T.C SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ Sercan EKEN 1130234016 TEZSİZ YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ PDF

Preview

Summary

T.C SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ Sercan EKEN 1130234016 TEZSİZ YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ DANIŞMAN Doç. Dr. Levent AYTEMİZ ISPARTA - 2013 i ÖNSÖZ Raylı sistemlerle yapılan uluslarar...

Description

T.C SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI

RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Sercan EKEN 1130234016

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ

DANIŞMAN Doç. Dr. Levent AYTEMİZ

ISPARTA - 2013

i

ÖNSÖZ Raylı sistemlerle yapılan uluslararası eşya taşımacılığı çerçevesinde uluslar arası eşya taşımacılığının ne anlama geldiğini, Türkiye’nin bu taşımacılık türündeki konumunu ortaya koymak ve bu taşımacılık türünün önemine dikkat çekmek için hazırlamış olduğum bu çalışmamda fikirleriyle bana yön veren, projemin oluşturulmasında rehberlik eden Danışman Hocam Doç. Dr. Levent AYTEMİZ’e teşekkür ederim. Sercan EKEN ISPARTA, 2013

ii

(EKEN, Sercan, Raylı Sistemlerle Uluslar arası Eşya Taşımacılığı ve Türkiye Örneği, Yüksek Lisans Bitirme Projesi, Isparta, 2012)

ÖZET Bu çalışmanın amacı; raylı sistemlerle uluslararası eşya taşımacılığının Türkiye boyutunu uluslararası standartlar çerçevesinde incelemek ve geleceğe yönelik bir vizyon ortaya koymaktır. Birinci bölümde uluslararası eşya taşımacılığı kavramı, ikinci bölümde uluslar arası eşya taşımacılığı türleri, üçüncü bölümde raylı sistemlerle uluslar arası eşya taşımacılığı hakkında genel bilgi verilmiştir. Dördüncü, beşinci ve altıncı bölümlerde ise raylı sistemlerle uluslararası eşya taşımacılığında yasal çerçeve, sürecin ve ücretin belirlenmesi konuları incelenmiştir. Son

bölümde

ise

Türkiye’nin

raylı

sistemlerle

uluslararası

eşya

taşımacılığındaki yeri güncel veriler ışığında incelenmiş, yapılmakta olan projeler değerlendirilerek geleceğe ışık tutulmuştur. Anahtar Kelimeler: Raylı Sistemler, Uluslararası Taşımacılık, Türkiye

iii

(EKEN, Sercan, The International goods Transport with rail systems and example of Turkiye, Graduate Study Project, Isparta, 2012)

ABSTRACT The purpose of this study, the international transport of goods by rail within the framework o f Turkey to examine the size o f the international standards and to reveal a vision for the future. In the first chapter the concept o f international goods transport, international transport of goods in the second part types, the third part of international transport of goods by rail are given general information about the. The fourth, fifth and sixth sections of the international goods transport by rail, the legal framework and the wage determination process were investigated. In the last chapter of international goods transport where rail system in Turkiye are examined in the light of recent data, evaluation of ongoing projects are light on the future. Keywords: Rail Systems, International Transportation, Turkiye

iv

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ............................................................................................................................... i ÖZET.................................................................................................................................. ii ABSTRACT......................................................................................................................iii İÇİNDEKİLER................................................................................................................ iv KISALTMALAR DİZİNİ............................................................................................. xii TABLOLAR DİZİNİ.....................................................................................................xvi ŞEKİLLER DİZİNİ.......................................................................................................xvii GRAFİKLER DİZİNİ..................................................................................................xviii GİRİŞ.................................................................................................................................. 1 BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI EŞYA TAŞIM ACILIĞI KAVRAMI 1.1.Uluslararası Eşya Taşımacılığında Dikkate Alınması Gereken Unsurlar................2 1.2.Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmeleri ve İçeriği.................................................... 2 1.3.Freihght.Forwarderler (Lojistik Hizmet Sağlayıcı Firmalar)....................................5 1.4.Uluslararası Eşya Taşımacılığında Taşınan Yükler, Türleri ve Yükün Taşınması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Konular................................................................... 6 İKİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI EŞYA TAŞIM ACILIĞI TÜRLERİ 2.1.Karayolu Taşımacılığının Yapısı................................................................................8 2.1.2.Karayolu Taşımacılığının Dünyadaki Gelişimi.................................................. 8 2.1.3.Karayolu Taşımacılığının Ülkemizdeki Gelişimi............................................... 9 2.1.4.Karayolu

