Anatomia 2 PDF

Preview

Summary

podsumowanie anatomia...

Description

PĘD ROŚLINY – część rośliny składająca się z łodygi, liści, pączków, kwiatów i owoców. Typowy pęd to nadziemna część rośliny złożona z łodygi, będącej osią pędu oraz osadzonych na niej organów bocznych – liści. Liście osadzone są na łodygach w regularnych odstępach. Miejsca, z których wyrastają często węźlasto zgrubiałe (np. u traw) nazywamy więźbami. Dzielą one łodygę na odcinki – międzywęźla. W fazie wzrostu rośliny pęd wytwarza również kwiaty i owoce. SYSTEMY KORZENIOWE a. SYSTEM KORZENIOWY PALOWY Jeden centralny korzeń, który może osiągnąć nawet 1/3 długości pnia drzewa. Od korzenia centralnego odchodzą korzenie boczne. b. SYSTEM KORZENIOWY WIĄZKOWY W tym systemie korzenie są równorzędne. System ten jest charakterystyczny dla roślin zielonych, które rosną na glebie średnio bogatej i średnio wilgotnej. c. SYSTEM KORZENI PRZYBYSZOWYCH Są to dodatkowe korzenie pełniące funkcje mechaniczne takie jak czepne, wspierające. ULISTNIENIE Regularny układ liści na łodydze roślin, stały dla poszczególnych gatunków. Ulistnienie wyróżnia się na podstawie liczby liści wyrastających z poszczególnych węzłów łodygi i ich ułożenia względem siebie. Liście dążą do optymalnego wykorzystywania światła poprzez unikanie wzajemnego ocienienia się nawzajem.

Ulistnienie okółkowe - Występuje u roślin, u których z węzła wyrasta więcej niż jeden liść. W zależności od liczby liści wyrastających z węzła wyróżnia się okółki dwulistne, trójlistne, czterolistne itd. W przypadku okółków złożonych z dwóch liści wyrastających naprzeciw siebie – układ taki nazywa się ulistnieniem naprzeciwległym. Gdy takie pary liści ułożone są w kolejnych węzłach pod kątem prostym względem siebie mówi się o ulistnieniu nakrzyżległym. W tej odmianie dwulistnego ulistnienia okółkowego liście wyrastają w czterech prostnicach (ortostychach), czyli w czterech umownych liniach biegnących wzdłuż łodygi przez nasady liści. Ulistnienie naprzemianległe u kliwi cynobrowej. Ulistnienie skrętoległe (helikalne) - Występuje wówczas, gdy liście wyrastają pojedynczo kolejno w linii mającej kształt helisy, zwanej helisą genetyczną lub spiralą genetyczną. Układ liści skrętoległych opisywany jest za pomocą ułamka zwanego dywergencją. Jego licznik wyraża liczbę obrotów helisy dookoła łodygi występujących między dwoma liśćmi rosnącymi w jednej prostnicy (pionowo nad sobą). W mianowniku wstawia się liczbę liści wyrastających na helisie pomiędzy liśćmi znajdującymi się na jednej prostnicy. Najprostszy układ skrętoległy określany jest mianem ulistnienia naprzemianległego (dwuszeregowego, distychia). Występuje u roślin, u których liście wyrastają na helisie na przemian po dwóch stronach łodygi w dwóch prostnicach (tak jest np. u traw ).

Kwiat jest organem generatywnym, charakterystycznym dla roślin okrytonasiennych. Na ogół jest obupłciowy. Składa się z przekształconych liści zarodnionośnych oraz niezwiązanych bezpośrednio z rozmnażaniem liści płonych. Zbudowany jest z dna kwiatowego, na którym osadzone są pozostałe części kwiatu, jak okwiat, pręcikowie i słupkowie (lub pojedynczy słupek), czasem miodniki (w kwiatach owadopylnych).

