Notatki tom 1 - Streszczenie Pedagogika Tom 1 Podręcznik akademicki PDF

Preview

Summary

NOTATKI tom 1 - Pedagogika Tom 1, Bogusław Śliwerski, Zbigniew Kwieciński - ...

Description

Edukacja - ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka. Wychowanie - świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka. Kształcenie - system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świat i ukształtowanie własnej osobowości. Uczenie się - proces względnego nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości. Nauczanie - proces kierowania uczniem w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami. 7 kryteriów podziału pedagogiki na pod dyscypliny wg. Stanisława Kawuli: 1. Kryterium celów działalności edukacyjnej - musi być cel, przez co można zaplanować strukturę działań. 2. Kryterium metodologiczne - ukierunkowanie metod pedagogiki naukowej na dwa obszary o zróżnicowanym stopniu trudności, tj: obszar analiz ogólnych odnoszących się do pedagogiki np. metodologia, historia wychowania oraz obszar analiz akcentujący czynniki społeczne procesów i czynności edukacyjnych, np. rodzina, media, grupy rówieśnicze. 3. Kryterium rozwojowe - ze względu na okres i etap życia człowieka, tj. pedagogika przedszkolna, wczesnoszkolna, andragogika itd. 4. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka - pedagogika specjalna: oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika, rewalidacja. 5. Kryterium instytucjonalne - działalność praktyczna przebiegająca w instytucjach - badania w organizacji szkolnictwa, analiza programów szkolnych. 6. Kryterium problemowe - dyscypliny ze względu na typ problematyki np. problematyka systemu edukacji na świecie to będzie pedagogika porównawcza. 7. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej - nawiązuje do działalności człowieka, tj. pedagogika pracy socjalnej, opiekuńcza, wychowawcza, czasu wolnego, itd. Metody jakościowe - badacz zdobywa informacje w terenie, gdzie toczy się codzienne życie badanych. Badacz nie organizuje badań, lecz uczestniczy w zachodzących sytuacjach, nawiązuje kontakty, rozmawia. Dzięki temu poznaje fakty, zdarzenia ale i okoliczności, skutki oraz znaczenia. Ich wyniki nie mogą zostać jednak uogólniane. • obserwacja etnograficzna - uczestnicząca. Badacz bierze udział w bezpośrednim życiu osób badanych. Badani albo wiedzą, albo są nieświadomi obecności badacza w ich środowisku. Wyróżniamy 3 etapy: o etap orientacji w terenie - identyfikacja miejsca, odkrywanie struktury. o etap wyodrębnienia elementów zogniskowanych - zebrane informacje w pierwszym etapie zostają wyodrębnione wg. paradygmatu badań. Faza zwężająca przedmiot obserwacji. o etap selektywny - próba zrozumienia i wyjaśnienia obserwacji zogniskowanej. obserwacja zdarzeń krytycznych - skierowanie uwagi badacza na konkretny element danego terenu. Obserwacja przybiera formę selektywną opis etnograficzny - utrwalenie danych uzyskanych drogą obserwacji. Opis powstaje z doświadczenia jakie z terenu wyniósł badacz. • wywiad - wyróżniamy: standaryzowane, które dostarczają nam informacji do badań ilościowych, ściśle określony, konkretne pytania i konkretna kolejność; oraz niestandaryzowane - badacz zadaje jedno albo kilka pytań, wcześniej nie zaplanowanych, a wynikających z kontekstu i procesu sytuacji badawczej. Służą do zbierania informacji do badań jakościowych. Wyodrębniamy: o wywiad narracyjny - angażuje badanego w celu przedstawienia opowieści odtwarzającej przebieg jego życia bądź jego okresu. Takie wywiady bywają długie, wielogodzinne, bez przerw, a sam wywiad ma często formę autorefleksji i rozmowy. 1

