Historia prawa- notatka Sobór Laterański IV, Proces inkwizycyjny, Problem recepcji prawa w Polsce PDF

Preview

Summary

Cechy wczesnośredniowiecznego prawa , 1215- Sobór Laterański IV , Cechy procesu inkwizycyjnego, Proces inkwizycyjny, Kary kompozycyjne i publiczne, Constitutio Criminalis Carolina, Wstęp do renesansu, Odrodzenie prawa rzymskiego w Europie , Zagadnienia terytorialne, Problem recepcji prawa w Polsce, ...

Description

30.10.2021 Historia prawa- notatka Cechy wczesnośredniowiecznego prawa  Prawo jest prawem zwyczajowym  Prawo jest prawem partykularnym (terytorialny, osobowy)  Monarchia stanowa  Zasada osobowości prawa  Zasada terytorialności prawa Pierwsze postępowanie było postępowaniem prywatno-skargowym

1215- Sobór Laterański IV Sobór powszechny Kościoła katolickiego, który odbył się w 1215 w Rzymie, na Lateranie. Papież Innocenty III w 1213 wydał oficjalną zapowiedź soboru, w której ogólnie przedstawił sprawy, którymi sobór miałby się zająć. Były to: odzyskanie Ziemi Świętej, reforma powszechna Kościoła, wykorzenienie herezji i ogólne dobro chrześcijan. Przyjęto zasadę denuncjacji (240 § 1 k.k., który na każdego obywatela nakłada obowiązek powiadomienia organu ścigania o popełnieniu przestępstwa wskazanego w tym przepisie.). Sędzia wykonywał pracę jaką teraz wykonuje prokurator. Jak sędzię dowiedział się że ktoś próbował lub popełnił przestępstwo od razu rozpoczynał postępowanie- tak powstaje proces inkwizycyjny. Inquisitio-śledztwo

Cechy procesu inkwizycyjnego  Postępowanie wszczynane jest z urzedu na podstawie doniesienia lub famy publicznejproces publiczno-skargowy  Prowadzący postępowanie (sędzia-inkwirent), łączy w sobie funkcje oskarżyciela, obrońcy i wydającego wyrok. Wszystkie funkcje procesowe spoczywają w rękach jednego człowieka.  Oskarżony w proccesie jest jest stroną, nie jest podmiotem, lecz przedmiotem postępowania.  Postepowanie jest tajne dla publiczności i samego oskarżonego.  Charakteryzuje się zasadą inkwizycyjna czyli śledczą.  Upowszechnił się w Europie od XIIIw  Brak zasady kontradyktoryjności -wyrokowanie odbywa się na dokumentach, zasada pisemności,  Cechą charakterystyczną jest że korona dowodów był dowód przyznania się do winy. Jeśli się przyznał było już koniec procesu.  Tortury środek do uzyskania dowodu  Były też sądy boże ordalia.

 Opierało się na legalnej (formalnej )teorii dowodowej.  Tajność, nawet sam oskarżony, nie wie o co chodzi  Oskarżony nie miał szans na zostanie uniewinnionym Wcześniej uważano że wszystko pochodzi od Boga i Bóg wskazuje kto jest winny

Proces inkwizycyjny  Proces inkwizycyjny zmierzał do ustalenia prawdy materialnej,  Odbywało się przesłuchanie pobliskich mieszkańców,  Osoba posądzona o dokonanie przestępstwa była zamykana w aresztu,  Sędzia przesłuchiwał podejrzanego,  Najlepszym sposobem udowodnienia było przyznanie  Stosowano tortury do wymuszenia przyznania się do popełnienia przestępstwa. Tortury stały się legalnym sposobem wydobycia przyznania się do popełnionego przestępstwa. Poddawani torturom prawie zawsze się przyznawali. Pojawiały się pewnie ograniczenia i wskazówki jakie tortury stosować. Confessio est regina probationum – przyznanie się jesteś królową dowodów Inkwizycyjny model procesu– typ postępowania przed organem władzy publicznej (przede wszystkim karnego i administracyjnego), w którym główny organ procesowy (np. sędzia) pełni również funkcje śledcze, oskarżycielskie i funkcje obrony. Procesowi inkwizycyjnemu przeciwstawia się proces skargowy.

