Prognozowanie i symulacje międzynarodowe WYKŁADY PDF

Preview

Summary

Download Prognozowanie i symulacje międzynarodowe WYKŁADY PDF

Description

 Z. Hellwig – prognoza to każdy sąd, którego prawidłowość jest zdarzeniem losowym, przy czym prawdopodobieństwo jest znane i wystarczająco duże do celów praktycznych.  A. Zeliaś – prognoza to wybór najbardziej prawdopodobnej drogi rozwoju określonego zjawiska gospodarczego w nadchodzącym okresie, przy czym podstawę tego wyboru stanowi dotychczasowy przebieg tego zjawiska i aktualny stan układu.  B. Guzik – prognoza to sąd oznajmiający o zajściu pewnego zjawiska, w określonym momencie przyszłości, przy czym wartość logiczna (prawda lub fałsz) nie jest znana w momencie jego formułowania.  M. Cieślak – prognozowanie to racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłych wydarzeń. Pojęcie prognozy obejmuje następujące właściwości:  Prognoza jest formułowana z wykorzystaniem nauki (np. korzystamy z jakiejś teorii)  Prognozowanie powinno się odnosić do określonej rzeczywistości (może być określona wężej albo szerzej, ale musi czegoś dotyczyć). Określenie czasu też jest ważne.  Prognoza jest stwierdzeniem, które można zweryfikować empirycznie (można ją sprawdzić).  Prognoza nie jest stwierdzeniem stanowczym, ale stwierdzeniem akceptowanym (trzeba stosować tryb przypuszczający).

Prognozowanie i symulacje międzynarodowe Temat: Pojęcie prognozowania i symulacji. Klasyfikacja, funkcje, podstawowe kategorie.

1. Pojęcie prognozowania. Pochodzi od greckiego słowa prognosis oznaczający „przeczucie” lub „z góry powziętą uchwałę”; albo prognostikon – zapowiadający. Może oznaczać zapowiedzi przyszłych wydarzeń na podstawie pewnych przesłanek.  Z. Czerwiński – prognoza to „sąd o zajściu określonego zdarzenia w określonym odcinku czasu w przyszłości”.  A. Bonish – „prognoza to obrazowa antycypacja przyszłych stanów naszego otoczenia przepowiadaniem możliwych lub prawdopodobnych procesów, przy czym punkt wyjścia stanowią warunki aktualne i przeszłe”.  K. Secomski – prognozy to oparte na naukowych podstawach przewidywania najbardziej prawdopodobnego przebiegu wydarzeń lub procesów.  H. Steinhaus – prognoza to zarówno przepowiednia metereologiczna jak i szacowanie wartości kruszcu w podziemiu obszaru.

Prognozowanie w innych naukach:  Medycyna  Ekonomia – ekonometria (PKB, zadłużenie, poziom inflacji, kursów walutowych, bilans handlowy) 1

 Archeologia (odnalezienie ruin Troi)- większość odkryć miała miejsce ze względu na nagłe zdarzenie, przypadek (ktoś coś znalazł) albo ze względu na prowadzenie rozwiniętych spraw studyjnych  Politologia (przewidywanie układu sił, sytuacji w danym państwie, kierunku polityki). Prognozuje się wyniki wyborów, skutki podejmowanych decyzji, działania poszczególnych polityków.

