Notatki Diagnoza - Streszczenie Pedagogika Wczesnej Edukacji PDF

Preview

Summary

Diagnoza - notatki....

Description

PODSTAWY DIAGNOZY I POZNAWANIA DZIECKA 1. Pochodzenie pojęcia DIAGNOZA: a) z greckiego diagnosis → rozpoznanie, rozróżnianie, osądzanie b) potocznie → proces logicznego myślenia, c) diagnoza/ekspertyza → określenie cech współcześnie zachodzących zjawisk na podstawie badań empirycznych i ich analizy d) z medycyny → rozpoznanie choroby na podstawie analizy zmian, jakie wywołuje ona w organizmie. 2. Problematyka diagnozy ma rodowód MEDYCZNY (Hipokrates). 3. Pojęcie DIAGNOZA SPOŁECZNA wprowadzona została przez Mary Richmond w 1917r. (USA). W Polsce diagnozę promowali: Janusz Korczak, Helena Radlińska, Aleksander Kamiński i inni. 4. JANUSZ KORCZAK (1878-1942) a) diagnoza kliniczno-wychowawcza: patrzeć → widzieć → kojarzyć → tłumaczyć → rozumieć → korelować → wnioskować WAŻNA jest obserwacja. Korczak porównywał diagnozę pedagogiczną do diagnozy medycznej: „Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech, łza, rumieniec dla wychowawcy. Nie ma objawu bez znaczenia. Trzeba notować, zastanawiać się nad wszystkim, odrzucać co przypadkowe, łączyć co pokrewne, szukać kierujących spraw.” 5. HELENA RADLIŃSKA (1879-1954) a) diagnoza środowiskowa → ukierunkowana na badanie najbliższego środowiska życia jednostki b) metoda indywidualnych przypadków w pracy grupowej oraz metoda organizacji środowiska wychowawczego c) stworzyła organizację i zasady metod badań środowiska, gdzie określiła metody, techniki i narzędzia badawcze d) określiła pojęcie NORMY i WZORCA 6. ALEKSANDER KAMIŃSKI (1903-1978) a) diagnoza społeczna → „ukierunkowanie rozpoznania na te społeczne uwarunkowania losów jednostki, które znajdują wyraz w jej najbliższym środowisku – w rodzinie, szkole, miejscu pracy, środowisku sąsiedzkim”. 7. DIAGNOZA wg Stefana Ziemskiego (1973) – to rozpoznanie badania stanu rzeczy, przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienia tego stanu rzeczy, określenie jego obecnej fazy oraz przewidywanego dalszego rozwoju. PODKREŚLIŁ PROGNOZĘ! 8. DIAGNOZA wg Władysława Paluchowskiego – rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na podstawie obserwacji jego cech oraz znajomości ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie. 9. DIAGNOZA wg Edwarda Mazurkiewicza – opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, dokonany na podstawie zebranych i ocenionych danych, pochodzących z różnych źródeł, który obejmuje: - opis złożonego stanu rzeczy, - wyjaśnienie jego genezy lub przyczyny, - wyjaśnienie jego znaczenia, - ustalenie etapu jego rozwoju, - ocenę możliwości zmiany tego stanu rzeczy lub jego utrzymania w kierunku pożądanym pedagogicznie.

