Farmakognozja - klasyfikacja leków PDF

Preview

Summary

Farmakognozja - klasyfikacja leków...

Description

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

DODATEK – KLASYFIKACJA LEKÓW ROŚLINNYCH WG DZIAŁANIA I ZASTOSOWANIA Uwaga od autora: Starałem się przygotować te zestawienia najlepiej, jak mogłem. Wszystkie wymienione surowce uszeregowałem w konkretnych grupach według malejącej ważności, tzn. umieściłem na początku te, które mają obecnie największe znaczenie. W celu uproszczenia klasyfikacji, pominąłem dokładną charakterystykę systematyczną surowca.

1. REMEDIA NEUROTROPICA – LEKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD NERWOWY 1.1. Remedia analeptica – leki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy 1.1.1. Surowce alkaloidowe efedryna – Ephedrae herba – ziele przęśli kofeina – Theae folium – liść herbaty, Coffeae semen – nasienie kawy, Colae embryo – zarodek kola, Guaranae semen – nasienie guarany, Mate folium – liść mate kokaina – Coca folium – liść koki (dawniej) stosowane dawniej:

strychnina – Strychni semen – nasienie kulczyby lobelina – Lobeliae herba – ziele stroiczki

1.1.2. Surowce adaptogenne – stosowane przy obniżonej wydolności fizycznej i umysłowej Ginseng radix – korzeń żeń-szenia Eleutherococci radix – korzeń eleuterokoka Schizandrae chinensis fructus – owoc cytryńca chińskiego 1.2. Remedia narcotica – leki odurzające morfina – Opium – opium tetrahydrokannabinol – Cannabis indicae herba – ziele konopii indyjskich 1.3. Remedia hypnotica – leki nasenne lub ułatwiające zasypianie Passiflorae herba – ziele męczennicy Valerianae radix – korzeń kozłka Lupuli flos (Lupuli strobilus) – kwiat chmielu (szyszka chmielu) Melissae folium – liść melisy Lavandulae oleum – olejek lawendowy (do aromaterapii) Ballotae herba – ziele mierznicy (stosowane w bezsenności) 1.4. Remedia sedativa – leki uspokajające 1.4.1. Surowce zawierające olejek eteryczny Valerianae radix – korzeń kozłka Melissae folium – liść melisy Lavandulae oleum – olejek lawendowy (do aromaterapii) Lupuli flos (Lupuli strobilus) – kwiat chmielu (szyszka chmielu) STRONA ( 1 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

1.4.1. Surowce zawierające olejek eteryczny (cd.) Archangelicae radix (Angelicae radix) – korzeń arcydzięgla Asafoetida – asafetyda 1.4.2. Surowce niezawierające olejku eterycznego Passiflorae herba – ziele męczennicy Ballotae herba – ziele mierznicy Leonuri herba – ziele serdecznika Asperulae odoratae herba – ziele marzanki wonnej (działanie słabo uspokajające) 1.5. Remedia antimigraenica – leki przeciw migrenie Menthae piperitae oleum – olejek mięty pieprzowej Tanaceti parthenii herba – ziele maruny 1.6. Remedia antidepressiva – leki przeciwdepresyjne Hyperici herba – ziele dziurawca (w tym kierunku działają wyciągi lipofilne) 1.7. Remedia analgetica – leki przeciwbólowe morfina – Opium – opium Cinchonae cortex (Chinae cortex) – kora chinowa (obecnie nie jest stosowana w tym kierunku) Salicis cortex – kora wierzby Ulmariae flos (Spiraeae flos) – kwiat wiązówki 1.8. Remedia antipyretica – leki przeciwgorączkowe Cinchonae cortex (Chinae cortex) – kora chinowa (obecnie nie jest stosowana w tym kierunku) Salicis cortex – kora wierzby Ulmariae flos (Spiraeae flos) – kwiat wiązówki Helianthi flos – kwiat słonecznika (dawniej) dodatkowo Remedia diaphoretica – leki działające napotnie (pomocniczo w gorączce i przeziębieniu): Sambuci flos, fructus – kwiat, owoc bzu czarnego Tiliae flos – kwiat lipy Rubi idaei fructus – owoc maliny (ulubiony lek ludowy) Populi gemmae – pączki topoli

