Klucz odpowiedzi do maturalnych kart pracy z wydawnictwa Nowej Ery \"Biologia PDF

Preview

Summary

Klucz odpowiedzi do maturalnych kart pracy z wydawnictwa Nowej Ery "Biologia na Czasie" zakres rozszerzony...

Description

Biologia na czasie – zakres rozszerzony

Maturalne karty pracy 1 – klucz odpowiedzi I. Badania przyrodnicze Numer zadania 1.

Oczekiwana odpowiedź a) Wniosek (jeden spośród podanych): - Włoski na powierzchni strąka soi chronią go przed uszkodzeniami przez chrząszcza fasolowego. - Im więcej jest włosków na powierzchni strąka soi, tym mniejsze są jego uszkodzenia spowodowane przez chrząszcza fasolowego. b)

2.

3.

4.

5.

Punktowanie 1 p. za poprawnie sformułowany wniosek

1 p. za odpowiednie opisanie i wyskalowanie osi Y, legendę lub podpisy poszczególnych słupków oraz narysowanie wykresu

a) Próba kontrolna: poletko, które nie było nawożone azotem i nawadniane.

1 p. za poprawne określenie próby kontrolnej

b) Problem badawczy (jeden spośród podanych): - Wpływ azotu / nawożenia azotem i wody / nawadniania na wielkość produkcji pierwotnej prerii. - Czy azot / nawożenie azotem i woda / nawadnianie mają wpływ na wielkość produkcji pierwotnej netto?

1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy

c) 1 – FAŁSZ, 2 – FAŁSZ, 3 – PRAWDA, 4 – FAŁSZ a) 400 razy

1 p. za poprawną ocenę wszystkich zdań 1 p. za poprawną odpowiedź

b) Elementy odległe o 0,1 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury (ponieważ odległość między nimi była większa niż zdolność rozdzielcza mikroskopu).

1 p. za poprawną ocenę

c) Pozorny, powiększony, odwrócony.

1 p. za podanie trzech cech obrazu 1 p. za wybór wszystkich poprawnych problemów badawczych i hipotez 1 p. za poprawny wybór dokończenia zdania oraz za prawidłowe uzasadnienie 1 p. za poprawną odpowiedź

a) Prawidłowo sformułowane problemy badawcze: 1, 3. Prawidłowo sformułowane hipotezy: 2, 5. b) D Uzasadnienie: Grupa kontrolna powinna być poddana tym samym działaniom, co grupa badawcza, z wyjątkiem badanego czynnika (owada zwalczającego stonkę ziemniaczaną). a) Prawa Mendla powstały drogą indukcji, czyli przechodzenia od szczegółu (dziedziczenie określonej cechy u grochu) do ogółu

(ogólnego prawa dotyczenia dziedziczenia cech).

6.

b) Mendel przeprowadzał eksperymenty, ponieważ wpływał na przebieg badanych procesów / wprowadzał w badaniach celowe zmiany. a) Doniczka z posianymi nasionami grochu, podlewana 20 ml wody. b) Wpływ wyciągu z perzu na kiełkowanie (i rozwój) grochu.

7.

c) Próba kontrolna jest przeprowadzana w celu uzyskania wiarygodnego wyniku doświadczenia (pozwala na stwierdzenie, czy wynik doświadczenia nie jest efektem innego czynnika niż czynnik badany w próbie badawczej). a) Najkorzystniejsza dla wrony wysokość zrzutu muszli trąbika to 5 m / około 5 m. b) A, C

8.

9.

a) Sałata hodowana bez GA3 i CCC / sałata hodowana tylko z wodą.

1 p. za poprawnie zaprojektowaną próbę kontrolną 1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy 1 p. za poprawne określenie znaczenia próby kontrolnej 1 p. za poprawnie podaną wysokość zrzutu 1 p. za zaznaczenie dwóch poprawnych parametrów 1 p. za poprawne podanie próby kontrolnej

b) GA3 stymuluje / hamuje wzrost hipokotyla sałaty. / CCC nie ma wpływu / ogranicza / wzmaga wpływ GA3 na wzrost hipokotyla sałaty.

1 p. za poprawne sformułowanie hipotezy

c) Wnioski: 1. GA3 stymuluje wzrost hipokotyla sałaty. 2. CCC stosowany łącznie z GA3 ogranicza jego pozytywny wpływ na wzrost hipokotyla. a) Najmniejsza odległość pomiędzy dwoma punktami obserwowanego obiektu, przy której są one rozróżniane jako oddzielne.

