Egzamin czerwiec 2018, pytania i odpowiedzi PDF

Preview

Summary

Prowadzący - dr inż. Piotr Penkała...

Description

Inżynieria rehabilitacji ruchowej – zagadnienia na egzamin 1. Pojęcia rehabilitacji i fizjoterapii. Rehabilitacja - jest to proces złożony obejmujący oddziaływania lecznicze, społeczne i zawodowe, a w przypadku dzieci i młodzieży – pedagogiczne, zmierzające do przywrócenia sprawności, psychofizycznej i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu przebytego urazu czy choroby utracił. Rehabilitacja jest rozumiana jako proces społeczny, wynikający z działania różnych instytucji samorządowych, państwowych, charytatywnych, fundacji zmierzających do stworzenia takich warunków, aby osoba niepełnosprawna mogła powrócić do w miarę pełnego zdrowia, a w przypadku braku takiej możliwości – wykształciła mechanizmy kompensacyjne, zdolne dozastąpienia utraconych funkcji organizmu. Fizjoterapia stanowi dział lecznictwa obejmującego wiele zróżnicowanych działań terapeutycznych, takich jak leczenie ruchem (kinezyterapia), w tym: terapia manualna, masaż leczniczy, ergoterapia (leczenie pracą), oraz fizykoterapia, obejmująca pokaźny arsenał środków fizycznych, takich jak: elektroterapia, magnetoterapia, światłolecznictwo, ultradźwięki, hydroterapia, ściśle związana z balneoterapią. Celem fizjoterapii, podobnie jak innych form leczenia, jest likwidacja procesów chorobotwórczych i ich następstw, zapobieganie im, przywrócenie możliwie pełnej sprawności choremu, możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Fizjoterapia stanowi zasadniczą składową rehabilitacji leczniczej. 2. Klasyfikacja rehabilitacji kompleksowej. Rehabilitacja lecznicza (medyczna) rozumiana jest jakodziałania lecznicze, które przyspieszają procesy naturalne zachodzące w ustroju po jego uszkodzeniu: regeneracji, kompensacji, adaptacji, zmierzające do zmniejszenia dysfunkcji psychofizycznych w organizmie, będących następstwem choroby lub urazu. Rehabilitacja medyczna powinna stymulować ten proces leczniczy przez stosowanie dobranej formy aktywności ruchowej i psychicznej. Rehabilitacja społeczna (socjalna) jest procesem zmierzającym do przywrócenia samodzielności społecznej osobie, która w efekcie niepełnosprawności jest jej pozbawiona. Rolą tej rehabilitacji jest doprowadzenie do akceptacji przez chorego samego siebie w zmienionych przez chorobę warunkach życia, odnalezienie swojego miejsca wśród bliskich, aktywnego uczestnictwa w procesie powrotu do domu i środowiska. Rehabilitacja zawodowa jest to zorganizowane działanie zmierzające do przywrócenia osobie niepełnosprawnej zdolności do aktywności zawodowej. Należy ją rozpoczynać w czasie rehabilitacji leczniczej, kiedy to powinno się ocenić możliwości ruchowe, manualne, predyspozycje psychofizyczne leczonego, co pozwala zdefiniować wstępną opinię – czy chory będzie mógł podjąć po zakończeniu leczenia uprzednio wykonywaną pracę, czy będzie wymagał adaptacji stanowiska pracy, czy też wskazane jest jego przeszkolenie i w jakim kierunku. Rehabilitacja pedagogiczna jest odpowiednikiem rehabilitacji zawodowej u dorosłych. Jej celem jest stworzenie warunków kształcenia dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Rehabilitacja psychologiczna zmierza do zachowania wiary niepełnosprawnego w możliwość uzyskania poprawy sprawności funkcjonalnej, powrotu do życia rodzinnego, społecznego, a w przypadku trwałej utraty sprawności – do akceptacji