Epistemologia Ajdukiewicza 1 rok stosunki międzynarodowe PDF

Preview

Summary

Epistemologia – nauka o poznaniu.Poznanie - pewne akty poznawcze i rezultaty poznawcze.Akty poznawczy -pewne czynności psychiczne(spostrzeganie, przypominanie, sądzenie, rozważanie, rozumowanie, wnioskowanie).Rezultaty poznawcze - twierdzenia naukowe nie będące czynnościami psychicznymi i nie należą...

Description

Epistemologia – nauka o poznaniu. Poznanie- pewne akty poznawcze i rezultaty poznawcze. Akty poznawczy-pewne czynności psychiczne(spostrzeganie, przypominanie, sądzenie, rozważanie, rozumowanie, wnioskowanie).

Rezultaty poznawcze - twierdzenia naukowe nie będące czynnościami psychicznymi i nie należące do aktów poznawczych (np. twierdzenie Pitagorasa, prawo grawitacji). Podmiot badań psychologii i teorii poznawczej jest częściowo wspólny, jednakże każda z tych nauk bada ten podmiot w inny sposób. Psychologia bada faktyczny przebieg procesów poznawczych, klasyfikuje je i obserwuje prawa rządzące ich przebiegiem. Teoria poznania poddaje akty poznawcze i rezultaty poznawczej oceny (prawda/fałsz) lub z punktu widzenia ich uzasadnienia (zasadność bezzasadność, poznanie). Pytania teorii poznania : zagadnienie istoty prawdy+ źródła poznania (na czym poznanie powinno się opierać? Wedle jakich metod poznanie powinno być osiągnięte aby było pełnowartościowym?)+ granic albo podmiotu poznania (co może być podmiotem poznania? Czy może zostać poznana rzeczywistość od poznającego podmiotu niezależna). 1) ZAGADNIENIE PRAWDY: Prawda jest czymś rzeczywistym zgodnym z rzeczywistością. Veitas est adaequatio vel et intellectus- prawda - podobieństwo rzeczywistości i jej odbicie. Podobieństwo - częściowa tożsamości cech, a prawda jest zgodną z kryteriami. Twierdzenie prawdziwe, to tyle co twierdzenie, które czyni za dość kryteriom ostatecznym i nieodwołalnym. 2) Nieklasyczne definicje prawdy: • Koheracyjna teoria prawdy- prawda jako zgodność myśli między sobą. Czyli twierdzenie jest prawdziwe wtedy i tylko w tedy, gdy potwierdzają je inne twierdzenia przyjęte. Kryterium doświadczenia stoi jako intencja wyższa kryterium zgodności. Prawdą jest zgodność danej myśli z twierdzeniami za którymi odpowiada doświadczenie. • Konsensualna koncepcja prawdy- prawda to pogląd, który ma na mocy przeznaczenia to, że musi być zaakceptowany przez wszystkich badaczy. Prawda, do której dochodzimy na drodze konsensusu jest prawdą w sensie teorii korespondencyjnej, ponieważ rzeczywistość to podmiot konsensusu badaczy. Gdyby badacze doszli by do zgody, to proces odkrywania rzeczywistości przebiegał by w nieskończoność. • Oczywistość prawdy- (jasność i wyraźność) według Descartesa twierdzenie oczywiste wskazuje na pewną normę dotyczącą uznania twierdzeń. Prawdziwe jest wszystko to, co ujmujemy jasno i wyraźnie. Norma ta jest od nas niezależna, leży poza nami czyli można go określić jako transcendentalne. Twierdzenie oczywiste to tyle co twierdzenie zgodne z transcendentalna normą. • Pragmatyczna koncepcja prawdy- prawda jako punkt wyjścia stanowisko. Prawdziwe jest to co jest nam użyteczne. Jest to odmiana epistemicznego, gdzie prawda ma być bliska ludzkiemu doświadczeniu. Prawda jakiegoś twierdzenia polega na jego zgodności z ostatecznymi kryteriami. Za ostateczne kryterium rozumie się pożyteczność danego twierdzenia w działaniu. Sceptycy uważają, ze niczego dowieść nie możemy. Jednak trzeba to uzasadnić wedle jakiegoś kryterium. Jednakże wiedza ta będzie prawdziwa, jeśli to kryterium będzie z góry uzasadnione i wiarygodne. Aby przekonać się o jego wiarygodności trzeba także je poddać pod inne kryterium i tak w nieskończoność.

