4. Tłuszcze - Farmakognozja - materiały Piotra Wiszniewskiego - kompendium wiedzy do wszelkich PDF

Preview

Summary

Farmakognozja - materiały Piotra Wiszniewskiego - kompendium wiedzy do wszelkich zaliczeń...

Description

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

4. TŁUSZCZE LIPIDY – grupa związków organicznych, których wspólną cechą jest lipofilowość.

Biologiczne funkcje lipidów • Są materiałem budulcowym → fosfolipidy, cholesterol, glikolipidy. • Decydują o właściwościach dynamicznych błony komórkowej. • Są prekursorami hormonów steroidowych (cholesterol) i hormonów tkankowych (kwasy tłuszczowe). • Stanowią substrat do syntezy kwasów tłuszczowych i niektórych witamin. • Biorą udział w zjawiskach immunologicznych (eikozanoidy).

Tłuszcze pokarmowe – funkcje: • Są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii (z 1 g tłuszczów wyzwala się 9 kcal). • Są wygodnym i głównym źródłem materiału zapasowego (umożliwiają robienie przerw między posiłkami, podczas pracy, umożliwiają funkcjonowanie organizmu poza strefą neutralności cieplnej – utrzymywanie temperatury ciała). • Nagromadzony w tkance tłuszcz chroni przed nadmiernym wydzieleniem ciepła, pozwala na adaptowanie się w niskiej temperaturze. • Odłożone w organizmie lipidy są magazynem wody, 30–50% tkanki tłuszczowej stanowi woda, a spalenie 100 g tkanki tłuszczowej wyzwala 107 g wody.

Tłuszcze – właściwości fizyczne: • Są w temperaturze pokojowej substancjami stałymi lub płynnymi. • Są nierozpuszczalne w wodzie (większość nierozpuszczalna też w alkoholu etylowym), natomiast są rozpuszczalne w rozpuszczalnikach niepolarnych: eter naftowy, benzyna, chloroform, benzen, eter etylowy.

Tłuszcze – metody badań: • Badania analityczne: temperatura topnienia, gęstość, współczynnik załamania światła, liczba kwasowa, liczba estrowa, liczba jodowa, liczba nadtlenkowa, liczba zmydlenia.1 • Badania mikroskopowe:

Sudan III

→

barwa pomarańczowoczerwona,

alkanina

→

barwa czerwona.

Liczba kwasowa – ilość miligramów wodorotlenku potasu potrzebna do zobojętnienia wolnych kwasów organicznych zawartych w 1,0 g badanego tłuszczu, oleju itp. Liczba estrowa – ilość miligramów wodorotlenku potasu potrzebna do zmydlenia estrów zawartych w 1,0 g badanego oleju, balsamu itp. Liczba jodowa – ilość chlorowca obliczona w gramach jodu, która w określonych warunkach przyłącza się do 100,0 g badanego tłuszczu. Liczba nadtlenkowa – ilość milimoli aktywnego tlenu zawarta w 1,0 g tłuszczu, oleju itp. Wyrażana jest liczbą Lea. Liczba Lea określana jest przez ilość ml roztworu tiosiarczanu sodu (0,002 mol/l) RM, zużytą do miareczkowania jodu wydzielonego z jodku potasu w wyniku działania nadtlenków zawartych w 1,0 g tłuszczu. Liczba zmydlenia – ilość miligramów wodorotlenku potasu potrzebna do zmydlenia i zobojętnienia wolnych kwasów zawartych w 1,0 g badanego tłuszczu, wosku, balsamu itp. Wszystkie definicje zaczerpnąłem z F.P. VI. 1