Analiza takiego wywiadu przebiega w 3 fazach: formalne spisanie treści narracji, strukturalny opis narracji oraz konstrukcja modelu biografii. o wywiad etnograficzny - często połączony z obserwacją etnograficzną. Taki wywiad nie ma struktury, nie jest standaryzowany, przypomina rozmowę, w której rozmówca szuka odpowiedzi na swoje badania. o analiza archiwów - ich zawartością są: ▪ dokumenty - utrwalone w sposób formalny, np. świadectwa szkolne, dziennik lekcyjny. ▪ źródła - pamiętniki, listy. ▪ rzeczy materialne - otaczające nas przedmioty. ▪ teksty - książki, czasopisma, podręczniki, artykuły. Cechy wspólne badań jakościowych: • Język danych - subiektywny, zależny od kontekstu badanych i zjawisk, czasem bywa potoczny. • Analiza danych - trzy powtarzające czynności badawcze: redukcja danych, reprezentacja danych, wprowadzanie i weryfikacja wniosków. • Narzędzia badawcze - niestandardowe narzędzia badawcze, dobrane do kontekstu. • Organizacja badań - nie są specjalnie planowane. • Ograniczenie metod jakościowych - brak uogólnienia wniosków, odniesienia do populacji. Metody ilościowe – zebrane dane stosuje się by uzyskać pomiary, przypisywać wartości liczbowe. Przed badaniem badacz definiuje fakty, które są przedmiotem jego zainteresowań, buduje model badanego zjawiska, określa warunki wystąpienia faktów. • Obserwacja ilościowa – służy utrwaleniu zachowań, które mają miejsce w różnych dziedzinach edukacji. Przed badaniem należy sporządzić arkusz obserwacji, gdzie zaznacza odpowiedzi a następnie je zlicza. • Eksperyment: o służący szacowaniu wpływu jednego faktu na drugi – umożliwia ustalenie przyczyn określonych zachowań. Należy przygotować dwie równoległe grupy badawcze i poddać je identycznym działaniom. o służący weryfikacji opracowanego modelu działania pedagogicznego – sprawdzenie opracowanego działania, modelu teoretycznego, w praktyce, zweryfikowanie -> ciąg dydaktyczny. • Metody sondażowe: o Ankieta – zorganizowane zadawanie pytań osobie badanej. Pytania są konkretne i mają postać kwestionariusza. Pytania w ankietach możemy rozdzielić na otwarte i zamknięte. o Testy standaryzowane – służą do szacowania zjawisk nieobserwowalnych, takich jak np. wiadomości ucznia, np.. rozwiązanie zadań, co potwierdza wiedzę w danym zakresie. o Wywiad ilościowy – badacz przygotowuje określoną pulę pytań, otwartych bądź zamkniętych, a rozmowa polega na zadawaniu ich kolejno i notowaniu. Liczą się precyzyjne odpowiedzi. Cechy wspólne metod ilościowych: • Język danych – intersubiektywny, charakterystyczny dla teorii i procedur. Formalny. • Analiza danych – analiza na podstawie modeli statystycznych. • Narzędzia badawcze – badacze stosują na podstawach teoretycznych instrumenty pomiary swoich konstruktów. • Organizacja badań – badania są wcześniej szczegółowo planowane. • Organizacja metod ilościowych – brak możliwości poznania subiektywnego świata edukacji. Niemożliwe jest wykroczenie poza zebrane dane. Ogranicza to i kanalizuje myślenie badanego. 2

Badania jakościowe poprzedzają badania ilościowe. Badania jakościowe następują po badaniach ilościowych. Metody jakościowe i ilościowe w badaniach teoretycznych, służącym budowaniu i weryfikacji teorii. Paradygmat – dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki, obszaru rzeczywistości i jest zbiorem ogólnych przesłanek stanowiących podstawę wnioskowania o danym przedmiocie.