Eşya

Taşımacılığının

Diğer

Taşımacılık

Türlerine

Üstünlükleri 2.1.5.Karayoluyla Uluslararası

Göre 11

Eşya

Taşımacılığının

Göndericiye

Faydalar

Sağladığı 12

2.1.6.Karayoluyla Eşya Taşımacılığının Olumsuz Yönleri...................................... 12 2.1.7.Türkiye’nin Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığındaki Ana Güzergâhları

13

2.1.8.Karayoluyla Eşya Taşımacılığında Uluslararası Örgütler............................... 15

v

2.1.9.Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığında Yetki Belgesi.......................15 2.1.10.Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığında CMR Anlaşması................16 2.2.Havayolu Taşımacılığının Yapısı.............................................................................17 2.2.1.Ülkemizde Sivil Havacılık..................................................................................18 2.2.2.Uluslararası Havayolu Kargo Taşımacılığının Yasal Çerçevesi......................19 2.2.3.Havayolu.Kargo Taşımacılığında Uluslararası Örgütler..................................20 2.2.4.Havayolu Kargo Taşımacılığının Tarihi Gelişimi............................................ 20 2.2.5.Havayolu Kargo Taşımacılığının Üstün Yönleri.............................................. 21 2.2.6.Havayolu Kargo Taşımacılığının Eksik Yönleri............................................... 21 2.2.7.Kargoların Taşınmasında Havayolunun Tercih Edilmesindeki Nedenler...... 22 2.3.Dünya.Denizyolu Taşımacılığı.................................................................................22 2.3.1.Denizyolu Taşımacılığında Limanlarımız ve Deniz Ticaret Sektörü............. 23 2.3.2.Mevcut.Limanlar ve Sorunlar.............................................................................26 2.4.Kombine Taşımacılık.................................................................................................28 2.4.1.Kombine Taşımacılığının Temel Özellikleri.................................................... 28 2.4.2.Kombine Taşımacılığının Üstün Yönleri...........................................................29 2.4.3.Kombine Taşımacılığının Olumsuz Yönleri..................................................... 30 2.4.4.Kombine Taşımacılıkta Taşıma Modelleri........................................................30 2.4.5.Kombine Taşımacılığının Yasal Çerçevesi....................................................... 31 2.4.6.Uluslararası Kombine Taşımacılıkta Rol Oynayan Örgütler........................... 33 2.4.7.Kombine.Taşımacılık Konşimentosu................................................................. 34 2.4.7.1.Kombine Taşımacılık Konşimentosu ve Lojistik Firmaların Sorumluluğu

34

2.4.7.2.Lojistik.Firmaların Sorumluluk Sınırları.................................................... 35

vi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI 3.1.Genel Olarak Demiryolu Taşımacılığı..................................................................... 38 3.1.1.Demiryolu Taşımacılığının Diğer Taşıma Türlerine Göre Üstün Yönleri..... 38 3.1.2.Demiryolu Taşımacılığının Dezavantajlı Yönleri............................................ 39 3.1.3.Demiryolu Bağlantılı Transit Taşıma Kombinasyonları................................. 39 3.1.4.Ülkemizde Demiryolları ve Vagon Üretimi..................................................... 39 3.1.5.Lojistik.Sektörü ve Demiryolları....................................................................... 40 3.1.6.Demiryolu Terimleri ve Bilgileri....................................................................... 41 3.1.7.Vagon.Çeşitleri....................................................................................................41 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞINDA YASAL ÇERÇEVE VE TARAFLARIN SORUMLULUĞU 4.1.Demiryolu Eşya Taşımacılığının Yasal Çerçevesi...............................................45 4.1.1.Uluslararası Demiryolu Eşya Taşımacılığının Sınırları................................. 45 4.1.1.1.Taşıması Kabul Edilmeyen Eşyalar...........................................................46 4.1.1.2.Taşıması Koşullu Olarak Kabul Edilen Eşyalar.......................................46 4.1.2.Demiryolu.Eşya Taşımacılığında Uluslararası Örgütler............................... 47 4.2.1.1.Uluslararası Demiryolları Birliği...............................................................47 4.2.1.2.Avrupa.Demiryolları Birliği...................................................................... 47 4.1.3.Demiryolu ile Tehlikeli Eşyaların Taşınması Yönetmeliği........................... 48 4.2.Uluslararası Demiryolu Eşya Taşımacılığında Taraflar.......................................56 4.2.1.Gönderici........................................................................................................... 56 4.2.1.1.Gönderici Olarak Lojistik Firmaların Görev ve Sorumlulukları............ 56

vii

4.2.1.2.Gönderici Olarak Lojistik Firmanın Yetkileri............................................ 57 4.2.2.Taşıyıc ı

