Praca osobowość PDF

Preview

Summary

Osobowość...

Description

NAD-PROBLEM

1

Nad-problem: analiza dzieciństwa Adolfa Hitlera Paweł Ruciński Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, Polska

Adres do korespondencji: Paweł Ruciński, Instytut Psychologii UKW, ul. Staffa 1, 85-867 Bydgoszcz, Polska e-mail: [email protected]

NAD-PROBLEM

2

ABSTRAKT Celem artykułu jest przybliżenie życiorysu Adolfa Hitlera od narodzin do wybuchu pierwszej wojny światowej oraz krótkie przybliżenie jego rodziców – Aloisa i Klary Hitler. W biografii Hitlera oparto głównie na raporcie Murraya wykonanego dla Biura Służb Strategicznych. Następnie dokonano krótkiej analizy osobowości Führera Trzeciej Rzeszy w oparciu o teorie Erika Eriksona, Melanie Klein i Hanza Kohuta. SŁOWA KLUCZOWE okres rozwojowy, obiekt, rytualizm

NAD-PROBLEM

3

WPROWADZENIE Adolf Hitler, Führer Rzeszy Wielkoniemieckiej, jest jednostką, która niewątpliwie wywarła ogromny wpływ na cały świat. Według rankingu portalu „Wikipedia”1 jest siódmą najbardziej znaczącą postacią wszechczasów, zaś według rankingu serwisu „Google”2 siódmą najbardziej znaną (wyszukiwarka Google odnotowuje ponad sześć milionów zapytań na temat Wodza Rzeszy miesięcznie, zaś liczbę książek na jego temat szacuje na około sto siedemdziesiąt pięć tysięcy). Mimo tego, jego dzieciństwo nadal jest owiane pewną dozą tajemnicy i sporów, głównie na temat jego relacji z ojcem – B. F. Smith twierdził że ojciec Adolfa, Alois Hitler, nigdy nie stosował kar cielesnych (1967, za: E. Fromm, 1999), zaś raport Murraya (1943) wykonany dla amerykańskiego Biura Służb Strategicznych (dziś: Centralna Agencja Wywiadowcza) wykazuje, iż owe kary były codziennością w domostwie Hitlerów. W pracy tej postanowiłem podjąć się próby zanalizowania dzieciństwa Adolfa Hitlera pod kątem wybranych teorii osobowości. Za źródło informacji o jego dzieciństwie wybrałem raport Murraya (1943), który uzupełnię informacjami zawartymi w książkach Ericha Fromma (1999) oraz Alana Bullocka (1962), przy czym chcę zaznaczyć, że w sprawach sprzecznych byłem zdecydowanie skłonniejszy do opierania się na raporcie dla OSS (Biuro Służb Strategicznych, ang. Office of Strategic Services). PRZEDWOJENNE ŻYCIE ADOLFA Matka Klara Poelzl była prostą pokojówką, która pracowała u Aloisa jeszcze przed ich małżeństwem. 7 stycznia 1885 roku wyszła za mąż za starszego o dwadzieścia trzy lata Aloisa. Małżeństwo to nie było zbyt szczęśliwe, Herr Hitler okazał się tyranem, który 1 Źródło: http://ideas.time.com/2013/12/10/whos-biggest-the-100-most-significant-figures-in-history/ 2 Źródło: https://listverse.com/2013/03/22/top-10-most-famous-people/

NAD-PROBLEM

4

wprowadził między nimi relacje pan-sługa, co było ułatwione ze względu na rodzaj pracy jaki Klara wykonywała (H. A. Murray, 1943) oraz typowe dla ówczesnej struktury społecznej w Austrii Habsburskiej – jedynymi obowiązkami żony było rodzenie dzieci, zajmowanie się domem i posłuszeństwo wobec męża (E. Fromm, 1999). Klara była bardzo potulną, delikatną i skłonną do wielu wyrzeczeń, przy czym bardzo sumienną kobietą (H. A. Murray, 1943; E. Fromm, 1999). Frau Hitler była bardzo pobłażliwa dla młodego Adolfa, pozwalała mu na wszystko, nigdy się na niego nie złościła ani go nie karała. Był oczkiem w jej głowie, ze względu na to iż było to jej pierwsze dziecko, które przeżyło. Nadopiekuńczość została jeszcze pogłębiona przez fakt, iż Adolf był dzieckiem bardzo chorowitym (E. Fromm, 1999). Ojciec Alois Hitler zaczynał swoją karierę zawodową jako prosty szewc, jednak w końcu zyskał posadę celnika, która gwarantowała mu awans społeczny do klasy średniej. Alois w wolnym czasie uwielbiał pić w barze, zalecać się do kobiet oraz chwalić się swoją posadą celnika (H. A. Murray, 1943). Uważał, że jego awans społeczny upoważniał go do poniżania osób z niższych klas. Wbrew temu co Adolf Hitler pisał w Mein Kampfie, jego ojciec zagwarantował rodzinie dosyć dostatnie życie. Alois był znany z olbrzymiego szacunku dla imperium austriackiego – często porównywał je z imperium niemieckim, zdecydowanie na korzyść Habsburgów (H. A. Murray, 1943). Alois prawdopodobnie był w połowie pochodzenia żydowskiego, podkreśla to fakt, że za ojca chrzestnego Adolfa wybrał Żyda (H. A. Murray, 1943). Jak już wspomniałem, relacje ojca i syna w domostwie Hitlerów są kwestią sporną, jednak kilka rzeczy się powtarza u większości autorów. Herr Hitler był zwolennikiem autorytarnych metod wychowawczych, co było przeciwieństwem metod Klary. Uważał on, że

