Lektury do przerobienia indywidualnie PDF

Preview

Summary

Streszczenia lektur potrzebne do zaliczenia kolokwium dopuszczającego do egzaminu....

Description

Zadońszczyzna Sofoniusz z Riazania Fragmenty z “Antologii” -

chwała ziemi ruskiej, pochwała księcia Dymitra Iwanowicza i Włodzimierza Andriejewicza (prawnukowie Włodzimierza) wspomnienie Bojana, o jego pieśniach pochwalnych dla książąt ruskich (Igora Rurykowicza, Włodzimierza, Jarosława) cel narratora: pochwała książąt za walkę o ziemię ruską i wiarę chrześcijańską

-

zjeżdżają się wszyscy książęta do Dymitra i Włodzimierza, chcą walczyć z Tatarami,

-

Tatarzy porównani do szarych wilków, przybywają nad Don i Dniepr, chcą zaatakować ziemię ruską, chan Mamaj prowadzi wojowników,

-

Włodzimierz ostrzega brata, Dymitr jest pewny przygotowania, natarli na oddział Tatarski “sokoły, krzeczoty i jastrzębie biełozierskie szybko za Don przeleciały i uderzyły na liczne stada gęsi i łabędzi” = książęta na tatarów

-

rozległa się burza, trwa walka drużyna książąt otoczona, mnich Pierieswiet oznajmia, że woli umrzeć niż iść do niewoli, jego brat mnich Osłabia mówi, że jego syn legnie w walce na Kulikowym Polu za wiarę i krzywdę księcia Dymitra, kruki kraczą, kukułki kukają z powodu trupów, trawa zalana krwią, z ptakami płaczą kobiety = księżne, żony bojarów, wojewodów. żona Mikuły, Maria, płakała rano, modliła się do Donu o powrót Mikuły Wasiljewicza. żona Timofieja Wołujewicza, Fieodosija, płakała, że nie ma go wśród żywych, żona Andrieja, Maria i żona Michaiła płakały, że “obu słońce pociemniało w starym grodzie Moskwy” (ci wszyscy to byli walczący książęta biełożescy) niewiasty płaczą do rzeki Moskwy, dlaczego zaniosła ich mężów na ziemię połowicką, i zwracają się do księcia, aby dopilnował żeby pohańcy już się nie pojawiali, aby przez nich nie musiały rozpaczać (mniej więcej tak to zrozumiałam, ale???) po porażce wojsko Włodzimierza znowu ruszają do boju, Dymitr zwraca się do Boga, ufa mu, modli się Dymitr rusza za Don, porównany do sokoła pohańcy uciekają, książęta pokonują wielu tatarów, władcy tatarscy po porażce nie chcieli już uderzać na ziemię ruską,

-

-

Wzorcem było Słowo o wyprawie Igora

Podobieństwa -

-

przedstawienie decydującej bitwy dla Rusi, centralne miejsce zajmują postacie książąt-wodzów, przedstawienie w sposób idealizujący, łączenie płaszczyzny narracyjno-epickiej, dygresje, bezpośrednie apostrofy, zabarwienia, poetyckie ujęcie obrazów przyrody, struktura fabularna (dwie bitwy przegrana i wygrana, płacz kobiet) przypomnienie dawnej tradycji poetyckiej Bojana, liczne aluzje, nawiązania do wypadków przeszłości, elementy mitologii staroruskiej, ludowe wyobrażenia, niektóre fragmenty Zadońszczyzny wydają się parafrazą Słowa

Różnice -

Zadońszczyzna posiada własną wewnętrzną logikę, kompozycję i oryginalną formę słowną, autor przekazuje swoje naczelne cele ideowe przedstawienie wagi i znaczenia wspólnej akcji wszystkich książąt pod wodzą księcia moskiewskiego wziął z pierwowzoru to, co mu było potrzebne, przejawia przy tym sporo oryginalności i inwencji artystycznej przykładem tego może być epizod mnichów, scena płaczu kobiet (mająca źródła w ustnych przekazach), nawiązania stylowe do twórczości ludowej

