Anatomia porównawcza kręgowców wykład 4 PDF

Preview

Summary

Notatki z wykładu z anatomii porównawczej kręgowców...

Description

Anatomia porównawcza kręgowców 25.10.18 – Wykład 4 1. Układ oddechowy: Drogi oddechowe u ryb: - u ryb skrzela dominują, położone na tzw. łukach skrzelowych, które mogą być kostne, chrzestne, zawsze taka sama budowa, ogromna ilość listków skrzelowych, podzielonych na blaszki skrzelowe. U ryb chrzęstnoszkieletowych – pobiera wodę otworem gębowym, woda trafia do gardzieli, przez szpary skrzelowe, woda obmywa blaszki skrzelowe i zewnętrznymi szparami skrzelowymi wypływa na zewnątrz. U ryb kostnoszkieletowych – skrzela zlokalizowane w komorze skrzelowej, która z zewnątrz zamknięta jest wieczkiem. Po obmyciu skrzeli woda wypływa na zewnątrz wieczkiem. Skrzela wewnętrzne są osadzone na łukach skrzelowych. Bardzo aktywne, szybko pływające ryby mają większą powierzchnie skrzeli, aniżeli powolne ryby przydenne, Powierzchnia skrzeli na gram masy ciała może się różnić x10, a nawet x50(makrela – żabnica). Obmywanie na zasadzie przeciwprądów – otwarta jama gębowa, zamknięte wieczko – zamknięta jama gębowa, otwarte wieczko. Ryby szybko pływające – otwarta jama gębowa, otwarte wieczko. Część organizmów posiada również skrzela zewnętrzne – wypustki skórne, pierzaste, drzewkowate, pojawiające się u larw np. płazów ogoniastych czy ryb dwudysznych – jest to narząd tymczasowy, po przeobrażeniu pojawiają się skrzela wewnętrzne. U wielu gatunków ryb zostały wytworzone mechanizmy, które wspomagają oddychanie skrzelami, za pomocą powietrza atmosferycznego np. piskorz potrafiący łykać powietrze z atmosfery(bardzo rzadka modyfikacja oddychania) – tylko przy niskiej zawartości tlenu w wodzie. Węgorz elektryczny ma bardzo silnie unaczynioną jamę gębową i gardziel. Potrafi wykorzystać naczynia włosowate, które są gęsto rozmieszczone. Potrafi dzięki temu wspomóc oddychanie. Łaźce – skrzela przekształcone w labirynt – zestaw kostnych listewek, pokrytych nabłonkiem oddechowym. Mogą za pomocą labiryntu prowadzić wymianę gazową. Pomaga to w przemieszczaniu się poza zbiornikiem wodnym, w poszukiwaniu innego zbiornika, który jeszcze nie wysechł. Labirynt znajduje się w komorze skrzelowej. Istnieją również ryby które posiadają płuca – jest ich bardzo niewiele, przede wszystkim przedstawiciele ryb dwudysznych. Jeżeli nie mogą oddychać w inny sposób, oddychają za pomocą płuc. Jest to narząd bardzo wydajny, również w sytuacji wyschnięcia zbiornika, pomaga prowadzić wymianę gazową. Stan estywacji - sen letni

U ryb z rodzaju Polypterus – płuca pod przewodem pokarmowym, ta sama funkcja co u dwudysznych. Pęcherz pławny – narząd hydrostatyczny. U niektórych gatunków umożliwia oddychanie. Jest homologiczny z płucami kręgowców lądowych. Drogi oddechowe kręgowców lądowych: - nozdrza zewnętrzne - jama nosowa - nozdrza wewnętrzne - krtań(larynx) - tchawica(trachea) - oskrzela(bronchi) – do tego momentu włącznie, mamy drogi oddechowe - płuco(pulmo) Jama nosowa kręgowców lądowych: - nozdrza zewnętrzne, - nozdrza wewnętrzne: Płazy: - leżą z przodu jamy gębowej, powietrze z jamy nosowej przechodzi do jamy gębowej, która u niektórych płazów bezogonowych(samce rzekotek i żab zielonych) jest zaopatrzona w cienkościenne uchyłki mogące być wypychane na zewnątrz przez wypełniające je powietrze – rezonatory. Ich funkcją jest wzmacnianie dźwięków generowanych przez krtań. Gady i ptaki: - nozdrza wewnętrzne przesunięte są ku tyłowi jamy gębowe, powietrze wchodzi do gardzieli będącej wspólnym odcinkiem układów oddechowego i pokarmowego. Krokodyle i ssaki: - nozdrza wewnętrzne otwierają się bezpośrednio nad krtanią, dzięki czemu powstaje przewód nosowo – gardzielowy. Drogi oddechowe u żab: - u płazów występuje tchawico-krtań. Jest ona oddzielona od gardzieli szparową głosową, która otwiera się w czasie oddechu płucnego i podczas wydawania głosu. Tchawico – krtań płazów rozdziela się na dwa przewody płucne prowadzące do workowatych płuc. Drogi oddechowe u gadów: - u większości gadów można wyróżnić krtań, tchawicę, dwa oskrzela główne(brak ich u gatunków posiadających tylko jedno płuco) oraz oskrzela drobniejsze. Ściany tchawicy i oskrzeli zaopatrzone są w chrząstki w postaci niepełnych pierścieni, - gady nie mają strun głosowych, ale silnie umięśniona krtań krokodyli, gekonów oraz niektórych gatunków żółwi może wydawać głośne dźwięki.