NAD-PROBLEM

5

ma prawo do decydowania o życiu swojego syna – wymagał od Adolfa, żeby został urzędnikiem państwowym tak jak on ( H. A. Murray, 1943). Z drugiej strony, Fromm (1999) twierdzi, iż Aloisowi nie chodziło konkretnie o pracę urzędnika, lecz po prostu przysłowiowe wyjście na ludzi. Dzieciństwo Adolf do piątego roku życia żył pod kopułą stworzoną przez nadopiekuńczość matki. Zmieniło się to, gdy narodził się jego brat, jednak wbrew klasycznym teoriom nie spowodowało to traumy, wręcz przeciwnie. B. F. Smith (1968, za: E. Fromm, 1999) twierdzi, że ten okres był dla niego fantastyczny – ojciec dostał posadę w innym mieście, więc został sam z młodszym bratem i matką, która nie nadużywała już opiekuńczości wobec Adolfa, lecz dała mu całkowicie wolną rękę. Wtedy też Adolf miał ukochać sobie zabawę w Indian i kowbojów, bądź też Francuzów i Prusów, którą to miłość, jak utrzymywał Fromm, zachował do końca okresu dojrzewania. Raj wiecznych zabaw zakończył się, kiedy ojciec złożył dymisję z posterunku celnego, gdy Adolf miał siedem lat. Zderzył się wtedy pierwszy raz z jakąkolwiek formą dyscypliny, ojciec wysłał go do szkoły i karał za przewinienia. Mimo wszystko, przyszłemu Wodzowi w szkole powodziło się wybitnie (E. Fromm, 1999). Okres dojrzewania Dopiero w tym okresie rozwoju Adolf odważył się okazać głęboko chowaną urazę i bunt ojcu (H. A. Murray, 1943). Młodość po jedenastym roku życia była dla Adolfa jednym z najtrudniejszych okresów życia ( H. A. Murray, 1943; A. Bullock, 1962; E. Fromm, 1999). To w tym czasie Adolf zaczął mieć problemy w szkole średniej, według Fromma (1999) wynikające z braku dyscypliny i pochłonięcia marzeniom , które to ukazywały się poprzez chorobliwą fascynację „zabawą w wojnę” i powieściami o Indianach. Konflikt z ojcem zaczął

NAD-PROBLEM

6

gwałtownie eskalować (H. A. Murray, 1943), między innymi ze względu na pomysł zostania artystą. Śmierć ojca w 1907 roku pozwoliła Adolfowi zdominować matkę (H. A. Murray, 1943; E. Fromm, 1999). Okres wiedeński Po śmierci ojca, matka uległa Adolfowi i nie wykazała sprzeciwu wobec jego decyzji o zrezygnowaniu ze szkoły. Mimo to, zachęcała go do nabrania odpowiedzialności (E. Fromm, 1999). Rok po zakończeniu szkoły średniej matka zafundowała mu studia na Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Adolf dwa razy nie dostał się do owej, pierwszy rok pobytu w Wiedniu spędził nic nie robiąc, zaś pozostały czas, aż do 1913 roku, spędził na ulicy, utrzymując się ze sprzedaży reprodukcji zdjęć i pocztówek (H. A. Murray, 1943; E. Fromm, 1999). Okres wiedeński można podsumować stwierdzeniem, iż Adolf doznał wtedy najdotkliwszej porażki przed drugą wojną światową. Pierwsza wojna światowa Według Mein Kampfu, okres pierwszej wojny światowej był dla Adolfa najlepszym okresem życia (za: H. A. Murray, 1943), co prawda został kilkukrotnie ranny, jednakowoż wybuch tej wojny oddalił od niego wizję tego, że już nigdy nie powiedzie mu się jako artyście. Okres ten ponadto przyniósł mu szybkie awanse w armii (E. Fromm, 1999), co było przecież spełnieniem jego zabaw we wcielanie się – wojna na podwórzu zmieniła się w prawdziwą wojnę w okopach. ANALIZA OSOBOWOŚCI Analizę osobowości przyszłego Führera postanowiłem oprzeć głównie na niejakiej fuzji teorii Heinza Kohuta, Melanie Klein i Erika Eriksona, umieszczonych w dziełach P. Olesia (2003) i C. S Hall, G. Lindzey oraz J. B. Campbella (2006).

