Teatr japoński Dr Wolska-Lenarczyk PDF

Preview

Summary

Teatr japoński  NŌ​| ​KYŌGEN​| ​KABUKI​| ​BUNRAKU​| ​ Nowe formy TEATR NŌ ➤ Teatr ​nō ➢ Teatr sformalizowany, pełen patosu, hermetyczny, brak miejsca na improwizację. ➢ Oparty głównie nie na grze aktorskiej, ale na symbiozie muzyki z widowiskiem wizualnym. ➢ Maska – istota teatru ​nō​. Bardzo b...

Description

Teatr japoński NŌ|  KYŌGEN|  KABUKI|  BUNRAKU|  Nowe formy

TEATR NŌ ➤ Teatr  nō ➢ Teatr sformalizowany, pełen patosu, hermetyczny, brak miejsca na improwizację. ➢ Oparty głównie nie na grze aktorskiej, ale na symbiozie muzyki z widowiskiem wizualnym. ➢ Maska – istota teatru  nō . Bardzo bogate kostiumy (odwołujące się głównie do epoki Heian). Ważnym elementem peruka. ➢ Specyficzna scena o określonych wymiarach. Ograniczona, ascetyczna scenografia, minimalne rekwizyty. Elementem stałym malowidło sosny. ➢ Niewielu aktorów, zawsze występuje aktor główny. Relacja aktora głównego i pobocznego. ➢ Specyficzny posuwisty krok (stopa nie może oderwać się od podłogi). ➢ Bardzo statyczny ruch albo bardzo energetyczny, pozornie chaotyczny taniec (antyteza). ➢ Chór i orkiestra. Instrumenty: głównie flet, bębenek. ➢ Język archaiczny, hermetyczny. Melodeklamacja. ➢ Treścią głównie opowieści o dawnych bohaterach, zjawach. Połączenie tego, co ziemskie, widzialne, materialne z tym, co pochodzi z innego świata, niewidzialnym, duchowym, Obcym. ➢ Struktura – połączenie poezji ( waka ) i prozy oraz muzyki i choreografii. Teksty sztuk  nō–  yōkyoku . ➢ Kanon  nōliczy 230 sztuk. ➤ Historia teatru  nō ➢ Nō(能) – umiejętność, zdolność, sprawność. ➢ Źródła  nō ● Wpływy z Indii, Korei i z Chin. ● Kagura (神楽, radość bogów), rytualne tańce shintoistyczne służące zabawianiu bogów (legenda o Amaterasu w jaskini, taniec bogini Amenouzume), przyjęły się w VI w. Związane z  matsuri . Np. taniec o sprowadzenie pokoju, o wyznaczenie powrotnej drogi do niebios. Już wtedy zaczęto używać masek. Dwa rodzaje: wiejskie i dworskie. ● Gigaku (伎楽, umiejętność muzyki, świetna muzyka), wykonywana podczas obrzędów nabożeństw buddyjskich. Rodzaj widowiska. Obecne maski. Rola muzyki – flety, bębny, gongi. Przywędrowała z Chin w VII w. ● Bugaku (舞楽, taneczna muzyka) – tańce z towarzyszeniem muzyki dworskiej gagaku , IX w., ostateczny kształt w XII w. Do tańców tych odwołuje się „Genji Monogatari”. Pokazywane też w świątyniach buddyjskich. Duży wpływ na obecny teatr  nō .