 Prawo (ustawodawca wprowadzając prawo musi wiedzieć jakie będą jego skutki)  Nauki wojskowe (przewidywanie potencjału przeciwnika, słabe i dobre strony, liczba armii)  Socjologia (przewidywanie działania dużych grup społecznych, np. czym kierują się młodzi ludzie idąc na studia? Czynniki- wiek, wykształcenie, poziom dochodów, miejsce zamieszkania)  Psychologia; nurt eksperymentalny i behawioralny (przewidywanie zachowań człowieka w określonych sytuacjach). Psychologia w pewnym zakresie pozwala na prognozowanie, przewidywanie jak się zachowujemy w danej sytuacji. Pozwala np. wykluczyć z pewnych zawodów osoby, które się to tego nie nadają. Na podstawie zainteresowań można nakierować osobę. Psychologia pozwala prognozować możliwe choroby. Symulacje pomagają przygotować się do trudnych sytuacji. Psychologia daje możliwość przewidywania ludzkich zachowań, pozwala stworzyć portrety psychologiczne, daje możliwość zniwelowania, ograniczenia stresogenów.  Demografia (tendencje rozwoju danej populacji – liczba ludności na ziemi, w państwach, grupy wiekowe, przyrost naturalny). Demografia zajmuje się procesami związanymi z populacją, szacunkowo można określić trendy- biorąc pod wagę model dzietności, średnią długość życia itp. Pozwala prognozować liczbę ludności, na podstawie spisów ludności mamy możliwość porównywania. Prognozy bywają negatywne. Możemy starać się wpływać, korygować działania ludzi mając dane.  Meteorologia- przewidywanie pogody z dużą dokładnością. Po 3 dobach prawdopodobieństwo prognozy maleje; przewidywanie klęsk naturalnych choć wielu nie można przewidzieć ich z dużym wyprzedzeniem (trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu). Przewidując rozmiary klęsk możemy ograniczyć liczbę ofiar.

Prognozowanie w SM  L. Pastusiak – „polityka jest określana jako sztuka przewidywania”.  A. Bodnar – „Prognozowanie w polityce to przewidywanie przyszłych sytuacji politycznych, jak np. układu sił międzynarodowych i wynikających stąd możliwych wydarzeń”.  T. Uliński – „Przesłanką naukowego przewidywania musi być prawo nauki które wiąże zauważone i opisane wcześniejsze lub aktualne fakty, z tymi, które....

2. Pojęcie symulacji. Symulacja – łac. Simulatio – udawanie i simulare – upodabniać, to modelowanie zjawisk fizycznych przy użyciu maszyn lub odtwarzanie przebiegów rzeczywistych w warunkach sztucznych, głównie dla celów szkoleniowych. Gdzie stosowane ? w wojsku, w lotnictwie  Metoda wnioskowania o zachowaniu się obiektów rzeczywistych poprzez tworzenie sztucznych modeli lub programów imitujących 2

prawdziwe zjawiska i procesy, ze względu na niemożliwość lub oszczędność.  Morgenthaler – symulacja polega na odtwarzaniu istoty systemu lub jego działania bez rzeczywistego uruchamiania jego samego.  Naylor – symulacja to technika numeryczna służąca dokonywaniu eksperymentów na pewnych rodzajach modeli matematycznych, które opisują przy pomocy maszyny cyfrowej zachowanie się złożonego systemu w ciągu długiego okresu czasu.

4. Rodzaje przewidywania. Maria Cieślak wymienia: 1) Racjonalne – oparte na doświadczeniu bez użycia reguł naukowych ( są wynikiem doświadczeń życiowych), dotyczy zwykłych sytuacji życiowych. 2) Naukowe – gdy wnioskowanie jest prowadzone zgodnie z regułami nauki w oparciu o dostępną w danej dziedzinie wiedzą, posługując się specjalistycznym aparatem pojęciowym i określonymi metodami. 3) Irracjonalne – gdy korzystamy z wróżb i porad (które nie zawsze muszą być fałszywe)

3. Czy można przewidywać przyszłość ?  stanowisko optymistyczne (Marksiści –świat jako zegar) Przypuszczenie, że skoro znamy obowiązujące prawidłowości, reguły i one mają charakter powtarzalny to możemy na ich podstawie przewidzieć przyszłość. Efekt przekonania, że świat robi się coraz lepszy. Optymiści: A de Condorse "Szkic postępu ducha ludzkiego poprzez dzień" W tym dziele zawarł przekonanie o nieustannym postępie, kumulacją którego miała być rewolucja francuska. Deterministyczna szkoła realizowała później to przekonanie (Marksiści, Newton). Założenia- można poznać rzeczywistość, jej prawa, można prognozować. Cały świat jest maszynerią, my jesteśmy tylko małymi jej elementami. Dziś większość uczonych nie jest optymistami.  Pesymistyczne (dziś występuje coraz częściej); Karl Popper – krytykuje marksizm; Hans Morgenthau- "prawdziwe przewidywanie w SM nie są w ogóle możliwe bo SM są złożone". Podejście reprezentowane przez wielu uczonych. Nie wiadomo jak będzie się rozwijać wiedza dlatego prognozowanie nie ma sensu, jest nieobiektywne, nie można przewidzieć przyszłości.  Umiarkowane – nie możemy przewidzieć przyszłości, ale możemy przewidzieć jakie konsekwencje mogą nieść nasze działania.