2 p. za dwa poprawnie sformułowane wnioski 1 p. za jeden poprawnie sformułowany wniosek 1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź

b) transmisyjny mikroskop elektronowy c)

1 p. za poprawną odpowiedź

Rodzaj mikroskopu

10.

1 p. za poprawną odpowiedź

Cecha Wymaga źródła światła do otrzymania obrazu. Grubość preparatu nie może przekraczać 1 µm. Wymaga użycia filtrów światła o określonej długości fali. Umożliwia obserwację wirusów i dużych cząsteczek białkowych. a)

świetlny

fluorescencyjny

X

X

elektronowy

X X

X 1 p. za poprawne wyskalowanie oraz podpisanie osi oraz za poprawny wykres

b) Zmienna zależna: rozwarcie szparek. Zmienna niezależna: temperatura. c) Wniosek (jeden spośród podanych): – Temperatura 25°C jest optymalna dla otwierania aparatów szparkowych / zachodzenia procesów dyfuzji w liściach. – Temperatura powyżej 25°C ogranicza otwieranie aparatów szparkowych. – Wzrost temperatury od 5°C do 25°C sprzyja otwieraniu aparatów szparkowych.

1 p. za poprawne określenie obu zmiennych 1 p. za podanie poprawnego wniosku

II. Chemiczne podstawy życia Numer zadania 1.

2.

Oczekiwana odpowiedź a) Kryterium stanowi zawartość pierwiastka w suchej masie komórek.

1 p. za podanie poprawnego kryterium

b) żelazo, jod

1 p. za poprawną odpowiedź

c) C, H, O

1 p. za poprawną odpowiedź

d) Wchodzą w skład związków organicznych budujących wszystkie organizmy. a) Trzy spośród podanych: C, H, O, N, S, P

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Dwa spośród podanych: Ca, Mg, K 3.

Punktowanie

a) Duże napięcie powierzchniowe. b) Liczne wiązania wodorowe pomiędzy cząsteczkami wody powodują powstawanie sił kohezji (spójności), czyli przyciągania międzycząsteczkowego. c) wysokie ciepło parowania / gęstość mniejsza w stanie

1 p. za poprawne podanie trzech pierwiastków 1 p. za poprawne podanie dwóch pierwiastków 1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

4.

5.

stałym niż w stanie ciekłym / rozpuszczalnik związków chemicznych o budowie polarnej a) Najmniej wiązań wodorowych występuje między cząsteczkami wody w stanie gazowym / w postaci pary wodnej, najwięcej w stanie stałym / w postaci lodu.

1 p. za poprawnie podaną jedną cechę wody 1 p. za poprawnie wykazaną zależność

b) 1 – FAŁSZ, 2 – PRAWDA, 3 – PPRAWDA, 4 – FAŁSZ.

1 p. za poprawną ocenę wszystkich zdań 2 p. za dwa poprawne wnioski 1 p. za jeden poprawny wniosek

a) Wnioski: 1. Rozpuszczalność tlenu (ilość rozpuszczonego tlenu) maleje wraz ze wzrostem temperatury w wodzie. 2. Rozpuszczalność tlenu jest niższa w wodzie morskiej niż w wodzie słodkiej. b) Wzrost temperatury wody powoduje spadek zawartości

6.

7.

tlenu w wodzie, co w efekcie może doprowadzić do niedotlenienia zwierząt wodnych (a w konsekwencji nawet do ich śmierci). a) Reakcja X: hydroliza. Reakcja Y: kondensacja. b) fosfolipidy, lanolina, chityna, glikogen, cholesterol a) Glukoza jest aldozą, ponieważ zawiera grupę aldehydową (–CHO). Fruktoza jest ketozą, ponieważ zawiera grupę ketonową (–CO).