➢

➢

➢

➢

➢ ➢ ➢

➢

● Sangaku (散楽, rozmaite sztuki), oprócz muzyki i tańca elementy rozrywkowe. VIII w., z Chin. W ramach  sangaku rozwijały się  dengaku no nō i  sarugaku no nō. ● Okina-mai (翁舞, taniec okiny – starca), bardzo stara forma, sięgająca okresu kofun. Taniec będący aktem poddaństwa przegranego klanu ( uji ), wykonywany przez najstarszą osobę z rodu. Wykonywany w masce. ● Początkowo widowiska odbywały się na terenie świątyń buddyjskich lub chramów shintoistycznych. Potem również na terenach przypałacowych powstawały specjalne sceny. Początkowo widowiska pod gołym niebem. Potem dach tylko nad sceną. Zanim w XIV/XV w. teatr zaczął funkcjonować na bardziej sformalizowanych zasadach, wędrowni aktorzy podpisywali umowy ze świątyniami, gdzie świadczyli swoje usługi. Artystów otaczała patronatem również arystokracja. Właściwa historia  nō zaczyna się na przełomie XIV/XV w. (Zeami), pod dwoma nazwami:  dengaku no nō (田楽の能, umiejętność polnej muzyki),  sarugaku no nō (猿楽の能, umiejętność małpiej muzyki). Legenda o początku  sarugaku no nō – maska, która spadła z nieba. Wiążę się ze szkołą Yūzaki-za, pref. Nara. Maska nie przetrwała, upamiętnia ją kamień zwany menzuka (mogiła maski). W XIV w. zaczęły powstawać zespoły teatralne ● Emmai-za (późniejsza nazwa:  Komparu-za ). ● Sakato-za (późniejsza nazwa:  Kongo-za ). ● Yūzaki-za (późniejsza nazwa:Kanze-za ; tę grupę reprezentował Zeami). ● Tobi-za (późniejsza nazwa:  Hōshō-za ). ● W XVII w. powstała grupa  Kita-za . Zespoły te należały do grupy  Yamato-sarugaku (Nara). Za protoplastę teatru  nō uznawany jest Kan’ami Mototsugu – ojciec Zeamiego Motokiyo. Ród Hata. Kan’ami Mototsugu (1333-84) ● Ojciec Kan’amiego był samurajem. Matka pochodziła z rodu wrogiemu Ashikagom – przyczyna późniejszego upadku rodu Zeamiego. ● Kan’ami został adoptowany przez rodzinę zajmującą się  sarugaku no nō ( yamato sarugaku ). Założył zespół Y ū zaki-za (od nazwy miejscowości). ● Kan’ami określił strukturę dramatu, opracowywał muzykę i układy taneczne. Kusemai – taniec o nieregularnym rytmie, pozornie chaotyczny, ale w ustalonych ramach, nie improwizacja. ● Za najważniejszy element uznał  monomane (umiejętność naśladowania). Koncepcja  y ūgen (tajemna głębia) – klimat niezgłębionej tajemnicy; pojawiła się w literaturze w X w. Koncepcja  hana (kwiat) – różne techniki gry aktorskiej. Zeami Motokiyo (1363?-1444?) ● Zeami (imię to przyjął w 1402) urodził się w Nagaoka, pref. Niigata. Ojciec matki był mnichem i panem feudalnym; wpływ zen w  nō . ● Grywał w piłkę kemari. ● 1374 – występ Zeamiego przed 16-letnim shōgunem Ashikagą Yoshimitsu w Imagumano-jinja w Kioto. Yoshimitsu objął patronatem Yūzaki-za. ● Po śmierci ojca Zeami na czele szkoły Yūzaki (zespół przyjął nazwę Kanze).