E. Jantsch podzielił metody prognozowania na:

systemowe- uczeni pracują w zespołach intuicyjne- nagle, w sposób nie do końca wytłumaczalny doznajemy olśnienia, udaje się nam rozwiązać problem, przewidzieć co może się wydarzyć- tzw. "błysk geniuszu". Nauka to dziś nie wyniki pojedynczych osób, ale praca zespołowa.

3



5. Miejsce prognozowania w nauce.  A. Bodnar, O.Cetwiński – prognozowanie jest trzecią funkcją nauki po deskryptywnej i eksplanacyjnej (przed ideologiczną i instrumentalną).  Funkcja prognostyczna jest wtórna wobec eksplanacyjnej, ale jest pierwotna wobec instrumentalnej i ma charakter teoretyczny.  3 stanowiska: o Przewidywanie jest konsekwencją przyjętej teorii naukowej, jest integralną częścią i rezultatem tej teorii  J. Kukułka – prognozowanie jest właściwością wnioskowania naukowego, będąc immamentną częścią nauki.  M. Cieślak – istotę prognozowania można sprowadzić do przenoszenia zaobserwowanych w przyszłości prawidłowości w przyszłość.  B. Krauz Mozer – istnieje logiczny związek między wyjaśnianiem a przewidywaniem, ponieważ wartość teorii polega nie tylko na wyjaśnianiu zaistniałych już faktów, ale przede wszystkim na odkrywaniu i przewidywaniu nowych faktów.  E. Nikitin- wyjaśnienie jest podstawą przewidywania, a przewidywanie oparte jest na wyjaśnieniu  M. Blaug- wyjaśnienie naukowe i prognozowanie następują według tych samych reguł, z tą jednak różnicą, że wyjaśnienie jest późniejsze wobec zjawiska czy problemu, a prognoza wcześniejsza.

o



PROGNOSTYKA - nauka o przewidywaniu przyszłości zmierzająca do ukazania jej najbardziej prawdopodobnego obrazu oraz kierunków i dynamiki przyszłego rozwoju. FUTUROLOGIA – różne formy rozwiązań nad przyszłością mające często intuicyjny charakter. C. K. Flechtheim określa futurologię jako czystą naukę prognoz i projekcji, teorie prognozowania i planowania ora filozofię przyszłości (metodologię, ontologię i etykę) J. Kukułka posługiwał się pojęciem prognozowania. I. Niniluoto- designing the future G. Schischokof wyodrębnia 10 form futurologii: 1) ogólna futurologia przyrody 2) futurologia zamkniętych systemów przyrodniczych 3) futurologia zamkniętych systemów technologicznych 4) ogólna futurologia kultury 5) futurologia względnie zamkniętych systemów gospodarczych 6) ogólna futurologia polityczna 7) futurologia względnych zamkniętych systemów politycznych 8) futurologia planowania nauki 9) futurologia planowania oświaty 10) futurologia planowania rozwoju umysłowo – antropologicznego Główni przedstawiciele: A. Toffler (świat rozwija się według modelu fal),

Nowa odrębna nauka. 4

H. Kahn, A. Clarke (przewidywał rozwój telefonii komórkowej), A. Wiener, M. McLuhan (pisał o globalnej wiosce), E. Jantsch, D. Bell (pisał o nadchodzącym społeczeństwie informacyjnym), G. Picht, J. Bestuzher – Lada, K. Boulding, S. Lem, R. Heilbroner, E. Schumacher (“małe jest piękne” – w kontekście małych przedsiębiorstw, które mogą konkurować na rynku)