zaistniałej sytuacji, z pełnym wykorzystaniem mechanizmów adaptacyjnych. Fizjoterapia stanowi dział lecznictwa obejmującego wiele zróżnicowanych działań terapeutycznych, takich jak leczenie ruchem (kinezyterapia), w tym: terapia manualna, masaż leczniczy, ergoterapia (leczenie pracą), oraz fizykoterapia, obejmująca pokaźny arsenał środków fizycznych, takich jak: elektroterapia, magnetoterapia, światłolecznictwo, ultradźwięki, hydroterapia, ściśle związana z balneoterapią. Celem fizjoterapii, podobnie jak innych form leczenia, jest likwidacja procesów chorobotwórczych i ich następstw, zapobieganie im, przywrócenie możliwie pełnej sprawności choremu, możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Fizjoterapia stanowi zasadniczą składową rehabilitacji leczniczej. 3. Podstawowe urządzenia techniczne stosowane w rehabilitacji. Pomoce techniczne w pionizacji i nauce chodu to: • stoły pionizacyjne mechaniczne, elektryczne sterowane ręcznie lub automatycznie, • parapodia, • poręcze stałe, przenośne, nastawne, • tzw. balkoniki. Pomoce techniczne w czynnym, samodzielnym chodzie: • kule i laski, których zadaniem jest odciążanie kończyny, utrzymywanie równowagi,

• zwrotne, stabilne balkoniki z większymi kółkami do samodzielnego chodzenia na ulicy. Pomoc techniczna w zastępstwie utraconej funkcji ruchowej polega głównie na zastosowaniu: • ortozy- wspomaganie chodu aparatami ortopedycznymi, warunkujące stabilizację poszczególnych stawów kończyn dolnych i umożliwiających chodzenie. Pomoc techniczna w zastępstwie utraconego łańcucha biokinematycznego i utraconej funkcji ruchowej to: • protezy- kompensacja strukturalna i funkcjonalna po amputacjach różnymi rodzajami protez kończyn dolnych, protezy testowe, treningowe, wyczynowe. Środki techniczne umożliwiające lokomocję bierną: • „łóżko-nosze"stałe to transportu wewnętrznego, ze składanym podwoziem do transportu zewnętrznego; • łóżko-„łóżko-nosze", wózek-wanna, podnośniki do przenoszenia osoby niepełnosprawnej w pozycji leżącej do siedzącej, • uchwyty stałe, • wózki inwalidzkie ( pokojowe - popychane przez drugą osobę, wyczynowe, sportowe, trójkołowe), • wózki o napędzie elektrycznym, • lekkie pojazdy 3-4 kołowe o napędzie spalinowym.

4. Wpływ ograniczenia aktywności ruchowej na funkcje organizmu. Narząd ruchu jest jednym z głównych układów naszego ciała. Do podstawowych funkcji jakie pełni należą: funkcja podporowa, ruchowa, amortyzacyjna, jak również ochronną. Narząd ruchu można podzielić na układ bierny, który stanowią kości, stawy oraz mięśnie, które tworzą układ czynny. Uszkodzenia narządu ruchu można podzielić na wrodzone i nabyte. Do pierwszej grupy zaliczamy te wady, które spowodowane są czynnikami wewnątrzpochodnymi, takimi jak na przykład zaburzenia w chromosomach, bądź zewnątrzpochodnymi, które uszkadzają rozwijający się płód. Są to takie czynniki jak: niedotlenienie, wpływy toksyczne, infekcje, promieniowanie jonizujące czy braki pokarmowe. Uszkodzenia nabyte – kalectwa powstałe w pewnym etapie życia człowieka – to przede wszystkim kalectwa pourazowe, między innymi zniekształcenia po złamaniach, zwichnięciach, uszkodzeniach ścięgien, więzadeł, mięśni i skóry, przykurcze, martwice kości, amputacje, a także kalectwa spowodowane czynnikami chorobowymi. Uszkodzenia aparatu ruchowego można także klasyfikować w następujący sposób: • dysfunkcje pochodzenia mózgowego, np. porażenia, niedowłady po