Bart De Wever, Over identiteit - recensie in De Standaard 2019 0517 - Geschiedenis ten dienste van de politiek PDF

Preview

Summary

Download Bart De Wever, Over identiteit - recensie in De Standaard 2019 0517 - Geschiedenis ten dienste van de politiek PDF

Description

Geschiedenis ten dienste van de politiek De Standaard/De Standaard der Letteren - 17 Mei 2019 Pagina 12

Het boek Over identiteit van Bart De Wever oogt als een genuanceerd filosofisch-historisch betoog. Toch is het door zijn instrumentalisering van de geschiedenis vooral een ideologisch pamflet. Marc Reynebeau Voor historicus, N-VA-voorzitter en burgemeester van Antwerpen Bart De Wever is Vlaams Belang zoals de Oude Grieken. Die aanvaardden, zo stelt hij in zijn boek Over identiteit, geen nieuwkomers en ze - of toch de stadstaten Athene en Sparta - werden uiteindelijk irrelevant. Liever spiegelt De Wever zich aan Rome, dat nieuwkomers wel aanvaardde, als ze de Romeinse 'normen en waarden' en 'cultuur' maar volgden. Dat leest hij bij keizer Claudius, of liever, in wat Tacitus erover schrijft, wat al riskant is, want Tacitus was evenveel literator als historicus. Maar Claudius had het niet over de integratie van migranten, wel over de claim van een rijke elite uit Gallië op een zitje in de senaat. Dat kon, vond hij, omdat die Gallische notabelen 'nu bij ons horen in gebruiken, opvoeding en verwantschappen'. Die mores en artes vertaalt De Wever echter als 'normen en waarden' en 'cultuur'. Dat zijn veel zwaarder wegende termen. En ze zijn identiek aan wat zijn partij als voorwaarden voor inburgering stelt. De Romeinse ideeën over burgerschap waren veel vager dan wat De Wever ervan maakt. De rigiditeit die hij de Grieken toedicht, verdient evenzeer nuance. Als Claudius een analogie oproept, is dat eerder met pakweg Cyprus nu: Russische oligarchen krijgen er het burgerschap als ze een fortuintje op het eiland investeren. De Wever gebruikt Claudius slechts opportunistisch, à la carte, zoals het hem politiek uitkomt. Dat is ook zo als hij de Europese geschiedenis erg eenzijdig ziet vanuit de confrontatie met de islam. Dat brengt hem onder meer tot een forse overschatting van de slag bij Poitiers (732), die meer een ruzie onder roofridders was dan de zege van het christendom op de islam. En als 'de inwoners van dit continent' zich sindsdien 'als Europeanen' gingen zien, geldt dat hooguit voor een minieme elite, zeker niet voor 'de inwoners'. Het conflictmodel hoort bij hoe De Wever verbondenheid ziet ontstaan: in de strijd tegen een collectieve vijand. Maar als hij dat toepast op de VS en stelt dat pas de inzet van zwarte Amerikanen in de oorlog in Vietnam ertoe leidde dat ze 'echt zouden worden opgenomen in de Amerikaanse identiteit', duwt hij hen in een passieve rol, onder meer door de al oudere burgerrechtenstrijd te negeren. En nog altijd is die integratie geen onverdeeld succes. Het bevestigt wat overal in het boek opvalt: dat De Wever nooit aandacht heeft voor de sociale emancipatie. Natiestaat De Wever zet de geschiedenis in om de historiciteit - en, in pure romantische traditie, de vermeende objectiviteit - van zijn stellingen te onderstrepen. In wat hij identiteit noemt, vloeien zijn visies op burgerschap en Vlaams-nationalisme samen. Dat zijn legitieme politieke opties. Maar De Wever instrumentaliseert het verleden als hij zijn eigen ideologische keuzen zonder meer, maar ten onrechte, voorstelt als noodzakelijke uitkomsten van het historische proces. Nog problematischer is dat hij het complexe begrip identiteit nergens definieert. Identiteit, identificatie, gemeenschap, burgerschap, traditie, cultuur, beschaving, natie, nationalisme, dat alles in al zijn emotionele, culturele, politieke of historische varianten: de termen vloeien door elkaar alsof ze synoniemen zijn. Idem met begrippen als verlichting of moderniteit. Alle zijn ze vatbaar voor interpretatie en allerminst zo monolithisch als De Wever ze hanteert. Waarom zouden de Vlaamse partijen elkaar anders zo in de haren zitten als die identiteit, met de waarden die er volgens De Wever bij horen, niét problematisch was? Maar De Wever is niet uit op een gesprek daarover. Hij doceert, vaak met manke historische feiten, en wie de nuance zoekt, wijst hij niet inhoudelijk, maar moreel af, als die hautaine, door 'identiteitsschaamte' bevangen nihilisten in de 'intellectuele en culturele elite'. Zijn hekel aan historische deconstructie geldt alleen als ze Vlaamse mythes ontrafelt. Zelf begint hij er wel graag aan als het gaat om Europa, 'de gehele geschiedenis en niet de afgeknotte en opgekuiste versie ervan die als onderbouw voor de Europese Unie dient'. De reden is simpel: de Europese mythe gaat in tegen zijn geliefde negentiende-eeuwse natiestaat. Zeker, De Wever erkent factoren als contingentie, toeval, constructie of mythologisering, maar niet onbeperkt. Zijn limiet is niet historisch, maar ideologisch en met name Vlaams-nationalistisch. Wat De Wever de waarden van de verlichting noemt, zijn eigenlijk die van de liberale democratie, waar niets specifieks Vlaams aan is. Zoals Vlaams ook niet altijd is wat De Wever Vlaams noemt. Zo ziet hij in het taalverschil tussen Vlaanderen en Nederland een Vlaamse eigenheid, maar de Vlaamse omroepen ondertitelen wel de meeste lokale programma's omdat de Vlamingen elkaars taal niet begrijpen. En omarmen alle Vlamingen wel al die verlichtingswaarden? Zelfs De Wever lijkt eraan te twijfelen als hij de voor hem noodzakelijke leidcultuur star en autoritair voorstelt als 'een homogene kern die pal in de elitaire consensus staat'. Brexit-achtig Toch gaat De Wever uit van een automatisme dat van identiteit via burgerschap vlekkeloos naar politieke gemeenschap leidt. Dat is slechts een nationalistische aanname, nuttig om België uit de logica te lichten, al erkent De Wever dat veel Vlamingen ook een 'Belgische' laag in hun identiteit ervaren. Vervolgens zet hij de teleologie in om ook Europa te elimineren, want hij wil dat alles ophoudt bij de natiestaat, die voor hem Vlaams is. Die vermeende historische dwang dient daartoe: hij laat de geschiedenis haar summum eigenlijk al bereiken in de Vrede van Westfalen (1648), zodat elke verdere, supranationale groei ondenkbaar moet zijn.