10. ETAPY DIAGNOZY: a) eksplikacja – wyjaśnienie przyczyn, wskazanie uwarunkowań, b) deskrypcja – opis badanego stanu rzeczy lub zjawiska, c) predykcja – prognoza, przewidywanie zmian 11. Problemy etyczne diagnozy pedagogicznej: a) wyróżniamy trzy podstawowe ujęcia etyki: - utylitarystyczną → wskazuje głównie skutki postępowania, czyli najważniejszy jest skutek. - kantowską → zakłada, że żaden człowiek nie może czynić tego, z czym wewnętrznie się nie zgadza. - autonomiczną (sumienia i odpowiedzialności) → zakłada, że każdy człowiek jest cenną wartością. Wiąże się to z refleksją diagnosty – jest to w pełni świadomy stosunek do badanego i do samego siebie, krytyczny wobec podejmowanych czynności diagnostycznych. Diagnosta musi mieć świadomość możliwości popełniania błędów diagnostycznych, a zwłaszcza stygmatyzacji (etykietowania ludzi). W procesie diagnozy mamy do czynienia z działaniem o charakterze celowym, które zakłada przyzwolenie na ingerencję w życie drugiego człowieka (intymność, tajemnice). b) zasady etyczne: - nie można zmyślać wyników badań, - nie można fałszować wyników, - nie można działać na szkodę badanego (jest to ważna dyrektywa deontologiczna ) - trzeba zachować tajemnicę 12. 5 ASPEKTÓW DIAGNOZY (zwanych diagnozami cząstkowymi) wg Stefana Ziemskiego: a) diagnoza identyfikacyjna (typologiczna, klasyfikacyjna) – nazywa dany stan rzeczy, przyporządkowuje do określonego typu lub gatunku, daje odpowiedź na pytanie „co to jest?”, nazywa problem zgodnie z obowiązującymi klasyfikacjami i normami. ICD-10 → Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych wydana przez WHO 1996r. DSM-V → klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego 2013r. Diagnoza identyfikacyjna dzieli się na: KLASYFIKACYJNĄ → rozwinięta w naukach przyrodniczych, polega na odszukaniu w przedmiotach, gatunkach lub procesach ich specyficznych cech, dzięki czemu możemy odróżnić jeden gatunek od drugiego. TYPOLOGICZNĄ → nauki humanistyczne, społeczne, częściowo przyrodnicze. Charakteryzuje się dużymi walorami opisującymi i wyjaśniającymi. Nie obowiązują tu sztywne bariery tak jak w klasyfikacyjnej (posiadanie specyficznych cech przez dany gatunek). Diagnoza typologiczna posługuje się w opisie zgrupowaniem niestałych cech, tworzących charakterystyczne kompleksy (tzw. syndromy). b) diagnoza genetyczna – sprowadza się do poszukiwania przyczyn i mechanizmów rozwoju danego stanu rzeczy, odpowiada na pytania „skąd się to wzięło?”, „jakie są tego źródła?”. Ten rodzaj diagnozy wymaga poznania historii życia dziecka, łącznie z wczesnymi doświadczeniami prenatalnymi, około i poporodowymi oraz sytuacji jego rodziny. Diagnoza genetyczna stanowi drugi etap pełnej diagnozy rozwiniętej. Pozwala wyjaśnić rozwój danego stanu rzeczy. Ujawnia ciąg rozwojowy, który doprowadza do stanu obecnego. Diagnoza genetyczna ma dwie odmiany: PREZENTUJĄCĄ → przedstawia ciąg zmieniających się z pełną prawidłowością funkcji lub form, które doprowadziły do aktualnej struktury przedmiotu. WYJAŚNIAJĄCĄ → objaśnia ciąg przyczyn i skutków głównie w chorobach lub stanach psychicznych dziecka polegających na dokonaniu analizy, od czego się zaczęło do stanu obecnego. Stosuje się tok rozumowania redukcyjnego (od skutków do przyczyn).

