Diagnostyka pedagogiczna ćwiczenia - notatki do kolokwium PDF

Preview

Summary

Notatki z ćwiczeń z diagnostyki pedagogicznej....

Description

Podstawy poznania diagnostycznego Wyjaśnienie pojęć: diagnoza, diagnostyka, diagnozowanie (definicje za: Nikitorowicz, Ziemski, Kamiński); Diagnoza oznacza „rozpoznanie badanego stanu rzeczy poprzez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe, celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju”. Ziemski Diagnostyka – nauka o rozpoznawaniu, różnicowaniu, metodach, technikach, narzędziach – sztuka osądzania i oceny. 1917 – Richmond – diagnoza pedagogiczna; diagnoza – rozpoznanie, wyjaśnienie, poznanie pewnych zjawisk natury pedagogicznej w oparciu i spostrzeganie, objawy, przyczyny zjawiska, określenie fazy, znaczenia dla całego rozwoju oraz prognozowanie; diagnoza – Kamiński – rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu oraz przez wyjaśnienie genetycznego stanu, określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju; diagnostyka – proces intencjonalny, w którym określa się przedmiot rozpoznania, cel, któremu to rozpoznanie ma służyć, skutki i kierunki działań; należy traktować ją jako dyscyplinę o sposobach zorganizowanego, metodycznego diagnozowania określonych stanów rzeczy, zjawisk, funkcjonowania grup, jednostek, instytucji, środowisk; Omówienie schematu diagnozy rozwiniętej wg Stefana Ziemskiego (diagnoza: klasyfikacyjna, genetyczna, znaczenia, fazy, prognostyczna) 1) klasyfikacyjna = typologiczna – zalicza dane zjawiska lub stan do określonej klasy lub typu zjawisk; 2) genetyczna = etiologiczna = kauzalna – wyjaśnia zjawisko lub stan rzeczy w kategoriach genetycznych; określa przyczyny zjawiska; odpowiada na pytanie: jak doszło do ukształtowania się zjawiska? 3) znaczenia = celu = celowościowa – wyjaśnia sens diagnozowanego wycinka rzeczywistości z teleologicznego punktu widzenia lub z punktu widzenia funkcji, jakie dane zjawisko spełnia w szerszym kontekście; 4) fazy – określa stadium rozwojowe danego stanu rzeczy w chwili diagnozowania, przy założeniu, iż dane zjawisko ewaluuje w określonym kierunku; 5) prognostyczna = rozwojowa – stwierdza główne tendencje rozwojowe w diagnozowanym wycinku rzeczywistości, prognoza formułowana jest zwykle na podstawie ekstrapolacji stanu obecnego w przyszłości; Diagnoza w pedagogice: diagnoza indywidualna- Muszyński; S. Szuman – fazy rozwoju rysunkowego; T. Pilch - sondaż diagnostyczny; M. Łobocki- badanie diagnostyczne; W. Okoń- 3 funkcje badań diagnostycznych; J. Gnitecki- procedura diagnostyczna; diagnoza indywidualna- Muszyński - Muszyński nie przypisywał funkcji diagnostycznej pedagogice. O diagnozie mówił w aspekcie wykorzystania wiedzy ogólnej (teoretycznej wiedzy o wychowaniu) w praktyce pedagogicznej. W odniesieniu do diagnozy indywidualnej Muszyński wyrażał pogląd, że pedagog powinien ograniczyć ją wyłącznie do obserwowanych bezpośrednio zewnętrznych zachowań uczniów, które w oparciu o tę diagnozę należało korygować (szczególnie jeżeli były to zachowania społecznie niepożądane). Diagnoza w tym ujęciu nie służyła budowaniu teorii praktyki pedagogicznej (wychowawczej), lecz bezpośrednio doraźnym lub długofalowym intencjonalnym i zorganizowanym działaniom wychowawczym.