Humanizm – zespół przesłanek nadające indywidualnystyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społecznym. Paradygmat ten jest nastawiony na badanie konfliktów społecznych. Interpretatywizm – zrozumienie subiektywności rozumienia ludzkiego poprzez testowanie wiedzy w praktyce. Strukturalizm – życie przebiega w określonych strukturach. Każda jednostka zajmuje określone miejsce w strukturze społecznej. Funkcjonalizm – świat społeczny to byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki. Pajdocentryzm - głównym celem edukacji jest swobodny rozwój dziecka. Interes jednostki przekładany ponad interes społeczeństwa. Didaskalocentryzm – społeczeństwo tworzy stałe struktury, szkoły realizują interes społeczny zapewniając wykształconych pracowników do każdego typu gospodarki. Brak koncentracji na dzieciństwie, lecz przygotowanie do wypełniania ról. Pedagogika jest nauką humanistyczno-społeczną.

3

Historia Pedagogiki. Wychowanie w społeczeństwach pierwotnych: Tylko człowiek ma możliwość stać się człowiekiem. Inteligentne małpy wychowywane przez ludzi od momentu narodzin nie są w stanie nauczyć się naszych cech bądź mowy. Człowiek ma biologiczne właściwości i są one wymagane do rozwoju społeczeństwa. Hominizacja – uspołecznianie, nabywanie kultury – mowa, zabawa, praca, socjalizacja i kauteryzacja. Dzieci przejmują nauki od dorosłych poprzez obserwacje. Ich wychowanie jest tożsame z codziennym życiem. Częstym zdarzeniem są tzw. Inicjacje, czyli rytuały gdzie starszyzna danego plemienia nadawała młodzieży status dorosłego. Często wiązało się z próbami wytrzymałości, bólem i wyzwaniem. Wychowanie w starożytnych Chinach: W starożytnych Chinach funkcjonowały szkoły, a nawet egzaminy państwowe. Skodyfikował to Konfucjusz, nazywany „królem nauczycieli”. Konfucjanizm uchodził za kanon wychowania chińskiego, a do naczelnych idei należały: kult zmarłych, rola społeczna i hierarchia rodziny, obyczaje i obrzędy, biegłość w piśmie, humanitarny stosunek do bliźniego. Silny wpływ na nauczanie w starożytnych Chinach miała tradycja. Wychowanie w starożytnych Indiach: Znaczący wpływ na wychowanie w Indiach miał Buddyzm. Buddyzm głosił idee miłości do bliźniego i wszechludzkiego braterstwa. Pochwalał kontemplacje w samotności, ku osiągnięciu nirwany. Buddyzm uznawał, że za całe zło odpowiedzialne są ludzkie pragnienia i pożądania i należy się ich wyzbyć, by być szczęśliwym. W ramach buddyzmu głoszona była ośmioraka ścieżka postępowania: należyta wiara, należyte postanowienie, należyta mowa, należyty czyn, należyte życie, należyte dążenie, należyte pamiętanie, należyta medytacja. Wychowanie w starożytnym Egipcie: „Bądź pisarzem. To uwolni Cię od ciężkiej znojnej pracy. Nie będziesz musiał dźwigać motyki.” Egipscy skrybowie musieli zarówno umieć pisać ale i znać matematykę: geometrię, rachunki, system fiskalny. Wychowanie w starożytnej Sparcie: Wychowanie w Sparcie było skoncentrowane na doskonalenie kondycji fizycznej i doskonalenie umiejętności wojskowych młodzieży. To państwo decydowało, które z narodzonych dzieci nadaje się do życia, a które są za słabe i należy skazać je na śmierć. Było to wychowanie dla państwa, które nie zezwalało na żaden indywidualizm. Litość, współczucie i wspaniałomyślność świadomie tłumiono. Wychowanie w starożytnych Atenach: Wychowanie w Atenach dążyło na wszechstronny i harmonijny rozwój indywidualności, talentów i aspiracji dziecka. Było to wychowanie moralne, intelektualne, estetyczne i fizyczne. Istniało coś takiego jak wychowanie muzyczne, czyli wychowanie w służbie Muz. Opiekę nad całością drogi młodego Ateńczyka powierzano doświadczonym i wykształconym niewolnikom – pedagogom. Paideia – dzielność i mądrość są wyuczalne. Każdy powinien zadbać o należyte wychowanie, należy wystrzegać się przesady, a wychowanie powinno zapewnić harmonie. Arystoteles – ojciec teorii uczenia się i nauczania, ojciec dydaktyki. Sokrates – wzór nauczyciela-wychowawcy, który może zaświadczyć prawdę głoszonych myśli nawet własnym życiem. Epokę hellenistyczną cechuje dalszy rozwój kultury wg. Paidei, jednak odchodzi się od rozwijania sprawności fizycznej na celu rozwoju psychicznego i intelektualnego.

