Filozofia Dalekiego Wschodu PDF

Preview

Summary

FILOZOFIA DALEKIEGO WSCHODU Wprowadzenie Europejska recepcja filozofii Wschodu Źródła europocentryzmu i uprzedzeń wobec myśli Wschodu Filozofia porównawcza (Comparative Philosophy) INDIE Podstawowe pojęcia i podziały filozofii indyjskiej Rozwój filozofii indyjskiej Sanskryckie odpowiedniki &...

Description

FILOZOFIA DALEKIEGO WSCHODU Wprowadzenie Europejska recepcja filozofii Wschodu Źródła europocentryzmu i uprzedzeń wobec myśli Wschodu Filozofia porównawcza (Comparative Philosophy) INDIE Podstawowe pojęcia i podziały filozofii indyjskiej Rozwój filozofii indyjskiej Sanskryckie odpowiedniki "filozofii" Znaczenie terminu darśana (driś - patrzeć, widzieć) Znaczenie terminu dharma (dhri - dzierżyć) Dharma a religia Periodyzacja filozofii indyjskiej Tradycyjna klasyfikacja systemów indyjskich - darsian - astika/nastika Tradycyjna klasyfikacja darsian - krijawadin/akrijawadin Tradycyjna klasyfikacja darsian - seśwarawada/niriśwarawada Szkoła sankhji. Tradycja dualistyczna Fazy rozwoju tradycji sankhji-jogi Nazwa szkoły Schemat 25 "takości" rzeczywistości (tattva) Cierpienie Prakriti - natura/materia Dwie postaci prakriti Guny Skutek tkwi w przyczynie - satkarjawada Purusza - duch Metafora: kulawy (purusza) i ślepy (prakriti) Klasyczna joga indyjska. Radżajoga Termin joga System jogi klasycznej. Najważniejsze komentarze do Jogasutr Zjawiska świadomościowe (czitta-writti) Struktura podmiotu empirycznego Wewnętrzna dynamika procesów świadomościowych Trzy rodzaje poznania prawdziwego (miary poznania = pramana) Joga - praktyka opanowania świadomości Wajsieszika Wajsieszika Główne cechy szkoły Ontologia - 7 kategorii metafizycznych Kategorie Koncepcja przyczynowości

Bóg (Iśwara) Dowody na istnienie Boga Njaja Njaja Najważniejsze teksty szkoły 4 miary poznania prawdziwego (pramana) 5-członowy sylogizm njaji (tarka) Mimansa Mimansa Cel mimansy Autorytet Wed Argumenty za wiecznością języka, nazw Wieczność Wed i języka Koncepcja poznania Błąd poznawczy Język a realność świata Pluralistyczny realizm Idea wyzwolenia Wedanta Wedanta Wielkie zdania upaniszad Tradycje wedanty Poziomy istnienia/prawdy Brahman Brahman a świat Atman i wyzwolenie CHINY Filozofia chińska - wprowadzenie Okresy Okres 100 szkół (VI-III w. p.n.e.) Pochodzenie szkół wg Liu Xina (I w. p.n.e.) Wyróżniki filozofii chińskiej Konfucjanizm Konfucjanizm Etapy rozwoju konfucjanizmu Idee Konfucjusza Mencjusz (372-289 p.n.e.)? Xunzi (310-220 r. p.n.e.)? Neokonfucjanizm (XI-XII w.) Taoizm Taoizm Rodzaje taoizmu Dzieje taoizmu Filozofowie i dzieła taoizmu klasycznego

Parabola „Sen motyla” (możliwość i granice poznania) Nowa perspektywa poznawcza Dao = droga; zasada ontologiczna. Dwie interpretacje Stosunek do języka Idea cnoty (de) Zasada „niedziałania” Idea mędrca i idea władcy Neotaoizm (xuanxue) Siedmiu mędrców z bambusowego gaju JAPONIA Dōgen – pierwszy filozof Japonii? Filozofia w Japonii Dōgen Kigen (1200-53) Pisma Dōgena Jak interpretować Dōgena? Krytyka idei jedność trzech religii Jedenaście utożsamień Dōgena Szkoła z Kioto. Współczesna filozofia Japonii? Tetsugaku czyli filozofia Czołowi myśliciele Nishida Kitarō Filozofia Nishidy