Kary kompozycyjne i publiczne  Kary kompozycyjne (compositio – ugoda) – rodzaj kary pieniężnej stosowany powszechnie w prawie średniowiecznej Europy, powstały w związku z wypieraniem z prawa zwyczajowego krwawej zemsty. Kara kompozycyjna miała zastosowanie, gdy w wypadku popełnienia przestępstwa prywatnego, za zgodą sądu lub stron, karę na życiu lub ciele zamieniano na karę pieniężną. Była to kara subsydiarna, gdyż w razie niemożności opłacenia przez sprawcę przestępstwa okupu, ponosił on karę na życiu lub ciele.  Kary publiczne- Kary których trzeba było się bać. Najważniejszą karą była kara śmierci, przed tą karą trzeba było zadawać dodatkowe cierpienia. Z karami publicznymi łączy się:  W świadomości ówczesnych ludzi pojawia się rozróżnienie między prawem cywilnym a prawem karnych (prawo karne grupuje te czyny w które wkroczy władza państwowa)  W prawie cywilnym nadal pozostaje proces prywatno-skargowy, natomiast w prawie karnym proces publiczno-skargowy  Inne kary:  Kara mutylacyjna (mutilatio) – hańbiąca kara cielesna polegająca na pozbawianiu skazanego poszczególnych części ciała, popularna w średniowieczu, znana już w starożytności. Stosowano ją wobec przestępców z niższych stanów jako karę odzwierciedlającą

Constitutio Criminalis Carolina (Nazwa potoczna: Carolina; znana również pod skrótem CCC) – szesnastowieczny niemiecki kodeks karny, uznawany za pierwszą wielką kodyfikację prawa czasów nowożytnych. Carolina wprowadziła do prawa karnego materialnego i procesowego szereg przełomowych unowocześnień (m.in. przyjęcie zasady publicznoprawnej w ściganiu przestępstw, określenie winy jako podstawy odpowiedzialności karnej, zniesienie systemu kar kompozycyjnych, przyjęcie zasady prawdy materialnej i zasady racjonalnych środków dowodowych w procesie karnym) przy jednoczesnym radykalnym zwiększeniu surowości kar w porównaniu z czasami średniowiecza. Czas powstania tej konstytucji datuje się pod koniec lipca 1532 w Ratyzbonie. Uchwalona przez Sejm Rzeszy, ogłoszona przez Karola V w 1532. Wywarła wpływ na większość kodyfikacji prawa karnego w Europie od XVI do XVIII wieku. Zawarte w nim było 8 rodzajów kar śmierci np. ćwiartowanie, obrywanie żywcem człowieka ze skóry, łamanie kołem. Kodeks był szczytowym przejawem recepcji prawa rzymskiego i jednocześnie, był to kodeks karny, materialny i procesowy razem. Procesowy miał być pewną wskazówką dla sędziego. Pewne instrukcje jak postępować podczas procesu inkwizycyjnego o wyroku decydował sędzia.

Wstęp do renesansu * Renesans Tym terminem historycy określają epokę trwającą od połowy XV do końca XVI stulecia. Wyraz ten pochodzi od łacińskiego "renatio" (później francuskie "renaissance")odrodzenie. Za początek renesansu przyjmuje się umownie rok 1450. Wiek XVI to odrodzenie także prawa Rzymskiego.

Odrodzenie prawa rzymskiego w Europie Odrodzenie prawa rzymskiego w Europie polegało na przyjęciu ogólnego sposobu myślenia, takiego sposobu myślenia o prawie jak to miało miejsce w starożytnym Rzymie. W Europie wszędzie poza Anglia upowszechniło się takie rozumienie prawa jakie występowało w starożytnym Rzymie. Do dnia dzisiejszego poza Brytyjczykami mamy takie wyobrażanie o prawie jakie mieli starożytni rzemienie (nie trzeba do tego studiów prawniczych, nie każdy zdaje sobie sprawę że jego wyobrażenie o prawie jest takie jak to myślał rzymianin w starożytnym Rzymie). Jest to rozumienie i przyjęcie pewnych koncepcji prawnych jak starożytni rzymianie. Przyjęliśmy na kontynencie sposób myślenia prawniczego jak starożytni rzymianie, przyjęliśmy też pewne konstrukcje prawne zwłaszcza w prawie cywilnym jest ono pełen konstrukcji pochodzących ze starożytnego Rzymu, to jest istota recepcji przyjęcie sposobu myślenia pewnych koncepcji. Nie przyjęto w zasadzie nie przyjmowano przepisów prawa rzymskiego tylko sposób myślenia, powszechnie w całej Europie nawet w tych krajach w których słabo przyjęto prawo rzymskie.

