Łacińska terminologia prawnicza PDF

Preview

Summary

Wszystkie paremie alfabetycznie po łacinie kfvfdjvnvjfdnv jnfdjvnfehvhfbvhfbhfbv hbfhvtg...

Description

A CASU AD CASUM – od przypadku do przypadku A CONTRARIO – od przeciwnego wychodząc (rozumowanie od założenia przeciwnego) A FORTIORI – od mocniejszej strony (argumentując mocniej) A LIMINE – z miejsca, od razu A MAIORI AD MINUS – od większego do mniejszego A MAIORI AD MINUS - wnioskowanie z większego na mniejsze A MINORI AD MAIUS - wnioskowanie z mniejszego na większe A MINORI AD MAIUS –od mniejszego do większego A POSTERIORI - po fakcie, wnioskowanie o przyczynach na podstawie następstw A POSTERIORI, tj. wychodząc w rozumowaniu od następnego A PRIORI - apriorycznie, wnioskowanie z przyczyn o skutkach A PRIORI – wychodząc w rozumowaniu od wcześniejszego a.Ch.n. – ante Christum natum, tj. przed narodzeniem Chrystusa a.U.C. – ab Urbe condita, tj. od założenia Miasta [tj. Rzymu – tytuł dzieła Tytusa Liwiusza] AB INITIO – od początku AB INITIO VEL AB ORIGINE – od początku AB OVO – od jaja, czyli od początku [Horacy, Sztuka poetycka, 147] AB OVO USQUE AD MALA –od jaja aż do jabłek, od samego początku aż do końca [u Rzymian uczta zaczynała się od jajka, a kończyła na jabłkach. Horacy, Satyry 1, 3, 6] ABROGATIO - uchylenie ustawy w całości ABSOLUTIO – uwolnienie od odpowiedzialności, oddalenie powództwa, w procesie karnym uniewinnienie ABSOLVO, absolvere – odwiązuję, uwalniam, uwalniam od odpowiedzialności ACCEPTILATIO – formalne zwolnienie z długu ACCESSIO - przyrost, dodatek, akcesja; połączenie dwóch rzeczy samoistnych w ten sposób, że jedna jest główna, a druga jest jej częścią składową (rzecz przyłączona) ACCESSIO CEDIT PRINCIPALI - Przyrost przypada rzeczy głównej. ACCIDENTALIA NEGOTII - uboczne elementy (części składowe) czynności prawnej ACCUSATIO - oskarżenie ACCUSATOR (m.) – oskarżyciel, donosiciel ACTIO - działanie, czynność, skarga, ACTIO CONCURRENS – powództwo konkurujące ACTIO DIRECTA – powództwo bezpośrednie ACTIO IN PERSONAM – powództwo skuteczne wobec konkretnej osoby ACTIO IN REM – powództwo skuteczne wobec wszystkich ACTIO PAULIANA , skarga Pauliańska, powództwo pauliańskie, tj. powództwo o uznanie za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela czynność prawną dłużnika dokonaną z pokrzywdzeniem tego wierzyciela ACTIO PERPETUA – powództwo wieczyste, skarga nie ulegająca przedawnieniu ACTIO POENALIS, (f.) – skarga karna, powództwo karne do dochodzenia zapłaty tytułem kary za popełniony delikt prywatny (nie zaś z powodu popełnionego crimen publicum) ACTIO POPULARIS – powództwo w obronie interesu publicznego, skarga powszechna, może ją wnieść każdy obywatel ACTIO PRAEIUDICIALIS – powództwo prejudycjalne, żądanie rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego, niezbędnego dla rozpoznania innej sprawy ACTIO PRO SOCIO – powództwo wnoszone w interesie spółki lub wspólników w tej spółce ACTOR (m.), powód, poganiacz, działacz ACTOR SEQUITUR FORUM REI (ACTOR REI FORUM SEQUITUR)