Egzamin: 2.02.15

Wprowadzenie ➤ Europejska recepcja filozofii Wschodu ➢ G.W.F. Hegel, Wykłady z historii filozofii, t. I, s. 143: "Tak więc Hindusi potrafią patrzeć przez dziesięć lat na czubek własnego nosa, żywieni przez otaczających ich gapiów, pozbawieni wszelkiej innej duchowej treści [...] Indie należy wykluczyć z historii filozofii", s. 145. ➢ Giovanni Reale, Hist. fil. starożytnej, t. I, s. 35: "'filozofia' zarówno w znaczeniu semantycznym (czyli jako termin słownikowy), jak i w aspekcie merytorycznej treści, jest specyficznym tworem Greków". ➢ Edward Said, Orientalizm  (1978), "Orientalizm"   = "zabarwione niechęcią i poczuciem wyższości nastawienie ludzi Zachodu do obcej kultury"; wiedza o innym (język, jego kultura) daje moc rządzenia nim! Orientalizm to produkt uboczny dominacji kolonialnej i intelektualnego imperializmu. ➢ Ronald Inden, Imagining India (Oxford 1990): “Zachodni badacze powinni uwolnić Indie z 'hegemonii' zachodniego dyskursu i 'przywrócić' im epistemologiczną i aksjologiczną suwerenność".

➢ Wilhelm Halbfass, India  and Europe (1981), Tradition and Reflection (1991): "Tego rodzaju postulaty świadczą o kontynuacji myślenia europocentrycznego: 'udzielanie suwerenności' i 'przywracanie Hindusom ich pierwotnej swoistości' świadczy o chęci utrzymania Zachodu w roli PODMIOTU świata". ➢ Gilbert Ryle, Czym jest umysł (1949): "Nic, co pochodzi ze Wschodu nie jest godne uwagi filozofa, z wyjątkiem słońca". ➢ Peter Strawson Indywidua. Próba metafizyki opisowej (1959) - żałował, że zetknął się z filozofią indyjską (njają) tak późno, ale mimo to wywarła ona znaczny wpływ na jego własne poglądy metafizyczne; mówił o sobie, że jest "uzależniony od Indii". ➤ Źródła europocentryzmu i uprzedzeń wobec myśli Wschodu ➢ Brak podstawowej "zalety", którą posiada filozofia zachodnia - myśl Wschodu nie wyrasta z rodzimej tradycji intelektualnej, budzi poczucie obcości! ➢ Złudzenie jedności Zachodu - skłonność do podkreślania jedności tradycji zachodniej (mimo oczywistych różnic między poszczególnymi nurtami, okresami itd.), jedność filozofii Zachodu wydaje się bezsporna, podczas gdy międzykulturowy dialog filozoficzny wciąż budzi obawy i uprzedzenia. ➢ Złudzenie jedności Orientu - nieznajomość różnic między filozofią Indii i Chin; skłonność do uproszczeń i generalizacji. Brak JEDNEGO reprezentatywnego stanowiska "filozofii Wschodu" ani filozofii indyjskiej czy chińskiej (ani nawet szkoły wedanty czy taoizmu!). ➢ Kryzys filozofii orientalnej - w XX w. myśliciele indyjscy, chcąc zajmować się filozofią, przejęli narzędzia zachodnie, porzucając rodzime tradycje; ostatnie 30 lat - stopniowy powrót do filozoficznych tradycji Azji. ➢ Filozofię Wschodu (a Indii szczególnie) cechuje wielość, różnorodność, rywalizacja między poszczególnymi koncepcjami - dyskursywność, debata! ➤ Filozofia porównawcza (Comparative Philosophy) ➢ Filozofia = zjawisko przekraczające granice kulturowe (cross-cultural phenomenon). ➢ Interkulturowość filozofii pozwala uświadomić sobie, w jak różnych środowiskach kulturowych rodzi się filozoficzny namysł i jak różne konteksty kulturowe odciskają się na strukturze ludzkiego myślenia i tworzonych arbitralnie kategoriach pojęciowych. ➢ Ksenologia - swoista "ogólnoludzka konwersacja", czyli wysławianie ludzkich doświadczeń - zarówno tych jednakowych, podobnych, powtarzalnych, jak i tych niecodziennych, wyjątkowych, odmiennych - w przeróżnych językach czy kulturowych poetykach.

