Thema 4. Persoonlijk leiderschap PDF

Preview

Summary

Download Thema 4. Persoonlijk leiderschap PDF

Description

Bijeenkomst 4. Persoonlijk Leiderschap Leerdoelen: Aan het eind van dit thema kunnen de studenten: - Beschrijven wat voor soort leraar zij willen worden - hun eigen persoonlijk beschrijven aan de hand van het DISC model 4.1 Inleiding Uit thema 1 is duidelijk geworden dat voor het veranderen van een negatief ook wel laag zelfbeeld, het belangrijk is om je bewust te zijn van jezelf, je gevoelens, je gedachten, je handelen als gevolg hiervan. Ook moet je bewust zijn van hoe jij naar je zelf kijkt. Zelfbewustzijn is de sleutel tot zelf kennis. Je wordt je bewust van niet alleen de genoemde zaken, maar ook van het waarom ervan en je diepere waarden en principes. Voor goed en effectief leraarschap is het derhalve belangrijk dat je je zelfbewustzijn gebruikt en vooral in geval je een laag zelfbeeld hebt, ervoor kiest om dit blijvend te verbeteren/veranderen naar een postieve. Het gaat in deze om een verandering van je eigen persoon en de eigen persoon speelt een belangrijke rol in het leraarschap. Verandering is niet slecht, het is iets natuurlijks en je hebt er dagelijks, ook in je eigen huis mee te maken. Het kopen van bijvoorbeeld een nieuwe hippe mobiel vraagt van jou dat je je aanpast aan een nieuw toetsel van mischien een ander merk. Het werkt anders dan de ene die je had. Ook nieuwe kapsels en kleding die je eerst niet had en nu wel hebt, is verandering. Dus verandering is niet een erg onbekend “beestje”, het is een die we eigelijk al in huis hebben… In elke verandering van jezelf en in je beroep blijft zelfbewustzijn belangrijk. Ook worden proactiviteit, persoonlijk leiderschap en – management belangrijk voor het welslagen van veranderingen. Het is te begrijpen dat verandering, ja vooral van jezelf, je mischien kippenvel geeft en gedachten en gevoelens geven van “het is toch allemaal niet nodig”….en toch is het nodig om als persoon effectief te functioneren, want de ervaring leert jaar in en jaar uit, dat we onze persoon meenemen in alles wat we doen. Leraren zijn de spil waar het onderwijs om draait. Jezelf leiden is de stap om dan ook de klassen met de tientallen leerlingen aan wie je onderwijs zal geven, te leiden. Je bent een leider en manager in het dagelijks leven….eerst van jezelf en dan van je leerlingen in de klas. “A teacher takes a hand, opens a mind, touches a heart and shapes the future”. Deze quote met betrekking tot leraarschap geeft duidelijk aan dat leiderschap belangrijk is. Maar je moet het ook vooral kunnen doen bij jezelf, anders is het niet overtuigend naar je leerlingen toe. Echtheid is een grondhouding van de leraar en het betekent dat je jezelf moet kunnen zijn. Je doet je niet voor als iemand die je niet bent. Je moet jezelf kunnen laten zien voor de persoon die je bent, alleen dan wordt het mogelijk om je leerlingen te leiden en te beinvloeden. Bijzonder belangrijke redenen om dus je zelfbeeld te versterken in positieve zin…een verandering dus!!!

