Źródła prawa w okresie klasycznym PDF

Preview

Summary

Prawo Rzymskie...

Description

Źródła prawa w okresie klasycznym − Zaprzestanie uchwalania leges – w wyniku zmiany formy państwa następuje powoli aż do końca I w n.e. − Senatus consulta * jeszcze z czasów archaicznych – organ doradczy króla * w okresie republiki udzielał auctoritas patrum, ale od 339 r p.n.e. lex Publilia Philonis – senat udzielił z góry zgody na wszystkie uchwały zgromadzeń. Jego własne uchwały były jedynie wskazówkami dla magistratór. * od początku pryncypatu o jego składzie decydował cesarz, a jego ustawy uzyskały moc prawa obowiązującego (nawet do ok. II w n.e. kwestia dyskusyjna). Choć zrównane z leges, nigdy nie nazwano ich tym mianem. * początkowo prawo inicjatywy miał każdy senator, ale z czasem cesarz tylko wygłaszał oratio, które w końcu było jedynie tylko wysłuchiwane, bez potrzeby jego głosowania. * ta forma tworzenia prawa zanikła w II/III w n.e. − Uporządkowanie edyktów * coraz rzadziej wprowadzali nowe rozwiązania prawne * ok. 130 r n.e. – na polecenie cesarza Hadriana najwybitniejszy prawnik tamtych czasów Salvius Iulianus ustalił jednolity tekst edyktu pretora miejskiego, dla peregrynów i edyla kurulnego oraz namiestnika prowincji → zaczęto nazywać go edictum perpetuum / edictum Iulianum / edictum salvianum / edictum Hadrianum. * Powstawały liczne komentarze do edyktu. − Konstytucje cesarskie (constitutiones) → choć czas i zakres obowiązywania konstytucji jest sporny, rzymianie nie wątpili, że mają one moc ustawy, skoro sam cesarz otrzymał władzę ustawą. * początkowo konstytucje przybierały formę edyktów (edicta) → skierowane do ogółu, dotyczyły kwestii administracyjnych, czasem prywatnoprawnych; np. constitutio Antoniniana. * mandaty (mandata) – od Augusta cesarze udzielali pisemnych instrukcji urzędnikom, wiązały one również podległych ich mieszkańców. * dekrety (decreta) – wyroki wydane w konkretnej sprawie. Choć dotyczyły konkretnych przypadków, na skutek autorytetu cesarzy rozciągano je na inne, analogiczne przypadki. * reskrypty (rescripta) – pisemna odpowiedź na pytanie prawne urzędnika lub strony procesu. Od III w n.e. zaczęły nabierać ogólnego znaczenia, wypierając opinie jurystów − Prawotwórcza działalność prawników 1. Ius respondendi − źródłem prawa od czasu Augusta, który niektórym prawnikom udzielił ius respondendi ex auctoritate principis * tylko prawnicy osiedli w Rzymie − opinia takiego prawnika wiązała sędziego, który jedynie sprawdzał, czy stan faktyczny jest zgodny z opisanym − początkowo moc wiążąca tylko w przypadku danego procesu, ale uwzględniane je również w analogicznych sprawach. − stopniowo również responsa i questiones – dzieła prawników, nabrały znaczenia prawa powszechnie obowiązującego. − cesarz Hadrian postanowił, że w razie rozbieżności dwóch prawników sędzia może pójść, za którą strona chce.

− prawnicy udzielali porad prawnych urzędnikom, pomagając w pisaniu ich edyktów, a także wchodzili w skład consilium principis (rady cesarskiej), pisząc projekty dekretów i reskryptów. 2. Szkoły prawa i najwybitniejsi juryści − na początku pryncypatu powstały dwie szkoły. 1.Szkoła prokuliańska – założona przez Marcusa Antistiusa Labeo (propagator nowości w prawie, zwolennik republiki), nazwę wzięła od jego następcy – Proculusa 2.Szkoła sabiniańska – założona przez Gaiusa Ate iusa Capito (zwolennik władzy cesarskiej), nazwę wzięła od jego następcy – Masuriusa Sabinianusa. − różnice pomiędzy nimi były niewielkie, niektórzy uważają, że podstawowa różnica polegała na oparciu się przez Prokulianów na filozofii perypatetyckiej, a Sabinianów na stoickiej. − W II w n.e. wszyscy prawnicy związani byli z cesarze, więc różnice pomiędzy nimi zaczęły zanikać. − Do najwybitniejszych prawników tego okresu zaliczamy: * Celsusa → ius est ars boni et aequi * Salviusa Iulianus → autor edictum Salvianum, nova clausula Iuliani * Sextus Pomponius → autor min. Enchiridiona – historyczny rys prawodawstwa rzymskiego * Gaius → autor Instytucji i Res cottidiance * Aemilius Papinianus – II/III w n.e.; „książę rzymski jurystów” * Iulianus Paulus – III w n.e. * Domitius Ulpian – III w n.e. * Herennius Modestinus − questiones, responsa, disputiones, epistulae – zbiory kazuistycznych rozwiązań − intitutiones, regulae – podręczniki prawnicze − komentarze do ustaw, edyktów, dzieł prawników (np. de fideicomissis) − digesta – dzieła systematycznie ujmujące prawo 3. Instytucje Gaiusa − zachowały się na palimpseście − składają się z 4 ksiąg – I – prawo dotyczące osób; II i III – prawo dotyczące rzeczy; IV – prawo dotyczące powództw....