Satyra na oszczerców nauk Kantemir Podmiot zwraca się bezpośrednio do rozumu, że nie jest potrzebny, aby człowiek był szczęśliwy i odniósł sukces, ponieważ są na to inne proste sposoby. Najpierw są wymienione złe strony nauki: - to przez naukę powstała herezja, kłamstwa i bezbożność - zanika wiara = dzieci wcześniej naiwnie słuchały Ojców i nie kwestionowały narzuconych im prawd, bo ich nie rozumiały, jednak teraz same zaczęły czytać Biblię, kwestionować i rozmyślać nad wiarą; nie wierzą duchownym - nauka sprowadza głód, bo kiedyś zamiast uczyć się języków obcych, ludzie zajmowali się zbieractwem - ludzie chcący zbadać zasady jakimi kieruje się świat są chorzy umysłowo - nie przynosi korzyści majątkowych ani dłuższego życia - ludzie potrafią odróżnić wartościowe metale, (domyślam się, że chodzi po prostu o posiadanie i liczenie pieniędzy) co jest wystarczające, nie trzeba znać ich innych właściwości - krew jest w stanie określić stan zdrowotny człowieka, nie ma sensu zagłębiać ludzkiego ciała - dni się liczą od wschodu do zachodu słońca, obserwacja gwiazd jest bez sensu - najważniejszymi umiejętnościami są te, które przynoszą zysk, a od siedzenia w książkach nikt się nie wzbogaci Później podmiot pokazuje różne sposoby na bycie szczęśliwym człowiekiem: - powinniśmy się bawić z innymi, bo życie jest za krótkie na zajmowanie się książkami - wymienia zalety wina na ucztach: łączy ludzi, odgania złe myśli, dodaje sił - przez naukę marnuje się papier Podmiot pokazuje rozumowi, że nie ma z niego korzyści i mówi mu, żeby się nie wychylał. Są z niego same problemy, a żadne korzyści. Podmiot wie, że rozum mógłby mu łatwo pokazać, że przez zepsucie ludzie nie doceniają cnoty jaką jest, co powinno mieć miejsce, jednak źli ludzie stoją u władzy i ci mądrzy im podlegają. Podmiot ukazuje sposoby jak dostać władzę bez pomocy rozumu: Jako biskup: - ubierz się odpowiednio, - wbrew własnym emocjom, błogosław wszystkich - ludzie z założenia powinni oddawać ci cześć

-

dla cerkwi nie ma pożytku z nauki, ludzie słuchają kazań

Jako sędzia: - załóż perukę - gardź biednymi - nie musisz zwracać uwagi podczas odczytywania akt - wyśmiej tego, kto będzie pouczał cię w kwestii prawa - wystarczy umieć podpisać wyrok Podmiot zauważa, że nie nadeszły jeszcze czasy, w których ludzie doceniliby mądrość jako drogę do sukcesu. Wyparły ją lenistwo, bogactwo, pycha i ignorancja. Ludzie bardziej doceniają swoje stanowisko, majątek którego nauka im nie zapewni, stronią od mądrości jak od choroby. Ktokolwiek na początku może grać w karty, pić wino, tańczyć, grać na flecie, a później widzi w sobie nie wiadomo kogo. Prawda jest taka, że: - psalmista chociaż potrafi czytać, to nie rozumie - rycerz nie umie od razu władać bronią - skryba martwi się, że nie ma władzy aby wydać wyrok, mimo że to on wszystko spisuje - bojarzy umieją liczyć swoje majątki, ale nie potrafią czytać i pisać

Podsumowanie: podmiot ponownie zwraca się do rozumu, że ciężkie bywa życie osoby spędzającej samotnie czas przy książkach, ale nie należy się go bać. Należy cieszyć się po cichu ze zdobytej wiedzy, korzystać z niej. Nie musisz razić innych swoją wiedzą, bo być może znajdzie się ktoś mądrzejszy i upokorzysz się.