c) diagnoza znaczenia (celowości, funkcjonalna) – określa rolę badanego zjawiska dla pewnego szerszego kompleksu zjawisk, całego układu, którego dotyczy. Ma na celu określenie poziomu funkcjonowania dziecka w poszczególnych sferach rozwojowych. Określa mocne i słabe strony dziecka, wskazuje deficyty oraz potencjał rozwojowy w sferach takich jak: - funkcjonowanie społeczno-emocjonalne, - rozwój poznawczy, - kompetencje komunikacyjne, - motoryka i koordynacja wzrokowo-ruchowa, - naśladownictwo, - samodzielność i samoobsługa. DO CZEGO SŁUŻY? → umożliwia wszechstronne poznanie dziecka, daje odpowiedź na jakim poziomie rozwoju w poszczególnych sferach znajduje się dziecko, jakie są jego mocne i słabe strony (deficyty i potencjał), informuje o brakach w umiejętnościach i zaniedbaniach, podpowiada jak można wykorzystać codziennie sytuacje dla wspomagania rozwoju dziecka, jest bazą do poszukiwania przyczyn trudności (przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym, przedszkolnym, w samym dziecku), pomaga zrozumieć motywy zachowania dziecka, wskazuje zakres pomocy koniecznej dla dziecka by funkcjonowało na swoim najwyższym poziomie. JAKIE SFERY ROZWOJU OBEJMUJE? - motoryka duża (sprawność ruchowa) – umiejętność chodzenia, biegania, skakania, utrzymywania równowagi, samodzielnego ubierania się i rozbierania itd. - motoryka mała (sprawność manualna i grafomotoryczna) – sprawność rąk, umiejętność trzymania kredki, koordynacja ruchów ręki pod kontrolą wzroku, sprawność graficzna. - percepcja wzrokowa – koncentracja wzroku na przedmiocie, wyodrębnianie przedmiotów na obrazkach, wyszukiwanie różnic i podobieństw, pamięć wzrokowa. - orientacja przestrzenna – rozumienie określeń dotyczących położenia przedmiotów w przestrzeni, określanie kierunków, rozróżnianie prawej i lewej strony, orientacja na kartce papieru. - percepcja słuchowa – rozróżnianie dźwięków w otoczeniu i mowie, pamięć słuchowa, analiza i synteza wyrazów (dzielenie na głoski i sylaby), - mowa – budowa i sprawność aparatu artykulacyjnego (ocenia logopeda), rozumienie mowy, zasób słownika, konstruowanie zdań, umiejętność opowiadania - myślenie – liczenie, klasyfikowanie, odejmowanie i dodawanie na konkretach - sfera emocjonalno-społeczna – kontrolowanie potrzeb fizjologicznych, czynności samoobsługowe, komunikacja z otoczeniem, obdarzanie uwagą, funkcjonowanie zadaniowe, przestrzeganie zasad i umów, wyrażanie i kontrola emocji, kontakty z rówieśnikami. Tego typu diagnoza wykonywana jest przez pedagogów w szkole. W ramach tego podejścia określa się adekwatność zachowania dziecka w stosunku do wymagań otoczenia i funkcjonowanie procesów psychicznych odpowiedzialnych za regulację zachowania. Przykładem diagnozy funkcjonalnej jest ocena gotowości szkolnej dziecka. Ważne, aby rozróżniać dwa typy diagnoz: POZYTYWNA → skupia się na obszarach rozwoju, w których dziecko jest najbardziej zaawansowane oraz na właściwościach psychicznych i elementach środowiska mających korzystne znaczenie dla dziecka. Ważniejsze jest zapobieganie kryzysom i wspomaganie rozwoju niż usuwanie dysfunkcji (prewencja a nie interwencja). Ma służyć uzyskaniu dobrostanu i równowagi wewnętrznej, pokazuje co zrobić by poprawić sytuację dziecka, wspierać jego rozwój. Elementy diagnozy pozytywnej muszą znajdować się w każdej diagnozie, nawet klinicznej. Diagnoza pozytywna umożliwia prognozowanie dalszego rozwoju i określenie kierunków oddziaływań terapeutycznych i wychowawczych.

NEGATYWNA → związana z orientacją patogenetyczną, koncentruje się na zaburzeniach i nieprawidłowościach, ich objawach i przyczynach. Skupia się na tym co odbiega od normy, a jej celem jest wskazywanie obszarów i sposobów interwencji. To podejście jest utożsamiane z diagnozą nozologiczną*, bo pozwala odróżnić osoby z zaburzeniami od osób prawidłowo funkcjonujących. *Główny podział chorób opiera się na ich etiologii, patogenezie i objawach choroby. Podejście to przejęła psychologia kliniczna w modelu diagnozy nozologicznej (różnicowej), której celem było rozpoznanie określonej jednostki chorobowej. System nozologiczny jest podstawą podręczników diagnostycznych, takich jak DSM-IV i ICD-10. Opisują one jednostki nozologiczne, czyli konkretne zaburzenia zarówno somatyczne (np. grypa), jak i psychiczne (np. schizofrenia). Rozpoznania zaburzenia dokonuje się na podstawie symptomów, które mogą występować w stałych konfiguracjach, tworząc syndrom.