4.2 Pro-activiteit Een woord dat tegenwoordig vrij bekend en veel gebruikt is. Is de betekenis hiervan wel duidelijk voor ieder? Laten we dieper naar kijken. Vaak hoor je dat het inhoudt dat je initiatieven moet ondernemen en niet stil moet zitten. Erg relatief, omdat we nooit echt stil zitten. Wat houdt het dan nu in? Het betekent in elk geval veel meer dan alleen initiatief nemen om iets te doen… Het betekent dat wij als persoon verantwoordelijk zijn voor ons eigen leven en alles wat erin gebeurt. We nemen initiatief en verantwoordelijkheid om dingen te laten gebeuren, hetzij in ons leven, hetzij in ons beroep als leraar. In deze context lijkt het voor meer duidelijkheid, handiger om het woord verantwoordelijkheid te vervangen met het engels woord responsibility. Splitsen we het woord, dan krijgen we twee woorden uit, nl: response and ability. Dit betekent de mogelijkheid om onze response op omstandigheden en situaties zelf te kiezen. In het eerste thema is ook besproken dat je de vrijheid hebt om je response op gevoelens van onzekerheid, minderwaardigheid te kiezen en dat je dus niet verplicht bent om weg te rennen of om jezelf te zeggen dat je niet deugd. Wegrennen en jezelf weer zeggen dat je toch niet deugd als leraar omdat je op een moment de klas niet stil hebt kunnen krijgen en dan ook nog dat de leerlingen hormale tieners zijn, is reactief en niet pro-actief. Je hebt de vrijheid om je reactie op situaties te kiezen. Je doet het op basis van je zelfbewustzijn (van bijvoorbeeld je waarden en principes) en niet op basis van je gevoelens van bijvoorbeeld angst en onzekerheid. Pro-actieve mensen zijn mensen die gedreven worden op basis van sterke waarden en principes, waarover ze goed nagedacht hebben en deze ook geinternaliseerd hebben. Zo zullen reactieve mensen hun stemming en hoe productief ze zijn bijvoorbeeld laten beinvloeden door het weer. Wanneer het regent, willen ze niet uit huis en willen ze slapen. Dit beinvloedt je productiviteit. Heb je bijvoorbeeld je voor te bereiden voor de les van morgen en heb je correctiewerk, raakt een van de twee dingen achter…want het wordt ook avond en heb je geen zin. Pro-actieve mensen worden niet beinvloed door iets als het weertje. Ze scheppen hun eigen weer. Ze worden gedreven door hun waarden en principes met betrekking bijvoorbeeld kwaliteit van het eigen werk. Wees je dus goed bewust van jezelf! Ben je een pro-actief persoon of een reactief persoon? Laat je je beinvloeden en laat je je leven bepalen door situatie, andere mensen hun gedrag en wat ze van je vinden en zeggen? Wordt je er liever stressig en onzeker van, dan ben je reactief en dus bepalen anderen en omstandigheden je leven en je geluk. Je wordt gedreven door je gevoelens op dat moment. Het is niet zo dat pro-actieve mensen niet beinvloed raken door de omgeving en de omstandigheden daarin. Zij ervaren ook bepaalde gevoelens, maar het is hun response op de omgeving en omstandigheden dat doorslaggevend is. Ze kiezen liever een response dat gebaseerd is op waarden en principes (conscience) waar ze in geloven en hun imagination/fantasie/creativiteit (zie thema 1) stelt hen in staat om hun reponse te kiezen. Dit zijn mensen die verantwoordelijk zijn voor hoe ze reageren op situaties, anderen en zichzelf. Je gaat

dus hierdoor ook goed en zorgzaam om met jezelf! Als je niet gelooft in jezelf zal deze transitie niet slagen bij je. Werken aan zelfvertrouwen en zelfbeeld dus.

Een simple voorbeeld om het bovenstaande te illustreren. De leerlingen kregen na een korte uitleg van de juf enkele opdrachten om te maken. De leerlingen waren meer bezig onderling over een situatie die zich had voorgedaan in de pauze, dan met de opdracht. De klas was niet productief en de les leek gedoemd tot falen. Dit stresste de juf. Begrijpelijk! Pogingen van haar om de leerlingen tot orde te roepen, waren vruchteloos. De leerlingen begonnen ook met de juf te babbelen over wat ze hadden meegemaakt. De literatuur zegt al dat je moet inspelen op de motivatie van de leerlingen, dus sprak ze ze kort toe. De juf had gevoelens van stress, onzekerheid, falen in uitoefenen van gezag en dacht eraan om de les te eindigen en de opdrachten als huiswerk mee te geven. Plots kwam in haar op dat de leerlingen met haar babbelen en ze dus hun aandacht heeft. Ze sprak dus over de situatie waar de leerlingen mee zaten, ze gaf aan er na de les nog even te willen praten, maar dat er nu gewerkt moest worden aan de opdrachten. Leerlingen begonnen te zuchten en onderuit te zitten. Haar doorslaggevende response was de vraag hoe leerlingen de tijd die ze in het hun leven hebben, willen benutten om te bereiken wat ze willen. Het was een vraag die paste bij de situatie waar de leerlingen over spraken. Hierop vroeg de juf hoe de leerlingen de 30 minuten die ze nu hebben, willen invullen om te bereiken wat ze willen. Willen ze het besteden aan een situatie die voorbij is en niet veranderd kan worden of willen ze er iets van maken waardoor ze in elk geval wel stappen richting hun doel zetten? Een “aha!” moment. Ieder weer aan de slag! De juf heeft dus ongeacht de invloed die de ontstane situatie had op haar gevoelens en gedachten, gekozen voor een response die gebasseerd was op enkele van haar belangrijke waarden, namelijk doelgerichtheid en discipline. Ze kon ook reactief reageren door bijvoorbeeld te gaan schreeuwen en dreigen en of de opdrachten als huiswerk meegeven, iets wat vaker gebeurd in het onderwijs. Ze kon boos worden en de drukte makers uit de klas zetten…Maar dit zou dan reactief zijn en niet pro-actief. De juf had de verantwoordelijkheid om de les goed te laten verlopen en dat heeft ze dus gedaan. Ze was zich bewust(self-awareness) van haar gedachten en gevoelens op dat moment en ook haar waarden. Ze heeft de situatie aangepakt door creatief denken(imagination), ze heeft zich ook laten leiden door haar waarden(conscience) en de vrijheid die ze had op een reponse te kiezen op de leerlingen en de onstane situatie tijdens haar les. Kortom: de juf heeft persoonlijk leiderschap getoond om zichzelf en de situatie onder controle te krijgen en een goede richting te geven. Reactief zijn en pro-actief zijn, zijn als je goed naar het bovenstaande voorbeeld kijkt, een groot verschil. Je kan je bewust worden van of jij reactief of pro-actief bent. Middels zelfbewustzijn kun je dit al gauw achterhalen. Je kan ook bewust naar je eigen taal luisteren.