STRONA ( 2 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2. REMEDIA INTESTINALIA – LEKI DZIAŁAJĄCE NA PRZEWÓD POKARMOWY 2.1. Leki działające na śluzówkę żołądka 2.1.1. Remedia protectiva – leki działające osłaniająco na przewód pokarmowy Acaciae gummi – guma arabska Tragacantha – tragakanta 2.1.2. Remedia stomachica – leki pobudzające czynność wydzielniczą i ruchową żołądka! Wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, a w związku z tym przyspieszają trawienie. Surowce te często działają odruchowo wskutek gorzkiego smaku. Nie należy stosować ich przy nadkwasocie i hipersekrecji przewodu pokarmowego. 2.1.2.1. Remedia digestiva – leki powodujące wzrost wydzielania soku żołądkowego Capsici fructus – owoc pieprzowca Piperis nigri fructus – nasienie pieprzu czarnego Piperis longi fructus – nasienie pieprzu długiego Sinapis albae semen (Erucae semen) – nasienie gorczycy Raphani sativi radix – korzeń rzodkwi czarnej 2.1.2.2. Leki goryczowe 2.1.2.2.1. Remedia amara Gentianae radix – korzeń goryczki Menyanthidis folium – liść bobrka Centaurii herba – ziele tysiącznika Cinchonae cortex (Chinae cortex) – kora chinowa Cichorii radix – korzeń podróżnika Taraxaci radix – korzeń mniszka Cnici benedicti herba – ziele drapacza Quassiae lignum – drewno kwasji (dawniej) 2.1.2.2.2. Remedia amara-aromatica Absinthii herba – ziele piołunu Dracunculi herba – ziele estragonu Aurantii amari pericarpium – owocnia pomarańczy gorzkiej Lauri folium – liść wawrzynu (liść laurowy) Matricariae flos (Chamomillae flos) – kwiat rumianku Millefolii herba – ziele krwawnika Calami rhizoma – kłącze tataraku

STRONA ( 3 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2.1.2.3. Remedia aromatica – surowce aromatyczne! Wiele surowców wymienionych poniżej stosowanych jest w lecznictwie, niektóre zaś znajdują zastosowanie wyłącznie jako przyprawy w kuchni, przede wszystkim wzbogacając smak przyrządzanych potraw, ale również wpływając na poprawę trawienia. 2.1.2.3.1. Surowce pochodzące z rodziny Lamiaceae (jasnotowate) Thymi herba – ziele tymianku Serpylli herba – ziele macierzanki Origani herba – ziele oregano Basilici herba – ziele bazylii Saturejae herba – ziele cząbru Menthae piperitae folium – liść mięty pieprzowej Melissae folium – liść melisy Rosmarini folium – liść rozmarynu Hyssopi herba – ziele hyzopu 2.1.2.3.2. Surowce pochodzące z rodziny Apiaceae (selerowate) Foeniculi fructus – owoc kopru włoskiego Carvi fructus – owoc kminku Cumini fructus – owoc kminu rzymskiego Coriandri fructus – owoc kolendry Archangelicae radix (Angelicae radix) – korzeń arcydzięgla 2.1.2.3.3. Surowce pochodzące z rodziny Zingiberaceae (imbirowate) Curcumae rhizoma – kłącze kurkumy Galangae rhizoma – kłącze galangi Zedoariae rhizoma – kłącze zedoarii Cardamomi fructus – owoc kardamonu 2.1.2.3.4. Surowce pochodzące z innych rodzin Cinnamomi cortex – kora cynamonowa Anisi stellati fructus – owoc badianu Pimentae fructus – owoc korzennika (ziele angielskie) Myrti fructus – owoc mirtu Myristicae semen – nasienie muszkatołowca (gałka muszkatołowa) 2.1.3. Remedia antiemetica – leki działające przeciwwymiotnie Zingiberis rhizoma – kłącze imbiru Menthae piperitae folium – liść mięty pieprzowej (zmniejsza odruchy wymiotne)