6. Konieczność prognozowania.  I. Prigogine – „Nie możemy przewidzieć przyszłości, ale możemy ją przygotować”.- czyli możemy podjąć działania, które pomogą nam funkcjonować w przyszłości.  Z. J. Pietraś – konieczność przewidywania przyszłej ewolucji i stanów sytuacji polityczne już od dawna była czymś oczywistym. (zarówno dla polityków jak i uczonych, zdolność przewidywania przyszłych procesów międzynarodowych jest bardzo ważnym składnikiem potencjału państwa)  L. Pastusiak: umiejętność planowania polityki i przewidywania stają się ważnym orędziem walki politycznej. Ten kto wcześniej uchwyci trendy przyszłości, lepiej przygotowuje politykę zagraniczną to uzyska wyższą pozycję w SM.  F. Hahn: Potrzeba prognozowania wynika z 2 przyczyn: 1) prognozy są konieczne jako test dla teorii 2) pomagają w podejmowaniu decyzji i działań, w tym przypadku nawet błędne teorie odgrywają ważną rolę.  L. Howe – ponieważ nadchodząca przyszłość pod wieloma względami będzie bardziej skomplikowana niż wszystko, co znamy z historii, to precyzyjne przewidywanie przyszłości i planowanie może okazać si® bardziej potrzebne niż kiedykolwiek wcześniej.  J. Bańka: głównym obowiązkiem nauki jest tworzenie najlepszych schematów działania, które pozwalają na podejmowanie najbardziej skutecznych działań.  L. W. Zacher – niezależnie od tego czy można przewidzieć przyszłość, czy też nie – próbować trzeba.

E. Negal – nauki społeczne nie posiadają dziś ogólnych teorii, które można porównać pod względem wyjaśniania i wiarygodnego przewidywania z teoriami nauki przyrodniczych i fizycznych. Futurologia nie jest zaliczana do nauk. To luźne, często intuicyjne rozważania nie mające charakteru naukowego w sensie instytucjonalnym. o

Umiejętność lub metoda przeprowadzania analiz oraz stawiania diagnoz i hipotez dotyczących przyszłych stanów SM.  J. Szabó: prognozowanie w polityce zagranicznej nie jest nauką ani gałęzią nauki, lecz jedynie środkami pomocniczymi w tej sferze polityki (czyli tego można się nauczyć, zebrać fakty i wyciągnąć poszczególne wnioski). 5

7. Trudność prognozowania.

 W naukach społecznych można zaobserwować ogólną prawidłowość: 1) najlepiej rozwiniętą prognostykę widać w tych dziedzinach, które poddają się stosunkowo łatwo ujęciom ilościowym np. demografia, gospodarka. 2) największe opóźnienia w rozwoju prognozowania są widoczne w działaniach, w których trzeba stosować podejście jakościowe lub jakościowo –ilościowe jak SM.

 L. Howe – przewidywanie przyszłości nie jest sprawą łatwą i oczywistą.  A. Clarke „Prophecy is always a risk business”.  K. Iwańczuk – wszelkie prognozowanie jest działalnością trudną i skomplikowaną, wymaga bowiem dużej ostrożności, powściągliwości i krytycyzmu.  J. Clarke: uczeni lepiej sobie radzą w objaśnieniem przeszłości i teraźniejszości niż przewidywaniem przyszłości. Prognozowanie uznano za zadanie niewykonalne, ale jednocześnie nie możliwe do uniknięcia.  L. Kulińska – „Prognozowanie przyszłości jest rzeczą szalenie trudną, dotychczas udawało się to lepiej powieściopisarzom science – fiction niż naukowcom”.