Dno kwiatowe powstaje z silnie skróconej, a często rozszerzonej osi pędu. Okwiat składa się z płonych liści kwiatu. W kwiatach podwójnych zróżnicowany jest na zewnętrzne zielone działki kielicha i barwne płatki korony, a w kwiatach pojedynczych utworzony jest tylko z płatków korony. Zarówno płatki korony, jak i działki kielicha mogą być wolne lub zrośnięte. U niektórych roślin wiatropylnych okwiat uległ redukcji (np. u wierzby). Takie kwiaty nazywane są bezokwiatowymi. Okwiat pełni funkcję ochronną dla części generatywnych kwiatu oraz w przypadku kwiatów zapylanych przez zwierzęta bierze udział w ich zwabianiu.

Typy kwiatów w zależności od umieszczonego słupka na dnie kwiatowym (wg Encyklopedii PWN) Pręcikowie składa się z pręcików, które można określić jako przekształcone mikrosporofile. Pręciki zwykle mają postać cienkiej nitki, zakończonej główką z dwoma pylnikami. W główce pręcika znajdują się cztery woreczki pyłkowe, wypełnione ziarnami pyłku. Słupkowie składa się z owocolistków, które zrastając się w różny sposób, tworzą jeden lub więcej słupków. Owocolistki należy uznać za przekształcone makrosporofile. W typowym słupku można wyróżnić zalążnię, szyjkę i znamię, służące do przyjmowania pyłku. Wewnątrz zalążni znajdują się zalążki. Każdy otoczony jest dwiema osłonkami z otworkiem zwanym okienkiem prowadzącym do tkanki wypełniającej zalążek, czyli do ośrodka. W zależności od kształtu dna kwiatowego, a co za tym idzie – wzajemnego położenia względem siebie zalążni, słupka i pozostałych elementów kwiatu, rozróżnia się kwiaty dolne, okołozalążniowe i górne. Kwiat z pręcikami i słupkowiem określany jest jako obupłciowy. Natomiast kwiat, w którym znajdują się tylko słupki lub tylko pręciki, jest jednopłciowy, odpowiednio słupkowy albo pręcikowy. Ponieważ kwiaty jednopłciowe mogą występować na tej samej roślinie, stąd rośliny takie nazywane są jednopiennymi (np. leszczyna, kukurydza). Jeśli występują na różnych osobnikach, rośliny takie nazywane są dwupiennymi (np. wierzba). Ustawienie elementów kwiatu na dnie kwiatowym może być spiralne lub okółkowe. Różna może być też symetria kwiatów. Stąd wyróżnia się kwiaty promieniste (o więcej niż dwóch płaszczyznach symetrii), grzbieciste (o jednej płaszczyźnie symetrii), asymetryczne (bez jakiejkolwiek płaszczyzny symetrii). Graficznym przedstawieniem budowy kwiatu, obrazującym wzajemne położenie jego części jest tzw. diagram (narys) kwiatowy. Kwiaty mogą występować pojedynczo, częściej jednak tworzą na pędzie skupienia, zwane kwiatostanami. Na podstawie sposobu rozgałęzienia się pędów kwiatostanowych wyróżnia się kwiatostany groniaste i wierzchotkowe. Dalszy podział kwiatostanów związany jest ze sposobem osadzenia kwiatów.

Różnorodność budowy kwiatów (wg Podbielkowski, 1972)

Ustawienie elementów kwiatu na dnie kwiatowym może być spiralne lub okółkowe. Różna może być też symetria kwiatów. Stąd wyróżnia się kwiaty promieniste (o więcej niż dwóch płaszczyznach symetrii), grzbieciste (o jednej płaszczyźnie symetrii), asymetryczne (bez jakiejkolwiek płaszczyzny symetrii). Graficznym przedstawieniem budowy kwiatu, obrazującym wzajemne położenie jego części jest tzw. diagram (narys) kwiatowy. Kwiaty mogą występować pojedynczo, częściej jednak tworzą na pędzie skupienia, zwane kwiatostanami. Na podstawie sposobu rozgałęzienia się pędów kwiatostanowych wyróżnia się kwiatostany groniaste i wierzchotkowe. Dalszy podział kwiatostanów związany jest ze sposobem osadzenia kwiatów.