STRONA 1+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

TŁUSZCZE WŁAŚCIWE • Stanowią połączenie trójestrowe glicerolu z kwasami tłuszczowymi. • Kwasy tłuszczowe różnią się między sobą liczbą atomów węgla oraz liczbą podwójnych wiązań. Wyróżniamy więc kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone (jednonienasycone i wielonienasycone). • W acyloglicerolach drugorzędowa grupa hydroksylowa położona jest po lewej stronie atomu węgla. • Do oznakowania pozycji kwasów tłuszczowych stosuje się system numeracji stereospecyficznej (sn), umieszczając przedrostek –sn przed nazwą reszty glicerolowej, np. 1,2,3-triacylo-sn-glicerol. • Ze względu na swój estrowy charakter, tłuszcze ulegają hydrolizie kwaśnej, zasadowej, lub enzymatycznej, rozpadając się na glicerol i kwasy tłuszczowe. Hydroliza alkaliczna prowadzi do wytworzenia soli alkalicznych kwasów tłuszczowych – mydeł. Jest to proces zmydlania tłuszczów. • Związki, które pod wpływem zasad nie ulegają hydrolizie są frakcją niezmydlającą. Należą do niej: witamina A, witamina E, witamina D, karotenoidy, niektóre flawonoidy (izoflawony), steroidy.

KWASY TŁUSZCZOWE – STRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI • Kwasy tłuszczowe są monokarboksylowymi kwasami o łańcuchach węglowodorowych. Łańcuch węglowodorowy kwasu tłuszczowego ma charakter hydrofobowy, grupa hydroksylowa zaś jest polarna. • Ze względu na długość łańcucha kwasu tłuszczowego, wyróżniamy:

- short-chain fatty acids (SCFA) – kwasy krótkołańcuchowe (do 6 atomów węgla), - medium-chain fatty acids (MCFA) – kwasy średniołańcuchowe (od 6 do 12 atomów węgla) - long-chain fatty acids (LCFA) – kwasy długołańcuchowe (powyżej 12 atomów węgla). NAZEWNICTWO KWASÓW TŁUSZCZOWYCH • Nazwy zwyczajowe w większości przypadków wywodzą się od źródła odkrycia kwasów tłuszczowych. Z kolei nazwy systematyczne wywodzą się od liczebników greckich. • Stosuje się następujące końcówki:

–anowy

dla kwasów nasyconych,

–enowy

dla kwasów nienasyconych.

• Położenie podwójnego wiązania oznacza się symbolem ∆, a numery węgli biorących udział w tworzeniu wiązań podwójnych liczone są od węgla grupy karboksylowej. • Litery n lub ω oznaczają miejsce wiązania podwójnego, licząc od grupy metylowej.

KWASY TŁUSZCZOWE O SPECJALNEJ BUDOWIE • Kwas rycynolowy (rącznikowy) – posiada drugorzędową grupę alkoholową. • Kwas czolmugrowy (hydnokarpowy) – ma budowę pierścieniową i występuje w oleju otrzymywanym z roślin z rodzaju Hydnocarpus Gaertner. • Kwas erukowy – toksyczny, uszkadza serce i nerki (składnik oleju rzepakowego).

ATEROGENNE ODDZIAŁYWANIE NASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH • wzrost poziomu cholesterolu całkowitego • wzrost poziomu LDL-cholesterolu STRONA 2+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

• wzrost produkcji frakcji VLDL • zwiększenie krzepliwości krwi • dysfunkcja śródbłonka naczyniowego • zwiększenie insulinooporności • arytmia, wzrost ciśnienia tętniczego

JEDNONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE (MUFA) 1. Kwas oleinowy (C18:1) – występuje w oliwie z oliwek, w oleju rzepakowym bezerukowym. 2. Kwas oleomirystynowy (C14:1) 3. Kwas oleopalmitynowy (C16:1) DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE: • zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego, • redukcja LDL-cholesterolu, • brak wpływu na frakcję HDL. ZALECANE SPOŻYCIE: od 10 do 15% energii. Wpływ jednonienasyconych kwasów tłuszczowych typu trans na lipidy surowicy krwi: ↑↑LDL, ↓HDL, ↑Lp(a).