Reactieve mensen praten meer in termen van:   

 

“Zo ben ik. Ik ben nu eenmaal erg vastberaden. Ik kan er niets aan doen”. “Hij maakt me zo boos!” (geeft aan dat je niet responsible bent en je laat controlen door iets van buiten). “Waren de leerlingen maar serieuzer over hun school, ik kan mijn les zo niet draaien” (het gedrag van iemand anders beperkt jou in jouw vermogen om je werk effectief te doen). “Ik moet het doen” (situaties of anderen verplichten me om te doen wat ik doe. Ik ben niet vrij om mijn eigen handelingen te kiezen). “Ik ga beter les kunnen geven als het ministerie me een beamer en laptop geeft” (wat als ze je het niet geven???)

Moet je je voorstellen, dat anderen voor jou bepalen en je niet inziet dat je de vrijheid hebt om te kiezen. Pro-actieve mensen praten meer in termen van:      

“laten we kijken hoe we dit oplossen. Wat zijn onze alternatieven?” “ik hoef mijn les niet steeds op dezelfde manier te geven, Ik kies voor een andere manier” “ik sta boven mijn gevoelens” “Ik kan……” “ik kies liever voor…” “ik wil of ik prefereer….”

Hier geef je dus bewust van jezelf en je vrijheid om te kiezen, een response. Wat een geluk en opluchting dat dit te ontwikkelen is!

“De andere kant van de medaille” Een medaille heeft twee kanten. Aan de ene kant zijn we inderdaad vrij om onze responses te kiezen op basis van self-awareness, imagination, conscience en independent will. Maar aan de andere kant zijn we niet vrij om de consequenties van onze responses te kiezen. Laat je leiden door je waarden en principes. Zijn je responses en waarden in harmonie, zal de uitkomst ook positief zijn voor jou. Het is best mogelijk om later te beseffen dat je response verkeerd was. Geen nood. Wanneer je een fout begaat, is de pro-actieve manier van ermee omgaan, dat je onmiddelijk je fout toegeeft, corrigeert en eruit leert. Soms maken we als leraren fouten voor een bomvolle klas, iets wat zeker kan gebeuren. Menige leraar, weet dit, maar ze hameren erop dat het goed is, ondanks tegenstribbeling van leerlingen. Mischien uit angst voor schande en verlies van gezag. Maar houd rekening dat je jezelf dan op een pad zet, waar je je zelf steeds gaat proberen te rechtvaardigen, waarvoor je mogelijk ook rationale onwaarheden aan je leerlingen vertelt. Mischien lukt het je ook! Of je probeert je fout te camoufleren, waardoor je nog meer en diepere importantie begint te geven aan een fout en het

een onnodig groot ding begint te worden. Je kunt liever meteen overgaan tot toegeven en corrigeren. Je response op fouten kan effecten hebben op bijvoorbeeld het leren van de leerlingen. Je dwingt ze een fout te leren en ze gaan er voor de rest van hun schooljaar verder mee tot iemand ze corrigeert en jij aan gezag en betrouwbaarheid alsook integriteit inboet.