Rozmnażanie wegetatywne, forma rozmnażania bezpłciowego występująca u roślin, polega na tworzeniu całego organizmu z części rośliny; odbywa się za pośrednictwem różnych tworów - np. rozłogów, rozmnóżek, bulw, kłączy, cebul i odrostów, a także poprzez podziały poprzeczne lub podłużne komórki lub fragmentację organizmu macierzystego. Rozmnażanie płciowe, generatywne - rozmnażanie za pomocą haploidalnych komórek rozrodczych (gamet) - męskiej i żeńskiej, powstających zazwyczaj w wyspecjalizowanych narządach płciowych (u zwierząt) lub organach generatywnych (u roślin). Po połączeniu się dwóch komórek rozrodczych powstaje diploidalna zygota, z której rozwija się diploidalny zarodek, a następnie nowy organizm. Występują trzy sposoby rozmnażania płciowego: izogamia, anizogamia, oogamia, przy czym u roślin wyższych występuje tylko oogamia. Nietypowym sposobem rozmnażania jest tzw. koniugacja, która u roślin polega na

kopulowaniu dwóch komórek stykających się ze sobą a pochodzących od dwóch organizmów poprzez przepłynięcie protoplastu męskiego do żeńskiego i zlanie się w zygotę. Koniugację, obserwuje się również u bakterii, ale polega ona jedynie na przekazywaniu sobie przez bakterie fragmentów materiału genetycznego. Nie towarzyszy temu podział komórki, nie jest to więc forma rozmnażania. O zachowaniu bakterii w koniugacji decyduje obecność w nich tzw. czynnika płci (czynnika POWSTAWANIE OWOCU: Owoc, podobnie jak kwiat, to charakterystyczny organ dla roślin okrytozalążkowych, osłaniający nasiona i ułatwiający ich rozsiewanie się. Owoc składa się z owocni i nasion. Nasiona powstają z zalążków, a owocnie z zalążni słupka (w tzw. owocach właściwych), czasem w ich wykształceniu uczestniczą też inne części kwiatu, np. dno kwiatowe, okwiat, liście przykwiatowe lub oś kwiatostanu (powstają wtedy tzw. Owoc rzekomy, owoc szupinkowy, w którego wykształceniu, oprócz zalążni, uczestniczą inne składniki kwiatu, tworzące tzw. szupinkę. Przykładem owocu rzekomego jest jabłko, którego soczysta część powstaje z dna kwiatowego, a owocolistki tworzą łuski otaczające nasiona. Owocnia (perykarp) składa się z trzech warstw: zewnętrzna jednowarstwowa skórka (egzokarp), często zabarwiona, pełni rolę powabni dla zwierząt (w owocach mięsistych), lub (w owocach suchych) zaopatrzona jest w urządzenia czepne (szczecinki, haczyki), lotne (skrzydlate wyrostki, włoski) albo śluzowacieje, co ułatwia przyczepianie się owoców do ciał zwierząt lub rozsiewanie ich przez wiatr. Warstwa środkowa (mezokarp) może być różnej grubości, mięsista lub sucha. Warstwa wewnętrzna (endokarp) jest na ogół jednowarstwowa, może być błoniasta i cienka (jak np. w strąkach grochu) lub gruba i zdrewniała, tworząca pestkę (np. u śliwy). Owoce dzieli się na owoce pojedyncze, owoce zbiorowe i owocostany. Owoce pojedyncze, powstające z jednej zalążni, dzieli się z kolei na owoce suche (o suchej owocni) i mięsiste (o soczystej owocni). Owoce suche dzieli się na pękające (wysypujące nasiona), jak: mieszek, strąk, łuszczyna i łuszczynka, torebka oraz owoce niepękające (odpadające w stanie zamkniętym), jak orzech i orzeszek, ziarniak, niełupka, wreszcie owoce rozpadające się, jak: rozłupnia i strąk przewęzisty. Owoce mięsiste są owocami niepękającymi, o soczystej owocni. Zasobnej w cukry, kwasy organiczne i witaminy, czasem zawierają też białko, skrobię i tłuszcz. Owoce te są zwykle jadalne, rozsiewane przez zwierzęta drogą endozoochorii. Owoce mięsiste dzielą się na: pestkowce o zewnętrznej części owocni mięsistej, a wewnętrznej zdrewniałej, tworzącej pestkę (śliwa, morela), jagody o całej owocni soczystej (np.: porzeczka, borówka, pomidor, ogórek), oraz owoce rzekome (owoc typu jabłka, pomarańczy). Owoce złożone (zbiorowe) powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu, często z udziałem rozrastającego się dna kwiatowego, należą do nich owoce wielomieszkowe (np. u piwonii), owoce wielopestkowcowe (np. u maliny), owoce wieloorzeszkowe (np. u poziomki) oraz rozpadające się wieloniełupki (np. u ślazu) LUB Owoc powstaje z rozrośniętej ściany zalążni która tworzy owocnię i zawiera nasiona; jest to tzw. owoc właściwy. Jeśli w budowie owocu uczestniczą inne niż zalążnia części rośliny mamy doczynienia z owocem pozornym. Gdy owoc nie zawiera nasion mamy doczynienia ze zjawiskiem partenokarpii; termin owocek tj. zdrobniale owoc, stosujemy często w odniesieniu do pojedynczych, małych owoców budujących owoce złożone.