PODSTAWOWE RODZINY WIELONIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH (WNKT) rodzina n-6:

rodzina n-3:

kwas linolowy (LA)

C18:2

∆9,12

kwas γ-linolenowy (GLA)

C18:3

∆6,9,12

kwas arachidonowy (AA)

C20:4

∆5,8,11,14

kwas α-linolenowy (ALA)

C18:3

∆9,12,15

kwas heksadekatrienowy

C16:3

∆7,10,13

NNKT – NIEZBĘDNE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE Są to kwasy tłuszczowe nienasycone, których organizm nie potrafi sam syntetyzować. Podstawowe ich funkcje to: • prawidłowy rozwój i wzrost organizmu, • zapewnienie właściwego stanu skóry, • budowa i funkcjonowanie błon komórkowych, • regulacja procesu transportu i dystrybucji lipidów, • zapobieganie nadciśnieniu i powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych, • stanowią materiał wyjściowy do produkcji hormonów tkankowych – eikozanoidów – wpływających na czynność wielu narządów i tkanek. Zwykle wskazuje się, że z powodu braku odpowiednich enzymów w ustroju, organizm ludzki nie syntetyzuje kwasów linolowego (LA) i α-linolenowego (ALA) i dlatego stanowią onę pulę tzw. NNKT. Pozostałe WNKT nie są kwasami niezbędnymi w takim stopniu jak LA i ALA, gdyż ustrój syntetyzuje je z NNKT pod warunkiem, że są dostarczone z pożywieniem w dostatecznej ilości, oraz że nie występuje defekt enzymatyczny na szlaku przemian STRONA 3+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

metabolicznych. Z kwasu linolowego w organizmie człowieka mogą być syntetyzowane pozostałe kwasy z rodziny omega-6 (GLA, AA), natomiast kwasy eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy mogą być syntetyzowane z ALA (rodzina omega-3).

KWASY OMEGA-6 Są składnikami błon komórkowych. Brak lub niedobór w ustroju tych związków (zwłaszcza kwas γ-linolenowego) prowadzi do różnych schorzeń, m.in. zaburzeń immunologicznych, sercowo-naczyniowych, dysfunkcji nerwowych, chorób nowotworowych i in. 1. Kwas linolowy (LA) – substrat niezbędny do syntezy kwasu arachidonowego. Redukuje stężenie LDL-cholesterolu, zmniejsza gotowość prozakrzepową poprzez zubożenie płytek w kwas arachidonowy. Nie wywiera wpływu na stężenie trójglicerydów we krwi. ŹRÓDŁA W POŻYWIENIU: olej wiesiołkowy, olej sojowy, olej kukurydziany, olej słonecznikowy. 2. Kwas arachidonowy (AA) – prekursor kilku prostaglandyn, tromboksanów i prostacyklin – związków regulujących stan naczyń krwionośnych, agregację płytek krwi, skurcze mięśni gładkich oraz procesy zapalne. Pochodnymi kwasu arachidonowego są eikozanoidy: • charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną, • związki te w małych ilościach wykazują korzystne dla organizmu działanie wazodylatacyjne (powodują rozszerzenie naczyń), przeciwzakrzepowe i przeciwmiażdżycowe; w większych stężeniach działają jednak odwrotnie – zwiększają krzepliwość krwi oraz wywołują reakcje prozapalne i alergiczne, • pod wpływem 5-lipooksygenazy (5-LOX) w leukocytach powstaje z AA leukotrien LTB4, który jest silnym mediatorem zmian zapalnych.

3. Kwas γ-linolenowy (GLA) – powstaje z kwasu linolowego pod wpływem enzymu ∆-6-desaturazy, której aktywność maleje wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu we krwi; innymi inhibitorami tego enzymu są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NPLZ), kwasy tłuszczowe o konfiguracji trans, glikokortykoidy, a przede wszystkim – starzenie się organizmu. Zakłócenia w aktywności ∆-6-desaturazy powodują zmiany w błonach neuronów, a tym samym zaburzenia w odbieraniu i przetwarzaniu bodźców nerwowych; pogłębieniem tego stanu jest niedotlenienie mózgu, spowodowane utratą elastyczności krwinek czerwonych, uniemożliwiającą prawidłowy przekaz tlenu. Przewlekłe stany niedotlenienia mózgu obserwuje się w demencji starczej, schizofrenii i innych schodzeniach układu nerwowego. ŹRÓDŁA W POŻYWIENIU: olej wiesiołkowy, olej z nasion ogórecznika, olej z nasion porzeczki czarnej.