4.3 Persoonlijk leiderschap Haal je het volgende voor de geest: “Je bent leraar en al 60 jaar. Je gaat morgen met pensioen. Er is feest op de school waar je al 20 jaar je diensten hebt verleend. Ook je gezin en enkele van je naasten zijn uitgenodigd om deze dag tot een heugelijk feit te maken. De klassen die je had, komen een voor een met een optreden ter ere van jou. Ook enkele van je collega’s geven een speciale opvoering. Je ontvangt dank-jewels en succes wensen. Nu volgen er sprekers. Het zijn er vier (4). De eerste spreker is je wederhelft. De tweede spreker is een collega of mischien directeur (als jij dat niet bent), de derde een heel goede vriend(in), de vierde een leerling van jou.” Nu moet je goed en diep nadenken wat jij graag zou willen dat deze sprekers over jou als persoon, je leven, en je werk zeggen? Wat voor partner, collega, vriend(in) en leraar zouden hun woorden moeten reflecteren. Hoe zou je willen dat ze je zien? Welke impact zou jij op hun leven gemaakt willen hebben? Denk goed na hierover!!

Begin met het “einde” helder in je hoofd Persoonlijk leiderschap vereist niet alleen pro-activiteit en dus response-able zijn, het vereist ook dat je begint met het einde in gedachten. Het gaat hier om een raamwerk, een plaatje van wat jij echt wil en wat echt belangrijk is voor jou. Hoe wil je als leraar zijn? Wat voor soort leraar wil je zijn? Wat is voor jou een leraar? Wat zou je allemaal doen en hoe wil je ervaren worden door je leerlingen en collega’s? Hoe wil je dat ze naar je kijken en wat wil je dat ze over je vertellen? Je kan je gedrag vandaag, morgen, over een week, een maand, etc inrichten en leiden op basis van wat je hier als einde in mind hebt. Het draagt ertoe bij dat je elke dag van je leven als persoon en als leraar betekenisvol kunt inrichten. Het geeft richting aan waar je naar toe wilt. Je kunt dan erg gericht de stappen ondernemen om het raamwerk gedaante te geven. Het stelt je dus ook in de vrijheid om response-able te zijn… Vaak raken wij verwikkeld in heel wat bezigheden (we noemen dit “the activity trap) waar we harder werken en steeds hoger op de sociaal maatschappelijke ladder proberen te klimmen, snel successen willen boeken. Velen bereiken dit alles ook, alleen om te ontdekken dat dit alles toch niet helemaal is wat ze wilden. Je kan bijvoorbeeld binnen 4 jaar afstuderen en te werkgesteld worden als leraar en je verdiend je geld. Maar ben je de leraar die je wilde zijn? Ben je de persoon die je wilde zijn? Daarom is het belangrijk goed in beeld te brengen wat jij precies wilt:

het “einde”…wat jij wil dat het moet worden. En als je bereikt wat je als “einde” in mind had, ervaar je succes in de ware zin van het woord. Dit is een invalshoek die niet alleen geldt voor het leraarschap, het kan op alle gebieden van het leven gebruikt worden. Als mens moeten we ons bewust zijn dat we verantwoordelijk zijn om dit eind beeld te scheppen zodat we ons leven en ook de keuzes die we maken, kunnen sturen in de juiste richting, de richting die ons zal leiden naar wat we echt willen. Let wel dat wat we echt willen aan het eind toch anders kan zijn dan wat wij nu denken te willen. Dit beeld van het “einde” zet persoonlijk leiderschap in. Leiderschap is niet hetzelfde als management. Persoonlijk leiderschap komt eerst en daarna komt persoonlijk management. Persoonlijk leiderschap richt zich op: “wat zijn de dingen die ik echt wil?”, “wat voor leraar wil ik zijn?”, “wat is voor mij echt belangrijk”. En management richt zich op de dingen die hiertoe gedaan moeten worden, goed doen. Dit einde verwoorden we in een persoonlijke missieverklaring (m.b.t het leraarschap). Kortom: we moeten weten waar we naar toe willen als leraar en hoe wij als leraar willen zijn. Je moer dus kunnen vertellen wat voor leraar je wilt zijn.