Wieczorne rozmyślania o wszechmocy bożej Michaił Łomonosow 1. Zachodzi noc, zapada zmrok. Podmiot obserwuje niebo - “gwiaździsta otchłań”. 2. Podmiot dostrzega jaki jest mały w stosunku do świata. Wydaje się być zagubiony, zlękniony, “ginie w toni” - ogrom nieba. Zagłębia się w swoich myślach. Mały i kruchy bohater liryczny. 3. Naukowa świadomość wielkości świata - istnieje mnóstwo odległych, obcych miejsc, ciał niebieskich. 4. Podmiot zastanawia się jak funkcjonuje świat, nieokiełznana natura. 5. Bohater liryczny zwraca się do uczonych, mędrców, ludzi, którzy mają rozległą wiedzę. Zarzuca im bezradność przy niewytłumaczalnych zjawiskach. 6. Wymienia niewytłumaczalne procesy natury. 7. 8. Mędrcy mimo rozległej wiedzy nie znają odpowiedzi na pytania dotyczące procesów zachodzących w świecie, nie wiedzą wszystkiego. Nie ma też odpowiedzi na to jak wszechmocny jest Bóg. Bóg istnieje, jest stwórcą, na co świadczą luki w nauce, zjawiska których nie obejmuje ludzki rozum.

Rozmowy z Anakreontem Michaił Łomonosow Rozmowy z Anakreontem to zestawienie czterech par wierszy, każda z nich składała się z Ody Anakreonta i odpowiedzi Łomonosowa. Jego poglądy czasem są podobne, czasem całkiem inne, dzięki czemu może prowadzić polemikę.

Pierwsza para dotyczy wyboru przedmiotu, który powinien być wychwalany, kwestia estetyczna Oda I = poeta jest świadom, że powinien pisać o ważnych, doniosłych czynach, ale zamiast tego zajmuje się opiewaniem miłości. Stara się, próbuje zmienić tematykę swoich utworów, ale nie jest w stanie - ma to sugerować zależność od natchnienia, muz i bezradność poety, bo w rzeczywistości, to nie on decyduje o czym będzie pisał. Podmiot liryczny godzi się na taką rolę bezradnego poety. Anakreont odwołuje się do tradycji heroicznej, ale jego twórczość usytuowana jest w tradycji biesiadnej. Odpowiedź = Autor pokazuje, że wymaga się od niego tworzenia poezji o rzeczach lekkich, zwyczajnych jak właśnie miłość, podejmuje wyzwanie, żeby tak robić, ale nie może. Poeta godzi się z tym, że jest bezsilny i nie może pisać o niczym innym jak bohaterach i podniosłych wydarzeniach. Łomonosow mógłby tworzyć o rozrywkach codziennego życia (biesiadach), ale przez natchnienie musi podejmować ważniejsze tematy, heroiczne.

Druga para odnosi się do rozważań etycznych, filozoficznych (epikureizm i stoicyzm) Oda XXII = Autor sławił uroki życia, ale był jednocześnie świadomy jego przemijalności, nieuchronności śmierci, która czeka wszystkich bez względu na status. Z ody wynika wniosek, że należy cieszyć się każdym dniem i rozkoszować prostymi, codziennymi rzeczami: miłością, tańcem, muzyką, poezją. Należy też doceniać młodość i umieć zachować pogodę ducha na starość. Cała reszta nie ma znaczenia - bogactwo, sława. (epikureizm) Odpowiedź = Łomonosow rozumie poglądy Anakreonta i docenia to, że się ich trzyma. Dla autora prezentowany przez niego epikureizm to żywioł grecki i zestawia z nim żywioł Rzymski - stoicyzm (Seneka Młodszy). Mowa o pokorności wobec losu, odrzuceniu uciech ziemskich, a nawet gardzenia nimi. Łomonosow wytyka niepraktyczność filozofii Anakreonta,

nie traktuje jego poglądów zbyt poważnie, wypowiada się z ironią. Jednakże, chociaż bliskie mu były poglądy Seneki, nie zgadzał się na całkowity zakaz czerpania radości z życia, nie opowiedział się jednostronnie po żadnej ze stron.