Drogi oddechowe ptaków: - obecność niewielkiej jamy nosowej oraz obszernej tchawicy, - ściany tchawicy zaopatrzone w pierścienie, u niektórych gatunków skostniałe, - długość tchawicy ściśle związana z długością szyi, choć istnieją gatunki, u których jest o wiele dłuższa od szyi i tworzy pętle leżące między mięśniami piersiowymi a skórą(np. u głuszca) lub w wydrążeniu mostka(np. u łabędzia). - w miejscu rozgałęzienia się tchawicy na 2 oskrzela główne u ptaków znajduje się krtań dolna, służąca do wydawania dźwięków. W produkcji dźwięków nie bierze udziału krtań właściwa. Każde z oskrzeli głównych dochodzi do jednego płuca. Ściany oskrzeli głównych zawierają chrząstki i mięśnie gładkie. Ściany oskrzeli drugiego rzędu są bardzo cienki i najczęściej są pozbawione mięśni gładkich. * mięśnie mało ważne, pamiętać o wzmocnieniu Drogi oddechowe ssaków: - krtań(larynx) - tchawica(trachea) - oskrzela główne – po wniknięciu do płuc tracą pierścienie chrzęstne i rozdzielają się drzewkowato na coraz cieńsze i liczniejsze gałązki - płuca(pulmo) Płuca kręgowców lądowych: Płazy – płuca workowate: - płazy bezogonowe – krótkie i kuliste, - płazy beznogie i ogoniaste – długie i wąskie(u beznogich dobrze rozwinięte jest zwykle tylko prawe płuco, lewe zredukowane bądź go zupełnie brak), - wewnętrzna ściana płuc u wielu gatunków jest zaopatrzona w fałdy(np. u żab zielonych i ropuch), a u innych(np. traszek) jest zupełnie gładka. Wysokość i liczba fałdów, u gatunków posiadających je w płucach wzrastają wraz ze wzrostem rozmiarów ciała zwierzęcia. Mimo tego fałdy nigdy nie sięgają do samego środka płuca, który to środek nazywany jest przestrzenią martwą, gdyż niemożliwa tu jest wymiana gazów z krwią. Mechanizm oddychania u płazów: - płazy ze względu na budowę klatki piersiowej(żebra nie sięgają do mostka) nie potrafią wsysać powietrza do płuc. Wypełnianie płuc u płazów zachodzi na zasadzie pompy tłoczącej, - u większości gatunków wymiana gazowa odbywa się także za pośrednictwem skóry. U owodniowców(gadów, ptaków i ssaków) powietrze jest wciągane do płuc przez siły ssące. Gady: - płuca workowate, - wewnętrzna powierzchnia płuc wyposażona w liczne przegrody wewnętrze. Fałdy ściany wewnętrznej są niekiedy tak silnie rozwinięte, że wypełniają całe wnętrze płuca gąbczastą strukturą z oskrzelem głównym w postaci centralnego kanału(u żółwi, waranów, krokodyli), - u niektórych gadów(kameleony) występują różnie wykształcone cienkościenne worki lub uchyłki służące do magazynowania powietrza, - u niektórych gadów obecne tylko jedno płuco(węże).