(dla powoda właściwy jest sąd pozwanego) ACTOR VENIRE DEBET INSTRU-CTIOR QUAM REUS (powód powinien przyjść [do sądu] bardziej przygotowany niż pozwany). ACTUS – czynność prawna, czynność faktyczna AD ABSURDUM [REDUCTIO] – sprowadzanie do niedorzeczności, tj. wykazanie absurdalności twierdzenia poprzez konsekwentne rozumowanie od fałszywej przesłanki AD ACTA – [odłożyć] do akt sprawę; sprawa znalazła swój koniec w archiwum AD ARBITRIUM – do samodzielnego osądu AD EXEMPLUM – dla przykładu AD HOC – specjalnie, tylko do tego AD KALENDAS GRAECAS – na Greckie Kalendy, ale Grecy ich nie mieli, na „święty nigdy„ [Swetoniusz, Życie Oktawiana Augusta 87] AD LIMINA APOSTOLORUM –do progów apostolskich [obowiązek hierarchów katolickich udania się co pięć lat do Stolicy Apostolskiej w celu złożenia sprawozdania] AD MAIOREM DEI GLORIAM –na większą chwałę Boga AD MELIORA TEMPORA – do lepszych czasów [Obyśmy się spotkali w lepszych czasach!] AD MULTOS ANNOS – do wielu lat [Sto lat! Żyj nam sto lat!] AD USUCAPIONEM - na drodze do zasiedzenia rzeczy (tj. gdy biegnie termin zasiedzenia) AD USUM EXTERNUM – do użytku zewnętrznego [o lekarstwach, etiam: coś na użytek dla kogoś z zewnątrz AD USUM INTERNUM – do użytku wewnętrznego [o lekarstwach, etiam: naszej wewnętrznej grupy] AD USUM PROPRIUM – do użytku własnego, na własny użytek AD VOCEM – do słowa [do tego chcę się odnieść] AD) IMPOSSIBILIUM NULLA OBLIGATIO EST (zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nieważne) ADOPTIO - przysposobienie, adopcja, przyjęcie pewnej osoby za swoje dziecko naturalne ADOPTIO EST LEGITIMUS ACTUS , NATURAM IMITANS , QUO LIBERO NOBIS QUAERIMUS - Przysposobienie jest, naśladującym naturę, aktem prawnym poprzez który uzyskujemy dzieci. ADOPTIO NATURAM IMITATUR - Przysposobienie naśladuje naturę. ADVOCATUS (m.) – obrońca sądowy, adwokat, doradca prawny ADVOCATUS DEI – ,,adwokat Boga’’, postulator w postępowaniu beatyfikacyjnym ADVOCATUS DIABOLI - ,,adwocat diabła”; wynajdujący zarzuty w postępowaniu beatyfikacyjnym AESTIMATIO – oszacowanie AESTIMATUM – kontrakt estymatoryjny, pierwowzór współczesnej umowy komisu ALEA IACTA EST! –kości zostały rzucone (dosł. ,,kostka do gry’’); powiedział Cezar przekraczając Rubikon w 49 r. pne. ; przenośn. rozpoczęła się hazardowa gra o niepewnym wyniku (Swetoniusz, Boski Juliusz 10, I, 49) ALIENIUS DOLUS NOCERE ALTERI NON DEBET - Nikomu nie powinien szkodzić cudzy podstęp. ALMANACH – wedle średniowiecznej łaciny zbiór przepowiedni na przyszły rok; etiam: rocznik zawierający artykuły z jakiejś dziedziny wiedzy, dzieła powstałe w pewnym okresie czasu ALTER EGO – drugi ja, sobowtór [Pitagoras o swoim przyjacielu; Porfiriusz, Życie