Trzecia para kontynuacja wątku filozoficznego, przemijanie Oda XI = Anakreont zmaga się z problemem przemijalności z uśmiechem - nie ważne czy ma włosy, czy nie; im bliżej śmierci tym bardziej trzeba czerpać z życia. Odpowiedź = Tym razem Łomonosow konfrontuje poglądy Anakreonta nie z Seneką, a Katonem Młodszym - stoikiem słynącym z prawości, uczciwości, twardy i konsekwentny w kwestii republikańskiej, który po zwycięstwach Juliusza Cezara popełnił samobójstwo za pomocą miecza, aby umrzeć razem z umiłowaną republiką. Autor wytyka oponentowi egoizm, dbanie tylko o swoje szczęście, zajmowanie się w życiu ucztami i zabawami, bo jemu imponują postawy obywatelskie, podobne jak ta prezentowana przez Katona. Jednakże dostrzega, że jego egoistyczne poglądy też pomogły osiągnąć upragniony cel, a to, który z tych celi jest mądrzejszy, każdy powinien osądzić sam (postawy skrajne, Anakreonta zabiło biesiadne życie, Katona upór). Łomonosow uważał, że najlepiej poszukać środka = kompromisowe połączenie czerpania radości z życia i gotowości do walki w imię ideałów.

Czwarta para wizja roli poety i poezji Oda XXVIII = podmiot liryczny prosi wybitnego malarza, aby ten namalował jego wymarzoną kobietę i wymienia kolejno jej atuty, które pragnął podmiot. Są to oczywiście aspekty fizyczne. W swojej poezji wielokrotnie opiewał piękno kobiet Odpowiedź = Łomonosow używa podobnego zabiegu, ale w swoim utworze prosi wybitnego malarza, aby ten namalował portret, ale nie kochanki tylko matki, będącej alegorycznym przedstawieniem Rosji. Poeta tutaj skupia się nie na kwestiach fizycznych, a cnotach duchowych, a każdy z nich kryje głębszy sens - dojrzałość = duchowe bogactwo - kędzierzawe włosy = reformacje, dynamiczność - brwi niczym tęcza = pokój - silne ręce = siłę militarną - pełne życia usta = skuteczna dyplomacja Później Rosja otrzymuje atrybuty władzy cesarskiej, obraz zaczyna utożsamiać się z ówcześnie panującą Elżbietą Pietrowną (daj berło, nałóż koronę). Za zakończenie autor zamieszcza swoje antywojenne poglądy - wie że na wojnie można wiele zyskać, ale najbardziej ceni pokój. Łomonosowi nie był obcy temat piękna kobiet, ale uważał że nie na tym polega rola poezji; podstawową funkcją literatury miałoby być wychowywanie czytelników przez przypominanie im chwalebnej przeszłości, wielkich przodków i ich dokonań. Dany temat warto było podejmować, jeżeli był przydatny do celów dydaktycznych, ale kobiece piękno do tych tematów nie należy. Główny cel działalności poetyckiej Łomonosowa to sławienie Rosji