INDIE

Podstawowe pojęcia i podziały filozofii indyjskiej ➤ Rozwój filozofii indyjskiej ➢ Ok. X w. p.n.e. - początki filozofii indyjskiej (Wedy). ➢ Upaniszady - pisma religijno-filozoficzne. ➢ Ok. II w. p.n.e. - powstawanie odrębnych szkół filozoficznych (filozofia indyjska = zbiór szkół, a nie pojedynczych myślicieli) - sześć szkół: ⚫ njaja (filozofia logiki, teoria poznania); ⚫ wajśeszika (filozofia przyrody); ⚫ mimansa (hermeneutyka wedyjska); ⚫ wedanta (wykładnia wątków z Upaniszad); ⚫ sankhja (metafizyka dualistyczna; wg Hindusów - najstarsza szkoła); ⚫ joga. ➢ Szkoły rozwijały się w komplementarnych parach. Np. njaja (teoria poznania) i wajśeszika (filozofia przyrody), sankhja (metafizyka dualistyczna) i joga (filozofia umysłu). ➤ Sanskryckie odpowiedniki "filozofii" ➢ Darśana - widzenie, postrzeganie oraz pojęciowe ujmowanie rzeczywistości. Teoria - złożony zestaw poglądów. Szkoły filozoficzne były często nazywanie darśanami. Częściej niż o typie refleksji mówiono o efekcie refleksji. ➢ Anwiksziki - logika, metodyczna refleksja, wgląd, rozumowanie, metafizyka. ➢ Mata (od czasownika "myśleć") - myśl, idea, opinia, przekonanie, doktryna. ➢ Siddhanta - ugruntowana doktryna, opinia, mniemanie. ➢ Wada - dyskurs, debata, polemika (wadzić się!). ➢ Weda - wiedza, nauka (np. liturgia ofiarna, ale też gramatyka, astronomia). ➢ Dharma - nauka, doktryna filozoficzno-religijna. ➤ Znaczenie terminu darśana (driś - patrzeć, widzieć) ➢ Ogląd - wgląd - pogląd. ➢ Ogląd, bezpośrednie postrzeganie zmysłowe. ➢ Intuicyjny wgląd (np. osiągnięty dzięki medytacyjnemu skupieniu). ➢ Pogląd, poznanie pojęciowe (dociekanie prawdy w oparciu o racjonalne wnioskowanie). ➤ Znaczenie terminu dharma (dhri - dzierżyć) ➢ Prawo - prawda - prawość. ➢ Porządek rzeczywistości, prawo kosmiczne i naturalne. ➢ Doktryna opisująca ład kosmiczny. ➢ Zasada przyczynowego wyjaśniania zdarzeń ➢ Porządek społeczny i moralny zgodny z tradycją i odzwierciedlający prawo natury ➢ Powinność, zasługa, cnota – wskaźnik postawy etycznej ➤ Dharma a religia