Copyright © 2019 Belga. Alle rechten voorbehouden

De EU zou toch slechts het project van een 'eurofiele elite' zijn, 'losgezongen van de realiteit', al toont Eurobarometer dat de EU op een stijgende bijval kan rekenen. De Wever ontwaart slechts verval, in een Brexit-achtig pessimisme bij 'de Europese middenklasse, die vandaag vaak schrik heeft voor culturele vervreemding en welvaartsverlies' in een technocratische EU. Er zou zelfs 'ontwestelijking' dreigen, waarbij Europa de eigen 'gebruiken en normen' 'onverdedigd' zou laten. Dat zijn veel grote woorden waar De Wever geen argumenten voor aanvoert. Dat is de zwakte van dit boek. Het is een als historisch betoog vermomd partijprogramma. Maar het is er ook de sterkte van. Deze zelfverzekerde, vlotte tekst voert de lezer mee van het ene identitaire dogma naar de volgende nationalistische instrumentalisering van het verleden. Wie even niet oplet, zou het allemaal nog geloven ook. Bart De Wever Over identiteit.Borgerhoff & Lamberigts, 150 blz., 19,99 €

Marc Reynebeau Copyright © 2019 Mediahuis. Alle rechten voorbehouden

Copyright © 2019 Belga. Alle rechten voorbehouden...