„Wiedza ogólna jest potrzebna praktykowi do dwu celów: aby postawić możliwie trafną diagnozę sytuacji, w której ma podjąć określone działąnia oraz po wtóre, aby podjąc decyzję o określonej akcji wychowawczej” fazy rozwoju ryzusnkowego Szumana – badania nad twórczością rysunować dzieci – realizowane przez kilka lat. W oparciu o analizę zgromadzonych prac plastycznych określone zostały standardy nazwane fazami rozwoju rysunkowego. Sondaż diagnostyczny T. Pilch – traktując sondaż jako metodę zbierania opinii, sądów, przekonań oraz wstępnego rozpoznania interesującego badacza faktu, zjawiska, procesu. „Najpowszechniejsze badania, to badania mające na celu diagnozę określonego stanu rzeczy lub zdarzenia. Znami objawy, skutek – poszukujemy przyczyn, źródeł, okoliczności i uwarunkowań” - „W badaniach diagnostycznych znamy efekt „czegos” wiemy co chcemy wyjaśnić. Szukamy odpowiedzi na pytanie „dlaczego?” „co jest przyczyną zdarzenia?”” Z punktu widzenia celu (celem badań jest poznanie umożliwiające działanie skuteczne) wyróżnia: badania teoretyczne, weryfikacyjne i diagnostyczne. Przyjmując kryterium podziału badań ze względu na przedmiot poznania naukowego, wyróżnia: badania wyjaśniające i opisowe. Badanie diagnostyczne M. Łobocki – omawiając typy badań pedagogicznych, wyróżnił w zasadzie dwie kategorie: badania weryfikacyjne i diagnostyczne. „Badania diagnostyczne mają na celu ustalenie pewnych cech lub dynamiki funkcjonowania badanych faktów czy zjawisk bez specjalnego wnikania w istniejące między nimi zależności – badania weryfikacyjne ( badania dot. opinii, przekonań, postaw, inteligencji, zdolności specjalnych, wiadomości itp. Słowem badania te zapewniają bardziej lub mniej szczegółową rejestrację określonych przejawów zachowań ludzi w najogólniejszym rozumieniu tego pojęcia. 3 funkcje badań diagnostycznych W. Okoń – opisywanie rzeczy i zjawisk, wyjaśnianie ich i przewidywanie. Chodzi tu o deskryptywną, eksplantacyjną i prospektywną funkcję badań pedagogicznych. „Z pedagogicznym badaniem diagnostycznym wkracza się tam, gdzie w nauczaniu, czy wychowaniu pojawiają się pewne zakłócenia. Celem diagnozy jest rozpoznanie tych zakłóceń przez uchwycenie zmian w wychowankach, które zostały przez te zakłócenia spowodowane, czyli ustalenie przyczyn i skutków, a w efekcie zaproponowanie odpowiednich środków zaradczych” procedura diagnostyczna J. Gnitecki – (związana z celem, zwanym opisem stanu). Gnitecki akcentuje jako główną funkcję w badaniach pedagogicznych funkcję deskryptywno – ewaluacyjną, która stanowi punkt wyjścia badań eksperymentalnych, ex post facto, korelacyjncyh i operacyjnych. Podstawową funkcją jaką przepisuje autor diagnozie, jest jednak funkcja opisowa. Pozostałe aspekty diagnozy wyróżnione przez Ziemskiego ujemuje w kategoriach próby ich realizacji w procedurze diagnostycznej (aspekt genetyczny, celowościowy, fazy i prognostyczny). Wynika, że badania diagnostyczne nie pełnią funkcji wiedzotwórczej, dostarczają natomiast danych informacji o stanie obiektu ewentualnej zmiany. Wyjaśnienie relacji i zależności, a w konsekwencji ustalanie prawdiłowości i sformułowanie praw nie może zaistnieć głównie w oparciu o intencjonalnie realizowane procedury eksperymentalne. Diagnoza pedagogiczna pełni funkcję w modyfikowaniu bezpośrednim działalności edukacyjnej, wychowawczej czy oświatowej. Diagnostyka edukacyjna w ujęciu Bolesława Niemierki; istota i zakres diagnostyki pedagogicznej środowiska w ujęciu Stanisława Kawuli; diagnoza w pedagogice specjalnej; diagnoza resocjalizacyjna w ujęciu Lesława Pytki; diagnoza kliniczno- wychowawcza Janusza Korczaka, diagnoza środowiskowa Haliny Radlińskiej; diagnoza społeczna wg Aleksandra Kamińskiego; diagnostyka edukacyjna w ujęciu Bolesława Niemierki – diagnostyka edukacyjna zajmuje się usestymatyzowaniem informacji o przebiegu i wynikach uczenia się, należy do kierunku technologicznego w pedagogice. Graniczy z diagnostyką psychologiczną (skoncentrowaną na osobowości ucznia) i socjologiczną (badającą wpływy środowiskowe). Jest to najogólniej mówiąc – rozpoznawanie przebiegu uczenia się. Niemierko zajmuje się opisem i wyjaśnianiem sposobów rozpoznawania sytuacji dydaktycznej i wychowawczej ucznia, w tym szczególnie zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem szkoły. Niemierko