3) ZAGADNIENIA ŻRÓDŁA POZNANIA: (psychologiczne dociekania nad genezą naszych pojęć, sadów i ogólnie myśli). ♦ Natywizm: Niektóre pojęcia i przekonania są wrodzone w tym znaczeniu, że umył jest tak urządzony, że takie a nie inne pojęcie trzeba utworzyć do takich a nie innych przekonań trzeba dość niezależnie od zmysłów(Platon, Descartes, Leibniz). ♦ Empiryzm: Umysł ludzki jest nie zapisaną tablicą, na której doświadczenie wpisuje swoje znaki. Początkowo tworzy się wrażenie, a potem reprodukuje, wyobrażenie pochodne, których kombinacje prowadzą do pojęć bardziej złożonych lub mniej. (John Locke, Dawid Hume, Condileu Hume) jeśli nie można wykazać, że znaczenie wyrazu wywodzi się od doświadczenia jest ono znaczeniem pozornym. ♦ Operacjonizm: Współcześnie uważa się, że wyraz sensowny to taki, którego znaczenie pozwala wyraz ten zastosować do przedmiotów tzw. pozwala o danych przedmiotach w doświadczeniu rozstrzygać . Teoria względności Einsteina opiera się na odrzuceniu pojęcia absolutnej równoczesności dwóch założeń i zastąpienie go pojęciem równoczesności względem pewnego układu przestrzennego (względem pewnych ciał). Odrzuca on pojęcie absolutnej równoczesności, dlatego że nie istnieje żadna metoda pozwalająca na podstawie doświadczenia o dwu zdarzeniach odległych od siebie w przestrzeni czy są one czy nie w sensie absolutnym równoczesne. ♦ Aprioryzm a empiryzm : Pogląd, według którego możliwe jest poznanie a priori przed doświadczeniem nie opiera się na nim. Skrajny aprioryzm: Tylko rozum, a nie doświadczenie, zaznajamia nas z rzeczywistością,To co jest naprawdę rzeczywiste musi być niezmienione. To co ulega zmianie mieści w sobie sprzeczność, to co jest w sobie sprzeczne nie może istnieć. Doświadczenie ukazuje przedmioty ulegające zmianie, zatem to co prezentuje nie może być prawdziwe jest tylko pozorem. Z rzeczywistością prawdziwą zaznajomić nas może jedynie coś co jest oderwane od wszelkiego doświadczenia- myśl czyli rozum. „Tylko rozum, a nie doświadczenie zaznajamia nas z rzeczywistością”  Twierdzenia nie oparte na doświadczeniu nazywa się a priori. Doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego. Idee i teorie zaś są w stosunku do nich wtórne. Wszelkie uzasadnienie twierdzenia musi opierać się pośrednio lub bezpośrednio na doświadczeniu. Empiryzm skrajny: twierdzi, że wszelkie uzasadnione twierdzenie musi opierać się bezpośrednio lub pośrednio na doświadczeniu. Empiryzm umiarkowany - istnieją twierdzenia, które mają pełne zastosowanie w nauce, a które mimo to nie opierają się na doświadczeniu, czyli są twierdzeniami a priori.   

Twierdzenia aprioryczne- wyłuszczające jedynie sens zawartych w nich terminów, np. kwadrat ma cztery boki. Twierdzenia analityczne (sądy analityczne)- np. tylko twierdzeniami analityczne są uprawnionymi twierdzeniami a priori. Twierdzenia syntetyczne (sądy syntetyczne)- uprawnione twierdzenia a priori nie będące twierdzeniami analitycznymi. Twierdzenia takie nie okazują sensu zawartych w nich

terminów. Nie jest tylko definicją ustalającą sens terminów, ale jest twierdzeniem rzeczowym powstającym przez doświadczenie. Miarkowany aprioryzm- istnieją uprawnione twierdzenia syntetyczne oparte nadoświadczeniu i będące twierdzeniami a priori. Natomiast empiryzm temu przeczy. Sądy syntetyczne a priori są podległe jakiejś władzy, która pozwala upatrywać się w nich prawdziwości ogólnych, a nie tylko dostrzegać fakty ogólne, jak to jest w doświadczeniu - czysta wyobraźń (Kant) = wgląd w istotę rzeczy (Husser).   