4

Wychowanie w starożytnym Rzymie: Ideał wychowawczy -> surowy obywatel, z cnotami: stałość, dzielność, pobożność, opanowanie, godność, roztropność, sprawiedliwość. Zwracano szczególną uwagę na przygotowanie młodzieży do roli obywatela sprawnie administrującego sprawami publicznymi. Wychowanie było wewnętrzną ambicją rodziny. Później Rzym zaczął przejmować hellenistyczny program kształcenia młodzieży oraz hellenistyczną organizację szkolną. Oświata i wychowanie w epoce średniowiecza: Panuje prymat oświatowy w Kościele, który kształtuje chrześcijańską kulturę umysłową – a pielęgnują je klasztory i szkoły kościelne. Klasztory były próbą życia ascetycznego, a same przejmowały majątki zrzekających się zakonnych i tak rosła ich potęga. Pierwszy Klasztor powstał w Monte Casino, 529r. Oświata szkolna była podporządkowana naukom kościoła. Najważniejsze było przestrzeganie nauk i cnót chrześcijańskich. Szkoły klasztorne kształciły chłopców na duchownych, szkoły trywialne nauczały gramatyki, retoryki oraz dialektyki, a szkoły katedralne realizowały poziom wyższy kształcenia: arytmetyka, astronomia, geografię, przyrodę i muzykę. Działalność Karola Wielkiego i jego polityka oświatowa powodowały przenoszenie się szkół na wyższy poziom. Wychowanie rycerskie – miało na celu wyrabianie odwagi, siły fizycznej i umiejętności wojskowych. Wykształcenie dotyczyło szlachetnie urodzonych synów. Struktura: paź – giermek – rycerz. Kodeks rycerski nosił chrześcijańskie wartości. Wychowanie mieszczańskie – wychowanie cechowe. Odbywało się w domu mistrza, który przyuczał do zawodu. Struktura: terminator – czeladnik – mistrz. Nominalizm – Piotr Abelard – Przeciwieństwo platonizmu – odrzucenie istnienia przedmiotów abstrakcyjnych. Pierwsze Uniwersytety: Cechy Profesorów bądź Cechy studentów – Bolonia, Padwa, Paryż, Oxford. Fakultety: filozoficzny, prawny, medyczny, teologiczny. XIII w. – Na ziemiach Polskich znajduje się 13 szkół katedralnych, 14 kolegiackich. szkolnictwie mogli pracować jedynie osoby, mówiące po Polsku. XIII – XIV w. – rozwijanie się szkół parafialnych.

W

Wykształcenie i kultura umysłowa w epoce renesansu: Humanizm – człowiek odwraca się coraz bardziej od kościoła i zaczyna żyć własnym życiem, szuka przyjemności i szczęścia – np. w sztuce i literaturze. Powstaje najsłynniejsze dzieło renesansu: Boska Komedia Dantego. W renesansie człowiek jest uprzywilejowanym bytem i ceni się jego wolę działania. Kształtuje się etyka wolności i odpowiedzialności człowiekiem. Sprawy rozstrzygane są przed trybunałem rozumu. Oświata i nauka odgrywa znaczącą rolę w renesansie. Cele wychowania humanistycznego: • Poznawanie nauk wyzwolonych, • Niezależne myślenie, • Życie doczesne, • Kultura • Harmonijny rozwój psychiczny, emocjonalny i społeczny.