57

4.2.2.1.Taşıyıcı İşletmenin Görevleri...................................................................... 57 4.2.2.2.Taşıyıcı Yetkileri.......................................................................................... 57 4.2.3.Alıc......................................................................................................................... ı 4.2.3.1.Alıcı Olarak Lojistik Firmanın Sorumlulukları..........................................58 4.2.3.2.Alıcı Olarak Lojistik Firmanın Yetkileri.................................................... 58

BEŞİNCİ BÖLÜM RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞINDA SÜRECİN BELİRLENMESİ 5.1.Sipariş Almak ve Yükleme Yapmak...................................................................... 59 5.2.Vagon Tahsisi........................................................................................................... 60 5.2.1.Yabancı Demir Yollarına Ait Vagonların Tahsisi ve Yurt Dışı Edilmeleri...61 5.3.Vagonların Yüklenmesi........................................................................................... 61 5.3.1.Yükleme Ekipmanı Temin Edilmesi................................................................ 62 5.3.2..R evizörlük.......................................................................................................... 62 5.3.3.Yüklemeden Önce Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar................................. 62 5.4.Yurt.İçi Yük Taşımacılığı........................................................................................ 63 5.4.1.TCDD'ye Ait Vagonlarla Yapılan Taşımalar.................................................. 63 5.4.2.Sahibine Ait Vagonlarla Yapılan Taşımalar.................................................... 64 5.5.Özel Taşımalar.......................................................................................................... 64 5.5.1.Taşıma.Araçlarının Taşınması...........................................................................64 5.5.2.Cenaze Taşımaları.............................................................................................. 64 5.5.3.Özel.Trenle Taşıma............................................................................................ 64

58

viii

5.6.Blok ve Münferit Vagon Talebi............................................................................... 65 5.6.1.Blok Tren ile Yük Taşımacılığı..........................................................................65 5.6.1.1.Blok Trenin Sağladığı Faydalar..................................................................65 5.6.1.2.Blok Tren Oluşturulurken Dikkat Edilecek Hususlar................................65 5.6.1.3.Blok Tren Yük Rezervasyonu..................................................................... 65 5.6.1.3.1.Rezervasyonun T arafları........................................................................ 65 5.6.1.3.2.Rezervasyon.Talebinde Yer Alacak Hususlar......................................66 5.6.1.4.Fiyatlandırmada Göz Önüne Alınacak Unsurlar........................................ 66 5.6.1.5.Blok.Tren İçin Lojistik Firmanın Yük Rezervasyon Talebi Örneği........ 66 5.6.2.Münferit Vagon Talebi.......................................................................................66 5.6.2.1.Münferit Vagon Talebindeki Unsurlar....................................................... 67 5.6.3.Yük.ile İlgili Bilgiler.......................................................................................... 67 5.6.3.1.Yüklem e

67

5.7.Demiryolunda Konteyner Sevkiyatı........................................................................ 67 5.7.1. Konteyner Talebi............................................................................................... 67 5.7.2. Konteyner Teslimi............................................................................................. 67 5.7.3. Konteyner Dolum İşlemi...................................................................................67 5.7.4. Konteyner Tren Taşımacılında Kullanılan Belgeler.......................................68 5.7.4.1..Remiz Bülteni............................................................................................. 68 5.7.4.2. CIM Belgesi................................................................................................ 68 5.7.5. Konteyner Tren Taşımacılığında Fiyatlandırma...............................................68 5.8..Vagon Siparişi..........................................................................................................68 5.8.1. Zamanında Yüklenip Boşaltılmayan Vagonlar...............................................68 5.8.2. Kredili ve Avanslı Eşya Taşımaları..................................................................68

