Wykład-2 - Notatki z wykładu 2 PDF

Preview

Summary

Download Wykład-2 - Notatki z wykładu 2 PDF

Description

Zasady podstawowe Konstytucji RP - pojęcie „zasady prawa” - pojęcia „konstytucyjnej zasady prawa” oraz „konstytucyjnych zasad podstawowych” - katalog konstytucyjnych zasad podstawowych w Konstytucji RP - zasada demokratycznego państwa prawnego

Zasady prawa  wiążące prawnie normy należące do systemu prawa, które: 

są w jakimś stopniu nadrzędne w stosunku do innych norm danego systemu, i którym



wyznacza się w tym systemie szczególną rolę, odmienną od ról wyznaczanych pozostałym normom tego systemu → Zasady prawa wpływając na procesy tworzenia, interpretacji i stosowania prawa „przenikają” cały porządek prawny i sprawiają, że jest on bardziej spójny oraz opiera się na wspólnych wartościach, które te zasady wyrażają!

 wiążący charakter jakiejś zasady prawa może się opierać na: 

sformułowaniu wprost w tekście prawnym,



odtworzeniu z tekstu prawnego na podstawie wielu przepisów,



niespornej doktrynie prawnej uznającej daną zasadę za obowiązującą przy jednoczesnym braku przepisów wykluczających obowiązywanie danej zasady.

 nadrzędność jakiejś zasady może polegać na: 

wysokiej pozycji hierarchicznej w systemie prawa,



dużym (wyróżniającym wśród innych norm) znaczeniu w systemie prawa, gałęzi prawa czy instytucji prawnej.

 szczególna rola zasad prawa polega na tym, że: 

wyznaczają one kierunek działań prawodawczych,



ukierunkowują proces interpretacji przepisów prawnych,



wskazują kierunki stosowania prawa, w tym czynienie użytku z tzw. luzów decyzyjnych.

Wykład II

Strona 1

Konstytucyjne zasady prawa  konstytucyjne zasady prawa – zasady prawa mające swe źródło w konstytucji 

formułowane zazwyczaj w sposób ogólny („hasłowo”), a ustalenie ich treści dokonuje się w procesie interpretacji i stosowania konstytucji, zazwyczaj przy szerokim odniesieniu do dorobku doktryny prawa



stanowią podstawową wskazówkę dla określenia aksjologii konstytucji



wynikają z nich dalsze zasady i normy konstytucyjne



nadają konstytucji bardziej elastyczny charakter i pozwalają w pewnym zakresiedostosować jej postanowienia do zmieniającej się rzeczywistości społecznopolitycznej, a także odgrywają kluczową rolę w procesie interpretacji pozostałych norm konstytucyjnych oraz całego systemu prawa

 konstytucyjne zasady podstawowe (naczelne) – najważniejsze („przewodnie”) zasady konstytucyjne rozstrzygające o charakterze ustrojowym danego państwa. Suma tych zasad składa się na „tożsamość konstytucyjną” państwa 

określają formę państwa oraz stanowią, do kogo należy władza w państwie



określają podstawowe sposoby i treści wykonywania władzy, wskazując idee i cele, jakie powinny być w tym procesie urzeczywistniane

Katalog zasad podstawowych w Konstytucji RP 

najważniejsze zasady konstytucyjne wyrażone zostały przede wszystkim w preambule oraz rozdziałach I i II Konstytucji RP



katalog zasad podstawowych sporny



najczęściej wyróżnia się od kilku do kilkunastu zasad podstawowych



zasada republikańskiej formy rządów – sporna podstawa prawna (m.in. art. 10, rozdział V Konstytucji RP)



zasada dobra wspólnego – art. 1 Konstytucji RP



demokratycznego państwa prawnego – art. 2 Konstytucji RP



zasada unitarnej formy państwa – art. 3 Konstytucji RP



zasada suwerenności Narodu – preambuła oraz art. 4 ust. 1 Konstytucji RP



zasada niepodległości i suwerenności Państwa – preambuła oraz art. 5 Konstytucji RP



zasada decentralizacji władzy publicznej – art. 15 ust. 1 Konstytucji RP



zasada społecznej gospodarki rynkowej – art. 20 Konstytucji RP



zasada przyrodzonej godności człowieka – preambuła oraz art. 30 Konstytucji RP

Wykład II

Strona 2

Idea państwa prawa 

geneza – idea państwa (rządów) prawa jest stara, znalazła ona swój wyraz w wielu europejskich porządkach prawnych (Wielka Brytania – rule of law; Francja – règne de la loi; Niemcy – Rechtsstaatsprinzip)



znaczenie - w państwie rządzić powinni nie ludzie, lecz prawo. Idea państwa (rządów) prawa jest wyrazem dążenia do pewności prawa i sprawiedliwości w każdej ludzkiej społeczności



pojęcie „państwa prawa” powstało w niemieckiej kulturze prawnej na przełomie XVIII i XIX wieku i od tego czasu rozwijane jest przez doktrynę prawa oraz orzecznictwo



współcześnie najczęściej wychodzi się z założenia o formalno-materialnym charakterze państwa prawnego



zasada formalnego państwa prawa – działalność państwa i jego organów musi

opierać się na prawie 

zasada materialnego państwa prawa – działalność państwa i jego organów opiera się na pewnych ideach i wartościach (np. sprawiedliwości społecznej, prawach i wolnościach człowieka, demokracji)

Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP 

do polskiej Konstytucji z 1952 r. pojęcie „demokratycznego państwa prawnego” wprowadzone zostało w okresie transformacji ustrojowej w 1989 r. i było utożsamiane z odrzuceniem koncepcji państwa realnego socjalizmu 

art. 2 Konstytucji RP:

„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.” 

fundament polskiego ładu konstytucyjnego. Na jej treść składają się liczne zasady i normy konstytucyjne. Wiele elementów zasady demokratycznego państwa prawa zostało wyrażonych explicite w tekście Konstytucji RP. Inne są wydobywane z jej treści przez orzecznictwo.



„demokratyczne” wskazuje na związek tej zasady z zasadą suwerenności Narodu



„urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej” odnosi zasadę

państwa prawnego do idei sprawiedliwości społecznej

Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP 

zdaniem Trybunału Konstytucyjnego (OTK ZU 2000, nr 3, poz. 87):

„Nie jest demokratycznym państwem prawnym państwo, które nie realizuje idei sprawiedliwości, przynajmniej pojmowanej jako dążenie do zachowania równowagi w stosunkach społecznych i powstrzymywanie się do kreowania nieusprawiedliwionych, niepopartych obiektywnymi wymogami i kryteriami przywilejów dla wybranych grup obywateli.” 

jednocześnie podkreśla w nawiązaniu do Preambuły oraz art. 1 Konstytucji RP

konieczność: „słusznego lub inaczej sprawiedliwego wyważenia interesu ogółu (dobra wspólnego) i interesów jednostki.”

Wykład II

Strona 3

Elementy zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażone explicite w Konstytucji 

z wyinterpretowanych przez TK w okresie od 1989 r. do 1997 r. z zasady demokratycznego

państwa prawnego zasad konstytucyjnych większość została przez ustrojodawcę unormowana bezpośrednio 

zasada podziału władzy → art. 10 Konstytucji



prawa i wolności jednostki oraz ich gwarancje instytucjonalne → preambuła oraz rozdziały I i II Konstytucji



zasada hierarchicznego i zamkniętego systemu źródeł prawa → m.in. art. 8 ust. 1 i art. 188 oraz rozdział III Konstytucji



zasada praworządności formalnej (legalizmu) – organ może działać tylko napodstawie prawa i w granicach kompetencji, które mu prawo przyznaje. Kompetencji organu państwa nie można domniemywać – art. 7 Konstytucji



kontrola konstytucyjności i legalności aktów normatywnych → rozdział VIII Konstytucji RP

Elementy zasady demokratycznego państwa prawnego nie wyrażone explicite w Konstytucji RP w świetle orzecznictwa TK po wejściu w życie nowej Konstytucji RP dalsze wydobywanie materialnych treści z zasady państwa prawa jest mało prawdopodobne. Możliwe jest jedynie w odniesieniu do zasad działania władzy publicznej, a w szczególności do reguł stanowienia prawa określanych jako zasady przyzwoitej legislacji.



zasada zaufania obywateli do państwa – nakazuje ona, aby organy państwa traktowały obywateli z zachowaniem pewnych minimalnych reguł uczciwości



zasada ochrony praw słusznie nabytych – nowe regulacje powinny w zasadzie (choć dopuszcza się wyjątki) chronić prawa nabyte. Oznacza to, że raz uzyskane prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane



zakaz działania prawa wstecz (lex retro non agit) – zakaz stanowienia przepisów pogarszających sytuację prawną adresatów, które obowiązywałyby z mocą wsteczną



vacatio legis - nakaz zachowania odpowiedniego okresu dostosowawczego przy wprowadzaniu nowych norm prawnych w życie. Ustawodawca może jednak w pewnych sytuacjach odstąpić od tej zasady jeśli przemawia za tym ważny interes publiczny. → szczególną formą tej zasady jest zakaz dokonywania zmian obciążeń podatkowych w ciągu roku podatkowego i nakaz dokonywania i ogłaszania tych zmian w roku poprzednim

Wykład II

Strona 4



zasada określoności prawa – przepisy muszą być sformułowane w sposób na tyle jasny i jednoznaczny, aby obywatel mógł bez trudności określić prawne konsekwencje swego postępowania

 zasada proporcjonalności (zakaz nadmiernej ingerencji) – środki zastosowane do osiągnięcia założonego przez prawodawcę celu muszą być do tego celu proporcjonalne

Wykład II

Strona 5...