Ocena oddziaływania na środowisko ZG Lipowica PDF

Preview

Summary

Ocena oddziaływania na środowisko ZG Lipowica...

Description

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE

WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOINŻYNIERII KIERUNEK: GÓRNICTWO I GEOLOGIA

Ocena oddziaływania na środowisko zakładu górniczego „Lipowica”

PRZEMYSŁAW WĘGRZYN MICHAŁ WOJTOWICZ WGIG/GIG ROK IV, B2

Rok akademicki 2016/2017

Spis treści 1.

Opis działalności Zakładu Górniczego „Lipowica”............................................................3

2.

Ocena oddziaływania na podstawie macierzy Leopolda.....................................................5

3.

Omówienie najbardziej obciążonych komponentów środowiska.......................................6 3.1. Hałas................................................................................................................................6 3.2. Obszary Natura 2000.......................................................................................................6 3.3. Naturalny krajobraz.........................................................................................................7 3.4. Zatrudnienie.....................................................................................................................7

4.

Omówienie najbardziej oddziaływujących procesów.........................................................8 4.1.

Urabianie MW..............................................................................................................8

4.2.

Przygotowanie przedpola do eksploatacji....................................................................8

4.3.

Zdejmowanie nadkładu................................................................................................9

4.4.

Zwałowanie..................................................................................................................9

1. Opis działalności Zakładu Górniczego „Lipowica” Kopalnia

piaskowca

Lipowica, do

należąca Przedsiębiorstwa

Produkcji

Materiałów

Drogowych w Rzeszowie, położona jest

w

województwie

podkarpackim, krośnieńskim,

powiecie gminie

Dukla (rys. 1) przy drodze krajowej nr 9, około 15km od granicy ze Słowacją. Teren górniczy „Lipowica

Rys. 1 Położenie kopalni Lipowica na mapie Źródło: opracowanie własne

II-1A” obejmuje powierzchnię 250 066 m2 obszaru górniczego oraz strefę zasięgu wpływów eksploatacji górniczej. Powierzchnia obszaru górniczego wynosi 885 782 m² i obejmuje ona południową część góry Kielanowskiej, część dolin potoku Chyrowskiego wraz z jego lewostronnym bezimiennym dopływem. Zagospodarowanie terenu obejmuje istniejące wyrobisko eksploatacyjne, czynny zakład przeróbczy wraz z placami składowymi oraz wykorzystanie doliny Jasiołki na trakt komunikacyjny. Najważniejsze elementy związane z eksploatacją piaskowca stanowią: 

wyrobisko w południowej części góry Kielanowskiej;



droga dojazdowa wyrobisko – zakład przeróbczy;



droga dojazdowa od drogi krajowej nr 9 do zakładu przeróbczego.

 Prawie cały teren jest zalesiony lasem różnej wartości i wieku. W drzewostanie dominują buk i jodła. Doliną Jasiołki biegnie droga krajowa nr 9 Radom – Barwinek. W dolinie potoku Chyrowskiego znajduje się zakład przeróbczy i droga dojazdowa do niego. Wzdłuż lewego brzegu potoku Chyrowskiego biegnie rurociąg wodny łączący miejscowość Dukla z ujęciem wody znajdującym się w odległości 300 m powyżej zakładu przeróbczego.

Przy

południowych

granicach złoża znajduje się budynek mieszkalny wraz

z

zapleczem

gospodarczym.

Złoże

piaskowca cergowskiego „Lipowica II-1” stanowi niewielki grzbietowej Rys. 2 Widok na wyrobisko eksploatacyjne kopalni Lipowica. Źródło: www.ppmd.com.pl

antykliny

fragment części należącej

do nasunięcia Cergowej –

Chryszczatej fałdów dukielsko-uzockich. W morfologii jest to szczytowa część góry Kielanowskiej osiągająca wysokość 559,8 m.n.p.m. Seria złożowa piaskowców cergowskich składa się z kompleksów piaskowcowych, piaskowcowo – łupkowych, łupkowo – piaskowcowych i łupkowych. W profilu piaskowców cergowskich w zasięgu fałdu brzeżnego wyróżniono dziewięć

kompleksów

o

różnych

Tabela 1 Zestawienie zasobów kopaliny głównej - stan na dzień 31.12.2012

proporcjach

piaskowców i łupków. Na podstawie analizy wzrostu wydobycia piaskowca cergowskiego ze złoża „ Lipowica II-1” poczynając od 1981 roku do końca 2011 roku oraz zakładając dalszy

równomierny

wzrost

zapotrzebowania

na kruszywa skalne, przewidywana średnia wielkość wydobycia za złoża wynieść może 1,5 mln ton. W przypadku wzrostu popytu na produkowane kruszywa,

zakład

górniczy

„Lipowica”,

może

zwiększyć wydobycie roczne do 2 mln ton, bez wprowadzania dodatkowych zmian w istniejącym systemie eksploatacji. Eksploatacja złoża „Lipowica II-1” prowadzona będzie wielopoziomowo. Planowany postęp eksploatacji realizowany będzie równolegle na wszystkich czynnych poziomach.