JAKA POWINNA BYĆ DIAGNOZA FUNKCJONALNA? - pozytywna – koncentracja na tym co dziecko potrafi, nie używamy sformułowania „NIE umie, NIE potrafi”. - kompleksowa – wieloprofilowa, dokonujemy opisu dziecka we wszystkich sferach rozwoju, - profilowa – przedstawiamy wyniki w sposób graficzny, co pozwala zobaczyć w których sferach dziecko funkcjonuje najlepiej, co będzie motorem jego rozwoju, - rozwojowa – powinna wskazywać, że dziecko nabywa wiedzę i umiejętności pomimo swojej niepełnosprawności, - ukierunkowana na proces rehabilitacji – wyniki powinny stanowić podstawę do konstruowania programu rehabilitacji i być źródłem wiedzy o metodach i technikach możliwych do wykorzystania w procesie wspomagania, - prognostyczna – wynik powinien pozwalać na przewidywanie osiągnięć, - nieinwazyjna – proces powinien przebiegać w naturalnym otoczeniu dziecka. d) diagnoza fazy (rozwojowa) – polega na identyfikowaniu fazy rozwojowej, w jakiej jednostka się znajduje, lub poszukiwaniu odchyleń od obrazu typowego dla stadium rozwoju. Diagnosta nie powinien skupiać się tylko na deficytach, dla oceny rozwoju jednostki ważne są również jej mocne strony (diagnoza pozytywna). e) diagnoza prognostyczna – obejmuje przewidywanie tego, jak badane zjawisko może się rozwinąć. PODSUMOWUJĄC → na jakie pytania odpowiadają konkretne rodzaje diagnozy? a) identyfikacyjna → do jakiego typu należy badany stan rzeczy? b) genetyczna → jaki ciąg zdarzeń doprowadził do obecnego stanu? Jakie są przyczyny badanego stanu rzeczy? c) znaczenia (funkcjonalna) → jakie znaczenie dla całości, w której znajduje się dany przedmiot czy proces ma jego stan obecny? d) fazy → w jakiej fazie rozwoju znajduje się ten stan? e) prognostyczna → w co się ten stan rozwinie w przyszłości? 13. TRZY PODSTAWOWE PODEJŚCIA DO DIAGNOZY: a) statystyczne – układem odniesienia jest grupa (badanie ilościowe). Podejście realizuje cel normatywny, określa etap rozwoju konkretnego dziecka względem danej fazy rozwojowej na tle norm. Zakłada wykorzystywanie testów psychologicznych (muszą być to narzędzia z normami dla danej populacji). PRZYKŁADOWE NARZĘDZIA DIAGNOZY: - diagnoza intelektu → diagnoza zaburzenia (dysleksja). Ryzyko dysleksji rozwojowej – termin stosuje się wobec dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym. Dzieci te wykazują wybiórcze zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, które mogą warunkować występowanie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Termin stosuje się również wobec dzieci w klasach 0-3, którzy napotykają pierwsze, ale nasilone trudności w nauce pomimo inteligencji w normie, dobrze funkcjonujących narządów zmysłu, właściwej opieki wychowawczej i dydaktycznej w domu i szkole.