1 p. za poprawnie podany bezpośredni skutek i jego konsekwencje 1 p. za dwie poprawne odpowiedzi (X i Y) 1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za podanie poprawnego kryterium klasyfikacji cukrów do obu grup

9.

b) Monosacharydy – kryterium stanowi budowa cząsteczki. Monosacharydy nie mają wiązania o-glikozydowego / zbudowane są z jednej podjednostki cukrowej / z jednego cukru prostego / jest to jedna cząsteczka cukru prostego. Heksozy – kryterium stanowi liczba atomów węgla w cząsteczce cukru. Heksozy mają sześć atomów węgla. Hodowla bakterii ze szczepu A z pożywką z dodatkiem skrobi (próba badawcza) i sama pożywka bakteryjna z dodatkiem skrobi bez bakterii (próba kontrolna). Bakterie należy wyhodować, a następnie dodać płyn Lugola do obu prób. Brak odczynu granatowego w pożywce z bakteriami będzie świadczyć o zdolności do hydrolizy amylozy przez bakterie w hodowli laboratoryjnej. B, C

10.

a) glikogen

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Substancja może stanowić materiał zapasowy glisty ludzkiej – cecha 2.

1 p. za poprawną odpowiedź

c) Substancja nie może stanowić materiału zapasowego ptaków migrujących – cecha 4.

1 p. za poprawną odpowiedź

a) Zbudowana jest z kilku / czterech łańcuchów polipeptydowych / podjednostek.

1 p. za poprawną odpowiedź

b) wiązania wodorowe

1 p. za poprawną odpowiedź

c) Nie wszystkie białka mają strukturę czwartorzędową, ponieważ nie wszystkie zbudowane są z kilku podjednostek / z kilku łańcuchów polipeptydowych. a) 1 – wiązanie wodorowe, 2 – wiązanie elektrostatyczne,

1 p. za poprawną odpowiedź

8.

11.

12.

1 p. za poprawnie podaną próbę kontrolną i badawczą 1 p. za poprawne opisane wykonywane czynności

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź

3 – oddziaływania hydrofobowe, 4 – mostek dwusiarczkowy / wiązanie kowalencyjne

13.

b) Wiązanie najsilniejsze: mostek dwusiarczkowy / wiązanie kowalencyjne. Wiązanie najsłabsze: oddziaływania hydrofobowe. a) Cechy (dwie spośród podanych): - Wiązania estrowe między glicerolem a kwasami tłuszczowymi są wysokoenergetyczne; ich hydroliza dostarcza energii. - Hydroliza kwasów tłuszczowych przebiega stopniowo, dzięki czemu energia jest uwalnia porcjami w zależności od potrzeb. - Tłuszcze są związkami hydrofobowymi. W komórkach są przechowywane w postaci bezwodnej, dlatego stanowią skondensowane źródło energii. b) Funkcja (jedna spośród podanych): - termoizolacyjna (np. u zwierząt warstwa podskórna) - ochronna (np. wosk na liściach i owocach, lanolina pokrywająca włosy owiec) c) Tłuszcze zwierzęce mają postać stałą, gdyż zbudowane są głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze roślinne mają postać płynną, bo zbudowane są głównie z nienasyconych kwasów tłuszczowych.

14.

15.

16.

a) Olej wlany do wody tworzy na jej powierzchni oka, ponieważ cząsteczki tłuszczu nie rozpuszczają się w wodzie i są od niej lżejsze. Hydrofobowe właściwości cząsteczek tłuszczu powodują, że unikają one kontaktu z wodą i skupiają się w oka. b) Skupianie się cząsteczek lipidów w obecności wody zwiększa integralność błon komórek, które zbudowane są głównie z fosfolipidów, a ich środowisko zewnętrzne i wewnętrzne jest środowiskiem wodnym (zewnętrzne: płyn zewnątrzkomórkowy w organizmach wielokomórkowych lub woda u organizmów jednokomórkowych, wewnętrzne: cytozol). a) Wskazanie X: grupa aminowa. Wskazanie Y: grupa karboksylowa. b) Grupa SH, bierze udział w tworzeniu mostków dwusiarczkowych, które stabilizują trzeciorzędową (przestrzenną) strukturę białek. a)

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za podanie dwóch cech tłuszczów właściwych

1 p. za podanie innej funkcji tłuszczów

1 p. za poprawne określenie różnicy (postać i rodzaj kwasów tłuszczowych) 1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za podanie nazw obu grup funkcyjnych

1 p. za poprawne określenie roli grupy SH 1 p. za poprawnie wykonany graf

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

b) Kryterium stanowiła długość łańcucha polipeptydowego / liczba aminokwasów wchodzących w skład łańcucha polipeptydowego.

17.

c) Polipeptydy zawierają od 11 do 100 aminokwasów, makropeptydy natomiast powyżej 100 aminokwasów. a) 1. koagulacja, 2. denaturacja

18.

b) W procesie pierwszym. Żel powstaje w procesie koagulacji, a białka w żelu mają niezniszczoną strukturę. W procesie drugim nie powstaje żel, gdyż przy denaturacji struktura białek ulega zniszczeniu. a) metaloproteiny

19.