NAD-PROBLEM Patrząc na życie Adolfa pod kątem teorii Eriksona, można zauważyć, że pierwsze patologie pojawiają się już w drugim okresie rozwojowym. Otóż Adolf nie znał litości, cieszyło go zadawanie kar – może to pokazać chociażby decyzja o popełnieniu największego ludobójstwa dziejów. Widać tutaj wypaczenie rytualizmu zwane legalizmem. W późniejszych okresach życia znowu pojawiają się patologie. We wczesnym dzieciństwie, fazie w której dzieci zaczynają się bawić w rytuały dramatyczne, Adolf tak się w nich zapamiętał, iż rozciągnął ich patologiczną postać na resztę okresu dojrzewania – rytualizm wcielania się. Hitler wcielał się w kowbojów, Prusów czy też artystę żeby uciec od bolesnej rzeczywistości. Adolf w poprzednich fazach życia wypracował cnoty potrzebne do rozwoju, jednak etap czwarty niejako pominął, wszakże nie wykazywał żadnych cech kompetencji – zamiast je wypracować wolał dalej się bawić (E. Fromm, 1999). Zapewne owa zabawa była ucieczką przed podstawowym konfliktem tego wieku, konfliktem między pracowitością a poczuciem niższości (C. S. Hall, G. Lindzey, J. B. Campbell, 2006). Nie dopuszczał poczucia niższości do świadomości poprzez wyrobienie poczucia wyższości w zabawach z dziećmi. Piąte stadium przynosi rytualizację ideologiczną. Okres ten przypadł na pobyt Hitlera w Wiedniu (H. A. Murray, 1943; A. Bullock, 1962; E. Fromm, 1999). Zaczynał on wtedy też wyrabiać ideologię antysemicką oraz pogłębiać się w wyznawaniu wartości nacjonalistycznych (E. Fromm, 1999). Pogłębiał je do tego stopnia, że doszło do kolejnego wypaczenia rytualizmu – rytualizacja ideologiczna zamieniła się w totalizm, fanatyczną wiarę w „jedyną słuszną” ideologię (C. S. Hall, G. Lindzey, J. B. Campbell, 2006). Jak widać, jego rozwój był zaburzony, jednak poza patologiami, które wykazuje teoria Eriksona można zauważyć również patologie w sferze narcyzmu oraz relacji z obiektem. Kohut stwierdziłby zapewne, że Adolf jest „człowiekiem tragicznym”, jego autonomiczne działania w dążeniu do przyjemności przynosiły głównie porażki (P. Oleś, 2003). Wynikało to między innymi z tego, że relacje z ojcem były negatywne (H. A. Murray,