Pitagorasa 33] ALTERA PARS –druga część, druga strona, strona przeciwna AMBULATORIA ENIM EST VOLUNTAS DEFUNCTI USQUE AD VITAE SUPREMUM EXITUM. - Zmienna jest zatem wola spadkodawcy [dosł. zmarłego], aż do końca życia. AMICUS CERTUS IN RE INCERTA CERNITUR –niezawodnego przyjaciela poznaje się w sytuacji niepewnej; prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie [Enniusz, Hecuba 17, 64] AMICUS CURIAE (m.) – przyjaciel sądu, podmiot wspierający sąd swoją opinią w sprawie AMOR CAECUS EST -miłość jest ślepa; ten kto kocha jest zaślepiony podmiotem lub przedmiotem swojej miłości. (Platon, Prawa V, 4, 731) ANIMO HABERE - zamierzać, mieć zamiar, planować, zamyślać ANIMUS - wola, zamiar, umysł, świadomość, sposób myślenia, duch, dusza ANIMUS DETENDI - zamiar zachowania [domyśl. rzeczy] dla siebie i władania nią jak właściciel ANIMUS DONANDI – wola dokonania darowizny ANNO DOMINI (A.D.) – [w] roku Pańskim APAGE (A ME), SATANA(S)! – Odejdź (ode mnie), szatanie! (Ewangelia według św. Mateusza 4, 10) ARBITER (m.) – sędzia sądu polubownego ARBITER ELEGENTIARUM – znawca w sprawach elegancji, mody [przydomek Petroniusza; Tacyt, Roczniki 16, 17-19] ARGUMENTA NON NUMERANDA, SED PONDERANDA SUNT (dowody należy ważyć, a nie liczyć; źródło literackie: M. T. Cicero) ARGUMENTUM A CONTRARIO - argument z przeciwieństwa ARGUMENTUM A FORTIORI - argument z silniejszego ARGUMENTUM A RUBRICA - argument powołany w oparciu o systematykę ustawy ARGUMENTUM A SIMILI - argument z podobieństwa ARTES LIBERALES – sztuki wyzwolone [ w średniowieczu nauki wstępne do studiów wyższych, np. 1. trivium: gramatyka, retoryka, dialektyka AUDI MULTA, LÓQUERE PAUCA – słuchaj wiele, mów mało AUDIATUR ET ALTERA PARS (należy wysłuchać także strony przeciwnej AVE, CAESAR! [IMPERATOR], MORITÚRI TE SALUTANT – Witaj Cezarze! [imperatorze], pozdrawiają cię idący na śmierć [pozdrowienia gladiatorów wkraczających na arenę] BENE DE PATRIA MERITUS – dobrze zasłużony dla Ojczyzny BENE DOCET, QUI BENE DISTINGUIT – dobrze uczy, kto dobrze rozróżnia pojęcia; aby dobrze uczyć, trzeba być precyzyjnym w definiowaniu BENEFICIUM ABSTINENDI – dobrodziejstwo wstrzymania się od przyjęcia spadku, który był zadłużony BENEFICIUM INVENTARII – dobrodziejstwo inwentarza, tj. dobrodziejstwo sporządzenia inwentarza masy spadkowej przez dziedzica, które oznaczało w konsekwencji ograniczenie odpowiedzialności dziedzica za długi spadku do faktycznej jego wysokości BIBLIA PAUPERUM – ,,Biblia ubogich”, w obrazkach dla analfabetów BIS DE EADEM RE AGERE NON LICET (nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie) BONA FIDE - w dobrej wierze BONA FIDES - dobra wiara BONA FIDES TANTUNDEM POSSIDENTI PRAESTAT , QUANTUM VERITAS , QUOTIENS LEX IMPEDIMENTO NON EST. - Dla posiadającego dobra wiara jest równie