● Był aktorem, obsadzał się w roli głównej ( shite), pisał sztuki, choreografię, muzykę. ● Nijō Yoshimoto – mentor Zeamiego, arystokrata, erudyta. Od niego Zeami uczył się o literaturze klasycznej, poezji. Zeami nawiązywał w swoich dramatach np. do „Genji monogatari”, „Heike monogatari”. ● Zeami napisał kilka traktatów – przekaz wiedzy teoretycznej. W 1400 skończył najważniejszy traktat – „Fūshikaden” (Traktat o przekazywaniu kwiatu, kształtu i stylu). ● Shōgun Yoshimochi preferował styl Zoamiego (rywala Zeamiego). Kolejny shōgun, Yoshinori, wspierał Motoshige (siostrzeńca Zeamiego), zwanego On’ami. Zeami nie chciał przekazać swojej wiedzy On’amiemu, opuścił Kioto, przeniósł się do Ochi. Ród Zeamiego popadł w niełaskę. Prawo do nazwy Kanze-za otrzymał On’ami. Zespół Zeamiego nazywany Ochi-kanze. ● 1434 – Zeami zesłany na wyspę Sado, gdzie zmarł. W XVI w. wymarł jego ród. Szkoła Kanze, która przetrwała do dziś – ród On’amiego. ➢ Shikigaku (式楽) – sztuka ceremonialna, związana z ceremoniałem dworskim. Oparta na konkretnych koncepcjach. ➢ Patronat bakufu ● Shōgunowie otaczali patronatem konkretne rody. ● Rody zaczęły świetnie prosperować. ● Rolę głowy rodu pełnił główny aktor,  iemoto. ● Przywilej jednorazowego benefisu – tygodniami wystawiano wielkie widowisko, z którego cały dochód był nieopodatkowany. ● Widowisko subskrypcyjne – z kieszeni prywatnych pieniądze szły na cele publiczne – zasilenie jednorazowe skarbca aktorskiego. W 1848 zebrano 300 kg złota (ród Hōshō). ➢ Mecenasem i aktorem  nō był też Toyotomi Hideyoshi. ➢ Sponsorowanie przerwane w okresie Meiji. Kryzys teatru  nō . ➢ 1871 – Japończycy wysłali misję do USA (misja księcia Iwakury), Iwakura doszedł do wniosku, że nie należy tępić tradycji. Zaczął nawoływać, żeby ponownie otoczyć opieką finansową rody aktorskie. ➢ 1870 – na terenie rezydencji cesarskiej w Aoyamie udostępniono aktorom miejsce do występowania. ➢ 1881 – w Tokio pierwszy publiczny teatr  nō (dach też nad publicznością), teatr niekojarzony tylko z jednym rodem aktorskim. Scena udostępniona dla wszystkich. ➢ Po wojnie w teatrze  nō dopatrywano się źródeł nacjonalizmu. ➢ W latach 50. zaczęto prowadzić badania nad teatrem. ➢ 1956 – teatr  nō wyjeżdża do Wenecji, przyjęty entuzjastycznie. ➢ 1980 – teatr  nō po raz pierwszy pojawia się w Polsce. ➤ Teatr  nō – podział ➢ Tempo:  jo-ha-ky ū (wolne-szybsze-najszybsze). Całość widowiska powinna być złożona z 5 sztuk o różnym tempie. Między przedstawieniami farsa  kyō gen . Sztuki trwały cały dzień (8 godzin). ➢ Podział  sztuk ze względu na treść ● Mugen-nō – nō  zjawa, marzenie senne.  70% sztuk. Większość sztuk Zeamiego to  mugen-nō .