➢ Wspólne wszystkim dharmom jest dążenie do wyzwolenia (moksza, kaiwalja, nirwana) oraz przekonanie o konieczności ponownego wcielania się (sansara). ➢ W odróżnieniu od religii (w zachodnim rozumieniu) indyjska dharma jest ⚫ Inkluzywna – tzn. nie wymaga od wyznawcy wyłączności; akceptacja jednej dharmy nie musi pociągać negacji i odrzucenia pozostałych . ⚫ Nie jest konkluzywna – nie definiuje się jako ostateczna, jedyna i słuszna ścieżka duchowego rozwoju, nie uzurpuje sobie wyłączności. ⚫ Nie jest ekskluzywna – stanowi wystarczający, choć niekonieczny warunek wyzwolenia się. ➤ Periodyzacja filozofii indyjskiej ➢ Pierwszy okres od XV w. p.n.e. do X w. n.e. ⚫ Wczesna epoka wedyjska (XV w. p.n.e. do IX w. p.n.e.). Początek filozofii indyjskiej - Rigweda. Kilka hymnów o wybitnie filozoficznym charakterze np. "Nie było niebytu ani bytu wówczas". ⚫ Późna epoka wedyjska - powstanie pierwszych upaniszad (IX - VI w. p.n.e.). ⚫ Epoka sutr - powstawanie systemów filozoficznych (III w. p.n.e. - V w. n.e.). Sutry - niezwykle zwięzłe teksty, uporządkowane wg klucza merytorycznego, służące memoryzacji. Prawie każda szkoła posiadała bazowy tekst o charakterze sutrowym. ⚫ Epoka wielkich eposów i puran (IV w. p.n.e. - IV w. n.e.). Wiele odniesień do idei filozoficznych. ⚫ Epoka komentarzy filozoficznych, krytyka tradycji (ok. V w. n.e. - X w.). ➢ Drugi okres od V w. do dnia dzisiejszego - dominacja systemów śiwaickich i wisznuickich (nurt tantry i bhakti). ➢ Filozofia współczesna od czasów Renesansu indyjskiego (od XIX w.) - wpływ myśli zachodniej. ➤ Tradycyjna klasyfikacja systemów indyjskich - darsian - astika/nastika ➢ Astika - darsiany respektujące autorytet Wed (ortodoksja), czyli "wierzące w istnienie" objawienia wedyjskiego; sześć klasycznych systemów filozofii bramińskiej: sankhja i joga, njaja i waiśeszika, mimansa i wedanta. ➢ Nastika - darsiany odrzucające autorytet Wed (heterodoksja), nie pokładające wiary w ich objawiony charakter, m.in.: ⚫ buddyzm, ⚫ dżinizm, ⚫ szkoła czarwaków/lokajatów - materialiści, ⚫ szkoła adżiwików - fataliści, ⚫ szkoła adżnianika - agnostyków. ➤ Tradycyjna klasyfikacja darsian - krijawadin/akrijawadin ➢ Krijawadin (głoszący wagę czynu) - darsiany uznające prawo karmana głoszące, iż jakość moralna uczynku znajduje odzwierciedlenie w doznaniu

(przyjemność/przykrość/obojętność) będącym nieodzowną "odpłatą" za działanie podjęte w obecnym bądź minionym wcieleniu ⚫ sześć ortodoksyjnych darsian (astika), ⚫ niektóre szkoły nieortodoksyjne (nastika): buddyzm, dżinizm. ➢ Akrijawadin - darsiany odrzucające prawo karmana ⚫ niektóre szkoły nieortodoksyjne (nastika): czarwakowie, szkoła adżiwików, implicite szkoła adżnianików. ➤ Tradycyjna klasyfikacja darsian - seśwarawada/niriśwarawada ➢ Seśwarawada - darsiany teistyczne, uznające boga: joga, njaja i wajśeszika, wedanta. ➢ Niriśwarawada - darsiany nieteistyczne, nieuznające istnienia boga, m.in.: sankhja, mimansa (najbardziej ortodoksyjna szkoła), buddyzm, dźinizm, szkoła czarwaków/lokajatów, szkoła adżiwików.