2. Ocena oddziaływania na podstawie macierzy Leopolda Do oceny oddziaływania wykorzystaliśmy macierz Leopolda, klasyczną metodę przyczynowo-skutkową. Macierz ta pozwala na identyfikację zagrożeń, określenie kierunku i stopnia ich intensywności oraz prezentację graficzną oddziaływania. W oryginale macierz Leopolda zawiera 100 działań i 88 warunków środowiska 1. My skorzystaliśmy z wersji okrojonej składającej się z 14 działań i 40 warunków środowiska. Ważnym elementem macierzy jest dobrana skala stopni oddziaływania i zasięgu. W naszym przypadku wynosi ona odpowiednio: -10 do 10 dla oddziaływania i 1 do 10 dla zasięgu. Po wprowadzeniu danych do macierzy i odpowiednich wyliczeniach wyodrębniliśmy cztery najbardziej obciążone komponenty środowiska i 4 najbardziej obciążające procesy. Wśród komponentów znalazły się: atmosfera (hałas), estetyka i walory krajobrazowe (Obszary Natura 2000 i naturalny krajobraz), aspekty społeczne (zatrudnienie), a wśród procesów: urabianie MW, przygotowanie przedpola do eksploatacji, zdejmowanie nadkładu i zwałowanie. Wśród procesów trzy są związane z główną działalnością ZG, a jeden jest procesem pomocniczym.

1 Kowalska A. „Ocena wpływu odkrywkowej eksploatacji...” – Rozprawa Doktorska, Kraków 2013

3. Omówienie najbardziej obciążonych komponentów środowiska 3.1. Hałas

Hałas

towarzyszy

kopalni

i

wpływa

na

pracy

negatywnie otaczające

środowisko. Według macierzy Leopolda atmosfera jest najbardziej obciążonym komponentem środowiska,

Rys.3 Ładowarka kołowa Volvo – pomimo stosowania najnowszych maszyn hałas nadal towarzyszy działalności górniczej Źródło: www.ppmd.com.pl

właśnie

względu

na

działanie

hałasu.

źródłem

są

ze

szkodliwe Jego

wszystkie

procesy związane z działalnością zakładu górniczego, zarówno te podstawowe jak i pomocnicze. Ze względu na stosowanie dużej ilości maszyn i urządzeń (np. spycharki, wozidła technologiczne) hałas pojawia się przy pracach związanych ze zdejmowaniem nadkładu, transportem kopaliny i zwałowaniem skały płonnej. Również urabianie złoża dostarcza dużą ilość hałasu poprzez wiercenie otworów strzałowych i sam proces detonacji ładunków MW (urabianie MW) oraz poprzez pracujący młot hydrauliczny (urabianie mechaniczne). Przyczyną powstawania hałasu podczas przeróbki surowca są pracujące urządzenia przeróbcze (np. kruszarki, przesiewacze). Hałas ma negatywny wpływ nie tylko na organizm człowieka, ale również na znajdujące się w pobliżu kopalni zwierzęta. Powoduje ich płoszenie oraz opuszczanie miejsc ich naturalnych siedlisk. Kopalnia „Lipowica” stara się w jak największym stopniu ograniczyć problem powstawania hałasu, poprzez stosowanie nowoczesnych urządzeń. Pracownicy zakładu górniczego posiadają środki ochrony osobistej (stopery do uszu, nauszniki).

3.2. Obszary Natura 2000

Natura 2000 są to obszary objęte ochroną przyrody, które znajdują się na terytorium Unii Europejskiej. Celem tego programu jest ochrona siedlisk

przyrodniczych

oraz

gatunków zagrożonych w skali Europy2. Kopalnia znajduje się na terenie ochronnym Natura 2000 „Beskid Niski” oraz w pobliżu Rys. 4 Nocek Duży - prawnie chroniony w Polsce, bytuje w jaskiniach nieopodal kopalni Źródło: www.ojcow.info.pl

chronionych siedlisk nietoperzy. W okolicznych jaskiniach bytują 2

zagrożone gatunki nietoperzy – podkowiec mały i nocek duży. Największy wpływ na obszary Natura 2000 ma urabianie MW poprzez oddziaływanie drgań parasejsmicznych oraz przygotowanie przedpola do eksploatacji (pracujące maszyny).

3.3. Naturalny krajobraz

W

wyniku

eksploatacji

zloża

piaskowca w kopalni Lipowica dochodzi do zmiany naturalnego krajobrazu.

Eksploatacja

prowadzona jest odkrywkowo na

południowym

stoku

Góry

Kielanowskiej, wyrobisko kopalni ma charakter stokowy co potęguje wrażenie ingerencji człowieka Rys. 5 Kamieniołom „Lipowica” wyróżnia się spośród okolicznych lasów i pagórków Źródło: ze zbiorów zdjęć autora

2 www.natura2000.gdos.gov.pl

w naturalne środowisko.