20.

21.

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza wzrasta stężenie DPG w erytrocytach człowieka.

1 p. za poprawną odpowiedź

c) 1 – PRAWDA, 2 – FAŁSZ, 3 – PRAWDA, 4 – PPRAWDA

1 p. za poprawną ocenę wszystkich zdań 1 p. za poprawną odpowiedź

a) nukleotyd b) X – reszta kwasu fosforowego(V). Y – pięciowęglowy cukier / pentoza / ryboza lub deoksyryboza.

1 p. za poprawne podanie nazwy dwóch elementów

c) nukleozyd a) Materiał obserwacyjny: wycięte skrawki nasion lnu, fasoli, pszenicy ułożyć na szkiełkach mikroskopowych i barwić odczynnikiem Sudan III. Zabarwienie próbki świadczy o występowaniu lipidów w danej strukturze.

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

b) Problem badawczy (jeden spośród podanych): - Czy nasiona lnu, pszenicy i fasoli zawierają lipidy? - Sprawdzenie, czy w nasionach lnu, pszenicy i fasoli występują lipidy.

1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy

c) We wszystkich – lipidy stanowią podstawowy składnik budulcowy np. błony komórkowej, struktur błonowych w komórce. a) 5

1 p. za poprawną odpowiedź i jej uzasadnienie 1 p. za poprawną odpowiedź

b) 2

1 p. za poprawną odpowiedź

c) 2 aminokwasy zasadowe; kryterium: przeważa u nich grupa

1 p. za prawnie podaną cyfrę

aminowa

oraz kryterium

d) Fosforu (P), który jest obecny w kwasach nukleinowych.

1 p. za poprawnie podany pierwiastek oraz grupę związków

III. Komórka – podstawowa jednostka życia Numer zadania 1.

2.

3.

Oczekiwana odpowiedź a) Komórkę zwierzęcą przedstawia rysunek A, ponieważ komórka ta nie ma ściany komórkowej, chloroplastów oraz dużej wakuoli.

1 p. za poprawną odpowiedź

b) rośliny, grzyby, protisty

1 p. za poprawną odpowiedź

c) Komórka grzyba w odróżnieniu od komórki zwierzęcej ma ścianę komórkową, natomiast w odróżnieniu od komórki roślinnej nie ma chloroplastów. a) Rysunek B, nazwa procesu: endocytoza.

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Białka nośnikowe i kanałowe. a) Transport aktywny przedstawia rysunek D, ponieważ ten rodzaj transportu wymaga nakładu energii (odbywa się wbrew różnicy stężeń).

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź

b) Podobieństwo – oba rodzaje dyfuzji odbywają się zgodnie z różnicą stężeń. Różnica – dyfuzja ułatwiona odbywa się z udziałem białek kanałowych i nośnikowych, natomiast dyfuzja prosta zachodzi bezpośrednio przez błonę biologiczną.

1 p. za poprawną odpowiedź

c) Związki chemiczne (trzy z podanych): woda, tlen, azot, dwutlenek węgla 4.

5. 6.

Punktowanie

1 p. za poprawną odpowiedź

a) W preparacie 1.

1 p. za poprawne podanie trzech związków 1 p. za poprawną odpowiedź

b) Roztwór A: hipertoniczny, roztwór B: hipotoniczny

1 p. za poprawną odpowiedź

c) Komórki umieszczone w roztworze izotonicznym.

1 p. za poprawną odpowiedź

d) W roztworze A – komórki utraciłyby wodę i zmieniały kształt, a ostatecznie – rozpadły by się. W roztworze B – komórki chłonęłyby wodę, pęczniały, a w ostateczności – pękły. B, ponieważ rybosomy występują również w mitochondriach i plastydach. a) Pod postacią chromatyny w fazach: G1, S, G2 (w interfazie). Pod postacią chromosomów w fazie M / w mitozie / w fazie podziału komórki.

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Występowanie materiału genetycznego w postaci chromatyny umożliwia komórce funkcjonowanie podczas interfazy / syntezę białek / prowadzenie procesów metabolicznych. Skondensowana postać (chromosomy) pozwala na precyzyjne rozdzielenie DNA do komórek potomnych.