KWASY OMEGA-3 Są to: kwas α-linolenowy (ALA), kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA). Są one głównymi składnikami fosfolipidów błon komórkowych, przede wszystkim: siatkówki, mózgu, plemników, stanowiąc ok. 36% wszystkich kwasów tłuszczowych w nich występujących. Niedobór (głównie DHA) powoduje: zaburzenia widzenia, upośledzony rozwój intelektualny, upośledzenie spermatogenezy. Kwas α-linolenowy (ALA) może być przekształcany do kwasu eikozapentaenowego (EPA) i kwasu dokozaheksaenowego (DHA), które wykazują właściwości bioaktywne. W organizmie człowieka jedynie ok. 5% spożytego z dietą kwasu α-linolenowego przekształcane zostaje w EPA i DHA, co jest spowodowane silną konkurencją o enzymy kwasu α-linolenowego z przeważającymi w diecie kwasami omega-6. STRONA 4+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

Pochodnymi EPA są eikozanoidy trienowe: • PGI3 (prostacyklina I3) – powstaje w śródbłonku naczyń; działa wazodylatacyjnie na naczynia wieńcowe i antyagregacyjnie oraz zwiększa stężenie cAMP, co wpływa na rozluźnienie mięśni gładkich n. krwionośnych, • PGE3 (prostaglandyna E3) – powstaje w niektórych komórkach; działa wazodylatacyjnie i antyagregacyjnie, • TXA3 (tromboksan A3) – powstaje w trombocytach; działa słabo proagregacyjnie i wazokonstrykcyjnie. Kwasy omega-3 pełnią rolę w zapobieganiu i profilaktyce: • choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu, • hipertriglicerydemii, • w prawidłowym rozwoju siatkówki i mózgu, • chorób autoimmunologicznych (lupus, nephropatia), • choroby Leśniowskiego-Crohna, • raka piersi, raka prostaty, raka jelita grubego, • łagodnego nadciśnienia tętniczego, • reumatoidalnego zapalenia stawów. Rola kwasów omega-3 w prewencji chorób serca: • zapobieganie arytmii (komorowej i migotaniu), • prekursory prostaglandyn i leukotrienów, • wykazują właściwości przeciwzapalne, • inhibitory syntezy cytokin i mitogenów, • stymulują śródbłonkowy NO, • obniżają poziom triglicerydów i frakcji VLDL, • zapobiegają miażdżycy. Poziom PUFA u ciężarnych kobiet w warunkach normalnej, codziennej diety obniża się w okresie ciąży, zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze, w wyniku czego stężenie kwasu DHA, który jest główną polienową pochodną kwasu α-linolenowego, może często nie wystarczać dla prawidłowego rozwoju płodu. ŹRÓDŁA KWASÓW OMEGA-3: • olej wątłuszowy – kwas eikozapentaenowy i kwas dokozaheksaenowy, • olej lniany, olej sojowy – kwas α-linolenowy, • olej rzepakowy – kwas α-linolenowy (niewielkie ilości), • ryby morskie – zawartość EPA i DHA oraz ich wzajemne proporcje w rybim tłuszczu zależą od gatunku i stanu fizjologicznego ryb, pory roku, a także akwenu połowu, np. ryby z mórz północnych zawierają więcej EPA, z południowych zaś więcej DHA; ponadto ryby dziko żyjące zawierają więcej kwasów omega-3 i mniej kwasów omega-6 w porównaniu z rybami hodowlanymi, • algi Schizochytrium sp., hodowane w sztucznych warunkach.