Szkoła sankhji. Tradycja dualistyczna ➤ Najstarsza szkoła. ➤ Fazy rozwoju tradycji sankhji-jogi ➢ Początki szkoły - Kapila, VII w. p.n.e. ➢ Okres przedklasyczny - do II w. związany z rozwojem medycyny, zobrazowany w Mahabharacie. ➢ Okres klasyczny - III-IX w.: Iśwarakriszna (Sankhjakarika, III-IV w.), Patańdżali (Jogasutry, II w.). ➢ Okres poklasyczny - XIV-XXI w.: Sankhjasutry (XIV w.), Hariharananda Aranja (1869-1947) - odnowiciel tradycji, założyciel Kapila Math. ➤ Nazwa szkoły ➢ Sankhja - "wyliczenie". ➢ Szkoła wylicza "takości" (tattwa), czyli podstawowe formy bytu ujmowane w schemat ewolucji - kolejnego wyłaniania się. Ewolucja cykliczna. ➤ Schemat 25 "takości" rzeczywistości (tattva)

➢ Koncepcja dualistyczna - dwa radykalnie odmienne rodzaje substancji świadomość (purusza) i materia (prakriti). W pierwotnym stanie (sprzed ewolucji) są nieprzejawione (awjakta). Jednostkowe świadomości (duchy, puruszowie) nigdy się nie przejawiają. Materia wytrącona z pierwotnego stanu zaczyna się przejawiać (wjakta). ➢ Nie doświadczamy wprost świadomości, a odbicia świadomości w materii. ➤ Cierpienie ➢ Istnienie obarczone jest cierpieniem. Doznawanie cierpienia budzi w nas potrzebę poznania środka, który mógłby je usunąć. ➢ Rytuały i inne środki znane z codziennego życia nie są ostatecznie skuteczne. ➢ Jedynym środkiem usuwającym cierpienie jest poznanie rozróżniające między poznającym (puruszą) a poznawanym (prakriti). ➤ Prakriti - natura/materia ➢ Siła kreatywna, cały świat dostępny naszemu zwykłemu poznaniu, czyli świat fizyczny i psychiczny, nieświadoma, niestworzona i stwarzająca. ➤ Dwie postaci prakriti ➢ Przejawiona (wjakta) - całe bogactwo zjawisk fizycznych i psychicznych. To, co poznajemy jako coś. Wszystko, co istnieje jako przejawione, jest przyczynowo uwarunkowane, nietrwałe, lokalne, tj. nie jest wszechprzenikające, aktywne, liczne, związane, podlega rozkładowi, złożone, zależne. ➢ Nieprzejawiona (awjakta) - bezpośrednio niepoznawalna, dostępna poznawczo tylko pośrednio poprzez wnioskowanie. Jest prapodstawą (pradhana) i rdzeniem