wylewach, • dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego będące następstwem np. choroby Heinego – Medina, • dysfunkcje układu kostno – stawowego, np. zwichnięcia stawu biodrowego, schorzenia reumatyczne, • braki kończyn, wrodzone lub na skutek amputacji. Problemy ludzi z uszkodzonym narządem ruchu wynikają z ich fizycznej odrębności, która dotyczy wyglądu zewnętrznego i sprawności motorycznej. Odrębność ta ma charakter negatywny, to znaczy polega na braku lub deformacji kończyn, względnie w zmianach w kręgosłupie wiąże się z obniżeniem sprawności fizycznej. Te dwa aspekty fizycznego kalectwa są na ogół sprzężone ze sobą, to znaczy im bardziej rozległe, a tym samym bardziej widoczne kalectwo, tym większe obniżenie sprawności. Ważne jest również to, że uszkodzenia narządu ruchu łączą się często z doznaniami bólowymi, będącymi konsekwencją samego uszkodzenia bądź towarzyszącymi leczeniu usprawniającemu. Czynności motoryczne najczęściej pośredniczą w zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu zadań bezpośrednio z motoryką nie związanych. Z tego też względu niepełna sprawność narządów ruchu decyduje o bardzo specyficznym charakterze relacji człowiek – świat. Wynika to stąd, że kalectwo będąc przeszkodą w prawidłowym realizowaniu dążeń powoduje, że funkcjonowanie może stać się w mniejszym lub większym stopniu zakłócone. Kalectwo wrodzone jest już od momentu narodzin czynnikiem wyznaczający charakter relacji dziecka z otoczeniem, a przez to wpływającym na jego funkcjonowanie. Rozwój ruchowy małego dziecka jest bardzo ściśle powiązany z jego rozwojem psychicznym. Przez manipulowanie przedmiotami dziecko poznaje ich budowę i funkcje. Oddziałując na przedmioty uzyskuje coraz to nowe wrażenia, wzbogacając w ten sposób swoją wiedzę o świecie i sobie samym. Tego rodzaju aktywność zaspokaja przede wszystkim potrzebę poznawczą. I tak dzieci z wrodzonym brakiem lub deformacją kończyn mają zdecydowanie zmniejszone możliwości manipulowania przedmiotami, jednak nie jest to niemożliwe. Takiemu dziecku może pomóc rodzic i np. przesuwać przedmiot po twarzy dziecka, tułowiu, nóżkach. Przy odpowiednim oddziaływaniu rozwój procesów poznawczych dzieci z uszkodzeniami kończyn może przebiegać prawidłowo. Należy też wspomnieć, jak ważne jest, aby dzieci z wrodzonymi ubytkami kończyn otrzymały jak najwcześniej protezę i nauczyły się nią posługiwać.

Wrodzone uszkodzenia narządu ruchu rzadko implikuje niekorzystne konsekwencje w zakresie rozwoju umysłowego, częściej związane są one z rozwojem społecznym. Uszkodzenia narządów ruchu eliminują dziecko z wielu zabaw ruchowych i tym samym zostaje ograniczony dopływ bodźców społecznych, a także dziecko zostaje pozbawione możliwości uczenia się reguł społecznych i zachowań interpersonalnych w obrębie grupy. Ważny jest także fakt, iż izolacja od grupy społecznej ( odrzucenie przez grupę, lęk przed włączeniem się w nią) powoduje, że utrudniony jest rozwój potrzeby kontaktu emocjonalnego. Należy również wspomnieć, że odpowiedni do fizycznych możliwości i psychicznych predyspozycji zawód, dający satysfakcję i poczucie własnej wartości, jest tym czynnikiem, który może zapobiec utworzeniu się u osoby kalekiej takiej koncepcji jej niepełnosprawności, w której dominują negatywne emocje – poczucie żalu, nieszczęścia, pokrzywdzenia. U człowieka w wyniku urazu i związanego z nim kalectwa u osoby poszkodowanej następuje całkowita dezorientacja, co do własnych