➤

➤

➤ ➤

➤

● Genzai-nō– n ō r zeczywiste. ➢ Podział sztuk ze względu na bohaterów głównych jo . Np. „Takasago”. ● Kami-mono– rzecz o bogach. Zaliczane do  ● Shura-nō – sztuki o wojownikach. Zaliczane do  jo . Częste nawiązania do „Heike monogatari”. Bohaterami często duchy wojowników. Np. „Yashima”. ● Onna-nō ( katsura-mono – rzecz o perukach) – sztuki o kobietach. Zaliczane Często nawiązanie do „Genji monogatori”, koncepcja yūgen.  Np. do  ha.  „Hagoromo” (Szata z piór – historia niebianki, która gubi swoją magiczną szatę, znajduje ją rybak, niebianka przekonuje go, by zwrócił szatę). ● Monogurui-mono– sztuki o obłąkanych. Zaliczane do  ha . Np. „Ataka”. ● Kichiku-mono – o demonach i istotach nadprzyrodzonych. Zaliczane do  ky ū . Np. „D ō j ō ji”. ➢ Bohaterowie:  shite (od する, działający, główny, nosi maskę),  waki (przyboczny, drugoplanowy, nie nosi maski, komentuje).  Shite-zure (pomocnik aktora  shite ) i waki ). waki-zure(pomocnik aktora  ➢ Podział ze względu na strukturę ● Jednoczęściowe ( tan-shiki). W sztukach tych występuje więcej postaci. Wyeksponowana metamorfoza głównego bohatera pod wpływem przeżyć wewnętrznych. Np. „Sekidera Komachi” (o poetce Ono-no Komachi). nō. Pierwsza część:  maeba . ● Dwuczęściowe ( fuku-shiki). Większość sztuk  Druga część:  atoba . Pomiędzy czas na przebranie aktora ( nakairi ). Np. „Hagoromo”. Strój aktora ➢ Kostium nie służy ukazaniu indywidualnych cech. Ma ukazać wiek, płeć, status społeczny, zawód postaci. W XIV/XV w. aktorzy występowali we własnych ubraniach, potem w kimonach odświętnych. ➢ Skarpety  tabi . Aktor przemieszcza się krokiem  suriashi (krok posuwisty). ➢ Peruka ( katsura ). Tylko  shite pojawia się w peruce. Kolor zależy od odgrywanej postaci (np. czarny – młoda postać, czerwony – demon). ➢ Maska – zależna od roli. Ustawianie maski pod odpowiednim kątem umożliwia wyrażanie emocji. ➢ Ograniczone rekwizyty, np. wachlarz, pomagający w wyrażeniu emocji. Muzyka jiutaiza ). Opisywanie akcji, krajobrazu. ➢ Chór ( jiutai ) – po prawej stronie sceny ( ➢ Orkiestra ( hayashi ) – flet ( nōkan), bębenki i bębny. Stwarzanie określonego nastroju. Pozycje, formy –  kata . Pozycja  kamae – przyjmowana przez aktora w celu zachowania równowagi, przypomina postawę przyjmowaną przez samurajów. Scena ➢ Nawiązuje do sceny widowisk  kagura . ➢ W XIV/XV w. występowano pod gołym niebem. ➢ Najlepiej zachowana pochodzi z 2. poł. XVI w., w Itsukushima-jinja. ➢ Scena z cyprysu  hinoki , wypolerowanego, by aktor nie wbił sobie drzagi. ➢ Ok. 1 m ponad poziomem widowni. ➢ Pod sceną gliniane dzbanki dla dobrej akustyki. Części sceny