Felica

Gawriił Dzierżawin I - podmiot stawia Katarzynę II na równi z bogami, wychwala jej mądrość, pokazuje swoje oddanie carycy II - podmiot jest gotowy na rady od niej, jej nauki; nie chce iść za synem Katarzyny, podmiot nie wie co ma robić, żyje w rutynie, chce się poddać żądzom III - podmiot charakteryzuje carycę jako osobę skromną (nie potrzebuje wykwintnego jedzenia, docenia spokój itp), IV - Katarzyna nie bierze udziału w zabawach, jest racjonalna, powinno się brać z niej przykład V - podmiot opisuje swoje codzienne życie, późno wstaje, pije kawę, żyje dość dostatnie, prawdopodobnie jest wojownikiem VI - opisuje bogactwo, przepych na uczcie VII - podmiot opisuje jak w otoczeniu przyrody romansuje, rozkochuje dziewczynę VIII - mówi o swoim dostatku, ponownie o rozkochiwaniu i o tym, że ma dość rutyny IX - bale, tańce, bijatyki, łowy, siedzenie nad Newą są dla niego rozrywką X - opisuje codzienne życie, spędzanie czasu z żoną; czyta książki XI - mówi, że inni są podobni do niego, każdy mądry kłamie, nikt nie jest bez grzechu; podmiot się zastanawia, czy ktokolwiek zna ścieżkę bez grzechów XII - mówi, że taka droga istnieje, ale nie każdy podoła, pragnienia mogą stanąć na drodze, pokusy są wszędzie XIII - tylko Katarzyna jest w stanie dokonać cudu, nawrócić ludzi, zażegnać spory, nie dopuści do upadku kraju XIV - Katarzyna II nikogo nie obraża, nie znosi zła, jest sprawiedliwa, szanuje innych XV - ona docenia zasługi, poezja jest dla niej ważna XVI - nie unosi się pychą, miła i wierna przyjaciołom, nie przejmuje się klęskami, nie zależy jej na sławie XVII - dała ludziom dojść do głosu, pozwala mówić całą prawdę XVIII - (tej strofy zbytnio nie zrozumiałam, na początku podmiot płacze, ale nie wiem z jakiego powodu) XIX - (w miejscu, o którym mowa we wcześniejszej strofie) nikt nie jest karany za błędy, upokarzany, skazywany na tortury XX - Katarzyna dobrze zna prawo, nie drwi z ludzi, naprawia obyczaje; w wolnym czasie pisze bajki, z których wynika nauka XXI - nie chciałaby być znana z wzbudzania strachu, jest w stanie obejść się bez przemocy, nie jest tyranem XXII - podmiot wychwala carycę za stłumienie bitew, dbanie o ubogich, pouczanie, ma na celu szerzenie dobra XXIII - pozwala na rzemiosło, handel, przekonuje do kształcenia XXIV - wprowadza pokój, chroni, daje wypłatę, najlepiej pod jej władzą XXV - dla podmiotu największą nagrodą za dokonania jest dobro jakie roztacza Katarzyna

XXVI - modli się o możliwość stanięcia u jej boku, aby nie spotkało jej nic złego, aby była chroniona przez siły wyższe Felica, to oda chwalebna na cześć Katarzyny II, która ukazuje ją, jako najwspanialszą, skromną, dobrą i sprawiedliwą władczynię, dzięki której kraj nie upadnie, a ludność ma dobre życie.

Bóg

Gawriił Dzierżawin -

-

-

Podmiot bezpośrednio zwraca się do Boga, opisuje go Boża moc sięga daleko, jest nieskończona był obecny przed wiekami, żyje już długo, jest wszędzie obecny; obecny w stworzeniach ruchomych, może wykonać niemożliwe do wykonania dla człowieka rzeczy i jest nieskończony, nic go nie ogranicza, niepojęty stworzyciel kieruje życiem podmiot dostrzega małość człowieka w porównaniu do boga, nawet gdyby rozum ludzki potrafił wykonać wiele niezwykłych rzeczy i tak będzie zbyt ograniczony człowiek może zgłębiać tajemnicę jaką jest bóg, ale nie zbliży się do rozwiązania tej tajemnicy jest wieczny, twórcza wieczności i świata, nigdy nie wiadomo co przygotował gdy człowiek zagłębia się w wiarę, zatapia się w niej = często to trwa całe życie, ale w perspektywie wieczności to praktycznie jak mrugnięcie Bóg jest dobry dla człowieka, daje oparcie, podmiot nie wyobraża sobie życia bez niego, jest dla niego pociechą podmiot czuje obecność boga wszędzie, pilnuje wszelkiego istnienia, daje życie, ale też odbiera; jest z człowiekiem przez całe życie człowiek został stworzony na wzór Boga, on decyduje o śmierci ludzie ledwo zasługują na Boga, powinni być wdzięczni, dziękować za to co dostali

Podmiot liryczny zadaje sobie pytanie, kim jest dla tego, który obejmuje wszystko swoim wzrokiem. Porównuje się do kropli w morzu. Dodaje, że jest w nim Bóg i lśni niczym słońce w kropli wody. Podmiot dowodzi istnienia Boga twierdzeniem, że skoro on sam, wszechświat i natura istnieją oraz mają swój porządek, to musi istnieć również Bóg. Według podmiotu istnienie Boga czyni go częścią wszechświata. Człowiek jest ogniwem łączącym w łańcuchu stworzeń stworzenia ziemskie oraz istoty duchowe. Podmiot liryczny zadaje Bogu pytania o przejście przez śmierć do życia wiecznego. Stwierdza, że Boga nie da się pojąć i człowiek powinien po prostu go kochać i być mu wdzięcznym.

