Filozofia - Streszczenie Psychologia PDF

Preview

Summary

Download Filozofia - Streszczenie Psychologia PDF

Description

FILOZOFIA Filozofia szuka odpowiedzi na pytania o sens istnienia, tożsamość człowieka jako osoby, wolność i jej granice, możliwości poznania prawdy o rzeczywistości, istotę człowieczeństwa, definicje dobra, zła i piękna. Metody filozoficzne: - fenomenologiczna, - analizy pojęciowej, - hermeneutyczna, - eksperymenty myślowe Dziedziny filozofii: 1. LOGIKA a) logika formalna zajmująca się związkami logicznymi między wyrażeniami (znak-znak) ze względu na ich formę/strukturę . Jest teorią poprawnego wnioskowania ustalającą schematy niezawodnego wnioskowania. b) logika języka (semiotyka) dzieli się na: - syntaktyka (relacje między wyrażeniami) - semantyka (relacje między znakami, a ich odpowiednikami – przedmiotami) - pragmatyka (relacje między nadawcą a odbiorcą: znak-znaczenieużycie) c) logika nauki (metodologia) może mieć charakter: - opisowy (opis historii nauki, faktów i procedur badawczych) - normatywny (ocena wartości zastosowanych czynności i ich rezultatów). 2. EPISTEMOLOGIA (teoria poznania) zajmuje się prawdziwością i prawomocnością ludzkiego poznania.Bada przyczyny powstawania błędów poznawczych i sposoby ich unikania oraz usiłuje ustalić czy można zbadać i ocenić wartość podstawowych założeń naukowych bez popełniania błędów logicznych. Inteligibilny – logiczny, racjonalny, poddający się poznaniu.

Stanowiska epistemologiczne: A. APRIORYZM versus APOSTERIORYZM spór o ilość i wzajemne związki zródeł poznania i pozycję doświadczenia (konstrukty poznawcze apriori/aposteriori, własności dyspozycjonalne). B. RACJONALIZM versus IRRACJONALIZM – spór o rolę intelektu jako ostatecznej instancji w ocenie wartości poznawczej. C. REALIZM vs IDEALIZM – spór o przedmiot poznania: czy są nim tylko obiekty dostępne percepcji zmysłowej, czy również idee i byty duchowe, niematerialne. D. SUBIEKTYWIZM vs OBIEKTYWIZM – spór o podmiot poznania, jego możliwości poznania i docierania do prawdy niezależnie od jego fizycznych ograniczeń, pragnień i oczekiwań. E. ABSOLUTYZM vs RELATYWIZM vs SCEPTYCYZM – spór o kryteria prawdziwości poznania i naszą kondycję epistemologiczną. 3. ONTOLOGIA (teoria bytu) - pojmowanie bytu i istnienia. Definicja bytu: jest to coś, co ma treść (istotę) i istnieje (metafizyka) lub może istnieć (ontologia). Byt przygodny – istnieje, ale istnieć nie musi. Byt konieczny – jego istotą jest istnienie. Stanowiska ontologiczne: RACJONALIZM versus IRRACJONALIZM METAFIZYCZNY: - determinizm - byty są określone i uwarunkowane wg ścisłych i jednoznacznych praw. – kauzalizm - każdy byt ma swoją przyczynę sprawczą. – finalizm metafizyczny – byty są stworzone z jakiejś przyczyny i dla jakiegoś celu. 4. TEODYCEA (filozofia Boga). Dowody na istnienie Boga: - ontologiczny (sw. Anzelm): świat musiał zostać przez kogoś stworzony , - kosmologiczny (sw. Tomasz z Akwinu): dowodem na istnienie Boga są pozostawione przez niego ślady na świecie.

5. ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA (teoria człowieka) . Bada człowieka jako byt szczególnego typu, stara się poznać jego istotę i sposób istnienia, stara się wykryć, co tworzy i warunkuje jego pozycję w świecie. Jedną podstawowych kwestii jest spór miedzy monizmem a dualizmem, czyli pytanie o to, czy człowiek jest bytem jednorodnym czy też wielorodnym. Skrajne monizmy (przekonanie, że byt posiada tylko jedną naturę): - spirytualizm vs materializm Teorie dualistyczne: - interakcjonizm (Kartezjusz): istnieją dwie różne sfery – niematerialnego umysłu i materialnego ciała, które oddziaływują na siebie wzajemnie i łączą się w szyszynce. Dualizm substancji – świat składa sie z dwóch różnych elementów. Dualizm własności – to, co postrzegamy jako dwa różne elementy składowe świata, są naprawdę różnymi stronami tego samego bytu. – paralelizm: procesy fizyczne i duchowe zachodzą równolegle obok siebie bez wzajemnego oddziaływania ani kontaktu. – hylemorfizm (Arystoteles, sw. Tomasz z Akwinu): nie istnieją dwie oddzielne substancje. Postrzegana przez nas dwoistość świata to rezultat odbierania przez nasdwóch różnych własności jednego pierwiastka, z którego składa się świat. Dusza jest formą ciałą, a więc jest cielesna. Sama materia bez duszy jest natomiast martwa. - epifenomenalizm: świadomość jest tylko skutkiem ubocznym procesów fizycznych. Przyczynowość jest mozliwa tylko w jednym kierunku: od tego, co fizyczne, do tego, co duchowe. SUPERWENIENCJA – własności mentalne są zależne od własności fizycznych, nie moga wpłynąć na zmianę parametrów fizycznych. Teorie monistyczne: - fenomenalizm: przekonanie o obiektach istniejących niezależnie od umysłu (obserwatora) jest złudzeniem. Cała materia to tylko zbiór fenomenów bez podstawy w sobie (Berkeley). Prawdziwy jest tylko świat wrażeń. Solipsyzm – wiara, że świat istnieje tylko wtedy, gdy ja (obserwator) go postrzegam. Beze mnie świat nie istnieje. – panpsychizm: wszystko, co istnieje ma życie psychiczne, lecz o różnej intensywności. Panpsychizm naiwny – wszystkie obiekty mają świadomość. Panpsychizm krytyczny – wyróżnia różne poziomy

świadomości różnych obiektów. – teoria podwójnego aspektu: obok ducha i materii istnieje trzeci, nadrzędny element, którego oba pozostałe elementy są aspektami (Spinoza – monizm neutralny). – behawioryzm: - filozoficzny: nie istnieją żadne wydarzenia wewnętrzne, a jedynie zewnętrzne obserwowalne zachowanie. Przez stan psychiczny należy rozumieć dyspozycje organizmu do określonego zachowania. - metodologiczny: introspekcyjne doniesienia są często zawodne. Lepiej jest zwracać uwagę nie na to, co ludzie myślą lub mówią, a na to, co robią. – teoria identyczności: stany mentalne są określone przez prawa świata materialnego. Mamy tu do czynienia jedynie z dwoma opisami tego samego stanu rzeczy. – materializm eliminacyjny: zjawiska mentalne nie istnieją. Rzeczywisty jest tylko czynnik materialny. – funkcjonalizm: przyjmuje, że adekwatna interpretacja natury ludzkiej musi odwoływać się do wewnętrznych stanów organizmu i ich wzajemnych oddziaływań. Istnieje sieć funkcjonalnych powiązań neuronalnych spełniająca rolę umysłu (mózg – materialny komputer, umysł – niematerialny program). 6. FILOZOFIA UMYSŁU (natura umysłu) - eliminatywizm: umysł to tylko złudzenie, żadne stany mentalne nie istnieją, zaś działanie ludzkie to efekt elektrycznych/biochemicznych procesów. – naturalizm materialistyczny identyfikuje mózg z umysłem. – naturalizm nieredukcjonistyczny: umysł jest pochodną elementarnych cząstek fizycznych. – nonnaturalizm zakłada dualizm substancji. Istnieją dwie nieredukowalne substancje: materialna (ciało) i niematerialna (umysł).

7. AKSJOLOGIA (teoria wartości moralnych i estetycznych)

Co to jest wartość? Czy istnieje jedna wartość czy wiele (monizm vs pluralizm)? Jak istnieją wartości (realizm vs antyrealizm: emotywizm, woluntaryzm)? 8. ESTETYKA (nauka o pięknie oraz jego ocenie) - teoria wartości estetycznych (na czym polega istota piękna) - teoria dzieła sztuki - teoria piękna pozaartystycznego - teoria przeżycia estetycznego (jak kontaktujemy się z pięknem) OSOBOWOŚĆ a) jestem oddzielną osobą dzięki temu, co wiem o sobie na podstawie introspekcji: samoświadomość b) jestem osobą, gdyż cechuje mnie sprawczość, posiadam wolę działania, umiejętność rozumienia przyczynowości i zdolność podejmowania decyzji: autodeterminacja c) kto i kiedy staje się osobą, na czym polega percepcja? d) co decyduje o tożsamości danej osoby: - ciągłość cielesna? - pamięć uprzednich doswiadczeń? - ciągłość mózgu/życia mentalnego? - reinkarnacja? WOLNOŚĆ - wolnośc negatywna: wolność od czegoś, ”mogę, lecz nie muszę” a) wolnośc jako brak przymusu b) wolność jako brak zewnętrznych ograniczeń c) wolność jako brak wewnetrznych ograniczeń - wolność pozytywna: wolność do, ”chcę i mogę” a) zdolność do wyboru spośród istniejących alternatywnych możliwości b) zdolność do działania zgodnego z tym wyborem. AKRASTIA – paradoks słabej woli, skłonność do zachowań niezgodnych z własnymi przekonaniami.