Empiryzm skrajny uważa twierdzenia matematyczne oparte na doświadczeniu. Aprioryzm są one niezależne od doświadczenia. Empiryzm umiarkowany wyróżnia:  Matematykę czystą - twierdzenia matematyki mają charakter sądów analitycznych (nauka aprioryczna, która nie potrzebuje doświadczenia. Terminy matematyki czystej pozbawione są sensu empirycznego.)  Matematykę stosowaną- obok twierdzeń analitycznych są też twierdzenia syntetyczne ( oparte na doświadczeniu).

Badanie terminów sensu empirycznego : 





Terminy pierwotne- stanowiące punkt wyjścia dla całego systemu definicji. W matematyce czystej zrywa się z potocznym znaczeniem terminów i dopiero konstruuje się ich znaczenie. Nie ma możliwości tworzenia ich definicji. Aksjomaty- zdania konstruujące znaczenie terminów pierwotnych. Nie podają równoważników dla terminów, których znaczenie konstruują, ale pozwalają je wyśrodkować podobnie jak układ równań wypośrodkowuje wartości zawartych w nim niewiadomych(są one tylko hipotezami, które po konfrontacji z doświadczeniem obala się lub potwierdza.). Definicje wyraźne- padają dla terminów, których znaczenie określają ich równoważniki i poddają ich wartość.

♦ Konwencjonalizm: Kierunek przyrodoznawczy, w myśl którego wszystkie twierdzenia i teorie o charakterze naukowym są konwencjami czyli mają charakter umowny. Rolą pełnioną przez te konwencje jest wygoda myślenia w procesach poznania i wartościowanie w danym wycinku czasoprzestrzeni, w którym umownie przyjmuje się pewne sądy za prawdziwe lub nieprawdziwe. 



Geometria nieeuklidesowa- geometria, która nie spełnia co najmniej jednego z aksjomatów geometrii euklidesowej. Może ona spełniać tylko część z nich. Przy czym mogą w niej obowiązywać inne sprzeczne z aksjomatami i twierdzeniami geometrii Euklidesa. Geometria euklidesowa- klasyczna odmiana geometrii opisana przez Euklidesa. Była pierwszą znaną aksjomatyzacją w historii matematyki. System aksjomatyczny, czyli taki , w którym wszystkie twierdzenia muszą wynikać z aksjomatów, jako zdań z góry traktowanych jako prawdziwe. Aksjomat- jedno z podstawowych pojęć logiki matematycznej. To zdanie przyjmowane za prawdziwe , których nie dowodzi się w obrębie danej teorii matematycznej.

♦ Fenomenologia: (czyli to co się jawi)-Edmund Husserl. Opis i oglądanie tego co bezpośrednio jest dane. Fenomenolodzy posługiwali się introspekcją, czyli zjawiskami psychicznymi, które uobecniają twory nie należące ani do świata fizycznego ani do psychicznego. Świat fizyczny i psychiczny tworzy świat tworów realnych, a poza nim istnieje świat tworów idealnych bezczasowych (tzw. bytuje). Należą do niego idee, czyli istoty rzeczy.