zwraca uwagę na pojawienie się w diagnostyce edukacyjnej modeli. Diagnostyka edukacyjna zajmuje się rozpoznawaniem przebiegu uczenia się pojedynczych uczniów i grup uczniów, posługuje się modelami uczenia się, to jest teoretycznymi układami zmiennych sytuacyjnych wewnętrznych i zewnętrznych wobec uczniów, regulującymi przebieg uczenia się oraz różnorodnymi metodami i narzędziami pomiaru tych zmiennych. Istota i zakres diagnostyki pedagogicznej środowiska w ujęciu S. Kawuli – Diagnoza pedagogiczna indywidualnych przypadków lub grup powinna być ujmowana zawsze w kontekście środowiskowym. Zawsze idzie o ukierunkowanie naszego rozpoznania na te społęczne uwarunkowania sytuacji i losów jednostek lub grup, któe znajdują się w najbliższym środowisku, a przede wszystkim w rodzinie, szkole, miejscu pracy, miejscu zamieszkania, w grupie koleżeńskiej,. Stąd też diagnoza pedagogiczna ma zawsze aspekt społeczny, gdyż każe dostrzegać przyczyny określonego stanu zachowań ludzkich lub stanu funkcjonowania grup społecznych czy też instytucji w ich wzajemnych powiązaniach i oddziaływaniach. Wskazując na główny cel diagnozy, jakim ma być wykorzystanie jej wyników do podjęcia racjonalnej działalności opiekuńczko – wychowawczej (o różnym charakterze), obok tzw. diagnozy wstępnej (diagnoza I) – stanu, omawia strukturę tzw. diagnozy sprawdzającej (diagnoza II) określającej efekty i skuteczność podjętej planowo działalności. Diagnoza wstępna pełni w zaprezentowanym ujęciu funkcję prognostyczną, natomiast diagnoza sprawdzająca funkcję weryfikacyjną. Diagnoza w pedagogice specjalnej – Diagnostyka w pedagogice specjalnej charakteryzuje się stosowaniem procedur i metod badawczych wypracowanych wspólnie na gruncie metodologii różnych nauk. W. Dykcik omawiając „zagadnienia metodologiczne: procedury i metody badawcze, podkreśla interdyscyplinarność, multijęzykowość oraz naukową i praktyczną integralność pedagogiki specjalnej z innymi dziedzinami nauki. Diagnoza pozytywna z orientacją na poszukiwanie jak najwcześniejszych potencjalnych możliwości rozwojowych dziecka, zwłaszcza jego mocnych stron, eksponowanie cech, potrzeb wspólnych dla wszystkich dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem problemów jednostki niepełnosprawnej jako osoby z jej indywidualną biografią i rzeczywistym funkcjonowaniem w środowisku życia. Następną cechą wspólną stosowanych procedur diagnostycznych jest wczesna rozwinięta diagnoza (medyczna, psychologiczna, pedagogiczna, socjalna0. Jej cel, którym jest nie tylko ukazanie stopnia zaawansowania w nauce oraz zakres niepowodzeń, braków i opóźnień szkolnych, ale przed wszystkim opracowanie programu, „przepisu” postępowania terapeutyczno – dydaktycznego. Pojęcie diagnozy wczesnej ma charaktr diagnozy rozwojowej, ponieważ pozwala na przewidywanie działania w przyszłości prawidłowości dotychczasowego rozwoju zbadanego procesu czy stanu rzeczy. Daje również podstawę do zaprojektowania zmian niepożądanych stanów rzeczy już istniejących lub takich, któe dopiero mogą wystąpić, oraz sposobu realizacji tych projektów. Ten aspekt jest charakterystyczny dla diagnozy psychopedagogicznej stosowanej głównie w poradnictwie psychologiczno – pedagogicznym. Jest to diagnoza złożona, w któej występują tzw. baania rutynowe i specjalistyczne: ich celem jest zaprojektowanie konkretnych działąń m.in. terapeutyczno – dydaktycznych oraz działań szeroko rozumianej terapii pedagogicznej. diagnoza resocjalizacyjna w ujęciu Lesława Pytki - diagnozę resocjalizacyjną określa się jako diagnozę wychowawczą, wskazując na fakt, że bezpośrednim jej następstwem powinna być terapia wychowawcza. Diagnoza w ujęciu diagnostyki resocjalizacyjnej jest bardzo rozbudowana i pełni różnorodne funkcje. DEFINICJA AUTORA BRZMI NASTĘPUJĄCO: “Diagnoza to rozpoznanie stanu nieprzystosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teologiczne oraz ocena z punktu widzenia istniejących standardów pedagogicznych i społecznych, celem zaprojektowania oddziaływania zapobiegawczego (profilaktycznego) lub korekcyjnego (resocjalizującego). DIAGNOZA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO OBEJMUJE: symptomy i jego empiryczne wskaźniki, psychospołeczne mechanizmy regulacyjne stanów nieprzystosowania, proste i złożone czynniki (biopsychiczne i socjokulturowe) determinujące te stany. Konsekwentnie do tego podejścia wyróżnia 3 modele diagnozy resocjalizacyjnej: model diagnozy behawioralnej, model diagnozy interakcyjnej, model diagnozy interdyscyplinarnej. Najbliższa praktyce jest diagnoza wychowawcza, która przebiega w trzech etapach: od diagnozy konstatującej fakty, poprzez diagnozę ukierunkowującą (projektującą), do diagnozy weryfikującej. Diagnoza kliniczno-wychowawcza Janusza Korczaka W diagnozie kliniczno-wychowawczej Janusz Korczak skupiał uwagę na obserwacji. Porównywał diagnozę pedagogiczną do diagnozy medycznej, gdzie koncentrował się na objawach.

„Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech, łza, rumieniec dla wychowawcy. Nie ma objawu bez znaczenia. Trzeba notować, zastanawiać się nad wszystkim, odrzucać co przypadkowe, łączyć co pokrewne, szukać kierujących spraw.” Diagnoza według Korczaka ma 2 kierunki: Poznania i zrozumienia dziecka Poznania wychowawcy przez siebie samego Obserwacja powinna być planowana i powinna uwzględniać:  Charakterystykę dziecka Warunki obserwacji z planem sytuacyjnym   Notatki Diagnoza środowiskowa Haliny Radlińskiej - Odmianę diagnozy społecznej stanowią ilustracje społeczne określonego środowiska, zwłaszcza społeczności lokalnej. Jest to procedura badań zespołowych, na ogół o zróżnicowanych kompetencjach merytorycznych członków. Ma on z zadanie dokonać wielostronnego rozpoznania podstawowycg potrzeb środowiska lokalnego oraz dostrzec różnorodne siły społęczne, które mogą włączyć się aktywnie do ulepszania pracy w środowisku. Ta społeczna diagnoza obejmuje zwykle działalność instytucji i placówek zanjdujących się na terenie oraz analizę warunkow osadniczych itp. Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, która ma wzmocnić badaną jednostkę czy grupę, nastawić jej wolę pokonania zła oraz dostarczyć pomocy z zewnątrz. Diagnoza społeczna Kamińskiego – zgodnie z naczelnym celem pedagogiki społecznej diagnoza środowiskowa polega na rozpoznaniu przyczyn okręslonego stanu jednostki lub grupy (np. rodziny). Chodzi przede wszystkim o przyczyny niekorzystnych sytuacji dla rozoju życia i zdrowia, opieki i wychowania danej jednostki czy grupy, a także w wykryciu sił tkwiących w jednostce i jej najbliższym otoczeniu, na których można oprzez postępowanie resocjalizacyjne itp. przywracające stan pożądany. A. Kamiński zwraca uwagę, aby nie pominąć rozpoznania silnych cech badanej jednostki i jej środowiska, na podstawie których można przeprowadzić skuteczne zabiegi opiekuńczo – wychowawcz. Podstawowym narzędziem diagnizy jest wywiad środowiskowy, oparty na odpowienim kwestionariuszu. Diagnoza społęczna stosowana jest dla rozpoznania przyczyny niezadowalających stanów jednostki ludzkiej – jej niedostosowania społecznego, zaburzeń w zachowaniu się, wykolejeń. I. Diagnoza indywidualnych przypadkow – rozpoznanie przyczyn kłopotów danej jednostki (wywiad) II. Diagnoza grup społecznych – rozpoznanie trudności, na które napotyka aktywność wychowawcza, kulruralna, socjalna małych grup społęcznych (badanie socjometryczne) III. Diagnoza społęczności lokalnych – ogarnięcie podstawowych potrzeb środowiska lokalnego oraz dostrzeżenie różnorakich sił społecznych mogących włączyć się do poczynań ulepszających aktualny stan (lustracja społeczna).

