadkach zwężenia krwiobiegu w wątrobie (marskości wątroby), krew z ż. wrotnej podąża przez żż. pępkowe do żył skórnych i podpowięziowych, w otoczeniu pępka i odpływa ku górze i ku dołowi do układu ż. głównej górnej i dolnej. Silnie zgrubiałe żyły skórne dookoła pępka układają się promieniście- „głowa Meduzy”- widoczna przez skórę.

Przewód wątrobowy wspólny o Powstaje we wrotach wątroby o Łączy się z przewodem pęcherzykowym, wytwarzając przewód żółciowy wspólny

Pęcherzyk żółciowy o o o

Składa się z szyjki, trzonu i dna Szyjka przedłuża się w przewód pęcherzykowy, zaopatrzony w fałd spiralny Czynność pęcherzyka żółciowego polega na magazynowaniu i zagęszczaniu żółci

TRZUSTKA o o o o o o o o o

Położona jest zaotrzewnowo, na tylnej ścianie brzucha, na wysokości I i II kręgu lędźwiowego Układa się poprzecznie, do przodu od kręgosłupa, aorty i żyły głównej dolnej Odróżniamy głowę, trzon i ogon trzustki Głowa objęta jest pętlą dwunastnicy Ogon sięga do śledziony Przewód trzustkowy uchodzi na brodawce większej dwunastnicy Przewód trzustkowy dodatkowy uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy Wytwarza sok trzustkowy, zawierający enzymy trawienne Jako gruczoł dokrewny złożony jest z ok. 2 000 000 wysp trzustkowych...