Zajęcia 9 Orzeczenie imienne PDF

Preview

Summary

łacina...

Description

Przechodzimy do zdań z drugim typem orzeczenia, z jakim przyjdzie nam się zmierzyć – orzeczeniem imiennym. Brzmi groźnie, ale jest proste. Zdanie na początek brzmi:

Julia jest uczennicą.

podmiot

orzeczenie imienne

jest uczennicą

łącznik

orzecznik

Orzeczenie imienne to związek rzeczownika, zaimka, przymiotnika, liczebnika, imiesłowu lub bezokolicznika w funkcji

orzecznika

z odpowiednią formą czasownika być – esse w funkcji łącznika. W łacinie (w polskim również) więcej czasowników tworzy orzeczenie imienne (fio – stać się, maneo - pozostawać, nascor – rodzić się i inne), ale dla nas będzie to czasownik sum,

esse – być. W naszym przykładzie orzecznik jest rzeczownikiem: jest uczennicą

kim?czym?

narzędnik

Orzecznik rzeczownikowy w j. polskim stoi zawsze w narzędniku. Zawsze zapytamy: kim? czym?

Tymczasem po łacinie to zdanie brzmi: discipula, ae

Iulia discipula est.

czasownik na koniec

orzeczenie imienne discipula – orzecznik ; est – łącznik NOMINATIVUS!

po polsku być kim? czym?

po łacinie być kto? co? Taka różnica tylko wtedy, gdy orzecznikiem jest rzeczownik. Gdy w tej funkcji występuje inna część mowy w j. pol. też jest mianownik (nominativus). Julia jest piękna. (przymiotnik) pierwsza. (liczebnik) sama. (zaimek) zachwycająca. (imiesłów)

Rzym jest wieczny.

Roma aeterna est.

Brama jest drewniana. Porta lignea est.

Koncepcja jest prosta i powtarzalna.

porta, ae – brama, lignea – drewniana

Orzecznik zgadza się z podmiotem w przypadku, liczbie i rodzaju.

Zmieńmy podmiot na zbiorowy: Julia i Klaudia są uczennicami. Iulia et Claudia (dziewczyny razem dają liczbę mnogą) discipulae (więc orzecznik też stoi w liczbie mnogiej) sunt (a łącznik dostosowuje się do podmiotu w osobie i liczbie).

Julia i Klaudia są dobrymi uczennicami. Iulia et Claudia discipulae bonae sunt. jak zawsze przymiotnik z określanym przez siebie rzeczownikiem zgadza się w przypadku, liczbie i rodzaju

Prawdziwe przyjaźnie są wieczne. Amicitiae

verae sempiternae sunt.

W zdaniach z orzeczeniem imiennym może się zdarzyć również podmiot domyślny, wtedy całe zdanie stanowi nasze orzeczenie imienne – łącznik i orzecznik. Femina sum. Jestem kobietą. Polona es. Jesteś Polką. Beatae sumus. Jesteśmy szczęśliwe. (Przechodząc do liczby mnogiej pilnujemy, by

orzecznik

i

łącznik

zgadzały

w osobie i liczbie). Aegrotae estis. Jesteście chore.

się

z

podmiotem

domyślnym

Orzecznik może stać również w trybie rozkazującym:

Bonae este! Bądźcie dobre!

Dotychczas nie tworzyliśmy zdań wymagających użycia zaimków dla osób trzecich. Mówiliśmy, że łacina nie ma ich wśród tych stricte osobowych. Podaliśmy sobie jednak alternatywę. Sięgnijmy do niej. Zerknijcie Państwo na zaimek is, ea, id (zajęcia 5)

Ona jest piękna.

Ea pulchra est.

One są Rzymiankami.

Eae Romanae sunt.

W tym momencie unikam zaimka is – on, bo orzecznik musiałby natychmiast stanąć w rodzaju męskim, a ten poznamy dopiero wraz z deklinacją II.

Skoro mamy już ten zaimek pod lupą, szybki powrót do zdań z orzeczeniem czasownikowym.

Kocham ją. Podmiot domyślny. Dopełnieniem bliższym jest natomiast zaimek on, ona, ono. Dopełnienie w łacinie stoi zawsze w accusativie, więc wyjdzie nam:

Eam amo. Kochasz go. W tym wypadku możemy użyć rodzaju męskiego. Eum amas.

Widzimy je. Zmiana liczby na mnogą. Eas videmus. Widzicie ich. Eos videtis. Śpiewam im piękną piosenkę. Podmiot domyślny, dopełnienie bliższe – piosenkę, piękną – przydawka przymiotnikowa, która musi zostać dopasowana do piosenki oraz im – dopełnienie dalsze, o które zapytamy jak w języku polskim: komu? czemu? – dativus. cantilena, ae

– piosenka

Cantilenam pulchram eis canto....