➢ Honbutai (scena główna). Miejsce, gdzie rozgrywa się akcja. Kwadrat o boku ok. 5 m. Kolumny  hashira. ➢ Atoza (scena tylna). Między sceną główną a malunkiem sosny (symbol długowieczności) w głębi. shite zakłada maskę. ➢ Kagami no ma (sala lustrzana). Miejsce, gdzie  ➢ Hashigakari (mostek). Łączy salę lustrzaną ze sceną główną. Wzdłuż mostku trzy młode sosny. kagami no ma od  hashigakari. ➢ Agemaku (kurtyna). Oddziela  ➢ Wakiza. Miejsce, gdzie siedzi chór. ➢ Shirazu (żwirek) – oddziela sacrum (scenę) od profanum. ➤ Maska ( men,  o-men ,  omote ) ➢ Może ją nosić tylko  shite lub  shite-zure . ➢ Maski są przekazywane z pokolenia na pokolenie. ➢ Proces powstawania maski ● Współcześnie rzemieślnicy tworzą maski albo kopiując istniejącą maskę ( men-utsushi ), albo wg własnego pomysłu. ● Wykonana głównie z drzewa cyprysu  hinoki. Wcześniej z drewna sosny lub paulowni. Drewno poddane procesowi suszenia od 2 do 6 lat (kiedyś ponad 10 lat). ● Do klocka przykłada się szablon ( kata) i odrysowuje. Rzeźbienie zaczyna się od rewersu. ● Następnie następuje malowanie wyrzeźbionej maski. Nie można malować maski zimą ani latem (ze względu na konsystencję farby). Skład farby: żelatyna, woda i sproszkowane muszle ostryg bądź kreda. Malowanie czarnych elementów: tusz do kaligrafii. ● Maska powinna być jak najlżejsza (maska kobieca: 10-15 dag). ● Kiedyś maski powstawały anonimowo, nie były podpisywane. Wykonawcami często byli mnisi buddyjscy. ● Czas wykonania: od miesiąca do roku. ➢ 250 rodzajów (płeć, wiek, rola…). ➢ Maska nie jest dopasowana do twarzy (zwykle krótsza). Ok. 20 cm wysokości, 14 cm szerokości. ➢ Zakładając maskę aktor w trzech miejscach umieszcza watę. ➢ Maska a wyrażanie emocji ● Lewa i prawa strona maski delikatnie się różnią (prawa: smutek, lewa: radość). ● Maska skierowana w górę wyraża radość, w dół – smutek. ● Przesłonięcie maski ręką wyraża smutek. ● Aktor zakłada maskę w sali lustrzanej ( Kagami no ma ). Najpierw aktor kłania się masce. W zakładaniu pomaga asystent ( koken ). ➢ Maska-symbol:  zō-onna . Autorem jest Zōami Hisatsugu. XIV/XV w. ➢ Kostiumy i maski wzorowane na epoce Heian (czernione zęby, wysokie brwi). shite nie nosi maski. ➢ Hita-men – przedstawienia, gdy  ➤ Traktaty Zeamiego ➢ Kategoria  yūgen – piękno tajemne, piękno symbolu, emanujące od zjawisk nadprzyrodzonych, sugestywne, niedookreślone. Łagodność, miękkość, harmonia, wyciszenie. W obrębie kultury dworskiej. W opozycji do pospolitości.

➢ 1400 – „Fūshikaden” (Traktat o przekazywaniu kwiatu, kształtu i stylu) – jak posiąść prawdziwy kwiat. Osiągniecie sztucznego kwiatu – wykorzystanie urody, młodości. 34-35 lat – szczyt umiejętności. ➢ Opisane kolejne etapy rozwoju umiejętności aktora (od wieku 7 lat, kiedy zaczynał grać).

KYŌGEN ➤ Kyōgen(狂言, „szalone słowa”) – farsa. ➤ Hon kyōgen – osobne przedstawienie. ➤ Ai kyōgen – streszczenie sztuki  nō , wstawiane między części jednego spektaklu, lub jako prolog. ➤ Historia ➢ Narodziny  kyōgen – XIV w. ➢ XIV-XVI w. – farsa kyōgen przybiera obecną formę. ➢ Źródło:  sarugaku-no nō . ➢ W k yōgen często występowali wojownicy. ➢ Początkowo sztuki nie były spisywane, ale przekazywane ustnie. Po raz pierwszy opublikowane w „Tenshō kyōgenbon” (1578, księga fars z okresu Tenshō). ➢ Najważniejsze rody: Ōkura i Izumi. Style: Ōkura-ryū, Izumi-ryū. ➢ 1957 – teatr  kyōgen po raz pierwszy na Zachodzie (Paryż). ➤ Długość: pół godziny. ➤ Prosta, schematyczna treść sztuk. ➤ Humor. Trzy rodzaj śmiechu: uroczysty, sarkastyczny, dobroduszny. ➤ Początkowo mało sformalizowany, improwizacja. Później pojawiły się  kata (formy), kamae (postawa podstawowa). suriashi(krok posuwisty),  ➤ Aktorzy: mężczyźni. Podział aktorów: główny –  shite i poboczny –  ado (główny drugoplanowy:  omo-ado , drugi drugoplanowy:  ji-ado ; w szkole Izumi brak rozróżnienia:  ko-ado ). ➤ Brak reżysera (podobnie jak w  nō ). Rolę te pełni  shite. ➤ Treść przekazywana za pomocą słów. Dialog. ➤ Częste wykorzystywanie onomatopei. ➤ Brak chóru i orkiestry. Pieśni. ➤ Kostium ➢ Stroje nawiązujące do mody średniowiecznej. ➢ Przynależność społeczna postaci. ➢ Sługa: jasne kimono w kratę lub w paski z krótkimi rękawami. ➢ Daimyō – wysoka czarna czapka. Długie spodnie w postaci trenu. ➢ Rola kobieca – biała czapeczka z długimi paskami materiału po bokach. Kimono w kolorowe kwiaty. ➢ Skarpety  tabi w kolorze żółtym (w  nō białe). ➢ Maska jako rekwizyt – nie jest konieczna. Mniejsza rola niż w  nō . ➤ Wachlarz – symboliczna rola (oznacza wiele przedmiotów). ➤ Scena często adaptowana do sztuki. Np. filar odgrywa drzewo, 4 filary często symbolizują świątynię. ➤ Monomane– naśladownictwo. Często np. zwierzęta.