SKALA RYZYKA DYSLEKSJI (SRD) wg M. Bogdanowicz to przykład narzędzia o charakterze statystycznym → zawiera 21 stwierdzenia opisujące zachowania dziecka, które należy ocenić kolejno według skali 4-stopniowej. Cyfry na skali wskazują na stopień nasilenia cechy lub występowanie danego zachowania w kierunku od 1-4 (1-nigdy, 2czasem, 3-często, 4-zawsze). Później sumuje się uzyskane punkty w kilku kategoriach i porównuje je do skali. b) modelowe – sprowadza się do oceny dziecka poprzez porównanie z wzorem (badania jakościowe). Narzędzia wykorzystywane w diagnozie o charakterze modelowym to przede wszystkim próby kliniczne i arkusze obserwacyjne. PRZYKŁADOWE NARZĘDZIA DIAGNOZY: Testy na ustalenie stronności ciała → LATERALIZACJA: - metoda swobodnej obserwacji wg J. Kramer – obserwacja dziecka w codziennych sytuacjach, którą ręką otwiera drzwi, którą ręką sięga po kredkę, jak używa noża i widelca. - obserwacja podczas zabawy wg J. Kramer – podczas zabawy obserwujemy, którą ręką dziecko posługuje się precyzyjniej (klocki LEGO, puzzle, kredki). Należy zwrócić uwagę na to, którą ręką dziecko się broni, którą atakuje innych. - sprawdzanie prawo lub leworęczności – metoda badawcza polega na stworzeniu sytuacji, w której używa się jednej ręki, np. pukanie do drzwi, chwytanie piłki toczącej się po podłodze, rzucanie piłki do celu, odbijanie piłki o ziemię, mycie zębów. - test na dominującą rękę wg Lienerta i Steingrubera, - ustalenie dominującej nogi – zdejmowanie i zakładanie butów, długi krok nad przeszkodą, silne kopnięcie, dokładne kopnięcie, wchodzenie i schodzenie ze stopnia. - ustalenie dominującego ucha – poprosić dziecko o przyłożenie tykającego zegarka do ucha, stanąć za dzieckiem i powiedzieć coś szeptem (odwróci głowę z dominującym uchem do tyłu), - ustalenie dominującego oka – patrzenie przez lunetę czy kalejdoskop, obserwowanie czegoś przez dziurkę. c) ipsatywne – realizuje cel idiograficzny, układem odniesienia jest jednostka. Diagnosta tworzy profil osoby badanej, zestawia i porównuje różne właściwości funkcjonowania psychologicznego i pedagogicznego tej samej osoby np. w osi czasu. PRZYKŁADOWE NARZĘDZIE DIAGNOZY: arkusz obserwacyjny 14. PODSTAWOWE ZASADY DIAGNOZY PSYCHOPEDAGOGICZNEJ (ma ona decyzyjny charakter): - dążenie do realizacji diagnozy pełnej, - oceniający charakter diagnozy, - realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym, - dążenie do autodiagnozy osób, systemów czy środowisk, - łączenie poznania pośredniego z bezpośrednim, - realizowanie diagnozy środowiskowej, - odpowiedzialność etyczna, - obiektywność i merytoryczna poprawność stawianych sądów, tworzonego obrazu danej rzeczywistości. 15. Diagnoza służąca przekształcaniu rzeczywistości wg Adama Podgóreckiego składa się z 5 etapów: 1) opis – zestawienie danych empirycznych, co do których zachodzi ewentualność postępowania celowościowego (opis sytuacji, która zaistniała, bez komentarza oceniającego). 2) ocena – zestawienie ocen, które są związane z zebranymi danymi, co pozwala na porównanie istniejących z postulowanymi lub niechcianymi stanami rzeczy, ustalenie aprobaty lub dezaprobaty badanych stanów, określenie rozbieżności między istniejącymi stanami a celami.