Personal Mission Statement In het nederlands vertaald betekent dit een persoonlijke missieverklaring. Het geeft weer wat je kern waarden en principes zijn, wie je bent of wilt zijn en wat je wilt doen. Omdat elke persoon weer anders is en daarom unique, zal deze mission statement de bijzonderheden van personen ook reflecteren. Personal mission statements worden de basis voor het nemen van de juiste beslissingen en voor het handelen om te komen tot wat je als “einde” had ingebeeld. Het bepaalt op termijn zelfs je visie op leraarschap en je beroepsidentiteit. Uit het voorgaande is duidelijk dat jij degene bent die de “schrijver of programmeur” is, jij moet goed in beeld brengen wat voor leraar je wil zijn en vooral ook wat voor persoon je wil zijn. Je kan dus ook in beeld brengen wat je wil zijn en wat je wilt doen in je leven. Persoonlijk leiderschap is niet een eenmalige uit te voeren handeling dat stopt wanneer je al een persoonlijke missie verklaring hebt geformuleerd. Integendeel is het een continu proces, waarbij je steeds je handelingen richt op je eigen missie verklaring. Belangrijk hierbij is om dit alles te visualiseren. Dus zie, voel en ervaar je persoonlijke missie verklaring. Zie je zelf als de persoon en leraar die je wil zijn, voel het aan en ervaar dit alles. Begin dus met het einde in gedachten! Deze statement of verklaring geeft dus aan wat je echt wil zijn. Het geeft aan waar je nu bent en dus geeft het ook belangrijke informatie om te komen tot waar en wie je wilt zijn als persoon en als leraar. Dit in gedachten te hebben gezien, gevoeld en ervaren, kan je je dagelijkse handelingen en activiteiten daarop richten, persoonlijk leiderschap dus. Wel is opmerkenswaardig dat personal mission statements van eenvoudig naar complex geformuleerd kunnen worden. Het is te verfijnen naarmate je verder gaat in je levensloop.

Hier volgt een voorbeeld van een persoonlijke missie verklaring: Ik, Mark Siegenbeek, ben de mooiste versie van mezelf. Ik groei en help anderen groeien. Ik droom en help anderen ook met ambitie te dromen. Ik deel liefde en energie met de mensen om mij heen en geniet samen met hen van het leven.

Je persoonlijke missie omvat dat wat je belangrijk vindt, de waarden die voor jou gelden en de rol die je in het leven zou willen innemen. Hierover nadenken vraagt erom dat je er de tijd voor neemt, dat je diep durft na te denken over jezelf en ook dat je zaken die je lastig vindt aan jezelf niet uit de weg gaat. Na dat denkwerk fungeert je persoonlijke missie als een kompas bij de keuzes die je maakt in het leven.

Opdracht: Formuleer je personal mission statement (verplicht) A) Je bent leraar in opleiding. Over 4 jaar ben je afgestudeerd en sta je voor de klas. Beschrijf wat voor soort leraar je wil zijn? Om dit te doen moet je duidelijk het “einde” in gedachten hebben ( Wat wil je dat de 4 sprekers op de dag van je pensioenering over je zeggen) B)Schrijf met het oog op het bovenstaande je statement op in de ik-vorm.(wat voor soort leraar je wil zijn)

Tot slot een persoonlijke missie: - geeft allereerst richting in je leven, - maakt je er bewuster van of je op dit moment goed bezig bent, - stelt je in staat om beter te toetsen of hoe je nu leeft aansluit bij waar je naar toe wilt, - een goed geformuleerde levensmissie kun je vertalen naar persoonlijke doelen en een actieplan

4.4 Het DISC model Het DISC model geeft inzicht in bewuste en onbewuste voorkeuren in gedrag en communicatie en bestaat uit 4 temperamenten: Dominant (rood), Interactief (geel), Stabiel (groen) en Consciëntieus (blauw). DISC vergroot de kennis van gedrag, helpt communicatie te verbeteren, vergroot individuele effectiviteit binnen organisaties en daarbuiten, en stimuleert het benutten van talenten.

Figuur 3. Het Disc model met de 4 temperamenten Het model is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Dr. William Moulton Marston (18931947). Hij maakte onderscheid tussen actief en passief gedrag, en hoe mensen hun omgeving ervaren: als vijandig of als goedgezind. Dit leidde tot een beschrijving van de vier fundamentele temperamenten. Het model bestaat uit twee assen. Indirect tegenover direct en taakgericht tegenover mensgericht. Het DISC model – Indirect of direct: De horizontale as (indir...