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawny wybór i jego uzasadnienie 1 p. za poprawną odpowiedź

c) C 7.

a) Hormony / neurotransmitery / enzymy wydzielane zewnątrzkomórkowo, białka sygnałowe b) Rybosomy – udział w syntezie polipeptydów. Siateczka śródplazmatyczna – udział w modyfikacji białek

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za prawne podanie funkcji każdej ze struktur

8.

polegającej na przyłączaniu cukrów. Aparat Golgiego – dalsza modyfikacja białek, ich sortowanie i pakowanie w pęcherzyki transportowe. a) Jąderka są miejscem powstawania rybosomów (które przez pory jądrowe przechodzą do cytozolu, gdzie uczestniczą w biosyntezie białek). b) lizosom

9.

Problem badawczy (jeden spośród podanych): - Wpływ temperatury na ruch cytoplazmy. - Czy temperatura wpływa na ruch cytoplazmy? Hipoteza: Temperatura wpływa / nie wpływa na ruch cytoplazmy

10.

Wykonywane czynności: W próbie badawczej umieszczamy na 15 min pojedyncze liście moczarki kanadyjskiej (np. pięć sztuk) w łaźni wodnej o temperaturze 10°C, 20°C, 30°C, 40°C i 50°C wyższej niż w próbie kontrolnej. Przy pomocy igły preparacyjnej przenosimy kolejno każdy z liści na szkiełko przedmiotowe, umieszczamy w kropli wody z łaźni i obserwujemy pod mikroskopem ruch cytoplazmy (szybkość zmiany położenia poszczególnych organelli). a) Funkcje (trzy spośród podanych): - utrzymywanie / zapewnianie turgoru - magazynowanie substancji zapasowych - magazynowanie ubocznych produktów przemiany materii - trawienie wewnątrzkomórkowe b) H2O

11.

a)

b) Chloroplasty przeprowadzają fotosyntezę. Chromoplasty nadają zabarwienie różnym częściom roślin. Leukoplasty gromadzą materiały zapasowe. c) 1. Podział plastydów. 2. Pączkowanie plastydów. 3. Przekształcenie innego rodzaju plastydu w leukoplast.

12.

Mitochondria: Ponieważ zachodzi w nich proces wewnatrzkomórkowego oddychania, podczas którego powstają reaktywne formy tlenu. Mitochondrialny DNA: Ponieważ nie jest odizolowany (chroniony) błoną od matrix mitochondrium, gdzie znajdują się reaktywne formy tlenu.

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy

1 p. za poprawnie podaną hipotezę roboczą 1 p. za kompletny opis czynności (z uwzględnieniem próby kontrolnej)

1 p. za poprawne podanie trzech funkcji

1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawnie narysowany schemat

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za podanie trzech poprawnych sposobów powstawania leukoplastów 2 p. za podanie poprawnych wyjaśnień w obu przykładach 1 p. za podanie jednego poprawnego wyjaśnienia

13.

a) 1. błona komórkowa, 2. cząsteczka DNA, 3. rybosomy b) Mitochondria i chloroplasty są organellami półautonomicznymi ponieważ: - część niezbędnych im białek produkują same przy udziale własnych rybosomów, - mają własny DNA.

14.

1 p. za podanie trzech poprawnych nazw 1 p. za poprawne uzasadnienie przy pomocy dwóch argumentów

c) Mitochondrium: CO2, H2O, ATP (energia) Chloroplasty: glukoza (C6H12O6 lub proste związki organiczne) i O2 . a) Inkrustacja: lignina, krzemionka. Adkrustacja: kutykula, suberyna.

1 p. za poprawną odpowiedź

b) Inkrustacja – wnikanie i odkładanie substancji chemicznych między włóknami celulozowymi. Adkrustacja – odkładanie substancji na powierzchni pierwotnej ściany komórkowej.

1 p. za poprawną odpowiedź

1 p. za poprawną odpowiedź

15.

c) Modyfikacje typu inkrustacji i adkrustacji zwiększają funkcję ochronną ściany / zwiększają sztywność / zwiększają odporność mechaniczną ściany / chronią przed urazami. a) A, C, E

1 p. za poprawną odpowiedź

16.

b) 1. Plastyd A – leukoplast. Plastyd B – chloroplasty. 2. Plastyd C – chloroplasty. Plastyd D – chromoplasty. a) Prawidłowa kolejność rysunków: 1, 3, 2, 5, 4, 6 b) 2

1 p. za poprawną odpowiedź