ix

5.8.3. Eşyanın Kaybolması, Eksilmesi, Hasar Görmesi vb. Durumlarda Yapılan İşlemler 69 5.9. Fiyatlandırma, Mühürleme ve Etiketlendirme...................................................... 69 5.9.1. Fiyatlandırma......................................................................................................69 5.9.2. Vagonların Mühürlenmesi.................................................................................69 5.9.2.1. Vagonların Mühürlenmesi ile İlgili İşlemler.............................................70 5.9.2.2. Mühürlerin Saklanması, Kullanılması........................................................70 5.9.2.3. Plastik Mühür İhtiyacının Karşılanması.................................................... 70 5.9.2.4. Mühürlerin Sökülmesi.................................................................................71 5.9.2.5. Mühürlerin Taşıma Belgesine Kaydı........................................................ 71 5.9.2.6. Mühürlerin Ara İstasyonlarda Kontrolü.................................................... 71 5.9.2.7. Kalkış, Varış İstasyonlarında Mühürlü Vagonların Teslim Alınması.....72 5.9.2.8. Kullanılmış Mühürler..................................................................................72 5.9.3. Vagonların Etiketlenmesi..................................................................................73 5.9.4. Vagonlara Muşamba (Branda) Örtülmesi........................................................73 ALTINCI BÖLÜM RAYLI SİSTEMLERLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞINDA ÜCRETİN BELİRLENMESİ 6.1.Yurtiçi Taşıma Ücretini Hesaplama........................................................................ 74 6.1.1.Eşyanın Cinsi.......................................................................................................74 6.1.2.İstasyon Mesafeleri............................................................................................. 74 6.1.3.Ücret.Tabloları.....................................................................................................75 6.1.4.Taşıma Belgesi.................................................................................................... 77 6.1.4.1.Taşıma Belgelerinin Düzenlenmesi.............................................................77 6.1.4.2.Taşıma Belgelerinin Nüshaları.................................................................... 77

x

6.1.4.3.Taşıma Belgelerinin Üzerindeki Bilgiler................................................... 77 6.1.5.Fatura.................................................................................................................. 78 6.2.Uluslararası Taşıma Ücretini Hesaplama................................................................ 78 6.2.1.Uluslararası Taşımalar........................................................................................ 80 6.2.1.1.Avrupa Ülkeleri İle Demiryolu Taşımacılığı.............................................. 80 6.2.1.2.Blok.Konteyner Tren İşletmeciliği..............................................................81 6.2.1.3.Ortadoğu Demiryolu Taşımaları..................................................................81 6.2.1.4.BDT.Ülkeleri Taşımaları..............................................................................81 6.2.1.5.İran.üzerinden Yapılan Taşımalar...............................................................81 6.2.1.6.Bulgaristan Üzerinden Yapılan Taşımalar.................................................82 6.2.1.7.Romanya.Üzerinden Yapılan Taşımalar.................................................... 82 6.2.1.8.Orta Asya'ya Blok Konteyner Taşımacılığı.................................................82 6.2.1.9.Demiryolu Bağlantılı Transit Taşıma Kombinasyonları........................... 82 6.2.1.10.Soğuk Havalı Vagonlar İle Yapılacak Uluslararası Taşımalar............... 82 6.2.1.11.Uluslararası Eşya Taşımalarında Yapılan İşlemler................................. 83 6.2.2.Eşyanın.Cinsi ve Sınıflandırılması.................................................................... 86 6.3.Demiryolu.Taşıma Sözleşmesi.................................................................................87 6.3.1.Taşıma Sözleşmesinin Tanımı........................................................................... 87 6.3.2.Taşıma Belgesi Çeşitleri..................................................................................... 87 6.3.2.1.Hamiline Yazılı Taşıma Belgesi..................................................................87 6.3.2.2.İsme.Yazılı Taşıma Belgesi......................................................................... 88 6.3.3.Taşıma Sözleşmesinin Geçerlilik Süresi...........................................................88 6.3.4.Taşıma Belgesinin (CIM) Kapsamı..................................................................88 6.3.5.Taşıma Sözleşmesinde Değişiklik..................................................................... 89

xi

6.3.5.1.Lojistik Firma Tarafından Yapılan Değişiklik..........................................89 6.3.5.2.Alıcı.Ülkesindeki Lojistik Firma Tarafından Yapılan Değişiklik........... 89 6.3.6.Demiryolu Taşıma Belgesinin Düzenlenmesi.................................................90 6.3.6.1.CIM Taşıma Belg...