Zagadnienia terytorialne *  Recepcja (receptio- przyjęcie) w szczególności na terenie Włoch tam była pewna tradycja stosowania prawa rzymskiego, jeszcze silniej wystąpiła recepcja na terenie

Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, uważano że prawo rzymskie jest żywe, oraz że obowiązuje nadal prawo rzymskie.

Problem recepcji prawa w Polsce Prawo sądowe zwłaszcza karne zawsze jest jakimś odzwierciedleniem państwa czy to jest ustrój demokratyczny czy totalitarny. W XVI wieku w Polsce była aż do III rozbioru demokracja szlachecka państwo było demokratyczne i liberalne nigdzie w Europie tego nie było poza krótko trwałymi przerwami. Skutkiem jest odmienność prawa sądowego a zwłaszcza karnego w Polsce w zasadzie pozostał do III rozbioru proces prywatno-skargowy i system kompozycyjny, główszczyzna i nawiązka istniały prawie do III rozbioru. System karny polski był na tle tego co było w Europie, był łagodny dla szlachty. System polski w zasadzie do 3 rozbioru z pewnymi modyfikacjami w czasach końcowych został systemem łagodnym albowiem był łagodny dlatego że był zacofany. Prawo rzymskie które było recypowane w Europie było prawem znanym z końcowego okresu starożytnego Rzymu z okresu cesarskiego. Władza absolutna nie podobała się szlachcie polskiej, podobała się im liberalizm i demokracja szlachecka, prawo rzymskie było niechętnie przyjmowane. Zrodził się nurt złotej wolności szlacheckiej. Stanisław Orzechowski powiadał że ustrój Polski jest najwspanialszy na świecie. Prawo rzymskie w Polsce zostało przyjęte tylko w sensie ogólnych koncepcji i myślenia. Prawie wszystkie miasta były logowane na tak zwanym prawem niemieckim, źródła prawa niemieckiego były to źródła głęboko średniowieczne. Prawem miejskim rządzą się mieszczanie, PRAWO SZLACHECKIE= PRAWO ZIEMSKIE Bartłomiej Groicki przetłumaczył na język polski Carolinę, tą droga Carolina weszła do używania w sądach miejskich w Polsce. Skutkiem było to że jedną drogą poszło prawo ziemskie a inna drogą poszło prawo miejskie. Stan chłopaki stanowił stan najliczniejszy narodu.

Podsumowanie Druga połowa 16 w jest symbolem brutalności tego prawa ale także symbolem recepcji prawa rzymskiego. Nic się nie zmieniło przez 200 jeśli chodzi o stan prawny.

Oświecenie Nowości pojawiają się w myśli prawniczej, rodzi się nowa filozofia prawa. W Holandii urodził się Hugo Grocjusz jest jednym z najwybitniejszych filozofów prawa wszechczasów, jest twórcą koncepcji, nowych idei prawa natury. Jest uważany za twórcę prawa międzynarodowego. Wprowadza nowe pojęcia prawa naturalnego, źródłem prawa naturalnego nie jest Bóg tylko rozum ludzi. Filozofia oświecenia jest przesiąknięta tym wyobrażeniem elit umysłowych, jest przesiąknięte przekonaniem że przy pomocy rozumu ludzkiego można osiągnąć wszystko- pierwsza koncepcja Grocjusza.