STRONA ( 4 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2.2. Remedia purgativa – leki czyszczące; zwykle nasilają perystaltykę jelit przez drażnienie lub zwiększenie objętości mas kałowych, bądź wskutek działania osmotycznego 2.2.1. Remedia eccoprotica – nie wzmagają one podrażnienia jelit i nie wywołują jakichkolwiek bólów; powodują łagodne wypróżnienie uzależnione od zjawiska osmozy (podaż dużej ilości alkoholi cukrowych powoduje, że z komórek ściany przewodu pokarmowego „wyciągana” jest woda, a to skutkuje właśnie łagodnym wypróżnieniem) Sorbi fructus – owoc jarzębiny Caricae fructus – owoc figi Vitis viniferae fructus (Passulae) – rodzynki Dactyli fructus – owoc daktylowca Armeniaceae fructus – owoc moreli Pruni domesticae fructus – owoc śliwy domowej Pruni spinosae fructus – owoc śliwy tarniny Tamarindi fructus – owoc tamaryndowca, daw. w postaci Pulpa Tamarindi – pasta tamaryndowa Manna – manna 2.2.2. Remedia evacolantia – powodują plastyczność mas pokarmowych i kałowych dzięki obecności śluzów lub innych polisacharydów; zwiększają też ich objętość, wywołując działanie refleksyjne – ułatwiają w ten sposób przesuwanie treści jelitowej Lini semen – nasienie lnu (siemię lniane) Plantaginis ovatae semen – nasienie babki jajowatej Psyllii semen – nasienie płesznika Agar – agar Carragen – karragen Fucus – morszczyn (nie jest obecnie polecany ze względu na zawartość związków jodu) Tragacantha – tragakanta Karaya – tragakanta indyjska Graminis rhizoma (Agropyri rhizoma) – kłącze perzu 2.2.3. Remedia laxantia – leki łagodnie przeczyszczające Frangulae cortex – kora kruszyny Rhei radix – korzeń rzewienia (w dużych dawkach) Rhamni catharticae cortex – kora szakłaku ciernistego Rhamni purshianae cortex (Cascara Sagrada) – kora szakłaku amerykańskiego 2.2.4. Remedia purgantia – leki silnie przeczyszczające Aloë – alona Sennae folium – liść senesu Sennae fructus – owoc senesu Rhamni catharticae fructus – owoc szakłaku ciernistego Ricini oleum – olej rycynowy (o odmiennym od antrazwiązków mechanizmie działania)

