Psychologia Resocjalizacyjna PDF

Preview

Summary

Download Psychologia Resocjalizacyjna PDF

Description

KOLOKWIUM PSYCHOLOGIA RESOCJALIZACYJNA 1. Resocjalizacja - poj cia, zadania, cele, czynniki ułatwiaj*ce i utrudniaj*ce resocjalizacj Resocjalizacja - ponowne uspołecznienie, socjalizacja; ponowne przystosowanie się do życia na wolności, zmiana społecznej przynależności; ● ●

pojęcie wielowymiarowe, bo obejmuje zmianę emocji, zachowania, wartości „Resocjalizacja jest odmianą procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej do wymogów życia społecznego czyni jednostkę ponownie zsocjalizowaną, tzn. uspołecznioną, samodzielną i twórczą”.

Rodzaje celów: a. minimum- nie powrót do przestępstwa, brak recydywy, poprawa jurydyczna b. maksimum- respektowanie norm moralnych, poprawa moralnych c. ukształtowanie osobowości (trwała zmiana), trwała przebudowa przekonań Czynniki ułatwiaj*ce proces resocjalizacji: * pozytywne nastawienie personelu wobec osób resocjalizowanych, * wysoka inteligencja, * wysoka samoocena, * odporność na stres, * wiarygodność, * doświadczenie i umiejętności praktyczne, * życzliwość * przekonanie o możliwości skutecznej resocjalizacji. Utrudniaj*ce proces resocjalizacji: * wczesny kontakt ze środowiskiem przestępczym i wykolejenie społeczne, z czym związane jest wczesne poczucie naznaczenia społecznego, * specyficzny system wartości i norm, który różni się od ogólnie przyjętych i akceptowanych podstaw aksjonormatywnych (norm społecznych), * rozbudowanie techniki usprawiedliwia zachowań antyspołecznych * psychopatyczne cechy osobowości, * głębokie poczucie krzywdy wobec osób karzących oraz przekonanie o ich złym nastawieniu. 2. System celkowy Twierdza gandawska (1775) ● ● ●

system celkowy W nocy izolowano więźniów, w dzień pracowali oni razem Razem z systemem celkowym rozpoczęła się grypserka

System pensylwański (absolutne odosobnienie zarówno w dzień jak i w nocy oraz bezczynność, widywanie tylko duchownego) i auburnski (zasada izolacji nocnej i wspólnej pracy) ograniczenie kary śmierci i wprowadzenie osamotnienia celkowego.

np. Urban, B., Stanik, M. (2008). Resocjalizacja T. 1. Warszawa: Wydawnictwo PWN, s. 35 Pierwowzór w Gandawie, 1775 r., propagator systemu: Anglik - Howard powstał w odpowiedzi na to, że ówczesne więzienia miały bardzo demoralizacyjny charakter i traktowanie tak samo więźniów upośledzonych umysłowo i chorych psychicznie na równi z innymi więźniami (a powinni być traktowani inaczej, właściwie do ich stanu) pierwsze więzienie, które powstało na kształt więzień gandawskich: 1791 r. w Gloucester Postulaty: ● ● ● ● ●

nie powinny być stosowane kary, które odbierają skazanemu nadzieję powrotu do życia w społeczeństwie w więzieniach powinna być wykonywana praca społecznie użyteczna powinno być w nich prowadzone kształcenie umysłowe i wychowanie religijne należy stosować odosobnienie skazanych więźniów pracowitych i wykazujących poprawę należy zwalniać przed terminem

Bentham postulował nową architekturę więzień, które są zgodne z systemem celkowym - plan Panopticonu (więzienie typu okrągłego) - strażnicy mieli widzieć wszystkie cele ze środka korytarza (w Anglii tego nie wprowadzono) Dwie formy systemu celkowego (Ameryka) - w wyniku ograniczenia kary śmierci i religijnej doktryny kwakrów - dążenie do osamotnienia celkowego, które miało zapobiegać demoralizacji: ● ●

pensylwański - od 1790 r. - całkowite osamotnienie więźniów, zarówno w dzień jak i w nocy - cela jednoosobowa, pracowali i jedli w celi, zakazywano kontaktu z bliskimi, system działał do 1860 r., w Filadelfii do 1913 r. auburnski - od miasta Auburn, wybudowano w 1816-1819, początkowo zakładano całkowite odosobnienie, po 2 lata przekonano się o szkodliwym wpływie osamotnienia, rezygnacja w 1823 r. - wprowadzono zasadę izolacji nocnej i wspólnej pracy w ciągu dnia, przy zakazie rozmów, więźniowie mogli korzystać z posług religijnych oraz z nauki czytania, pisania i arytmetyki