Koncepcja Grocjusza Rozum staje się narzędziem poznania fundamentalnych zasad współżycia społecznego, których moc obowiązywania jest równa mocy obowiązywania aksjomatów matematycznych. Prawo naturalne, jako nakaz rozumu, zobowiązuje człowieka, by postępował zgodnie z rozumną naturą, zabezpieczone jest jednak jedynie sankcją moralną – wyrzutami sumienia. Prawo natury, istniejące per se może być dowodzone na dwa sposoby, albo przez zgodność lub niezgodność rzeczy z rozumną naturą człowieka – jest to dowód a priori, albo przez odnajdywanie praw wspólnie uznawanych przez narody – dowód a posteriori, mający wiele wspólnego ze zgodą powszechną Cycerona. Prawo natury jest jedno dla wszystkich, niezmienne, bo i natura ludzka pozostaje niezmienna. Nie może zmienić go Bóg tak samo, jak nie może zmienić zasad matematycznych. Przeprowadzona przez Grocjusza klasyfikacja praw jest bardzo rozbudowana. Dzieli prawa na naturalne (ius naturae) i pozytywne (ius voluntarium). Prawo pozytywne podzielił na ludzkie (humanum) i boskie (divinum). Natomiast prawo naturalne obejmuje prawo naturalne pierwotne i wtórne, zbliżone zakresem do prawa narodów (ius gentium). W prawie narodów wyróżnił dwa rodzaje praw: naturalne i pozytywne narodów. W pozytywnym prawie narodów odnajdziemy prawo zwyczajowe i umowne. Zauważamy zatem, że prawo naturalne reguluje już stosunki nie tylko między jednostkami, ale i między narodami.

Koncepcja umowy społecznej Zgodnie z umową społeczną społeczeństwo oraz państwo powstały w wyniku porozumienia się (umowy) jednostek, które poprzednio żyły „w stanie natury”. Według innej wersji były 2 umowy: pierwsza, między jednostkami, która doprowadziła do powstania społeczeństwa (umowa o zjednoczeniu się); druga, między społeczeństwem a władcą, która doprowadziła do powstania państwa (umowa o podporządkowaniu się). Koncepcja umowy społecznej miała dać odpowiedź, jak powstało społeczeństwo i państwo oraz miała wyjaśnić, dlaczego taki czy inny ustrój polityczny, aprobowany przez danego autora, jest najlepszy. Koncepcja umowy społecznej była przez jej autorów, poza nielicznymi wyjątkami, uważana nie za opis rzeczywistych procesów historycznych, lecz konstrukcję myślową. Koncepcja umowy społecznej, oparta na spekulatywnych rozważaniach nad „naturą” człowieka, była koncepcją utopijną; odrzucała koncepcje nadnaturalnego pochodzenia władzy państwowej, które legitymowały monarchie feudalne; w niektórych wersjach koncepcja ta uzasadniała konieczność ustroju demokratycznego, głosiła równość ludzi. Teoria umowy społecznej legła u podstaw współczesnego konstytucjonalizmu.

Tomasz Hobbes Angielski filozof, myśliciel społeczny, twórca kontraktualizmu, autor dzieła Lewiatan (1651), traktatu z zakresu filozofii społecznej i filozofii politycznej, w którym dowodzi, że człowiek wyszedł z hipotetycznego stanu natury, czyli stanu wojny każdego z każdym (łac. bellum omnium contra omnes) szukając gwarancji swojego

bezpieczeństwa. Według Hobbesa człowiek decyduje się na utworzenie państwa na skutek w pełni racjonalnej i jednocześnie egoistycznej kalkulacji. Wszyscy tworzący państwo oddają większość władzy i jednocześnie zrzekają się prawa do używania przemocy na rzecz suwerena, w ramach powszechnej umowy społecznej. Czynią tak w zamian za identyczną obietnicę ze strony innych ludzi tworzących społeczeństwo i celem uzyskania przez wszystkich bezpieczeństwa.

John Locke Angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista. Twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. W ekonomii stworzył teorię wartości pieniądza, która stała się początkiem kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem. Najważniejsze dzieła Johna Locke’a (w porządku chronologicznym): List o tolerancji (1689), Dwa traktaty o rządzie (1689), Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1690; wykorzystanie pojęcia Tabula rasa), Myśli o wychowaniu (1693)....