STRONA ( 5 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2.3. Remedia antidiarrhoica – leki przeciwbiegunkowe! Leki te działają one dzięki obecności garbników; garbniki tworzą z białkami nierozpuszczalne połączenia, powierzchniowo ochraniające błony śluzowe – śluzówka obsycha, obniża się pobudliwość jelit, w wyniku czego następuje zahamowanie ruchów perystaltycznych. Oprócz tego stany zapalne zostają ograniczone, szczególnie te pochodzenia bakteryjnego, gdyż rozwój flory bakteryjnej ulega zahamowaniu. Tormentillae rhizoma – kłącze pięciornika (obecnie raczej zewnętrznie) Bistortae rhizoma – kłącze wężownika Myrtilli fructus – owoc borówki czernicy Sanguisorbae radix – korzeń krwiściągu Rubi fruticosi folium – liść jeżyny Rubi idaei folium – liść maliny Anserinae herba – ziele srebrnika (ziele pięciornika gęsiego) Alchemillae herba – ziele przywrotnika Gei urbani rhizoma (Caryohyllatae rhizoma) – kłącze kuklika (dawniej) 2.4. Remedia spasmolytica – leki działające przeciwskurczowo! Zmniejszają albo całkowicie znoszą napięcie mięśni gładkich, przede wszystkim w obrębie przewodu pokarmowego, lecz również przewodów żółciowych i moczowych, a także mięśni naczyń krwionośnych, naczyń wieńcowych, oskrzeli itd., w związku czym charakteryzują się różnym zastosowaniem. Działanie tego typu wywierają surowce bogate w związki o rozmaitej budowie chemicznej. 2.4.1. Surowce alkaloidowe Boldi folium – liść boldo Chelidonii herba – ziele glistnika Fumariae herba – ziele dymnicy 2.4.2. Surowce flawonoidowe Helichrysi inflorescentia – kwiatostan kocanek Matricariae flos (Chamomillae flos) – kwiat rumianku Millefolii herba – ziele krwawnika Chamomillae romanae flos (Anthemidis flos) – kwiat rumianu rzymskiego 2.4.3. Surowce kumarynowe Archangelicae radix (Angelicae radix) – korzeń arcydzięgla Pimpinellae radix – korzeń biedrzeńca Rutae herba – ziele ruty (obecnie niestosowana) 2.5. Remedia cholagoga – leki żółciopędne! Działanie żółciopędne wywierają związki o różnej budowie, zwiększające przepływ żółci przez drogi żółciowe. Często istotne jest w tym przypadku działanie spazmolityczne. 2.5.1. Surowce zawierające olejek eteryczny Menthae piperitae folium – liść mięty pieprzowej Rosmarini folium – liść rozmarynu STRONA ( 6 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2.5.1. Surowce zawierające olejek eteryczny (cd.) Curcumae rhizoma – kłącze kurkumy Zedoariae rhizoma – kłącze zedoarii Origani herba – ziele oregano Millefolii herba – ziele krwawnika Absinthii herba – ziele piołunu Zingiberis rhizoma – kłącze imbiru Archangelicae radix (Angelicae radix) – korzeń arcydzięgla 2.5.2. Surowce niezawierające olejku eterycznego Cynarae folium – liść karczocha Taraxaci radix – korzeń mniszka Helichrysi inflorescentia – kwiatostan kocanek Chelidonii herba – ziele glistnika Raphani sativi radix – korzeń rzodkwi czarnej Silybi mariani fructus – owoc ostropestu (wykazuje przede wszystkim dział. hepatoprotekcyjne) Hyperici herba – ziele dziurawca Cnici benedicti herba – ziele drapacza Abrotani herba – ziele bożego drzewka Marrubii herba – ziele szanty Fraxini cortex – kora jesionu Agrimoniae herba – ziele rzepiku Fumariae herba – ziele dymnicy Berberidis cortex – kora berberysu (dawniej) 2.6. Remedia antiulcerosa – leki stosowane w chorobie wrzodowej Foenugraeci semen – nasienie kozieradki Liquiritiae radix (Glycyrrhizae radix) – korzeń lukrecji 2.7. Remedia antiparasitica – leki przeciwpasożytnicze! Są to leki o znaczeniu historycznym, obecnie w ogóle niestosowane. Charakteryzują się różnymi mechanizmami działania uzależnionymi od tego, jakie substancje chemiczne zawierają. Z reguły podawano je razem z lekami przeczyszczającymi, aby leki przeciwpasożytnicze zadziałały niszcząco na intruza, ale jednocześnie nie zadziałały niszcząco w większym stopniu na organizm ludzki. 2.7.1. Remedia vernifuga – leki przeciw robakom obłym Cinae flos – kwiat cytwarowy 2.7.2. Remedia vernifuga – leki przeciw robakom obłym (cd.) Absinthii herba – ziele piołunu Tanaceti flos – kwiat wrotyczu

STRONA ( 7 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

2.7.3. Remedia taenifuga – leki przeciw tasiemcom i przywrom Granati cortex – kora granatu Cucurbitae semen recens – świeże nasienie dyni (ma też działanie silnie przeczyszczające) 2.7.4. Remedia plasmodicida (antimalarica) – leki przeciwzimnicze Cinchonae cortex (Chinae cortex) – kora chinowa