STRONA 5+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

Kwasy omega-6 a omega-3 • Przemiany kwasów omega-6 prowadzą do syntezy kwasu arachidonowego, w wyniku przemian którego powstają silnie działające TXA4, PGI2, oraz LTB4, które w nadmiarze promują progresję zmian miażdżycowych, przyczyniając się do zwężenia światła naczyń krwionośnych. • Nadmierna ilość kwasów omega-6 powyżej 10% całkowitej energii diety może zaburzać metabolizm omega-3, prowadząc do stanów zapalnych oraz zwiększając podatność LDL na oksydatywną modyfikację, nasilając tym samym aterogenezę. • Eksperci zalecają zachowanie odpowiedniej proporcji w diecie pomiędzy zawartością kwasów omega-3 i kwasów omega-6, która powinna wynosić 1:5–6.

FOSFOLIPIDY Zawierają resztę kwasu fosforowego i zasady azotowej lub aminoalkoholu. Wśród nich wyróżniamy glicerofosfolipidy (pochodne kwasu glicerofosforowego) i sfingolipidy (pochodne fosfoceramidu). • GLICEROFOSFOLIPIDY – fosfolipidy zbudowane z: glicerolu, dwóch reszt acylowych połączonych wiązaniami estrowymi z atomami C1 i C 2 glicerolu, ortofosforanu połączonego wiązaniem estrowym z węglem C3 glicerolu, a także innego alkoholu (cholina, etanoloamina, seryna, inozytol, glicerol) połączonego grupą hydroksylową z resztą ortofosforanu. PRZYKŁADY GLICEROFOSFOLIPIDÓW: 1. kefalina (fosfatydyloetanoloamina), 2. lecytyna (fosfatydylocholina), 3. fosfatydyloseryna, 4. fosfatydyloinozytol, 5. kardiolipina (difosfatydyloglicerol). Lecytyna – w organizmie człowieka jest obecna w każdej komórce, zwłaszcza jako składnik błon komórkowych. Bierze udział w rozmaitych procesach przemiany materii. Stanowi element składowy mózgu i tkanki nerwowej – chroni osłonkę mielinową. Stanowi barierę ochronną ścian żołądka. Bierze też udział w gospodarce cholesterolu (wykazano, że lecytyna pochodząca z soi znacząco obniża poziom cholesterolu i triglicerydów, podwyższając jednocześnie poziom HDL). Wykazuje pozytywne działanie na funkcje poznawcze u osób z ich osłabieniem. • SFINGOFOSFOLIPIDY – zbudowane są one z: sfingozyny (długołańcuchowego, jednonienasyconego aminoalkoholu dihydroksylowego), długołańcuchowego kwasu tłuszczowego, ortofosforanu, choliny. PRZYKŁADY SFINGOFOSFOLIPIDÓW: 1. sfingomieliny, 2. glikosfingolipidy – zbudowane z ceramidu i reszty monocukrowej, np. galaktopiranozy lub glukopiranozy, powszechnie występujące przede wszystkim w tkance nerwowej mózgowia.

STEROLE ROŚLINNE Sterole i stanole pełnią w komórkach roślin analogiczną rolę do tej, jaką pełni cholesterol u ludzi. Chemicznie odróżnia je jedynie obecność alkilowej grupy przy bocznym łańcuchu. Zawartość fitosteroli w diecie jest niemal równa zawartości cholesterolu. STRONA 6+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

Dotychczas poznanych zostało blisko 40 form steroli roślinnych, z których najczęściej występującymi są: • β-sitosterol (24-α-etylocholesterol), • kampesterol (24-α-metylocholesterol), • stigmasterol (∆-22,24-α-etylocholesterol).

Fitosterole a łagodny rozrost stercza: • Łagodny rozrost stercza (prostaty) jest spowodowany zwiększeniem aktywności enzymów 5-α-reduktazy (konwersja testosteronu do bardziej reaktywnego dihydrotestosteronu) oraz aromatazy (przejście testosteronu w 17-βestradiol i estron). Przyczyną tego schorzenia jest też powstawanie prozapalnych prostaglandyn i leukotrienów, których półproduktem jest cholesterol. • Fitosterole powodują obniżanie aktywności 5-α-reduktazy i aromatazy, a także utrudnianie wiązania DHT do receptorów androgenowych. Surowce zawierające fitosterole omówione zostały w rozdziale 24. FITOSTEROLE.