Ptaki: - płuca ptaków są dość małe, nie zmieniają objętości podczas oddychania i mają budowę tubularną tzn. są otwarte, zbudowane z systemu oskrzeli rozgałęziających się na coraz to drobniejsze oskrzeliki. Oskrzeliki o przekroju ok. 7um tworzą tzw. kapilary powietrzne, czyli drobniutkie kanaliki będące właściwą powierzchnią wymiany gazowej(analogi pęcherzyków płucnych), - worki powietrzne są to magazyny, skąd powietrze jest dostarczane do powierzchni oddechowych zarówno podczas wdechu, jak i wydechu. - podczas lotu ruchy oddechowe klatki piersiowej są zablokowane, a powietrze pompowane jest podczas ruchu skrzydeł do worków powietrznych, - wymiana gazowa dokonuje się na zasadzie przeciwprądów. Płuca ssaków: - płuca podzielone są na płaty, te na segmenty, segmenty na podsegmenty, dalej zraziki, gronka i ślepo zakończone pęcherzyki płucne(miejsce wymiany gazowej), - w oddychaniu u ssaków bierze udział przepona oraz mięśnie klatki piersiowej. 2. Układ krwionośny: - zatoka żylna(sunus venosus), - przedsionek(atrium), - komora(ventriculus), - stożek tętniczy(conus arterious) - pień tętniczy(truncus arteriosus). Ryby: - serce skrzelowe – bezpośrednie sąsiedztwo skrzeli. Ryby chrzęstnoszkieletowe: - serce z 4 pęcherzyków, pierwszy pęcherzyk to zatoka żylna, drugi to komora, trzeci to przedsionek, czwarty to stożek tętniczy, krew płynie w kierunku następnych pęcherzyków, - każdy z pęcherzyków jest oddzielony od następnego przez zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi, - z sercem związane są dwa naczynia przysercowe: * przewody Cuviera * żyła wątrobowa Pień tętniczy również jest dużym narządem wychodzącym z serca - serce pełni funkcję pompki Ryby kostnoszkieletowe: - tylko jedna różnica w budowie serca, nie mają stożka tętniczego. Serce żaby: - cztery pęcherzyki – zatoka żylna, dwa przedsionki, jedna komora wspólna. - prawy przedsionek – krew odtlenowana(żyła czcza tylna), krew mieszana(żyły czcze przednie, do których wpadają żyły wielkie skórne). - lewy przedsionek – krew natlenowana w płucach. Rozdział krwi żylnej(w rzeczywistości mieszanej) i tętniczej dokonany jest u płazów połowicznie(wspólna komora serca i wspólne ujście przedsionkowo – komorowe).

Mechanizmy zapobiegające mieszaniu się krwi w komorze płazów: - gąbczasta budowa ściany komory z uchyłkami, utrudniającymi mieszanie się krwi, - prawy przedsionek kurczy się nieco wcześniej od lewego, - w stożku tętniczym znajduje się wzdłużna zastawka spiralna, dzięki której krew rozdzielona jest na trzy strumienie: * strumień zawierający najwięcej tlenu skierowany do głowy(do tętnic szyjnych), * krew mieszana, rozprowadzona po całym ciele(do łuków aorty), * odtlenowana skierowana do tętnic płuc i skóry. Serce gadów: - zatoka żylna, dwa przedsionki, komora – 4 pęcherzyki, - serce łuskonośnych i żółwi ma małą zatokę żylną, otwierającą się do prawego przedsionka, - komora podzielona jest w płaszczyźnie czołowej niekompletną przegrodą na część brzuszną i grzbietową(wyjątek krokodyle), - z prawego przedsionka krew żylna wpada do części brzusznej komory, skąd tętnicą płucną wędruje do płuc, - z lewego przedsionka krew tętnicza do części grzbietowej komory + nadmiar krwi żylnej z części brzusznej, skąd łukiem aorty rozprowadzana jest do całego ciała, - serce gadów otrzymuje krew natlenowaną wyłącznie z płuc. Serce ptaków i ssaków: - jest w pełni rozdzielone na część prawą(żylną) i lewą(tętniczą). Serce ptaka: - czterojamiste - całkowity rozdział krwi żylnej i tętniczej - zastawka przedsionkowo – komorowa lewa – składa się z 3 płatków(obecność strun ścięgnistych), - zastawka przedsionkowo – komorowa prawa – ma charakter płytki mięśniowej, - resztka zatoki żylnej wchodzi w skład prawego przedsionka(jako samodzielny pęcherzyk zachowuje się jeszcze u strusi, rei i kazuarów). Układ krwionośny kręgowców: - składa się z serca, zamkniętego systemu naczyń krwionośnych Ryby: - przez serce przepływa krew żylna, kierowana tętnicą brzuszną, a później tętnicami skrzelowymi doprowadzającymi do skrzeli, gdzie zaopatruje się w tlen, - 4 tętnice odprowadzające i duża tętnica grzbiecista , 4 tętnice doprowadzające. Płazy: - żyły czcze tylne i przednie. Gady: - brak większych różnic naczyń przysercowych z ssakami. Ptaki: - obie żyły czcze, żyła wrotna wątroby. Tętnica płucna wspólna, aorta

Układ limfatyczny: Budowa: - naczynia limfatyczne, - węzły i grudki limfatyczne. Prawy przewód limfatyczny prowadzi limfę z prawej górnej części ciała, a przewód piersiowy z reszty ciała. Uchodzą do żył podobojczykowych. Limfa jest płynem ustrojowym powstającym z wydzielin tkankowych i przesączu krwi przez ściany naczyń krwionośnych, ma skład podobny do osocza, zawiera liczne limfocyty, Uczestniczy w wymianie składników między krwią i tkankami. Funkcja: - gromadzi i zwraca płyn tkankowy do krwi, - broni organizm przed inwazją czynników chorobotwórczych, - wchłania lipidy z układu pokarmowego....