8. Klasyfikacja prognoz ze względu na: 

Przyczyny trudności przewidywania przyszłości wg L. Howe: 1) Złożona natura przedmiotu prognozy w punkcie wyjściowym 2) Nieznajomość procesów rozwoju (nie jesteśmy w stanie przewidzieć co się stanie, np. przy wprowadzeniu nowego wynalazku). 3) Możliwość, że przewidywany rezultat spowoduje zakłócenie samej prognozy. (jeśli wiemy co nam grozi, przygotowujemy się do tego) 4) Trudności w odpowiedzi na pytanie jak daleko w przyszłość ma sięgać prognoza. 5) Zbiór zmiennych jakie trzeba wziąć pod uwagę przy formułowaniu prognoz.

         

Specyfika trudności prognozowania w SM wg J. Kukułki: 1)Brak regularności i specyficznych prawidłowości 2) Brak możliwości eksperymentowania. (eksperymenty społeczne są bardzo kosztowne, koszty ponosi społeczeństwo). 3) Brak znajomości procesów innowacji i niemożność określenia konsekwencji, jakie mogą przynieść.

CZAS o

Krótkoterminowe (od kilku dni do kilku lat)

o Średniookresowe (4-5 lat) o Długookresowe (10-15 lat i więcej 25-50 lat) PROSTE (ELEMENTARNE) I ZŁOŻONE CZĄSTKOWE (SELEKTYWNE) I CAŁOŚCIOWE (KOMPLETNE) JEDNORAZOWE (SPORADYCZNE) I CYKLICZNE (WIELOKROTNE) ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE PUNKTOWE I PRZEDZIAŁOWE (punktowe to np. kursy walut) GLOBALNE, REGIONALNE I LOKALNE WEWNĘTRZNE I MIĘDZYNARODOWE (zaciera się ta granica) STRATEGICZNE, TAKTYCZNE I OPERACYJNE J. BAŃKA (sygnalne [prognoza], historyczne [retro gnoza]) CEL: o Badawcze, ostrzegawcze i normatywne o Aktywne i pasywne o Szczególne: 

6

SAMOUNICESTWIEJĄCE SIĘ – mocno osadzone w rzeczywistości, odwołują się do rangi zagrożeń, ale



ulegają one falsyfikacji po pewnym czasie ze względu na błędne działania. oparte na prawdziwych przesłankach, negatywnie weryfikowane, np. mamy uczulenie na coś, więc tego czegoś nie jemy. Rzetelna analiza i podjęcie działań. SAMOREALIZUJĄCE (samospełniająca się przepowiednia)– oparte na fałszywych przesłankach,plotkach, domniemaniach, ale ponieważ część ludzi zaczyna w nie wierzyć, to się same spełniają, np. poszła plota, że cukier podrożeje, więc ludzie masowo zaczęli wykupywać cukier powodując jego zdrożenie pomimo tego, że wcale nie zamierzano podnosić jego ceny, ale masowy popyt to uczynił.

Badawcza –prognoza służy sprawdzeniu pewnych przyjętych tez; weryfikacja przyjętych założeń, poznanie prawdy Preparacyjna – przygotowawcza, polega na przygotowaniu decyzji Aktywizująca – powinna pobudzić do działania, aby przeciwdziałać negatywnym zjawiskom (ma skłonić społeczeństwo do działań) Instrumentalna – wiedza może być instrumentem działalności politycznej, prognoza jest towarem dla jej wytwórcy i nabywcy, jest narzędziem walki politycznej Ideologiczna – prognoza powinna być odległa od ideologii, ale nie zawsze da się to zrobić, funkcja ta nie może być zaprzeczeniem funkcji badawczej! Nie można odrzucić prognozy jeśli okaże się, że nie odpowiada naszym wyobrażeniom.

Temat: Historyczne ujęcie prognoz.