istotna, jak prawda; o ile ustawa nie stoi na przeszkodzie. CAPACITAS AGENDI - zdolność do czynności prawnej CAPACITAS IURIDICA - zdolność prawna CAPAX, (m., f.) – zdolny do czegoś, zdolna CAPUT, (n.) – głowa, osoba, człowiek CARPE DIEM! – Chwytaj dzień!; Używaj świata, póki służą lata! (Horacy, Pieśni I, 11, 8) CARTA NON ERUBESCIT – papier nie rumieni się [papier jest cierpliwy, pisać można wszystko; Cyceron, Listy do przyjaciół 5, 12, 1] CASUM SENTIT DOMINUS (ryzyko przypadku bierze na siebie właściciel) CASUS EST MAIOR VIS CUI HUMANA INFIRMITAS RESISTERE NON POTEST (siłą wyższą jest zdarzenie, któremu słabość ludzka oprzeć się nie może) CASUS FORTUITUS - przypadek zwykły CAUSA PETENDI (f.) – podstawa żądania powoda CAVE CANEM! – Strzeż się psa! [napis z odkryty w Pompejach z Satyrykonu Petroniusza, który tak nazywał oszczerców] CESSIO – cesja, przelew wierzytelności CESSIO LEGIS – przelew, którego podstawę prawną stanowi przepis prawa (nie zaś umowa między cedentem i cesjonariuszem) CIVIS ROMANUS SUM – jestem obywatelem rzymskim [formuła odwołania się do jurysdykcji rzymskiej od wyroków sądów obcych] CLARA NON SUNT INTERPRETANDA - To co jest jasne nie wymaga interpretacji. COGITATIONIS POENAM NEMO PATITUR; myśli nie podlegają karze) COGITO, ERGO SUM –myślę, więc jestem [Kartezjusz, Zasady filozofii I,7,10] COGNITIO (f.) – rozpoznanie sprawy, poznanie, znajomość; rozstrzygnięcie sądowe sprawy cywilnej COGNOSCE TE IPSUM! –poznaj samego siebie! (napis w świętym miejscu Greków – Delfach) COHERES, COHEREDIS (m., f.) - współdziedzic, współdziedziczka, współspadkobierca, współspadkobierczyni COLLUCTATIO, (f.) – bójka, walka, kłótnia COLORATUS (m.) – barwny, pozorny, fałszywy COMMITTO – popełnić, dopuścić się czegoś, dokonywać COMMODATUM - użyczenie COMMODUM EIUS ESSE DEBET, CUIUS PERICULUM EST (korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko) COMMUNIO - wspólność majątkowa, udział, połączenie, uczestnictwo COMMUNIO PRO INDIVISO - współwłasność w częściach idealnych COMPENSATIO – potrącenie, kompensacja COMPENSATIO LUCRI CUM DAMNO – kompensacja (potrącenie) uzyskanych korzyści ze szkodą wynikającą ze zdarzenia, które te korzyści przyniosło COMPROMISSUM (n.) - zapis na sąd polubowny CONATUS (m.) – usiłowanie, zamiar, próba, dążenie CONATUS DELICTI – usiłowanie popełnienia przestępstwa CONCURRO – działać wspólnie, zbiegac się, schodzić CONCURSUS CAUSARUM LUCRATIVUM – zbieg tytułów nieodpłatnych (wierzyciel otrzymuje nieodpłatnie rzecz oznaczoną indywidualnie, która należała mu się na innej podstawie pr.) CONDEMNATIO (f.) – zasądzenie, kondemnacja, w procesie karnym skazanie CONDEMNO – skazuję

CONDICIO - warunek, położenie (w tym prawne położenie osoby lub rzeczy), zastrzeżenie umowne CONDICIO IMPOSSIBILIS - warunek niemożliwy do spełnienia CONDICIO IURIS - warunek prawny CONDICIO POSSIBILIS - warunek możliwy do spełnienia CONDICIO RESOLUTIVA - warunek rozwiązujący CONDICIO SINE QUA NON - warunek konieczny do spełnienia, nieodzowny CONDICIO SUSPENSIVA - warunek zawieszający CONDICTIO – skarga procesowa (powództwo) o zwrot świadczenia CONDICTIO CAUSA DATA CAUSA NON SECUTA – skarga o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty CONDICTIO INDEBITI – skarga o zwrot świadczenia nienależnego CONDICTIO OB