5

Gimnazja i kolegia humanistyczne – pierwsze szkoły powstają we Włoszech w XV w. (Mantui – Dom radości). Do szkoły dopuszczane są również dziewczęta. W Niemczech Philipp Melanchton, ziomek Marcina Lutra, reformuje cale szkolnictwo wyższe w zgodzie z ideami humanizmu. 1538 – Założenie przez Johanesa Strumma gimnazjum humanistycznego. Dewiza: Pobożność znajdująca wyraz w mądrości i pięknej wymowie. Szkoła ta była wzorem dla powstających gimnazjów w całej Europie. 1519 – Założenie akademii humanistycznej (gimnazjum) w Poznaniu przez Jana Lubrańskiego. Program kształcenia takich szkół ograniczał się głównie do kształcenia kultury literackiej poprzez studiowanie arcydzieł greckich i rzymskich. Równomiernie w Europie intensywnie zaczęły rozwijać się nauki przyrodnicze. Myśl Edukacyjna Andrzeja Frycza Modrzewskiego – Modrzewski chciał zmienić i ulepszyć całą Rzeczypospolita: kulturę, oświatę i kościół. Jest autorem traktatu: O poprawie Rzeczypospolitej ksiąg pięć. Postulaty zawarte w traktacie: • Ukrócenie władzy szlachty i możnowładca, • Jednakowa kara za „mężobójstwo”, by uchronić chłopów i plebejuszów od szlachty, • Uniezależnienie chłopów od sądów pana, • Wzmocnienie władzy królewskiej w zamian za ograniczenie panoszenia się magnaterii. • Wprowadzenie obowiązku pracy • Wprowadzenie pomocy socjalnej dla ludzi starych i niesamodzielnych. • Szkoły powinny być chlubą Rzeczypospolitej, a zawód nauczyciela – najznakomitszym. • Ucięcie funduszy kościołowi i przeznaczenie ich na szkolnictwo. Pedagogika i pedagogia Jana Amosa Komeńskiego – pedagog czeskiego pochodzenia. Pedagogika jako wiedza; Pedagogika jako sztuka wychowania i uczenia „wszystkich wszystkiego i całkowicie: Wychowywać należy w zgodzie z naturą, wychowanie musi być zgodne z prawami rozwoju psychicznego i fizycznego. Głośna krytyka szkoły rygoru i przymusu, szkoły werbalizmu i uczenia się na pamięć. Wykształcenie Pansofijskie - kształcenie ma przekazywać obraz całości i być kluczem, które ułatwia zdobywanie wiedzy. Ideał wykształcenia jako drogę do poznania i opanowania przyrody oraz uszczęśliwienia człowieka. Instytucja „siedmiu szkół”: 1. Szkoła narodzin – dziecka dla rodziców, 2. Szkoła macierzyńska – dziecięca, 3. Szkoła chłopięctwa – 6-12 rok życia, 4. Szkoła w wieku dojrzewania – gimnazjum 5. Szkoła wieku młodzieńczego – akademia 6. Szkoła wieku męskiego – szkoła życia. 7. Szkoła szczęśliwej starości – z późniejszym przeniesieniem do świata wiecznego. Kultura umysłowa i reformy szkolne w epoce oświecenia: Racjonalizm – „Myślę więc jestem” – Kartezjusz domagał się racjonalnych badań w każdej dziedzinie nauki. Szczególna koncentracja na naukach przyrodniczych, biologicznych i medycznych. Nie chciał tworzyć wielkich systemów, lecz posuwać naprzód badania szczegółowe. Cechował się: naturalizmem, empiryzmem, antropologizmem. Rozum stał się miernikiem wiedzy. Racjonalizm pragnął kształtować jednostkę i społeczeństwo, politykę, gospodarkę, naukę, sztukę oraz wychowanie. Oświecenie przechodzi na rzecz władzy państwowej (z rąk kościoła), gdyż potrzebni są wykwalifikowani urzędnicy i koordynatorzy życia publicznego. Empiryzm – John Locke – „Tabula Rasa” – Umysł dziecka jest czystą kartą. Krytycyzm – Immanuel Kant – Krytyka czystego rozumu, Krytyka władzy sądzenia.