Podróż z Petersburga do Moskwy Aleksandr Radiszczew Lubanie W upalny dzień, bohater dostrzega pracującego chłopa, co wydaje mu się dziwne, bo w niedzielę (święto) nie powinien pracować. Zagaduje go i jak się okazuje chłop pracuje, ponieważ brakuje mu czasu, a musi utrzymać rodzinę. Przez większość czasu chodzą na pańszczyznę, a w związku z tym czas dla swojej ziemi ma tylko w niedzielę lub w nocy. Przyznaje, że dla swojego pana pracuje mniej pilnie. Jego rola jako chłopa należącego do dziedziców jest gorzej postrzegana, jest jak niewolnik, a takimi rząd się interesuje tylko wtedy, gdy złamią prawo. Historia wzburzyła narratorem, zaczął potępiać panów źle traktujących swoich chłopów, ale dochodzi do niego, że wcale nie jest lepszy - bo jego sługa też nie ma praw. Prowadzi monolog wewnętrzny: jego sługa ma wypłatę, ubrania, ale nie ma praw; kiedy go uderzył nie miał prawa się bronić jak normalny człowiek. To dotyka narratora.

Jedrowo Bohater dojeżdża do domostwa. Dostrzega grupkę wiejskich kobiet, wychwala ich ubiór; porównuje ich śnieżnobiały uśmiech do tych należących do moskiewskich i petersburskich szlachcianek, które takich nie mają. Mówi (dot. panien z miasta) o tym jak mężowie zdradzają, żony nie pamiętają swoich kochanków. Matki znajdują narzeczonych, aby ukryć nieślubne dzieci. Starego męża można łatwo zmanipulować aby nie spać razem. Narrator zauważa, że poświęcił im za dużo czasu, a nie są tego warte. Zaczyna teraz rozmyślać o pannach wiejskich, zachwyca się ich wyglądem, są naturalne, czyli takie jakich nie spotka się w mieście. Miastowe tracą zdrowie na rzecz urody. Narrator nie uciekałby od nich, gdyby zrezygnowały z fałszu. Miał odjeżdżać dalej, ale wtedy zauważył, że jedna panna poszła w tą samą stronę co on, zagadał ją. Anna próbowała go spławić, bo myśli, że jest jednym z miastowych, którzy niepokoją kobiety dla własnych uciech, narrator jednak zapewnia ją, że nie ma złych intencji. Tłumaczy, że ceni moralność kobiet. Opowiada historię o tym jak pewien pan zbezcześcił 60 dziewcząt, ale zamiast go ukarać, zrobiono z siebie potworów. Anna zaczyna mu ufać i opowiada trochę o sobie - o planowanym małżeństwie jej i 10-latka i o tym, że bardzo by chciała wyjść za kogoś w swoim wieku, tak jak jej przyjaciółka, która jest szczęśliwa. Jej historia zrobiła wrażenie na narratorze, pocałował ją, za co przeprosił po tym jak się

oburzyła. Dziewczyna wspomina o swoim ukochanym, a narrator się zachwyca jej zdolnością kochania. Dziewczyna potrzebuje 100 rubli, aby móc poślubić ukochanego i dlatego chce wyjechać do Petersburga do pracy, ale narrator odradza, bo wie co miasto może zrobić z człowiekiem. Anna się załamuje, a narrator chce iść do jej matki i dać te pieniądze. Jak się okazuje, w domu oprócz matki dziewczyny jest też jej wybranek Iwan i okazuje się, że nie pieniądze nie są już potrzebne. Narrator i tak chce, aby wzięli te pieniądze, ale matka odmawia, tak samo Iwan. Narrator opuszcza ich dom, kontynuuje podróż, a postawa tych ludzi zrobiła na nim wrażenie. Żałuje, że nie poznał Anny 15 lat wcześniej, bo wtedy nie popełniłby takie rozpustnego życia, stawia ją jako wzór cnót, która byłaby w stanie odwieść od złego. Narrator na koniec r...