1. Rys historyczny.

9. Podstawowe kategorie.

o  Estymacja – oszacowanie, przewidywanie wartości czy wskaźników (np. ile będzie coś kosztować)  Aproksymacja – przybliżenie  Kwantyfikacja – przyporządkowanie wskaźnikom wartości, hierarchizacja- porządkowanie od najwazniejszych do najmniej istotnych  Agregacja – łączenie, sumowanie cząstkowych wyników w ostateczną ocenę końcową  Predykator – reguła wg której wyznaczamy prognozy o

10. Funkcje prognoz. 7

kultury pierwotne- szamani. Prognozowanie przybiera różną formę. W zależności od czasu, kultury itp, ale to stały element naszej egzystencji, że chcemy wiedzieć co się stanie. Szamanizm to pierwsza, pierwotna forma prognozowania. Szaman to osoba znacząca, druga po wodzu. Był znachorem, lekarzem. Decyzje musiały być z nim przedyskutowane. Był pośrednikiem między światem żywych i umarłych- leczył duszę i ciało. Składano mu ofiary. W wielu kulturach wróżono z wnętrzności, kości, wątroby. Instytucja szamanizmu przetrwała i wciąż występuje w Ameryce Południowej (Amazonia), Afryce, na Haiti doszło do połączenia tych wierzeń z kultem Matki Boskiej. Archetypy mitologiczne: grecka – Kasandra i Tejrezjasz Terezjasz to niewidomy wróżbita z Teb. Wielokrotnie przewidywał przyszłość- ostrzegł Odyseusza, żeby nie robił krzywdy bydłu Heliosa,

o

o

o

dzięki temu Odyseusz ocalał. Terezjasz potwierdził też wyrocznie delficką, że król Edyt odpowiedzialny jest za wybuch zarazy w Tebach. W czasie wędrówek przypadkowo zakłócił kąpiel bigini Ateny, która obdarzyła go darem przewidywania. Według drugiej teorii- zobaczył na ścieżce dwie żmije, uderzył laską o ziemię i zabił jedną z nich, za to zmienił się w kobietę. Po wielu latach historia się powtórzyła- tym razem zabił samca i przywrócono mu postać mężczyzny. Między Zeusem a Herą był konflikt dotyczący sporu która z płci czerpie większą przyjemność z seksu. Terezjasz wydał wyrok, że kobiety. Hera za karę oślepiła go, a Zeus dał mu dar przewidywania. Kasandra była bliźniaczką, córką króla Troi. Była mądra, dumna, wyniosła i piękna. Podobała się Apollo, żeby zawrócić jej w głowie dał jej dar przewidywania. Kasandra była odporna na jego zaloty. Apollo, aby zatrzeć gorycz porażki spowodował, że nikt nie wierzył w przepowiednie Kasandry. Została powieszona na drzewie. Mit Kasandry jest bardzo ważny, los osób mających dar przewidywania jest ciężki. Mitologia celtycka – Merlin, Morja Rozpowszechniona przez kulturę masową historia króla Artura. Pojawiają się kapłani kontaktujący się z duchami, osoby mające dar mądrości, przepowiadania przyszłości. Merlin to zaufany wróżbita króla Artura. Starożytny Babilon i Egipt – astronomia, astrologia, matematyka, mogli przewidzieć wylewy Nilu. Istotną rolę odgrywali kapłani, byli wykształceni, znali wynalazki. Starożytny Izrael – surowo karane, prorocy, praktyki wróżbiarskie karane śmiercią. Wielu proroków, początkowo były to jednostki (nie kapłani), potem pojawił się "prorok kar"- co się stanie jeśli Izrael będzie łamał Dekalog, np. proroctwo Jeremiasza- przewidział niewolę babilońską; zapowiedź przyjścia Mesjasza z rodu Dawida, aby zapewnić pokój Izraelowi.

o

o

o

o

o

Grecja i Rzym – wyrocznie, zwalczane przez chrześcijaństwo. Wyrocznie (instytuje już funkcjonujące, świątynie poświęcone bóstwu, udzielały porad po złożeniu ofiary). Chrześcijaństwo-los świata i ludzkości spoczywa w rękach Boga, tylko Bóg zna przyszłość. Wskazówek o przyszłości świata należy szukać w świętych księgach. Czasem Bóg ujawnia niektórym swoje plany. Zmiany w oświeceniu i dominacja nauki- do c...