możliwości w różnym otoczeniu i różnych sytuacjach, diametralnie zmieniają się jej warunki. Człowiek z jednostki samodzielnej, co dawało mu zadowolenie i poczucie autonomii, staje się w znacznym stopniu zależny od innych. Tym samym modyfikacji ulega z jednej strony system oczekiwań i wymagań wobec otoczenia, a z drugiej – zmieniają się postawy innych wobec danego człowieka. Na pewno nagle zaistniałe kalectwo jest także czynnikiem, który wpływa dezorganizująco na wyższe struktury psychicznej regulacji, na przykład na obraz samego siebie, co zaburza jego zachowanie. Konsekwencje zmienionej sytuacji psychologicznej odnoszą się również do relacji człowiek – świat, jego poczucia przynależności do grupy i adekwatności do wymagań, które ona swoim członkom w sposób naturalny narzuca. Człowiek nie mogąc sprostać – wskutek obniżenia sprawności motorycznej – oczekiwaniom grupy, w której wcześniej funkcjonował, przezywa poczucie różnicy. Powstałe poczucie odmienności może spowodować deformacje osobowości w postaci kompleksu różnicy. Problemy związane z kalectwem wykraczają daleko poza sprawy medyczne, kalectwo narusza bowiem najbardziej delikatne struktury psychiczne – obraz siebie, poczucie własnej godności, odczuwanie sensu własnego życia. Na przykład w przypadku amputacji o charakterze urazowym zawsze pojawiają się u człowieka zakłócenia w jego funkcjonowaniu psychicznym. Analizując reakcje na amputacje wyróżnia się na ogół dwie fazy. Pierwsza z nich nazwana została ostra ze względu na dramatyczny obraz psychologicznych skutków. W fazie tej dominuje rozpacz, dezorganizacja zachowania oraz zaburzenia emocjonalne prowadzące do agresji i regresji bądź do lękowego zahamowania aktywności i depresji. Druga z faz to adaptacja przypadająca na okres leczenia i rehabilitacji, a charakteryzująca się uruchomianiem różnorodnych mechanizmów obronnych, mających na celu obniżenie napięcia i ułatwiających przystosowanie do nowej sytuacji. Trudności, jakie pokonywać musi człowiek z naruszoną sprawnością ruchową, podzielić można z formalnego punktu widzenia na dwie grupy: jedną z nich stanowią trudności fizyczne, drugą – psychologiczne. Trudności fizyczne wynikają stąd, że świat zewnętrzny nie jest dostosowany do warunków fizycznych ludzi niesprawnych ruchowo. Niewątpliwie pokonywanie tych trudności wymaga zwiększonego wysiłku fizycznego fizjologicznej mobilizacji organizmu, a ponadto obciąża psychiczne. Obciążenie to nie wynika tylko stąd, że trudności napotykane w działaniu zmuszają do dodatkowej aktywności, ale jest konsekwencją stosunkowo często pojawiającej się konieczności zmiany czy przeorganizowania swoich oczekiwań czy dążeń. Trudności te mogą stanowić zagrożenie dla samooceny i poczucia własnej wartości. Trudności określane jako psychologiczne niejednokrotnie związane są z funkcjonowanie wśród ludzi i wynikać mogą bądź z braku akceptacji siebie, co prowadzić może na przykład do izolowania się od innych, bądź też z niewłaściwych postaw otoczenia, zwłaszcza rodziców wobec dziecka. Trudności te maja charakter doraźny, sytuacyjny lub, jeśli wielokrotnie powtarzają się, nabierają charakteru względnie trwałego. I tak, jeśli np. u człowieka z defektem w budowie ciała powtarzają się negatywne doświadczenia w kontaktach z innymi ( wyśmiewanie, przezwiska) mogą one wytworzyć nastawienie, że wszyscy ludzie zachowywać się będą wobec niego podobnie, a nierzadko i przekonanie, że nic nie jest w stanie tego zmienić. U człowieka pozbawionego możliwości swobodnego poruszania się zagrożone jest zaspokajanie bardzo ważnych potrzeb, m.in. potrzeba aktywności i samodzielności, kontaktu emocjonalnego, bezpieczeństwa i przynależności do grupy. 