CAUSAM DATORUM – kolejna nazwa skargi o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty CONDICTIO OB REM – skarga o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty CONDICTIO OB TURPEM CAUSAM – skarga o zwrot świadczenia spełnionego w celu niemoralnym CONDICTIO SINE CAUSA – skarga o zwrot oświadczenia spełnionego bez podstawy prawnej, np. w wykonaniu nieważnej umowy CONDOMINIUM - współwłasność, panowanie wspólne (także nad rzeczą) CONFESSIO (f.) – przyznanie, wyznanie CONFESSUS PRO IUDICATO EST (ten, kto się przyznał, uważany jest za zasądzonego) CONFUSIO – zlanie, zmieszanie, konfuzja długu i wierzytelności (dłużnik nabywa wierzytelność przysługującą komuś w stosunku do niego i w ten sposób staje się własnym wierzycielem) CONSENSUS MATRIMONIALIS – zgoda małżeńska, zezwolenie nupturienta na zawarcie małżeństwa CONSUETUDO – prawo zwyczajowe, zwyczaj CONSUETUDO EST ALTERA NATURA – przyzwyczajenie jest drugą naturą [Cyceron, O granicach V, 25, 74] CONTRA LEGEM – przeciw prawu, wbrew ustawie, sprzecznie z prawem, wbrew normom prawnym CONTRA LEGEM FACIT , QUI ID FACIT QUOD LEX PROHIBET, IN FRAUDEM VERO, QUI SALVIS VERBIS LEGIS SENTENTIAM EIUS CIRCUMVENIT - Przeciw ustawie postępuje ten, kto czyni to czego ustawa zabrania; omija ją natomiast ten , kto nie naruszając jej słów, obchodzi jej treść. CONTRACTUS - umowa, zobowiązanie z umowy, kontrakt, klazula CONTRACTUS AB INITIO VOLUNTATIS EST , EX POST FACTO NECESSITATIS Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale jego wykonanie jest konieczne. CONTRACTUS ALEATORIUS – umowa losowa CONTRACTUS CONSENSUALIS – umowa konsensualna CONTRACTUS EST ULTRO CITROQUE OBLIGATIONEM - Kontrakt jest wzajemnym zobowiązaniem. CONTRACTUS GRATUITUS – umowa nieodpłatna CONTRACTUS INNOMINATUS – umowa nienazwana CONTRACTUS LITTERIS – kontrakt literalny CONTRACTUS ONEROSUS – umowa odpłatna

CONTRACTUS REALIS – umowa realna CONTRACTUS VERBALIS – kontrakt werbalny CONVALIDATIO NEGOTII – uważnienie czynności prawnej CORPORE ADQUIRERE POSSESIONEM fizycznie nabyć posiadanie [rzeczy] CORPUS - ciało, korpus, osoba, fizyczna istota rzeczy CORPUS DELICTI –ślad, dowód przestępstwa CORPUS EX CONTINGENTIBUS - rzecz złożona z innych rzeczy pozostających ze sobą w zależności CORPUS EX DISTANTIBUS - rzecz zbiorowa, zbiór rzeczy będących w oddaleniu podległych jednej nazwie CORPUS QUOD CONTINETUR UNO SPIRITU - rzecz, która obejmuje jedną istotę CORRUPTISSIMA RES PUBLICA PLURIMAE LEGIS –najbardziej jest skorumpowana republika, która ma najliczniejsze prawa; najwięcej jest praw w skorumpowanym państwie; Tacyt, Roczniki III, 27, 3] CREDITOR – wierzyciel, strona uprawniona do żądania świadczenia. CREDITUM – wierzytelność to do czego uprawniony jest wierzyciel. CRIMEN (n.) – zbrodnia, przestępstwo prawa publicznego, tj. przeciw interesom społeczeństwa i najważniejszym interesom jednostki, oskarżenie, zarzut, wina CRIMEN CONTRAHITUR, SI ET VOLUNTAS NOCENDI INTERCEDAT (zbrodnię popełnia się, jeśli istnieje wola szkodzenia). CRIMEN CULPOSUM –przestępstwo popełnione bez złego zamiaru CRIMEN DOLOSUM – przestępstwo umyślne, przestępstwo popełnione z winy umyślnej CRIMEN FALSI – przestępstwo fałszerstwa CRIMEN INCENDII – przestępstwo podpalenia CRIMEN PERDUELLIONIS – przestępstwo zdrady stanu CRIMEN REPETITUM, (n.) – powtórne przestępstwo, recydywa CRIMEN VIS – przestępstwo przemocy (popełnione zwłaszcza z użyciem broni), przestępstwo gwałtownego działania przeciw porządkowi państwa CRUX CRITICORUM –krzyż dla recenzentów, kwestia niezwykle trudna dla osądu CRUX INTERPRETUM –krzyż dla tłumaczy, tekst niezwykle trudny do przetłumaczenia CUATOR FURIOSI - kurator osoby chorej umysłowo, kurator obłąkanego CUI PRODEST? –na czyją korzyść? CULPA – wina, niedbalstwo, działanie bezprawne CULPA CONCURRENS – współwina, wina zależna od przyczynienia się poszkodowanego CULPA DOLO EXORTA – wina kombinowana, wina wywodząca się złego zamiaru CULPA IN CONTRAHENDO – wina w kontraktowaniu, tj. w procesie zawierania umowy CULPA IN CUSTODIENDO – wina w nadzorze CULPA IN ELIGENDO – wina w wyborze CULPA LATA – rażące niedbalstwo CULPA LEVIS – wina lekka, niezachowanie wymaganej staranności CULPA LEVISSIMA – najlżejsza wina, najlżejsze zaniedbanie CULPOSUS (m.) – naganny, godny nagany, zawiniony CUM DEBITA REVERENTIA – z należnym szacunkiem CUM LAUDE – z pochwałą, wyróżniająco CURA - kuratela, dozór, troska, staranie, piecza, leczenie, pielęgnowanie CURATOR - kurator, sprawujący pieczę, zarządca, CURATOR VENTRIS – kurator ustanowiony dla płodu w łonie matki CURATORES MINORES SIBI IPSIS PETENT. - Małoletni może prosić o ustanowienie

opiekuna. CURIA (f.) - sąd CURRICULUM VITAE –przebieg życia, życiorys. (Cyceron, W obronie Rabiriusza 30) DA LOCUM MELIORIBUS! –ustąp miejsca lepszym! DA MIHI FACTUM DABO TIBI IUS (daj mi fakt, a ja wskażę ci prawo) DAMNATIO, - rozporządzenie testatora, zobowiąznie do czegoś, nałożenie obowiązku DAMNUM EMERGENS – szkoda rzeczywista DAMNUM INIURIA DATUM – bezprawne wyrządzenie szkody DATIO IN SOLUTUM vel DATIO PRO SOLUTO – świadczenie w miejsce wykonania DE FACTO – wykonanej sprawy, na podstawie faktu, w rzeczywistości, w istocie DE IURE – na podstawie prawa DE LEGE FERENDA - co do postulowanej zmiany ustawy, z punktu widzenia pożądanej zmiany w prawie, z punktu widzenia przyszłego prawa DE LEGE LATA - co do ustawy obowiązującej, z punktu widzenia prawa obowiązującego, z punktu widzenia ustawy obowiązującej DE MORTUIS AUT BENE, AUT NIHIL – O zmarłych należy mówić albo dobrze, albo wcale [Plutarch, Solon 21] DE NIHILO NIHIL FIT –Nic nie powstaje z niczego [Lukrecjusz, O naturze rzeczy 1, 156) DEBITOR – dłużnik – strona obowiązania do świadczenia DEBITUM – dług to do czego obowiązany jest dłużnik DECRETUM POENALE, (n.) – wyrok karny, wyrok w sprawie karnej DEFENSIO (f.) – obrona, zastępstwo w sądzie, domaganie się jakiegoś prawa podmiotowego, środek