Zapylenie, proces obejmujący przeniesienie pyłku z pręcika bezpośrednio do okienka zalążka (u roślin nagozalążkowych) lub na znamię słupka (u roślin okrytozalążkowych) oraz rozwój pyłku. Zapylenie pyłkiem pochodzącym z innej rośliny nazywa się zapyleniem krzyżowym (obcopylność), zapylenie pyłkiem tej samej rośliny - samozapyleniem. Rośliny wytwarzają szereg cech utrudniających samozapylenie (które jest zjawiskiem niekorzystnym), a ułatwiających zapylenie krzyżowe, jak np.: różny czas dojrzewania pręcików i słupków (przedprątność i przedsłupność), różnosłupkowość oraz samopłonność. Pyłek może być przenoszony przez wiatr (wiatropylność), zwierzęta (zoogamia), przede wszystkim owady (owadopylność), ale także np. przez ptaki (ornitogamia) oraz wodę (wodopylność, czyli hydrogamia). Porosty (Lichenes) są organizmami zaliczanymi do królestwa grzybów (Fungi), składającymi się z komponenta grzybowego i glonowego powiązanych symbiozą nierozłączną, czyli koniunktywną (w przeciwieństwie do glonu grzyb

nie potrafi egzystować samodzielnie). Grzyb należy najczęściej do klasy workowców (Ascomycetes) i tworzy na plesze porostu miniaturowe owocniki, często w kształcie miseczek – apotecja. Glon to zwykle przedstawiciel zielenic właściwych, np. z rzędu chlorokokowców (Chlorococcales), bądź sinic (cyanobakterii) z rzędu trzęsidłowców (Nostocales). Grzyb i glon tworzą organizm o zupełnie nowych właściwościach, dzięki czemu porosty mogą egzystować w miejscach często niedostępnych dla innych form życia. Występują jako epility (gatunki naskalne), epifity (gat. nadrzewne), epiksylity (gat. zasiedlające drewno) oraz taksony epigeiczne (naziemne). Plechy porostów mają postać różnokolorowych ziarnistych lub skorupiastych nalotów, łusek, listków bądź krzaczków. Powszechne występowanie epifitów, przy stosunkowo dużej ich wrażliwość na toksyny w zanieczyszczonym powietrzu, zostało wykorzystane do wstępnej oceny stopnia skażenia środowiska (lichenoindykacja), taksony z innych grup ekologicznych spełniają wyłącznie rolę pomocniczą. Znaczenie glonów w przyrodzie: -produkują materię organiczną -wzbogacają zbiorniki wodne w tlen -są organizmami pionierskimi -tworzą plankton -są używane w kosmetologii (krasnorosty -mogą być składnikiem sałatek (sałata morska) -wykorzystywane do celów kulinarnych (listownica) -są przyczyną śmiertelnych zatruć ludzi i ryb -mogą wytworzyć toksyny porażające układ nerwowy i mięśnie ROŚLINY NASIENNE, Spermatophyta to gromada roślin wytwarzających nasiona, do których zalicza się nagozalążkowe i okrytozalążkowe. Pierwszymi nasiennymi roślinami były paprocie nasienne, które pojawiły się prawdopodobnie w górnym dewonie. U nasiennych roślin słabo zaznaczona jest przemiana pokoleń — pokolenie płciowe (gametofit) jest zredukowane do woreczka zalążkowego oraz kiełkującego ziarna pyłku i rozwija się na pokoleniu bezpłciowym (sporoficie), będącym samodzielną rośliną. Obecnie żyjące rośliny nasienne (zwł. okrytonasienne) nazywa się także roślinami kwiatowymi lub jawnopłciowymi. OKRYTOZALĄŻKOWE, okrytonasienne, Magnoliophyta (Angiospermae) to gromada roślin nasiennych, u których zalążki zamknięte są w zalążni słupka, a ich zapłodnienie odbywa się za pośrednictwem łagiewki pyłkowej, która przenosi do woreczka zalążkowego męskie komórki płciowe, po czym zalążek przekształca się w nasienie, a zalążnia w owoc. Okrytozalążkowe wykazują większą sprawność czynności życiowych i większą zdolność przystosowawczą niż nagozalążkowe. W ich wiązkach przewodzących występują naczynia, które przewodzą wodę szybciej niż cewki nagozalążkowych, a dzięki temu okrytozalążkowe już od kredy górnej przeważają we wszystkich siedliskach lądowych całej kuli ziemskiej. Ich przodkami były najprawdopodobniej paprocie nasienne. Obecnie są najliczniejszą grupą (ponad 250 tys. gat.)którą dzieli się na 2 klasy: - dwuliścienne - jednoliścienne. NAGOZALĄŻKOWE, nagonasienne, Gymnospermatophyta (Gymnospermae) to gromada roślin nasiennych, do której należy ok. 750 gat. na całej kuli ziemskiej, z reguły rośliny drzewiaste, jedno- lub dwupienne, często o kwiatach rozdzielnopłciowych, wiatropylnych i bez okwiatu. Zalążki (a po ich zapłodnieniu nasiona) rozwijają się na powierzchni wolnych owocolistków, niczym nie osłonięte (stąd nazwa gromady). Owoce nie tworzą się, gdyż owocolistki nie są zrośnięte w zalążnię. Niekiedy łupina nasienna mięśnieje (np. u miłorzębowych) albo obrasta nasienie mięsistą warstwą (np. u cisowatych, jałowców). Owocolistki są zwykle zebrane w kwiatostany szyszki, a pręciki w kwiaty szyszkokształtne, kłosokształtne lub kotkowate. W drewnie występują cewki. Nagozalążkowe pochodzą od pierwotnych paprotników, z którymi łączą je paprocie nasienne. Pojawiły się w górnym dewonie i panowały wśród roślinności mezozoicznej.

Komórka Eukariotyczna Jądro komórkowe – chromatyna jądrowa

Komórka Prokariotyczna Obszar jądrowy (nukleoid) - kolista dwuniciowa

(DNA+białka), jąderko, otoczka jądrowa

cząsteczka DNA (genofor)

Mitochondria, wyspecjalizowane organelle komórkowe odpowiedzialne za proces oddychania Nie występuje, mezosomy – uwypuklenia błony komórkowego. We wnętrzu zachodzą dwa kluczowe komórkowej, w których zachodzi oddychanie dla tego procesu: cykl Krebsa i łańcuch oddechowy. komórkowe. Ich rola polega na dostarczaniu komórkom ATP, często nazywane są "siłownią komórki". RETICULUM ENDOPLAZMATYCZNE ta skomplikowana struktura jest niezwykle powszechna Brak u Eukariota Lizosomy powstające w obrębie aparatu Golgiego, procesy trawienia wewnątrzkomórkowego, rozkład nieprawidłowych fragmentów komórki; enzymy trawienne hydrolityczne

Brak

Aparat GOLGIEGO, obłonione cysterny spłaszczone w części środkowej, a rozdętych na brzegach - DIKTIOSOM, oraz towarzyszących im pęcherzyków.