3. REMEDIA RESPIRATORIA (PULMONARIA) – LEKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD ODDECHOWY 3.1. Remedia expectorantia – leki wykrztuśne 3.1.1. Surowce alkaloidowe Ipecacuanhae radix – korzeń wymiotnicy (surowiec kardiotoksyczny, obecnie niestosowany) 3.1.2. Surowce olejkowe Thymi herba – ziele tymianku Serpylli herba – ziele macierzanki Eucalypti folium – liść eukaliptusa Anisi fructus – owoc anyżu Foeniculi fructus – owoc kopru włoskiego Anisi stellati fructus – owoc badianu Inulae radix (Helenii radix) – korzeń omanu Pimpinellae radix – korzeń biedrzeńca 3.1.3. Surowce saponinowe Hederae folium – liść bluszczu Liquiritiae radix (Glycyrrhizae radix) – korzeń lukrecji Verbasci flos – kwiat dziewanny (łagodnie wykrztuśny, bezpieczny) Primulae radix – korzeń pierwiosnka Polygalae radix (Senegae radix) – korzeń krzyżownicy obecnie niestosowane w tym kierunku: Saponariae radix – korzeń mydlnicy Gypsophilae radix – korzeń łyszczca Quillajae radix – kora mydłoki 3.1.4. Surowce zawierające inne związki farmakologicznie czynne Plantaginis lanceolatae folium – liść babki lancetowatej Grindeliae herba – ziele doględy STRONA ( 8 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

3.1.4. Surowce zawierające inne związki farmakologicznie czynne (cd.) Verbenae herba – ziele witułki (ziele werbeny) Marrubii herba – ziele szanty Droserae herba – ziele rosiczki (surowiec otrzymywany m.in. z rosiczki okrągłolistnej, która na terenie Polski objęta jest ścisłą ochroną gatunkową; stosowane było dawniej, głównie w krajach Europy zachodniej i Stanach Zjednoczonych) 3.2. Remedia antibechica – leki przeciwkaszlowe! Leki te łagodzą kaszel w następstwie powlekającego działania śluzu. Lichen islandicus – porost islandzki Althaeae folium, radix – liść, korzeń prawoślazu Malvae sylvestris flos – kwiat ślazu dzikiego Malvae arboreae flos – kwiat malwy czarnej Tiliae flos – kwiat lipy Plantaginis lanceolatae folium – liść babki lancetowatej Farfarae folium – liść podbiału 3.3. Remedia antiseptica – leki odkażające, działające na drogi oddechowe Thymi oleum – olejek tymiankowy Majoranae oleum – olejek majerankowy Eucalypti oleum – olejek eukaliptusowy Caryophylli floris oleum – olejek goździkowy Melaleucae oleum – olejek drzewa herbacianego Cajeputi oleum – olejek kajeputowy Niaouli oleum – olejek Niaouli Citronellae oleum – olejek cytronelowy

STRONA ( 9 Z ( 17

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

4. REMEDIA VASALIA ET CARDIACA – LEKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD KRĄŻENIA 4.1. Remedia cardiotonica – leki wzmacniające czynność skurczową mięśnia sercowego 4.1.1. Surowce zawierające glikozydy kardenolidowe Convallariae majalis herba – ziele konwalii Adonidis vernalis herba – ziele miłka wiosennego 4.1.2. Surowce zawierające inne związki farmakologicznie czynne Crataegi herba cum flore, fructus – kwiatostan, owoc głogu Oleae folium – liść oliwki 4.2. Remedia cardiosedativa – leki uspokajające czynność i przewodnictwo serca! Surowce te można stosować wyłącznie wspomagająco w arytmii, nigdy zamiast leków syntetycznych. Crataegi herba cum flore, fructus – kwiatostan, owoc głogu Leonuri herba – ziele serdecznika Oleae folium – liść oliwki 4.3. Remedia hypotonica – leki obniżające ciśnienie krwi Aroniae fructus – owoc aronii Oleae folium – liść oliwki Crataegi herba cum flore, fructus – kwiatostan, owoc głogu Allii sativi bulbus – cebula czosnku Visci herba – ziele jemioły (nieznane związki czynne) 4.4. Remedia circulatoria – leki wpływające na krążenie krwi 4.4.1. Leki poprawiające krążenie obwodowe Rusci rhizoma – kłącze ruszczyka Arnicae flos – kwiat arniki (zastosowanie tylko zewnętrzne) Hippocastani semen, cortex – nasienie, kora kasztanowca Calendulae flos – kwiat nagietka Vitis viniferae folium – liść winorośli 4.4.2. Leki poprawiające krążenie mózgowe Ginkgonis folium – liść miłorzębu (wykazuje też działanie przeciwzakrzepowe) 4.5. Remedia anticoagulantia – leki zmniejszające krzepliwość krwi Meliloti herba – ziele nostrzyka Allii sativi bulbus – cebula czosnku Allii cepae bulbus – cebula jadalna STRONA 10 ( Z 17 (