6

Dylemat pedagogiczny Johna Locke: Myśli o wychowaniu - Czy wszechwiedza (całość poznania ludzkiego) ma być celem kształcenia, czy raczej pobudzanie i rozwijanie umysłu oraz wychowanie fizyczne (zdrowotne) i wychowanie moralne, kształtowanie charakteru? Dylemat pedagogiczny Jeana Jacques’a Rousseau: Emil, czyli o wychowaniu – Zapełnić umysł dziecka mnóstwem wiedzy czy raczej uczyć metody zdobywania wiedzy, gdy będzie mu potrzebna. Akcentować rozwój indywidualności, czy urabiać go według standardów społecznych. Dylemat pedagogiczny Claude’a Adriena Helvetiusa: O człowieku, jego zdolnościach umysłowych i wychowaniu: Czy nierówny poziom umysłowy wśród ludzi jest spowodowany różną budową organiczną, czy powodem jest różne wychowanie? Kształcenie formalne, funkcjonalne – kształcenie funkcji, sprawności poznawczych, postaw, uczuć moralnych, odsuwająca naukę na pamięć. Szkolnictwo średnie i reformy szkolne: Zakony i kolegia tracą wpływy. Szkoły średnie – kolegia lub gimnazja – pozostają dominującą instytucją naukową. W latach XVIII i XIX Prusy wprowadzają egzamin maturalny. Pietyści – Inicjatorzy reform. (gdzie pietas – miłość ojczyźnie, rodzicom; pobożność i miłosierdzie) – powstają szkoły dla biednych, zakłady dla sierot, szkoła dla kobiet tworzone przez Augusta Hermana. Powstają też szkoły o profilu, np. szkoła matematyczna, mechaniczna, bądź ekonomiczna. Program szkoły zostaje wzbogacony o naukę języków nowożytnych, np. mody w tamtych czasach francuski. Janseniści – zapoczątkowali ruch reformatorski we Francji, opierający się na poglądach religijnego teologa Corneliusa Jensena i filozofii Kartezjusza. Wiedli oni spory z kościołem katolickim nt. surowych zasad moralnych. Uczono łaciny, języków nowożytnych oraz rozwijano myślenie jawne i krytyczne. Francja podejmuje też zagadnienie wychowania dziewcząt w placówkach szkolnych. Idee reformatorskie La Chalotais: szkolnictwo jest fundamentem państwa, duchowieństwo i zakony odsunąć od zarządzania szkołami, wychowanie musi mieć charakter obywatelski. Programy nauczania przewidują: • 5 – 10 rok życia – język ojczysty, rysunek, muzyka, gimnastyka, zabawy, opowieści historyczne, elementy geografii, początki matematyki, obserwacja przyrodnicza. • 10 – 17 rok życia – język ojczysty, nowożytny i starożytny, literatura,, historia, geografia, matematyka, fizyka, przyrodoznawstwo, higiena, zaznajamianie się z maszynami, manufakturami i rolnictwem, filozofia. Szkoły ludowe – szkoły na wsiach, przy kościołach. Szkolnictwo na wsi było bardzo zaniedbane, a chłopcy w szkołach uczyli się przygotowania nabożeństw, niż zdobywali przydatną i praktyczną wiedzę. Na przełomie XVII i XVIII Jean Baptiste tworzy liczne szkółki, które mają podnieść poziom oświaty. W Niemczech zostaje ogłoszony w 1783 obowiązek szkolny przez Frederyka Willhelma I. Filantropi – przyjaciele ludzkości, głosili o oświeceniu użytecznym i wychowaniu naturalnym. Szkoły i zakłady specjalne – XVIII – dla głuchych, niewidomych, opuszczonych i zaniedbanych. Charles Michel – twórca alfabetu migowego i alfabetu palcowego dla głuchoniemych. W 1770 zakłada szkołę ...