(mula-prakriti) wszystkiego, co się jawi. Jest wieczna, niestworzona, niezłożona, potencjalna. Argumenty za istnieniem awjakty ⚫ konkretne przedmioty są ograniczone i wymagają przyczyny, ⚫ świat jest tożsamy, ⚫ przyczyna posiada zdolność do wywoływania przemian, ⚫ na poziomie empirycznym przyczyna różni się od skutku, ⚫ świat jest jednorodny. ➤ Guny ➢ Prakriti jest trójgunowa, tj. nacechowana trojaką charakterystyką. ➢ Guna - "nić, sznur" - cecha, jakość. ➢ Koncepcja trzech gun ma tłumaczyć, jak powstaje różnorodność świata. Różnorodność powstaje z mieszania się trzech jakości. ➢ 3 guny ⚫ sattwa - istność: lekkość, przejrzystość, świetlistość; ⚫ radżas - dynamiczność, aktywność; ⚫ tamas - mrok: ociężałość, bierność, pasywność. ➢ Guny tak jak awjakta poznawalne są pośrednio w oparciu o znajomość skutków, jakie wywołują. ➢ Co wywołuje mieszanie się gun? Czy jest to proces spontaniczny, wynikający z samej natury guny radżas? Może za proces kreacji odpowiada kontakt (sanjoga) z puruszą? ➤ Skutek tkwi w przyczynie - satkarjawada ➢ Koncepcja satkarjawady - doktryna (wada) głosząca istnienie (sat) skutku (karja) [w przyczynie]. ➢ Skutek nie jest czymś całkowicie nowym, lecz w formie utajonej, potencjalnej obecny jest już w przyczynie. ➢ Jest to koncepcja transformacji (parinama) jednej substancji w wielość empirycznych rzeczy. ➢ Jest to koncepcja metafizyczna mająca objaśniać jedność świata i tłumaczyć istnienie doświadczanej wielości. ➢ 5 argumentów za satkarjawadą ⚫ Z niebytu nie może wywołać skutku żadna przyczyna. ⚫ Niezbędna jest odpowiednia przyczyna materialna. ⚫ Nie jest możliwe, aby wszystko powstawało z wszystkiego. ⚫ Dany skutek wywołuje przyczyna, która ma odpowiednią do tego zdolność. ⚫ Natura skutku jest taka, jak natura przyczyny. ➤ Purusza - duch ➢ Duch, bierny, świadomy, świadek (widz, drasztri) przemian, istnieje niezależnie od prakriti, transcendentny względem prakriti, nieprzejawiony, niepoznawalny.

➢ Purusza jest samą zasadą świadomości. Świadomość nie daje się zredukować do funkcji umysłowych (intelektualnych). Intelektualne funkcje są domeną umysłu, tj. szybkie kojarzenie, zdolność wyciągania wniosków itp. świadomość jest samoodniesieniem wyrażającym się w wiem, że. Funkcje komputera są funkcjami umysłu, lecz nie świadomości. Świadomość nie jest konkretnymi przypadkami świadomości, tj. bycia świadomym. Świadomość jest samą przejrzystością, tym dzięki czemu takie przypadki są w ogóle możliwe. ➢ Dwa zasadnicze argumenty za istnieniem puruszy ⚫ Idea przejawiania się natury wskazuje na konieczność uznania istnienia tego, komu się ona przejawia. ⚫ O jego istnieniu ma świadczyć pragnienie wyzwolenia się z cierpienia. ➢ Argumenty za wielością puruszów ⚫ Różnice w przeżywaniu narodzin i śmierci oraz w indywidualnych zdolnościach. ⚫ Czynności różnych ludzi odbywają się w różnym czasie. ⚫ Różnice co do proporcji trzech gun w różnych bytach. ➤ Metafora: kulawy (purusza) i ślepy (prakriti) ➢ Sanjoga - iluzoryczny kontakt puruszy z prakriti przejawia się w błędnym utożsamianiu "ja-psychicznego" z puruszą (metafora kulawego i ślepego).

Klasyczna joga indyjska. Radżajoga ➤ Termin joga ➢ Sanskrycki termin joga od judż ⚫ ujarzmiać, nakładać jarzmo; ⚫ łączyć, wiązać. ➢ Wieloznaczność terminu "joga". ➤ Patańdżali, autor Jogasutr, ok. III w. ➤ System jogi klasycznej. Najważniejsze komentarze do Jogasutr ➢ Wjasa, Jogabhaszja, VII w. ➢ Waczaspati Miśra, Tattwawaiśaradi, IX w. ➢ Bhodża Radża, Radżamartanda, X w. ➢ Widżniana Bhikszu Jogawarttika, XVI w. ➢ Hariharananda Aranja, Bhaswati, XX w. ➤ Zjawiska świadomościowe (czitta-writti) ➢ Js. I.2: yogaś citta-vritti-nirodhah - Joga powściągnieciem świadomościowych. ➢ Dwa rodzaje zjawisk świadomościowych ⚫ Uciążliwe (zrodzone z niewiedzy i zasilające złoże karmiczne) ⚪ błąd poznawczy, ⚪ fantazjowanie (wikalpa), ⚪ sen głęboki bez marzeń,