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

5. REMEDIA UROTROPICA – LEKI DZIAŁAJĄCE NA PRZEWÓD MOCZOWY 5.1. Remedia diuretica – leki moczopędne 5.1.1. Surowce bogate w związki flawonoidowe i pokrewne Betulae folium – liść brzozy Solidaginis herba – ziele nawłoci Solidaginis virgaureae herba (Virgaureae herba) – ziele nawłoci pospolitej Equiseti herba – ziele skrzypu 5.1.2. Surowce bogate w kwasy fenolowe i związki pokrewne Fraxini folium – liść jesionu Orthosiphonis folium – liść ortosyfonu Urticae folium – liść pokrzywy 5.1.3. Surowce olejkowe bogate w związki terpenowe Levistici radix – korzeń lubczyku Juniperi fructus – owoc jałowca Ononidis radix – korzeń wilżyny Petroselini radix, herba, fructus – korzeń, ziele, owoc pietruszki 5.1.4. Surowce zawierające inne związki Graminis rhizoma (Agropyri rhizoma) – kłącze perzu Asperulae odoratae herba – ziele marzanki wonnej (działanie słabo moczopędne) Fraxini cortex – kora jesionu (działanie słabo moczopędne) Hibisci sabdariffae flos – kwiat ketmii szczawiowej Herniariae herba – ziele połonicznika (dość słabe działanie moczopędne) 5.2. Remedia urodesinficientia – leki odkażające drogi moczowe Uvae ursi folium – liść mącznicy Vitis idaeae folium – liść brusznicy Pyri folium – liść gruszy Bergeniae folium – liść bergenii (niestosowany w Polsce) Callunae flos – kwiat wrzosu leki zapobiegające nawrotom zakażeń dróg moczowych: Oxycocci fructus – owoc żurawiny błotnej Vaccinii macrocarpi fructus – owoc żurawiny wielkoowocowej

STRONA 11 ( Z 17 (

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

6. REMEDIA ANTIPROSTATICA – LEKI STOSOWANE W ŁAGODNYM PRZEROŚCIE PROSTATY Sabalis serrulatae fructus (Serenoae repentis fructus) – owoc palmy sabalowej (owoc boczni piłkowanej) Pruni africanae cortex – kora śliwy afrykańskiej Urticae radix – korzeń pokrzywy Cucurbitae semen – nasienie dyni (nie świeże!!!)

7. REMEDIA GYNAECOLOGICA – LEKI STOSOWANE W SCHORZENIACH KOBIECYCH 7.1. Leki stosowane w zespole napięcia przedmiesiączkowego Agni casti fructus – owoc niepokalanka (oprócz tego w zaburzeniach cyklu miesiączkowego) Cimicifugae racemosae rhizoma – kłącze pluskwicy (oprócz tego w łagodzeniu objawów menopauzy) 7.2. Remedia lactogoga – leki mlekopędne Anisi fructus – owoc anyżu Foeniculi fructus – owoc kopru włoskiego Carvi fructus – owoc kminku Galegae herba – ziele rutwicy (dawniej)

8. REMEDIA SEXUALIA – LEKI DZIAŁAJĄCE NA POPĘD PŁCIOWY 8.1. Remedia aphrodisiaca (erotica) – leki pobudzające popęd płciowy Ginseng radix – korzeń żeń-szenia Yohimbe cortex – kora johi...