Hipolipemizujący mechanizm działania steroli i stanoli: • Sterole i stanole zmniejszają wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego wskutek większego ich powinowactwa do mieszanych miceli pośredniczących w absorpcji cholesterolu ze światła jelita. • Aby doszło do hamowania absorpcji cholesterolu, konieczna jest ich odpowiednia, wysoka podaż. Dzienna podaż nie mniej niż 2 g steroli lub stanoli powoduje redukcję ryzyka choroby niedokrwiennej serca o 25%.

OLEJE ROŚLINNE Otrzymuje się je przez wytłaczanie, odwirowywanie w temperaturze pokojowe lub na ciepło. Frakcje lipofilne otrzymuje się przez ekstrakcję odpowiednimi rozpuszczalnikami różnych części roślin. ZDOLNOŚĆ WYSYCHANIA (AUTOKATALITYCZNEJ OKSYDACJI): • Oleje schnące (lniany, makowy) to oleje roślinne, które dzięki zawartości trójglicerydów – estrów nienasyconych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza kwasu α-linolowego) – w cienkiej warstwie utleniają się, tworząc twardą, przejrzystą i elastyczną błonę (linoksyd, oksyna). • Oleje półschnące (arachidowy, rzepakowy, sezamowy, bawełniany, sojowy, słonecznikowy, krokosza barwierskiego) to oleje roślinne, które do pełnego stwardnienia potrzebują wstępnej polimeryzacji. • Oleje niewysychające (oliwkowy, migdałowy) to oleje roślinne, które nie podlegają utlenianiu i dzięki temu w miarę upływu czasu nie tworzą twardej, przejrzystej i elastycznej błony. • Proces utleniania jest inicjowany i przyspieszony przez promienie UV; nie zachodzi w całkowitej ciemności, przy braku światła może nawet zostać odwrócony. Proces schnięcia olejów można również w sposób znaczny przyspieszyć poprzez dodanie do nich katalitycznie działających związków metali ciężkich (zwłaszcza ołowiu, srebra, manganu czy kobaltu). WYKORZYSTANIE OLEJÓW: • Oleje roślinne mogą być wykorzystywane jako rozpuszczalniki substancji lipofilnych i służyć do przygotowywania maści, kremów (podłoże → olej kakaowy), emulsji, zawiesin, mydeł. • Niektóre oleje wykazują aktywność biologiczną, np. zawierające NNKT, uczestniczące w biosyntezie składników błon komórkowych, eikozanoidów. STRONA 7+ Z 11 +

PIOTR WISZNIEWSKI

NOTATKI Z WYKŁADÓW Z FARMAKOGNOZJI (2017/2018)

BIOOLEJE Są to naturalne oleje roślinne o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), zawierające ponadto inne związki biologicznie czynne, takie jak: witaminy, fosfolipidy, fitosterole. OLEJE ZAWIERAJĄCE PRZEWAGĘ NASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH: 1. Cacao oleum (syn. Butyrum cacao, Oleum Theobromatis) – olej kakaowy (masło kakaowe), wytłaczany na zimno z jąder nasiennych kakaowca właściwego (Theobroma cacao L., Malvaceae – ślazowate). Udział kwasów tłuszczowych: 37% kwasu oleinowego, 34% kwasu stearynowego, 26% kwasu palmitynowego, 2% kwasu α-linolowego. Jest tłuszczem o konsystencji stałej, barwy kości słoniowej i zapachu kakaowym. Wykorzystywany jako podłoże do czopków, maści i kremów.2 2. Cocois oleum – olej kokosowy (Cocos nucifera L. – palma kokosowa, Arecaceae – arekowate). 3. Palmae oleum – olej palmowy (Elaeis guineensis Jacq. – olejowiec gwinejski, Arecaceae – arekowate). OLEJE ZAWIERAJĄCE PRZEWAGĘ MUFA: 1. Ricini oleum – olej rycynowy (Ricinus communis L. – rącznik pospolity, Euphorbiaceae – wilczomleczowat...