zjawisk

⚪ przypomnienie. ⚫ Nieuciążliwe (nierodzące złoża karmana) ⚪ poznanie prawdziwe. ➤ Struktura podmiotu empirycznego ➢ czitta - świadomość empiryczna (świadomość + podświadomość) ⚫ buddhi = świadomość intuicyjna, intelekt; ⚫ ahankara = świadomość "ja", "ja-działające"; ⚫ manas = umysł, zmysł wewnętrzny; synteza danych zmysłowych. ➤ Wewnętrzna dynamika procesów świadomościowych ➢ pratjaja (aktualne zjawisko świadomościowe); ➢ sanskara (ślad utrwalony w bieżącej pamięci lub podświadomej sferze dyspozycyjnej); ➢ wasana (liczne sanskary tego samego rodzaju tworzą wasany = nawyki, skłonności trwałe dyspozycje). ➢ Czetas = sanskary + wasany (sfera dyspozycyjna świadomości = podświadomość). ➤ Trzy rodzaje poznania prawdziwego (miary poznania = pramana) ➢ Naoczność, wgląd poznawczy (pratjaksza-pramana); warunek wstępny: śraddha = wiara, ufność w istnienie wiedzy wyzwalającej, która domaga się weryfikacji i potwierdzenia w bezpośrednim doświadczeniu. ➢ Wnioskowanie przez analogię, rozumowanie (anumana); poznanie pośrednie. ➢ Przejęcie poznania od nauczyciela lub z autorytatywnego źródła (agama); poznanie pośrednie. ➤ Joga - praktyka opanowania świadomości ➢ Dwa filary metody jogicznej ⚫ ćwiczenie (abhjasa) Js. I.12 = dążenie do osiągnięcia stałego stanu powściągnięcia świadomości; ⚫ bezpragnieniowość (wajragja) = zapanowanie świadomości nad lgnięciem do przedmiotu poznania. ➢ Praktyka wstępna ⚫ Krijajoga (Js. II.1): asceza, medytacja, skupienie się na Iśwarze (osłabienie uciążliwości, wyrobienie właściwych nawyków - sanskara). ➢ Ośmioczłonowa ścieżka jogi (asztangajoga) ⚫ jamy - zasady moralne - niekrzywdzenie, prawdomówność, niekradzenie, wstrzemięźliwość, nieposiadanie; ⚫ nijamy - praktyki ascetyczno-mistyczne - oczyszczenie, zadowolenie, asceza (tapas), medytacja (studiowanie nauk), skupianie się na Iśwarze; ⚫ asany - pozycje ciała: "nieruchoma i wygodna"; ⚫ pranajama - kontrola energii witalnej (prana): praca z oddechem, wznoszenie energii, kontrola i zatrzymanie biegu prany; ⚫ pratjahara - wycofanie uwagi ze zmysłów;

⚫ sanjama, czyli wewnętrzne człony asztangajogi ⚪ dharana - przykucie uwagi, związanie świadomości z miejscem (ekagrata), względnie krótkotrwały stan; ⚪ dhjana - kontemplacja; jednostajność strumienia świadomości; ⚪ samadhi - skupienie, stopniowalny wgląd poznawczy. ➤ Współzależność wszystkich członów jogi - jamy, nijamy, asany, pranajamy, pratjahara, dharana, dhjana, samadhi => kajwalja. ➤ Moce jogiczne ➢ Atomizacja ciała, lewitacja, magnifikacja, dotykanie rzeczy odległych, wola bez przeszkód, panowanie nad żywiołami i ich przejawami, moc stwórcza, zdolność do tworzenia innych kategorii rzeczywistości zgodnie z życzeniem. ➢ Doskonałość ciała: wdzięk, siła, diamentowa zwartość.

Wajsieszika ➤ Wajsieszika ➢ Od wisiesza = "wyszczególnienie, szczególność". ➢ Uluka Ka...