Brak

Cytoplazma - zasadnicza część protoplastu komórki, zawiera wszystkie organelle komórkowe

Cytoplazma zachodzą w niej wszystkie reakcje biochemiczne, miejsce występowania nukleoidu

Fotosynteza – w komórkach roślinnych i glonów, zachodzi w chloroplastach.

Brak plastydów. Fotosynteza zachodzi w komórkach bakterii zielonych i purpurowych, zachodzi na tylakoidach w cytoplazmie

Przedziałowość dzięki strukturom błon wewnętrznych

Brak przedziałowości

Rybosomy – w cytoplazmie 80S, małe (70S) w mitochondriach i plastydach Błona komórkowa

Błona komórkowa

Tkanka przewodząca umożliwia transport substancji w roślinie. Składa się z dwóch rodzajów tkanek: drewna i łyka. – Drewno transportuje wodę wraz z solami mineralnymi z korzeni do liści oraz pełni funkcję wzmacniającą i spichrzową. Wyróżnia się drewno pierwotne i drewno wtórne (u roślin z przyrostem wtórnym). Drewno wtórne jest szczególnie dobrze rozwinięte u roślin o zdrewniałych łodygach i korzeniach, przy czym w zdrewniałych pniach i korzeniach roślin dwuliściennych rosnących w klimacie z porami roku obserwuje się słoje przyrostu rocznego. Drewno zbudowane jest z kilku rodzajów komórek, jak: cewki, naczynia, miękisz drzewny, włókna drzewne. Cewki to silnie wydłużone, martwe komórki. Wrzecionowaty kształt umożliwia im zachodzenie na siebie i przyleganie. Obecność jamek w ścianie pozwala przechodzić wodzie z cewki do cewki. Cewki nadają też sztywność i wytrzymałość mechaniczną organom roślinnym. Występują u paprotników, roślin nagonasiennych i niektórych okrytonasiennych. Naczynia to długie rury utworzone z martwych komórek, w których zanikł protoplast i ściany poprzeczne. Boczne ściany są silnie zdrewniałe, zawierają różnego kształtu zgrubienia i jamki. Pełnią też funkcję wzmacniającą. Występują u roślin okrytonasiennych i nielicznych nagonasiennych.

Miękisz drzewny tworzą pasma żywych komórek, które umożliwiają łączność drewna z innymi tkankami i pełnią funkcję spichrzową. Włókna drzewne są dodatkowymi elementami wzmacniającymi. Łyko transportuje substancje organiczne wytworzone w wyniku fotosyntezy. Wyróżnia się łyko pierwotne i łyko wtórne. Zbudowane jest z kilku rodzajów komórek. Rurki sitowe tworzą żywe, ale pozbawione jądra komórki o wydłużonym kształcie i niezdrewniałych ścianach. Komórki te ułożone są w pionowe szeregi, przy czym przez liczne poryw ich poprzecznych ścianach, tzw. sita przechodzą z jednej komórki do drugiej pasma cytoplazmy. Do każdego członu rurki sitowej przylega jedna lub kilka komórek zawierających jądro, zwanych komórkami towarzyszącymi.Tak zbudowane rurki sitowe występują u roślin okrytonasiennych. U nagonasiennych i paprotników występują komórki sitowe, mniej wyspecjalizowane niż rurki sitowe okrytonasiennych. Zachodzą na siebie klinowato i kontaktują się przez rozrzucone po całej powierzchni tzw. pola sitowe. Miękisz łykowy pełni funkcję spichrzową, a włókna łykowe stanowią element wzmacniający. Miękisz asymilacyjny, miękisz zieleniowy, chlorenchyma – tkanka roślinna, wyspecjalizowany miękisz, złożony z komórek zawierających liczne soczewkowate chloroplasty. Jest tkanką żywą Zachodzi w nim proces fotosyntezy. Występuje głównie w liściach i młodych łodygach W liściach wypełnia przestrzeń między epidermą górną a dolną, stanowiąc główny składnik mezofilu. Zwykle w liściach występują dwie formy miękiszu asymilacyjnego: miękisz palisadowy, ...