5. Czynniki, które należy uwzględnić przy ocenie postawy ciała człowieka. Ocena postawy ciała nie jest zadaniem łatwym, gdyż postawa ciała każdego, nawet prawidłowo zbudowanego człowieka, zmienia się w zależności od wielu czynników, zarówno endogennych takich jak: wiek, budowa anatomiczna, stan narządów wewnętrznych, narządu ruchu, stan emocjonalny, psychiczny, jak i egzogennych – związanych z oddziaływaniem środowiska.Ten sam osobnik w okresie odnoszenia sukcesów, zadowolony z osiągnięć przyjmie inną postawę (jest wyprostowany, dynamiczny) niż w

momencie poniesienia porażki, przykrych przeżyć osobistych, dramatycznych wydarzeń – przyjmie sylwetkę niedbałą, pochyloną, jego ruchy są spowolnione. Mianem postawy prawidłowej określa się harmonijne ułożenie poszczególnych odcinków ciała względem siebie oraz w odniesieniu do głównej osi ciała, przy minimalnym napięciu układu mięśniowego i nerwowego. Narząd ruchu stanowi nierozerwalną całość anatomiczną oraz czynnościową i z biomechanicznego punktu widzenia traktowany jest jako wspólny łańcuch kinematyczny. Każda zmiana anatomiczna lub czynnościowa w jednym elemencie tego łańcucha może powodować zaburzenia funkcji, biomechaniki w innych jego elementach. Dlatego też w ocenie postawy ciała należy uwzględnić wiele czynników: • dane osobowe – płeć, wiek, typ somatyczny budowy ciała, masę ciała, • dane dotyczące ruchomości, sprężystości, kształtu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, • dane dotyczące miednicy, jej ustawienia; ruchomości stawów biodrowych, • dane antropometryczne określające wymiary i proporcje między odcinkami ciała, • dane odnoszące się do układu nerwowo – mięśniowego, elastyczności, siły mięśni, • dane charakteryzujące ruchomość klatki piersiowej, pojemność oddechową, wentylację płuc. W utrzymaniu ciała w pozycji stojącej zasadniczą rolę odgrywa napięcie mięśni antygrawitacyjnych (prostowniki grzbietu, uda, podudzia) sterowane przez odruchy postawy, w których uczestniczą proprioreceptory czucia kinestetycznego, narząd przedsionkowy, móżdżek. 6. Podstawy teoretyczne oceny funkcjonalnej chodu człowieka zdrowego. Chód jest podstawowym elementem aktywności człowieka pozwalającym na zaspokojenie potrzeb życiowych, a także jest jednym z najbardziej złożonych czynności życiowych człowieka. kładają się na to trzy czynniki. Pierwszym z nich jest fakt, iż ludzkie ciało ma dużą liczbę stopni swobody oraz charakteryzuje się swoją nierozłącznością. Po drugie w około 60% cyklu chodu ciężar ciała jest podparty na jednej nodze. Ostatni czynnik dotyczy obszaru powierzchni stopy na podłożu. Powierzchnia ta jest mała a środek ciężkości jest głównie poza jej obszarem. Odpowiednia budowa anatomiczna pozwoliła na wykształcenie pionowej postawy ciała oraz sylwetki lokomocyjnej. W ruchu obserwuje się rotację poszczególnych części ciała, zapewniających realizację głównego zadania lokomocji, czym jest poruszanie się w określonym kierunku z określoną prędkością, co zależy od przysposobienia człowieka. Prawidłowy chód jest warunkiem doskonałego współdziałania układu nerwowo - mięśniowego i szkieletowego, a także ciągłej kontroli układu nerwowego, przy minimalnym wykorzystaniu energii. Podczas