Prakseologiczne walory dobrej diagnozy  Ziemski – diagnoza winna być: - trafna, rzetelna, obiektywna; - adekwatna – uwzględniająca specyfikę danego przypadku; - jak najbardziej szczegółowa; - nie ograniczająca się do schematu, zaklasyfikowania badanego; - dokładna – zbliżona do wzorca metodologicznego dobrej diagnozy;  walory diagnosty: - staranność – wnikliwe i wieloaspektowe zbadanie i przemyślenie stanu rzeczy; - wytrwałość w postępowaniu – postawienie diagnozy nastręcza trudności ale nie przekracza kompetencji diagnosty; - wprawa w stawianiu diagnozy – umiejętność wykorzystania wiedzy i

sposobów badawczych; -> płynność – przechodzenia od czynności do czynności; -> biegłość; Najczęstsze błędy diagnostyczne ( w ujęciu Paycha); - błędy pochodzące z niespostrzegania pewnych istniejących objawów bądź niezbadania; - błędy techniczne; - błędy orzekania – przypisaniu jednostce diagnostycznej cechy, której dany typ lub gatunek nie posiada, co prowadzi do błędnego zaliczenia do tego typu lub gatunku; - błędy pominięcia – opuszczenie pewnego przypadku , pomijanie pewnego typu, do którego może należeć badany stan rzeczy; bardziej rozwinięta systematyka błędów - Paycha: - błędy obserwacji; niespostrzeganie istniejących cech; niewywoływanie przez diagnostę objawów; spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowo lub jakościowo postaci; spostrzeganie objawów nie istniejących; - błędy rozumowania; błąd niezupełnej eliminacji – spośród możliwych alternatyw pominięto jedną lub kilka i różnicowanie oparto na niedostatecznej liczbie przesłanek; właściwa hipoteza może być pominięta; błąd fałszywej przyczyny (non causa pro causa) – na podstawie samego następstwa zdarzeń zdarzenia wcześniejsze uznaje się za przyczynę późniejszych; powstaje przy rozumowaniach genetycznych i wyjaśnianiu celowościowym; błąd atrybucji – przypisywanie jednostce cechy której ona nie posiada lub odmawianie jej cech które posiada; wynikiem może być zaliczenie badanego stanu rzeczy do niewłaściwej jednostki diagnostycznej; pomieszanie walorów objawów: - cech niestałych i stałych -> błędne wnioskowanie; - cech podstawowych i pochodnych; - cech ogólnych i znamiennych; - błędy techniczne; Błędy diagnozy:  Błąd postawy (podmiotu do przedmiotu, czyli dominacji) – wiąże się z brakiem uwzględniania perspektywy badanego w toku rozpoznawania jego sytuacji życiowej i brakiem elastyczności w procesie poznawania (postępowanie wedle ścisłego schematu) Błąd maski – zasłanianie się swoją rolą, co ogranicza pole poznania, wiąże się zarówno z brakiem współodczuwania (empatii) i umiejętności postawienia się w sytuacji osoby diagnozowanej, a także „elastycznego” spojrzenia na jej sytuację z różnych perspektyw w sposób niestereotypowy.  