7

NAD-PROBLEM

8

1943), zaś poziom frustracji nigdy nie był optymalny w jego życiu – na początku życia matka wyzerowała owy poziom, zaś po szóstym roku życia momentalnie wzrósł powyżej poziomu optymalnego. Adolf wtedy zerwał kontakt z rzeczywistością i rodzicami na rzecz zabawy, jednocześnie projektując ich negatywne cechy na „wrogów”. W dorosłym życiu Adolf nadal rozszczepiał siebie i rodziców, wszak miłość do matki przelał na państwo niemieckie, które nazywał Mutterland, kraj-matka (większość Niemców na swoje państwo mówiło Vaterland, kraj-ojciec). Swoje negatywne cechy (niemęską fizyczność, którą utożsamiał ze słabością), negatywne cechy matki (uległość) oraz negatywne stosunki z ojcem projektował zaś na Żydów, państwa byłej Ententy oraz „poprzedni system”, monarchię kaiserską i republikę Weimarską. Można tutaj zauważyć, że owe negatywne cechy Adolf rzutował na obiekty, które zagroziły jego samoocenie – był święcie przekonany, że spowodowały one upadek i upokorzenie Niemiec, z którymi przecież się utożsamiał przez patologię totalizmu (C. S. Hall, G. Lindzey, J. B. Campbell, 2006). Projekcja negatywnych stosunków z ojcem pozwoliła mu, na okazywanie szacunku Aloisowi bez uczucia dysonansu poznawczego. O tym, że dyktator szanował swojego ojca świadczyły różne zachowania, między innymi naśladowanie jego stylu (podczas pierwszej wojny światowej nosił wąsa takiego jak Alois oraz był często widziany w mundurze, z pistoletem u boku – zupełnie jak ojciec), czy fakt, że w swoim gabinecie miał on portrety Mussoliniego, Fryderyka Wielkiego (obie postacie bardzo szanował) oraz portret ojca właśnie (H. A. Murray, 1943; A. Bullock, 1962). PODSUMOWANIE Po analizie życia Adolfa można dojść do wniosku, że w innym środowisku byłby zupełnie inną osobą. Czy Adolf dokonałby największego ludobójstwa w historii, gdyby nie wstydził się pochodzenia? Czy wstydziłby się pochodzenia, gdyby ojciec nie był tyranem? Ma się ochotę powiedzieć, że nie, że jego zachowanie byłoby wzorem świętości, jednakowoż nie wiemy tego. Domyślanie się tego, jak wyglądałaby Europa w innej rzeczywistości to

NAD-PROBLEM domena badaczy alternatywnej historii, jednak jedno jest pewne – wpływ środowiska, wpływ rodziców na jednostkę jest niebagatelny i nie wolno o tym zapominać, zwłaszcza w czasach, w których ludzie starają się wyjaśnić wszystko genami. Z drugiej strony, o genach też nie można zapomnieć. Specjalnie w całej tej pracy nie wspomniałem o fakcie, iż Klara i Alois byli bardzo blisko spokrewnieni (Alois był jej wujkiem). Jak teraz spojrzeć na Adolfa? Obwinić wady genetyczne? Pewnie, byłoby to wygodne, lecz nierzetelne i redukcyjne. Genów zmienić nie można, lecz wpływ środowiska? Można, tylko że do tego potrzebna jest odpowiednia edukacja przez całe dorastanie. A tego brakowało za czasów Adolfa, ale brakuje i teraz. Warto się zastanowić, dlaczego dzieje się tak, a nie inaczej; dlaczego pieniądze rządowe są wydawane na zbrojenia, a nie na troskę o zdrowie psychiczne obywateli. Uwagi Raport Murraya wydaje się być bardzo rzetelnym źródłem, jednakowoż opiera się głównie na akcjach wywiadowczych, plotkach od rzekomych byłych kochanek Adolfa, nauczyciela Adolfa z podstawówki oraz Mein Kampfie. Do wersji E. Fromma z kolei mam zastrzeżenia, ze względu na to iż wydawała mi się dosyć tendencyjna – w miejscach potwierdzających swoją teorię o nekrofilii i kazirodztwie złośliwym opierał się na B. F. Smithie, zaś w niewygodnych mu zaprzeczał i opierał się na Mein Kampfie. Ponado, uznał iż źródło B.F Smitha dotyczące niestosowania kar cielesnych przez Aloisa jest rzetelne, podczas gdy był to przyjaciel oskarżonego o owe kary. Pominę fakt, że przyjaciele bywają tendencyjni, ale owy przyjaciel stwierdził jedynie tyle, że „nie słyszał” jakoby Alois bił syna, słyszał jedynie groźby. Kolejną moją uwagą, jest uwaga dotycząca tej pracy. Starałem się podać w miarę streszczoną, lecz rzetelną biografię Adolfa Hitlera, jednak zapewne też wykazywałem pewnego rodzaju tendencyjność. Mimo to, starałem się nie polegać na treściach, których jedynym źródłem były pogłoski bądź Mein Kampf, gdyż i pogłoski i owe dzieło nie są

9

NAD-PROBLEM rzetelne. Pogłoski ze względu na złą sławę jaką Wódz Rzeszy posiada, zaś jego dzieło ze względu na to, że było to przede wszystkim dzieło propagandowe.

10

NAD-PROBLEM

11

Bibliografia:

Bullock, A. (1962). Hitler: A study in tyranny. New York: Harper & Row, Publishers. Fromm, E. (1999). Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. Hall, C. S., Lindzey, G., Campbell, J. B. (2006). Teorie osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Murray, H. A. (1943). Analysis of the Personality of Adolph Hitler: With Predictions of His Future Behavior and Suggestions for Dealing with Him Now and After Germany's Surrender. Pobrane z: https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP7802646R000100030002-2.pdf. Oleś, P. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”....