Determinizm - każde zdarzenie jest zdetermonowane przez jakąś przyczynę, w każdym przypadku warunki istniejące przed momentem podjęcia działania wyznaczaja z góry rodzaj tego działania i czynią je nieuchronnym. Poczucie wolności wyboru jest więc tylko złudzeniem. Indeterminizm – wolność to brak determinującej przyczyny. Nie każde zdarzenie ma swoją przyczynę. W sytuacji wolnego wyboru przekraczamy determinacje kauzalną: - co wybiorę, zależy ode mnie, - to ja swym działaniem inicjuję nowy łańcuch przyczynowy. Zarzuty: - brak dowodów na istnienie nieuprzyczynowionych działań, - posiadanie poczucia wolności nie oznacza, że jesteśmy wolni, - w naszym zyciu codziennym ciągle zakładamy prawdę determinizmu. – indeterminizm = nireprzewidywalnosc = brak wolnosci Kompatybilizm - istnienie ludzkiej wolności da się pogodzić z faktem determinizmu. Organizmy ludzkie, choć należą do swiata przyrody, to można je traktować jako częściowo wyizolowane systemy które posiadają wolną wolę rozumianą jako efektywne akty chcenia II rzędu. 1. Pragnienie I rzędu – chcę coś, spontaniczne pragnienie, 2. Pragnienie II rzędu – chcę coś chcieć, zdolność do refleksyjnej samooceny, akceptacja lub jej brak dla pragnień I rzędu, 3. Akty woli II rzędu – chcę, aby moje pragnienie było efektywne. Osoba to ktoś, kto posiada akty woli II rzędu i chce działac na ich podstawie. Brak wolności nie oznacza braku WOLNEJ WOLI. Wolna wola to wolność pragnienia tego, czego chce się pragnąć. AUTODETERMINACJA – ja sam siebie determinuję, moje racje determinują mnie do określonego działania.

TYPY TRAFU MORALNEGO: 1. konstytutywny – jakim jestem człowiekiem, jakie mam zdolności, skłonności i temperament, 2. sytuacyjny – dotyczy okoliczności, w których działamy, trudności, z którymi musimy się mierzyć, 3. przyczyny działania – do jakiego stopnia jestem zdeterminowany przez poprzednie okoliczności i wybory 4. skutki – czym kończą sie nasze projekty i wybory. Etyka jest neutralną światopoglądowo dyscypliną filozoficzną zajmującą się oceną moralna sprawcy czynu, jego intencji, motywów i postaw oraz konsekwencji jego czynów (przedmiot materialny). Oceny tej dokonuje w kategoriach moralnego dobra i moralnej słuszności (przedmiot formalny). Dziedziny etyki: - etyka ogólna: formułuje uniwersalne normy działania i podaje procedury wyprowadzania norm szczegółowych z norm ogólnych. – etyki szczegółowe: - etyka stosowana (w oparciu o reguły etyki ogólnej dokonuje analiz poszczególnych zagadnień moralnych: prawa do dysponowania swym ciałem i życiem, nieposłuszeństwa wobec prawa i władzy itd). - etyki nauki, biznesu, zawodowe - metaetyka: bada różne teorie etyczne pod względem poprawności ich założeń, rozumowania i uzasadnień. - kazuistyka rozpatruje poszczególne sytuacje moralne biorąc pod uwagę ich konkretne okoliczności, motywy i intencje sprawcy oraz ich skutki dla adresata czynu. Różnice między moralnością a etyką Moralność Etyka Jedna z dziedzin ludzkiego życia Jedna z dyscyplin filozofii. codziennego Moralne zasady, oceny i rady obecne wFilozoficzna refleksja, której naszych postawach i zachowaniu. przedmiotem są normy i wartości. Wytwór konkretnych jednostek lub Ma charakter bezosobowy, nie wyraża grup społecznych formułowany na niczyich prywatnych poglądów, nie przestrzeni dziejów. powołuje sie na niczyj autorytet, lecz na obiektywne racje.