➤ Bambusowa laseczka z włosiem symbolizuje konia lub krowę. ➤ Często sługa (zwykle o imieniu Tarōkaja) i pan. Częste zakończenie: pan goni sługę. Np. sztuka „Busu” (Słodka trucizna) – słudzy mają pilnować naczynia, w którym ma być trucizna (tak naprawdę drogi cukier). ➤ Postaci bogów – dobroduszne, sympatyczne. ➤ Jeśli nawiązanie do klasyki – humorystyczne (np. Ariwara no Narihira podkradający mochi).

KABUKI ➤ Historia ➢ Jeden z trzech tradycyjnych teatrów (obok  nō i  bunraku). ➢ Teatr mieszczański. Rozrywka. ➢ Kabuki (歌舞伎) – „odchylenie od normy”, coś awangardowego, dziwnego. Początkowo nazwa nieco pejoratywna. ➢ Prekursorka:  Okuni (1571?-1613). Pełniła funkcje kapłanki miko w Izumo (drugi najważniejszy chram shintoistyczny). Okuni zbierała datki dla chramu Izumo. Tańczyła, często w męskim stroju, w wyschniętych korytach rzek. 1603 – taniec w wyschniętym korycie rzeki Kamo w Kioto – początek  kabuki . Scenki z życia, niewyszukana treść. ➢ Okuni dała przykład innym kobietom. Funkcjonował buddyjski zakaz występów kobiet na scenie. Kobiety tworzyły grupy zw.  onna kabuki (kobiece dziwactwo), przemieszczały się z miejsca na miejsce, prezentując swoje umiejętności. Często połączone z prostytucją. ➢ 1629 – shogunat zakazał kobietom jakichkolwiek występów (względy moralne). ➢ Wakashū-kabuki – młodzi chłopcy (11-15 lat) odgrywali role kobiece. ➢ 1652 – shogunat zakazał występów młodym chłopcom. ➢ 1654 – pozwolenie na odgrywanie ról kobiecych przez dojrzałych mężczyzn – yarō-kabuki . ➢ XVIII w. – skrystalizowanie się  kabuki , np. ustalenie sceny (wcześniej scena  nō ). ➢ Dramatopisarze, tworzący sztuki  kabuki ● Najważniejszy: Chikamatsu Monzaemon (1653-1724) – nazywany japońskim Szekspirem. Pisał też dla  bunraku . Częsty motyw – podwójne samobójstwo kochanków. ● Takeda Izumo (?-1747). ● Namiki Sōsuke (1695-1751). ➢ Aktorzy cieszyli się dużą popularnością, np. Ichikawa Danjūrō I. ➢ Aktorzy często przedstawiani na drzeworytach, zwłaszcza Tōshūsaia Sharaku. ➢ Pod koniec XVIII w. –  kabuki jedną z ulubionych rozrywek nie tylko mieszczan, ale też samurajów. ➢ 2. poł. XVIII w. – kryzys  kabuki . Dramatopisarze zaczęli pisać na zamówienie bunraku. Ujednolicenie repertuaru – bardzo podobny. ➢ Największy rozkwit – pocz. XIX w. do 1829. Tsuruya Nanboku (1755-1829) – opowieści o duchach i zjawach. Ród Bandō. ➢ 1829-68 – problemy z kryzysem ekonomicznym, spadek gustu publiczności.