♦ Racjonalizm i irracjonalizm: Racjonalizm - głosi kult poznania rozumowego, zdobytego na drodze przyrodzonej. Głosi także kult intelektu. Przeciwstawia się uczuciu. Odrzuca wszystko to co powołuje się na objawienie, przeczucia, jasnowidztwo, wróżby itp. Poznanie naukowe winno spełniać dwa postulaty:  Daje się zakomunikować dosłownie bez przenośni i porównań  O słuszności lub jej braku może się przekonać każdy kto się znajduje w odpowiednich warunkach zewnętrznych. Poznanie naukowe - intersubiektywnie komunikowalnym i intersubiektywnie kontrolowanym. Cecha charakterystyczna – jego intersubiektywność. Racjonalizm głosi, ze tylko wtedy wolno głosić swoje przekonania i domagać się jego uznania gdy daje się ono w sposób dokładny wypowiedzieć w słowach , które każdy rozumie i może się przekonać o jego słuszności lub niesłuszności. Poznanie racjonalne - schematyczne i abstrakcyjne. Ponieważ o zjawiskach życia codziennego nie potrafimy się wypowiedzieć w sposób niedwuznacznie zrozumiały bezpośredni. Irracjonalizm - uznaje poznanie przez praktyką. Przedstawiciel - Bergson, który poznaniu racjonalnemu (analizie) przeciwstawia tzw. intuicję, nie wyrażoną w słowach ale za to pozwalającą poznać całą rzeczywistość a nie tylko jej schemat. Przedstawiciele irracjonalizmu – mistycy (ludzie mający odczucia osobliwego rodzaju)+uzyskują subiektywną pewność np. istnienia Boga przez objawienia i przeżycia duchowe. 4) ZAGADNIENIE GRANIC POZNANIA: Dwa rozumienia tarnscendencji- przekroczyć Zajmuje się problemem czy podmiot poznający może w poznaniu wyjść poza siebie czy przekroczyć własne granice.  Przedmiot transcendentny - przedmiot, który nie jest jego własnym przeżyciem psychicznym. (wymykający się zwykłemu ludzkiemu doświadczeniu, wykraczający poza zasięg ludzkiego poznania przy pomocy podstawowych pięciu zmysłów; niepoznawalny przy użyciu dostępnych środków naukowych).  Przeżycia psychiczne - imamanentny twory dla tego podmiotu - pozostaje wewnątrz. Immanentne granic poznania bada czy podmiot poznający może w akcie poznawczym przekroczyć poza własną sferę immanentną. Epistemologiczny realista immanentny przyznaje podmiotowi taką zdolność wykroczenia w aktach poznawczych poza sferę immanentną. Epistemologiczny idealista immanentny takiej zdolności odmawia podmiotowi.  Przedmiot transcendentalny - przedmiot, który istnieje naprawdę w przeciwieństwie do przedmiotów tylko domyślnych lecz naprawdę istniejących nie będących tylko konstrukcją myślową (podmioty psychiczne z przeżyciam).Przedmiot transcendentalny dotyczący apriorycznych form poznania, teoretycznie wykraczających poza przedmiot i treść poznania, a odnoszący się do warunków poznania pełnej rzeczywistości poznawczej tzn. prawdy absolutnej pojmowanej uniwersalnie przez wszystkie podmioty poznawcze.taka forma poznania otaczającej rzeczywistości, by każdy bez względu na jego umiejscowienie w niej, mógł stwierdzić jednoznaczność poznawczą, czyli prawdę - uniwersalną dla wszystkich istot poznawczych we wszechświecie.

♦ Epistemologiczny idealizm transcendentny

Przedmioty naprawdę istniejące nie są dostępne poznaniu, a poznanie może dotyczyć tylko jakiś konstrukcji myślowych. ♦ Epistemologiczny idealizm immanentny (G. Berkeley)- zmysły poznają twory poza psychiczne, a w spostrzeżeniu zmysłowym dane być mogą jedynie własne nasze wrażenia, a wiec przeżycia psychiczne. Berkeley uznaje inne formy poznania, które mogą wykroczyć poza własne przeżycie poznającego podmiotu np. poznanie swej własnej duszy i innych duchów, których nie utożsamia się z przeżyciami psychicznymi. Dawid Hume rozwinął tezę epistemologicznego idealizmu immanentnego o spostrzeżenie zewnętrzne i świadomość naszej własnej jaźni. Mówi o postrzeganiu na drodze doświadczenia wewnętrznego w stosunku miedzy podmiotem poznającym a podmiotem poznania. Podmiot według Berkeleya jest treścią świadomości i staje się przeżyciem psychicznym, a podmiot spostrzeżony staje się treścią przeżycia. Idealiści nie popierają klasycznej definicji prawdy i nie uważają sądów dowodzonych na podstawie doświadczenia za fałszywe. Poznanie utożsamiają oni ze zgodnością z pewnymi kryteriami takimi jak:   

Świadectwo doświadczenia Kryterium harmonii wewnętrznej Kryterium powszechnej zgody