Kognitywizm - pogląd, iż stwierdzenia/oceny moralne mają charakter zdań logicznych, a więc można w obiektywny sposób zbadać ich prawdziwość i ważność. Intuicjonizm – przekonanie, że czlowiek rodzi się ze specyfivznym instrumentem poznawczym, zmysłem moralnym, ktory pozwala mu intuicyjnie oceniać wartości moralne zdarzeń zachodzących wokół niego i czynów przez niego popełnianych. Konsekwecjonizm – czyny same w sobie nie posiadają wartości moralnej. O ich ocenie decydują skutki/konsekwencje. Bentham uważał, że moralnie dobre życie polega na maksymalizacji szczęścia i minimalizowaniu ilości bólu w świecie. Wprowadził rachunek przyjemności, system służący do pomiaru różnych rodzajów przyjemności i bólu. Ta racjonalna metoda podejmowania decyzji miała zastąpić panujące dotychczas przesądy, nadużycia i niesprawiedliwość w życiu społecznym. Utylitaryzm (John Stuart Mill 1871) jako podstawę oceny moralnej wprowadził użyteczność: działanie jest słuszne, jeśli zmierza do promowania szczęścia, złe, jeśli powoduje, że ilość szczęścia w świecie się zmniejsza. Każdy chce być szczęśliwym, a więc suma działań jednostek będzie prowadziła do szczęścia ogółu. „Maksymalizuj szczęście największej liczby ludzi”. Problemy: - utylitaryzm preferencji: ludzie różnie rozumieją szczęście i mają subiektywne pragnienia. W swym działaniu każdy z nas kieruje się własnymi preferencjami i nie zna pragnień innych. Trudno jest więc sformułować jakieś uniwersalne sposoby działania, które zaspokajałyby pragnienia wszystkich. –utylitaryzm interesu/dobrobytu rozumie szczęście jako zaspokajanie ludzkich potrzeb. Jak jednak znaleźć wspólny mianownik dla często kolidujących potrzeb i interesów róznych ludzi? Utylitaryści wprowadzili pojęcie konsekwecjonizmu – teorii, że czyny same w sobie nie posiadają wartości moralnej, a o ich ocenie decydują skutki/konsekwencje działań Konsekwencjonalizm nie bierze pod uwagę motywów, intencji ani postaw sprawcy. Takie założenie prowadzi do nieakceptowalnych etycznie wniosków: osoba o niecnych intencjach, która niechcący spowodowała swym działaniem coś pozytywnego, oceniana byłaby jako w pełni moralna.

Utylitaryzm bezpośredni (czynu): nie ocenia się intencji ani motywów sprawcy, liczą się tylko skutki jego czynów (R. Adams) Utylitaryzm pośredni (motywów, reguł, cnót): licza się skutki, ale nie konkretnego czynu, lecz motywów, które spowodowały jego dokonanie (R. Crisp). ETOLOGIA – nauka empiryczna zajmująca się badaniem zachowania zwierząt. Bada zależności ludzkich postaw od różnych sytuacji. Normy nie wynikają z opisu faktów. Z tego jak jest, nie wynika jak powinno być. A więc wyniki badan etologicznych nie mają prostego przełożenia na normy etyczne. Różnice między etologią a etyką Etologia

Etyka

Opis Odpowiada na pytania: jak ludzie żyją? jakimi ludźmi są? co czynią? jak ich przekonania kształtuja się w różnych kontekstach społecznych i historycznych? Etyka nie opisuje moralności

Tworzenie norm Jak powinni żyć? Jakiego rodzaju ludźmi powinni się stać? Co powinni czynić?

Etyka normuje postawy i zachowania moralne

Przedmiot etyki – przedmiot materialny (co bada etyk) Sprawca Intencje Motywy Postawy Dyspozycje

Czyn Treść czynu

Okoliczności czynu Traf moralny

Konsekwencje czynu Bezpośrednie Pośrednie Aktualne Przewidywane

Etyka sytuacyjna – nie ma uniwersalnych norm moralnych. Ocena wartości moralnej czynu zależy od określonej sytuacji, w której został dokonany....