➤ ➤

➤

➤

➢ 1868 – restauracja Meiji. Chciano zmodernizować  kabuki . Teatr miał być bardziej przystępny dla Zachodu. Większa przyzwoitość (konfucjańska i chrześcijańska), koncepcja  kanzen chōaku (chwalenie dobra, ganienie zła), angażowanie kobiet, zagranicznych aktorów, udogodnienia techniczne (np. oświetlenie elektryczne), europejskie krzesła dla publiczności (wcześniej maty). ➢ Dwie nowe szkoły:  shinpa i  shingeki . ➢ 1912 – firma Shōchiku zajęła się produkcją, zarządzaniem teatrem. ➢ Po II wojnie światowej alianci doszukiwali się w teatrze treści niewskazanych dla demokratyzacji, westernizacji. Ale szybko władze odnalazły w  kabuki tradycję nierozerwalną z kulturą Japonii. ➢ 1966 – Teatr Narodowy w Tokio. Zapożyczenie z  bunraku kantora, przygrywającego na instrumencie. Dwa rodzaje gry na shamisenie. Podkreślanie dramatyzmu sceny. Budynek ➢ Pierwszy budynek  kabuki : Minami-za – Zespół Południowy, Kioto. W Tokio: Kabuki-za. ➢ W Kotohira najstarszy teatr  kabuki , z poł. XIX w., nadal używany. ➢ W okresie Edo budynek nazywany  kabuki koya – „buda do kabuki”. ➢ Początkowo wejście przez  nezumi kido – „przejście dla myszy”, wys. 1 m., nikt nie mógł się przemknąć, samuraj miał zostawić miecz przed wejściem. Scena ➢ Hon-butai – scena główna, może mieć do 30 m szerokości, 20 m głębokości. Nad sceną rusztowanie, z którego spuszczany np. śnieg. ➢ Mawari-butai – scena obrotowa. Wynalazca: dramatopisarz Namiki Shōzō I, po raz pierwszy w 1758 w teatrze lalkowym. W Polsce scena obrotowa po raz pierwszy w 1913. ➢ Seri – zapadnie, większa (przez nią wyłania się scenografia) i mniejsza (przez nią wyłania się aktor). Po raz pierwszy w 1727. ➢ Hanamichi (droga kwiatów) – pomost. Nad nim szyna (zawieszony na szelkach aktor „leci” nad pomostem). hanamichi , z której wyłania się aktor (jak ➢ Suppon (żółw pancerny) – zapadnia na  żółw wysuwający głowę ze skorupy). Znajduje się w punkcie  shichi-san . mie . ➢ Punkt  shichi-san na  hanamichi – w tym miejscu aktor zastyga w pozycji  Wtedy też wykrzykiwane jest  kakegoe (“zawieszony głos”, wykrzykiwany przydomek lub numer, np. “Jūnidaime!” albo “Machimashita-yo!”, rodzaj okrzyków zamiast oklasków; w XVIII w pojawiły się spontaniczne oklaski w trakcie, w XIX w. oklaski na koniec). ➢ Toya (gniazdo dla ptaka) – małe pomieszczenie, z którego wychodzą aktorzy. ➢ Geza – podwyższenie dla orkiestry. Bębny, flety, shamisen. ➢ Chobo-yuka – miejsce kantora. ➢ Hikimaku – kurtyna główna, oddzielająca scenę od widowni. Materiał trzy pionowe pasy. Odsłaniana na jedną stronę. Ciągnięta specjalnym prętem, trzymanym przez biegnącego człowieka, przy akompaniamencie drewnianych klocków  hyōshigi. Kurtyna po raz pierwszy w Osace w 1664. ➢ Wspaniała scenografia, odgrywa ważną rolę. Np. miasto, głębina morska. W 1600 poja...