Kamieniołom jest widoczny z odległości wielu kilometrów i znacznie wyróżnia się na tle Beskidu Niskiego. Dodatkowo

z

prowadzeniem

działalności

górniczej

związany

jest

proces

przygotowania przedpola do eksploatacji co wiąże się z wycinką lasu, który jest naturalnym elementem krajobrazu i miejscem siedlisk zwierząt. Po zakończeniu wydobycia przedsiębiorca ma obowiązek rewitalizacji terenu pogórniczego i przywrócenie jego pierwotnej postaci. W przypadku kopalni Lipowica zaplanowany jest leśny i rekreacyjny kierunek rekultywacji. Według wyliczeń z macierzy Leopolda największy wpływ na naturalny krajobraz mają procesy: zwałowanie i przygotowanie przedpola do eksploatacji.

3.4. Zatrudnienie

Wśród czterech najbardziej obciążonych komponentów środowiska tylko zatrudnienie okazało się być pozytywnym aspektem prowadzenia działalności górniczej. W samej kopalni pracuje około 60 osób, ale nie można zapomnieć, że każde miejsce pracy w kopalni generuje kolejne w sektorach powiązanych z tą branżą. Zatrudnienie ma charakter lokalny, jest źródłem utrzymania dla okolicznych mieszkańców od niemal 50 lat. Na terenie kopalni pracę wykonują też firmy zewnętrzne np. usługi strzałowe zapewnia firma Orica. Dodatkowo przedsiębiorstwo jest sponsorem drużyny piłkarskiej w pobliskiej Dukli. Nie można zapomnieć o tym, że każdy zakład górniczy przynosi duże dochody gminie z racji płaconych podatków.

4. Omówienie najbardziej oddziaływujących procesów 4.1.

Urabianie MW

Najbardziej

oddziaływującym

procesem

na środowisko jest urabianie złoża materiałami wybuchowymi.

Pierwszym

etapem

robót

strzałowych jest wiercenie otworów strzałowych przy pomocy wiertnicy. Proces ten powoduje powstawanie dużego hałasu. Wybuch materiału wybuchowego w otworze powoduje powstawanie drgań

parasejsmicznych,

uderzeniowej Rys. 6 Zapalniki milisekundowe znacznie ograniczają szkodliwe dzialanie fal parasejsmicznych Źródło: www.oricaminingservices.com

i

rozrzut

powietrznej odłamków

fali

skalnych.

Drgania parasejsmiczne rozchodzą się w ośrodku skalnym nawet kilkaset metrów od wyrobiska, powodują one płoszenie zwierzyny, czasami

są odczuwalne przez człowieka a w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do pęknięć budynków. Urabianie MW w największym stopniu oddziałuje na atmosferę, faunę i aspekty społeczne. Kopalnia stara się ograniczać negatywne skutki wykorzystywania MW poprzez stosowanie nieelektrycznego systemu inicjowania i dobór odpowiednich opóźnień milisekundowych, które zmniejszają propagację fal parasejsmicznych. 4.2.

Przygotowanie przedpola do eksploatacji

W trakcie prac związanych z przygotowaniem przedpola do eksploatacji dochodzi do zmiany naturalnego krajobrazu. Prowadzona jest wycinka lasu oraz usuwanie wierzchniej warstwy litosfery. W wyniku tego dochodzi do niszczenia naturalnych siedlisk zwierząt. Maszyny pracujące przy wycince i robotach ziemnych negatywnie wpływają na atmosferę powodując hałas, emitując duże ilości szkodliwych gazów. Ze względu na charakter wyrobiska przygotowanie przedpola jest procesem niebezpiecznym, który prowadzi do zmniejszenia stateczności gruntu. Większe niż średnie krajowe roczne sumy opadów znacząco zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia osuwisk, co miało miejsce na wschodnim zboczu Góry Kielanowskiej.

4.3.

Zdejmowanie nadkładu

Proces zdejmowania nadkładu jest ściśle związany z przygotowaniem przedpola do eksploatacji. Tutaj również dochodzi do negatywnego wpływu na atmosferę poprzez pracujące maszyny, zaznacza się większy wpływ na złoże kopaliny i glebę. W trakcie zdejmowania nadkładu dochodzi do usunięcia wierzchniej warstwy złoża, która jest wpisana w straty eksploatacyjne. Z uwagi na charakter kopalni wielkość nadkładu jest niewielka dzięki czemu proces ten krótko oddziałuje na środowisko w porównaniu z innymi. 4.4.

Zwałowanie

Zwałowanie zostało sklasyfikowane jako czwarty w kolejności proces pod względem intensywności oddziaływania na środowisko. Jest to proces uzależniony od zdejmowania nadkładu dlatego też ma on szansę zaistnieć tylko wtedy, gdy wykonywane są roboty ziemne. Materiał zwałowy transportowany jest na zwałowisko wewnętrzne we wschodniej części wyrobiska, powodując ukształtowanie nowej formy krajobrazu. Transport materiału zwałowego odbywa się przy pomocy wozideł przegubowych, które emitują do atmosfery szkodliwe gazy i tworząc hałas. Zwałowanie wpływa na zmianę stateczności gruntu leżących pod zwałowiskiem. Stwarza to zagrożenie wystąpienia osuwisk....