3) konkluzja – stwierdza potrzebę podjęcia postępowania celowościowego lub jej brak (tej potrzeby xd). 4) tłumaczenie – genetyczne, przyczynowe wyjaśnienie istniejącego stanu rzeczy. 5) stawianie hipotez – dotyczy związków między projektem a czynnikami przyczynowymi. 16. Techniki wykorzystywane w diagnozie pedagogicznej: - wywiad, - rozmowa, - obserwacja, - analiza dokumentów i wytworów, - skale pomiarowe, - ankieta. 17. Można wyróżnić dwa podejścia wiążące się ze sposobem pozyskiwania informacji: a) zewnętrzne → polega na wykorzystywaniu informacji dostarczonych przez obiektywne metody badania (kwestionariusze, skale pomiarowe – testy), wówczas model rozpoznania zaburzeń i pozytywnych stron jednostki buduje się w oparciu o proponowane w tych metodach schematy interpretacyjne. b) wewnętrzne (fenomenologiczne) → wykorzystuje się przekazywane przez jednostkę informacje (bezpośrednio i pośrednio), a występujące u niej zaburzenia i prawidłowo rozwinięte funkcje interpretuje się z punktu widzenia znaczenia, jakie posiadają one dla jej aktualnego funkcjonowania. 18. DIAGNOZA CAŁOŚCIOWA (wieloaspektowa) → uwzględnia zebranie informacji w następujących dziedzinach: a) diagnoza lekarska – ogólny rozwój fizyczny dziecka, stan zdrowia (somatyczny i psychiczny), badanie wzroku i słuchu, inne badania specjalistyczne. b) diagnoza społeczna – środowisko rodzinne i szkolne ucznia. c) diagnoza psychologiczna – ocena poziomu rozwoju funkcji intelektualnych, orientacyjnych i wykonawczych (percepcyjno-motorycznych). Ocena stanu psychicznego dziecka, procesów emocjonalno-motywacyjnych, socjalizacji, osobowości, lateralizacji. d) diagnoza logopedyczna – obejmuje ocenę rozwoju mowy dziecka, artykulacji poszczególnych fonemów; wykonywana po wcześniejszym ustaleniu problemu. e) diagnoza pedagogiczna – ocena poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych; zakres, rodzaj i specyfika trudności w uczeniu się. Stosowane metody badawcze → obserwacja pedagogiczna, rozmowa, wywiad szkolny i środowiskowy, sprawdziany czytania i pisania, sprawdziany wiadomości szkolnych, analiza wytworów ucznia. 19. CAŁOŚCIOWA DIAGNOZA PEDAGOGICZNA OBEJMUJE: 1) ocenę poziomu czytania – czytanie to odbiór tekstu komunikacji językowej pisemnej. Oprócz rozpoznawania elementów wyrazów, czytający musi przywoływać znaczenia, które one niosą. Ocena poziomu czytania możliwa jest przy zastosowaniu odpowiednich sprawdzianów. Zaliczyć można do nich sprawdziany znajomości liter dla uczniów młodszych oraz sprawdziany umiejętności czytania głośnego dla uczniów, którzy opanowali już tę umiejętność. a) sprawdzian znajomości liter - to pierwszy krok w pedagogicznym działaniu rozpoznawczym; nauczyciel pokazuje litery a dziecko je nazywa, nauczyciel wymawia głoski a dziecko wskazuje literę (jeśli dziecko myli litery to można zastosować ich kopiowanie). b) badanie umiejętności głośnego czytania - badamy za pomocą bezsensownego tekstu → jest to jednominutowa próba badająca tempo czytania, odbywa się ona tylko przy obecności nauczyciela. Tempo czytania ocenia się na podstawie liczby poprawnie przeczytanych wyrazów (sylab) w ciągu jednej minuty, a poprawność na podstawie liczby błędnie przeczytanych wyrazów (sylab) w tym samym czasie. Badamy również za pomocą tekstu wiązanego → dziecko czyta tekst ze zrozumieniem, nauczyciel na wtórniku odnotowuje czas i technikę czytania, próba nie powinna przekraczać 5 minut.

Próba głośnego czytania sprawdza tempo czytania, technikę (sposób czytania większości wyrazów), identyfikację i interpretację popełnionych błędów (jakie błędy dziecko popełnia?), ocenę stopnia rozumienia tekstu (ujawnia się w odpowiedziach na zadawane przez nauczyciela pytania kontrolne). RODZAJE BŁĘDÓW - mylenie liter podobnych graficznie lub brzmieniowo, mylenie liter o podobnym kształcie ale innym kierunku, zamiana kolejności, pomijanie niektórych liter czy wyrazów, zamiana wyrazu na inny, cofanie się i powtarzanie przeczytanych już rzeczy. 2) ocenę poziomu pisania - obejmuje: identyfikację błędów popełnionych podczas pisania, interpretację tych błędów w odniesieniu do sposobów realizacji określonej formy oraz ocenę poziomu graficznego pisma. Do trzech podstawowych form sprawdzianów pisemnych zaliczamy:...