obrony, przyczyna uniewinnienia DEFENSIO NECESSARIA, (f.) – obrona konieczna DEFENSIO, (m.) – obrona, zastępstwo w sądzie, środek obrony DEFENSOR (m.) - obrońca, przedstawiciel, zastępca; ten, kto usprawiedliwia DEFUNCTUS - zmarły, spadkodawca DEIECTUM VEL EFFUSUM - tj. wyrzucenie lub wylanie, odpowiedzialność za szkodę wynikającą z wyrzucenia czegoś lub wylania z pomieszczenia DELEGATIO – przekaz, delegacja DELICTUM – delikt, czyn przestępczy, przestępstwo DELICTUM COMISSUM, (n.) – przestępstwo popełnione DELICTUM CONSUMMATUM, (n.) – przestępstwo dokonane DELICTUM ITERATUM, (n.) – powtórne przestępstwo DELICTUM TENTATUM, (n.) – przestępstwo usiłowane, usiłowanie przestępstwa DEPONENS – dający na przechowanie, deponent DEPOSITARIUS – przechowawca, depozytariusz DEPOSITUM – przechowanie, depozyt DEPOSITUM IRREGULARE – depozyt nieprawidłowy DEPREHENSIO, (f.) – aresztowanie, ujęcie, wykrycie, złapanie na gorącym uczynku DERELICTUS - opuszczony, porzucony DERELINQUO - opuszczać, porzucić kogoś lub coś, pozostawić, poniechać DEROGATIO - częściowe uchylenie ustawy, częściowe zniesienie prawa DEROGATUR LEGI AUT ABROGATUR . DEROGATUR LEGI, CUM PARS DETRAHITUR : ABROGATUR LEGI, CUM PRORSUS TOLLITUR - Ustawa jest derogowana lub abrogowana. Deroguje się ustawę usuwając jej część, abroguje się ustawę usuwając ją w całości. DETENTOR - detentor , dzierżyciel

DEUS EX MACHINA – dosł. Bóg z maszynerii; cudowne rozwiązanie problemu.[w tragedii greckiej, gdy akcja się skomplikowała – wtedy niespodziewanie wkraczał ,,z maszyny teatralnej" Bóg] DIEI ADIECTIONEM PRO REO ESSE, NON PRO STIPULATORE (ustalenie terminu następuje na rzecz dłużnika, a nie przyjmującego przyrzeczenie) DIES - termin, dzień, oznaczona chwila DIES A QUO - termin zawieszający czyli początkowy termin, z którego nadejściem zaczynają się skutki czynności prawnej [dosł. dzień od którego] DIES ACADEMICUS – dzień akademicki dzień wolny od wykładów DIES AD QUEM - termin rozwiązujący, czyli końcowy; termin, z którego nadejściem ustają skutki czynności prawnej [dosł. dzień do którego] DIES CEDENS - termin zawarcia czynności prawnej, dzień przypadający DIES FASTI – dni robocze DIES INTERPELLAT PRO HOMINE (termin wzywa za człowieka) DIES NEFASTI – dni świąteczne, w których się nie wykonuje czynności, nie prowadzi postęowania sądowego DIES VENIENS - termin wymagalności spełnienia zobowiązania, dzień nadchodzący DILIGENTIA – staranność (wymagana od dłużnika przy wykonaniu zobowiązania) DISSIMULATIO - udawanie, ukrywanie, utajnianie,czynność prawna przemilczana zawarta dla ukrycia innej czynności prawnej DIVIDE ET IMPERA! – Dziel i rządź! [zasada Senatu Rzymu skłócania stron, by łatwiej było być nadrzędnym ,,rozjemcą”] DO, dare – daję, przenoszę własność DOCTOR UTRIUSQUE IURIS VEL IN UTROQUE IURE – doktor obojga praw, tj. cywilnego i kanonicznego DOLI CAPAX – osoba zdolna do popełnienia przestępstwa DOLI INCAPAX – osoba niezdolna do popełnienia prze...