chodu wyróżniamy trzy podstawowe formy poruszania się: chód, bieg, sprint oraz skoki. Kończyny dolne służą jako element wykonawczy procesu lokomocji, które są wspomagane przez inne części ciała. Ze względu na budowę anatomiczną realizują swoje działania w sposób naprzemienny i okresowy. Aby zdalnie sterować ruchem konieczne jest ciągłe dostarczanie energii mechanicznej niezbędnej do utrzymywania określonej prędkości lokomocji lub potrzebnej do jej zwiększenia. Jednocześnie sterowanie ruchem musi zapewniać stabilną, pionową postawę ciała. Kończyny dolne muszą sprawnie absorbować energię kinetyczną aby zmniejszyć impulsowe przeciążenia narządu ruchu oraz stabilizować głowę. Rola jaką odgrywa układ nerwowy w ruchu to zapewnienie stabilnej lokomocji przez dostrojenie ruchów kończyn do jakości i nierówności podłoża oraz unikanie wszelakich przeszkód. Poruszanie się człowieka można interpretować na wiele sposobów. Do pięciu cech (atrybutów) chodu zaliczamy: • stabilność podparcia • prawidłowy prześwit pod stopą w fazie wymachu kończyny • odpowiednia długość kroku • jak najmniejszy wydatek energetyczny • prawidłowe ustawienie stopy poprzedzające jej kontakt z podłożem. Zdolność chodzenia można omawiać jako złożoność wielu procesów, takich jak wytwarzanie i przetwarzanie energii, utrzymywanie równowagi czy koordynacja ruchów. Owe postępowania poprawnego chodu zawierają elementy sterowania, które pozwalają na ocenę wielkości zmian spowodowanych patologią. Chód człowieka jest czynnością automatyczną, kontrolowany przez ośrodki nerwowe rdzenia kręgowego, ale podlega też kontroli wyższych ośrodków nerwowych, mózgu, a zwłaszcza neuronów nadrzędnych w polu ruchowym kory mózgu i w podrzędnych polach ruchowych mostu, rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego. Wykonywanie płynnych, zamierzonych ruchów lokomocyjnych wymaga także współdziałania neuronów układu ruchowego podkorowego, móżdżku i tworu siatkowego. Ruchy lokomocyjne wymagają współdziałania między innymi mechanizmu równowagi, antygrawitacyjnego i kroczenia. Najbardziej specyficzny jest mechanizm kroczenia, u podstawy którego leży aktywacja rdzeniowych sieci neuronowych, nazywanych rdzeniowymi generatorami wzorca kroczenia. Chód jest naturalną formą

ruchu wykonywanego niezwykle ekonomicznie, z małym wydatkiem energetycznym. Koszt energetyczny chodu z szybkością 5,5 kilometra na godzinę wynosi średnio 5,5 – 7,5 kcal/min w zależności od dynamiki chodu oraz rodzaju podłoża. Jest to wysiłek, który tylko dwukrotnie przekracza spoczynkową przemianę materii i kwalifikowany jest jako praca fizyczna o lekkim obciążeniu. Przed przystąpieniem do realizacji zadania przywrócenia zbliżonego do prawidłowego wzorca lokomocji należy: • określić rodzaj zaburzeń ruchowych czynności lokomocyjnych, • ustalić z jakiego powodu powstały, • zbadać stan funkcjonalny aparatu ruchu odpowiedzialnego za prawidłową lokomocję, • opracować zestaw ćwiczeń odpowiedni do uzyskania poprawy lokomocji i stosowany do możliwości wydolnościowych i funkcjonalnych pacjenta. W ocenie lokomocji, poza obserwacjami klinicznymi, dużą wartość diagnostyczną mają badania kinematyczne z wykorzystaniem platform tensometrycznych oraz analizy komputerowej poszczególnych faz chodu. Innym sposobem oceny klinicznej wydolności chodu jest pomiar wydatku energetycznego lokomocji oraz określenie wartości współczynnika pracy użytecznej, oceniającego koordynację ner...