Błąd sędziego – postawa wartościująca, etykietująca osobę badaną, powoduje szufladkowanie opisywanej sytuacji wedle sztywnych, stereotypowych kryteriów, zamykając proces diagnozy w typowych kategoriach analizy.  Błąd skupiania się na negatywnych aspektach funkcjonowania jednostki, bez uwzględniania jej mocnych stron – ogranicza możliwość wyjaśnienia mechanizmów zaburzonego funkcjonowania diagnozowanego podmiotu  Błąd redukcji źródeł wiedzy – polega na braku łącznego i dynamicznego wykorzystywania w procesie poznania „wiedzy gorącej”, wynikającej z osobistych doświadczeń życiowych i „wiedzy ziemnej”, naukowej, obiektywnej, systematycznie gromadzonej Etyczne błędy diagnoz: 1. Blędna interpretacja tego, co składa się na zakres tajemnicy zawodowej w wychowaniu ( np. podanie do

wiadomości wyników badań socjometrycznych). 2. Wywoływanie stanów stresowych i zmęczenia u badanych przez zbieranie nadmiaru danych oraz danych niepotrzebnych, tzm. Nie służących dobru badanych. 3. Żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia, czuje niepokój z powodu niewiedzy czy niezrozuemienia dotyczącego celu i sensu badań. 4. Przeprowadzanie badań, podczas których badany czuje się w sytuacji przymusowej. Wykorczenie to miewa dwie odmiany: jawny przymus i odmianę pozornej swobody poddania się badaniu. 5. Stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci. 6. Stosowanie badań anonimowych w sytuacjac nieanonimowych. 7. Stosowanie ankiet, wywołujące uboczne szkodliwe skutki moralne lub zdrowotne (np. w szpitalach). 8. Nieużyteczność materiałów diagnostycznych dla dobra badanych. 9. Uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach aktualnego stanu i „etykietowanie” osób badanych. 10. Utożsamianie diagnozy pedagogicznej z lekarską. Diagnoza rozumiejąca/ diagnoza etykietyzująca ( w ujęciu Elżbiety Małkiewicz);

·

Klasyfikacja i typologia w diagnozowaniu. Struktury umysłów nauczycieli w ujęciu St. Dobrowolskiego; 1. Rozumowe 2. nierozumowe 3. intuicyjne 4. nieintuicyjne 5. organizacyjne 6. sytsematyczne 7.chaotyczne

8.wyobraźniowe 9.nieobrazowe 10.ekspresyjne

Potrzeby ludzkie i opiekuńcze ·Wyjaśnienie pojęć: potrzeba, potrzeba opiekuńcza, opieka; - potrzeba – brak czegoś, wprowadzający organizm w niepożądany stan (Dekiel, Jaroszyński); - potrzeba – odczuwany przez człowieka brak czegoś, stan pasywno(zależność człowieka od tego, czego mu brak)-aktywny (dążenie do zaspokojenia i pragnienie przedmiotu); - potrzeba – stan organizmu powstały w wyniku braku (Gerstmann, Kozielecki, Reykow...