Tylko to co zostało obalone przez doświadczenie jako kryterium prawdy nazywa się fenomenem lub zjawiskiem. Rzeczywistość empiryczna fenomenów i zjawisk oznacza, że potwierdza je kryterium doświadczenia, harmonii wewnętrznej i powszechnej zgody, i że należą do świata przedmiotów intencjonalnych (powszechnie uznawanych), odmawiają im tylko by posiadały istnienie niezależne od umysłu - Kant. Natomiast zagadnienie sądów syntetycznych a priori uznaje, ze przedmioty dane nam w doświadczeniu są tylko konstrukcją umysłu, a nie zależną od niego rzeczywistością czyli tzw. rzeczami samymi w sobie. ♦ Epistemologiczny realizm transcendentalny Zgodnie z tym kierunkiem wiedza może dotrzeć do prawdziwej rzeczywistości. W akcie poznawczym podmiot wychodzi poza siebie, odwołując się do czegoś, co nie jest jego treścią. Na pierwszy rzut oka jest to postrzegane jako nieuchwytne, ale punkt podparcia (relacja intencjonalna) staje się treścią świadomości. ♦ Epistemologiczny idealizm transcendentny wyróżnia intencjonalny podmiot myśli i twierdzi, że nie wszystkie wyobrażenia rzeczywiście istniejące, tylko niektórym podmiotom myśli przypisuje się rzeczywiste istnienie. Przy odróżnieniu funkcji rzeczywistości posługujemy się pewnym kryterium. Najważniejszym z tych kryteriów jest doświadczenie. Umysł nasz jest skazany na widzenie i poznawanie przy pomocy własnych konstrukcji. Idealizm ten pojmuje doświadczenie jako nie prowadzące do uznania za rzeczywiste przedmiotów, które istnieją od umysłu niezależnie, a będącymi czymś więcej niż przedmiotami intencjonalnymi. ♦ Pozytywizm Zajmuje się zagadnieniem granic poznania. Przyjmuje tezę empiryzmu według, którego na podstawie doświadczenia poznać możemy rzeczywistość, a pozytywizm dodaje, że podmiotem poznania jest tylko to co dane nam jest w doświadczeniu (tzw. teoria fizykalna)-D. Hume i A. Cante

Hume uważał, że podmiotem spostrzegania zewnętrznego są tylko treści naszych wrażeń wewnętrznego zaś własne nasze przeżycia psychiczne. Pozytywiści realiści przyjmowali, że spostrzegamy niezależnie od podmiotu spostrzegającego ciała. Pozytywiści neutralni. Mówili oni o spostrzeganiu układu pewnych elementów (barw, zapachów, dźwięków), ale i czynników psychicznych. Rozważania te nie są ani fizyczne ani psychiczne lecz są czymś neutralnym. E. Mach uważał, że w doświadczeniu mamy do czynienia z układami barw, dźwięków i woni. Uważają oni sobie za wiązkę wrażeń, wspomnień, myśli, uczuć, chęci. Te barwy, dźwięki i wonie mogą być:  

Składnikami kompleksów tworzących jaźń- czyli wrażeniami. Składnikami elementów stanowiących np. ciała – nazywamy je właściwościami tycz ciał. Te składniki tworzą strumień świadomości, lecz nie są ani fizyczne ani psychiczne lecz neutralne ( Bertrand Russell).

♦ Neopozytywizm Wyłonił się z neutralnego pozytywizmu Macha. Zachował tezę:   

Empirystyczną (umiarkowaną)- czyli uważającą, że wszelki poznanie musi opierać się na doświadczeniu. Realistyczną- zarzucił zasadniczą tezę pozytywizmu, ograniczająca poznanie do przedmiotów dających się spostrzec. Zdania syntetyczne- są twierdzeniami bezpodstawnymi jeśli nie można ich potwierdzić na drodze doświadczenia.

Według Kanta metafizyka miała się składać z samych sądów syntetycznych i nie podlegających kontroli doświadczeniu. Wiec wg neopozytywistów pozbawionych. Zdaniem neopozytywistów właściwym podmiotem poznania są tylko podmioty fizyczne czyli ciała (fizykalizm). Fizykalizm domaga się aby wypowiedzi wszystkich nauk dały się sprowadzić do wypowiedzi języka fizykalnego. 5) STOSUNEK TEORII POZNANIA DO INNYCH NAUK FILOZOFICZNYCH: Teoria nauki - zajmuje się nauką rozumianą jako system twierdzeń naukowych. Zajmuje się elementami (składnikami nauki) jak twierdzenia, terminy naukowe i struktury z nich zbudowane jak dowód i teorie. Metodologia- zajmuje się sposobami postępowania czyli metodami stosowanymi przy tworzeniu nauki. Bada metody dowodzenia eksperymentowania i rozwiązywania zagadnień, wyjaśniania i sprawdzania. Obie te dziedziny można zaliczyć do teorii poznania....