System celkowy stał się też popularny w Europie do ostatniego ćwierćwiecza XIX w. Wady: ● ●

negatywny wpływ izolacji kosztowność utrzymania, trudności organizacyjne

3. Progresywny ustrój penitencjarny W centrum uwagi osoba przestępcy, a nie przestępstwo. Zadaniem kary pozbawienia wolności miało być przystosowanie do życia w społeczeństwie, a nie izolacja. Wykonanie kary powinno być podporządkowane ind. cechom zmierzając do resocjalizacji. W zależności od poprawy kara wydłużana bądź skracana. 3 etapy: 1. izolacja - odosobnienie

2. resocjalizacja przez aktywnosc w nauce i pracy 3. przygotowanie więźnia do funkcjowania w społ. (surowy reżim - więcej swobody) XIX w. ● ● ● ●

więzienia przejściowe Od początku są małe przywileje i one rosną wraz z pozytywnym sprawowaniem osadzonego Wraz z pozytywnym zachowaniem skazany przechodził na wyższy poziom co wiązało się z większymi przywilejami. System poziomowy. Im wyższy poziom tym lepiej. ○ np. jedzenie rozdawano od najwyższego poziomu, a ci na najniższym dostawali to co zostało

4. Cechy instytucji totalnej (Goffman) | MAGDA L. ● perspektywa instytucjonalna, związana z formalnym uregulowaniem zasad rządzących życiem w danej instytucji, m.in. w postaci regulaminów, kodeksów i tym podobnych, ● życie w grupie obejmujące wspólne wykonywanie wszystkich czynności przez osoby pozostające w instytucji, ciągle w tym samym gronie, a co więcej, grupowe, a nie indywidualne traktowanie poszczególnych członków grupy, wyrażać się ono może w takich samych ubiorach, nadawaniu numerów itd., ● zarządzanie dwuczłonowe, to jest wyraźny podział na zarządzający instytucją personel i zarządzanych członków grupy żyjącej w instytucji, z incydentalnym charakterem kontaktów międzygrupowych. Cechy wspólne instytucji totalnych: ● ● ● ●

bariery fizyczne; odizolowane środowisko bariera uniemożliwiająca swobodne wchodzenie i wychodzenie człowiek zmuszony jest przebywać w tym środowisku przez jakiś czas przymus, nie dobrowolny wybór

5. Inne instytucje totalne na tle zakładu karnego Goffman - instytucje, które utrudniały lub uniemożliwiały człowiekowi kontakt ze światem zewnętrznym nazwał instytucjami totalnymi. Odkrył także ich właściwości, które totalność miały wyjaśniać - np. To, że instytucja jest miejscem, gdzie realizują się 3 główne sfery życia, zwykle rozdzielone: sen, zabawa i praca. Aktywność człowieka jest ściśle zaplanowana i odbywa się na oczach innych osób Goffman ze względu na ogólny cel tych instytucji podzielił je na 5 grup: 1. Instytucje powołane do opieki nad ludźmi, którzy nie potrafią egzystować i funkcjonować bez pomocy innych - domy starców, przytułki dla ociemniałych, kalek 2. Instytucje powołane do opieki nad ludźmi, którzy nie potrafią troszczyć się o siebie i którzy jednocześnie, choć nie z własnej winy, stanowić potencjalne niebezpieczeństwo dla społeczeństwa - szpitale psychiatryczne, sanatoria przeciwgruźlicze, zakłady dla chorych na trąd 3. Instytucje powołane do ochrony społeczeństwa przed ludźmi, którzy zagrażają mu w sposób świadomy i bezpośredni np. Zakłady poprawcze, więzienia, obozy dla jeńców wojennych czy obozy koncentracyjne 4. Instytucje powołane do realizacji określonych zadań technicznych i zamknięte wyłącznie ze względów instrumentalnych np. Koszary wojskowe, internaty, obozy pracy, osady kolonistów,

statki, okręty, łodzie podwodne. 5. Instytucje przeznaczone dla tych ludzi, którzy w sposób dobrowolny wycofali się z czynnego życia dla realizacji specyficznych celów, a więc klasztory, monastery, zakony oraz eremici.

6. Taktyki przystosowania do instytucji totalnej Na kilka ogólnych technik (modeli) radzenia sobie z dolegliwościami sytuacji więziennej, a jednocześnie sposobów zmniejszania rozbieżności między środowiskiem zamkniętym, a światem zewnętrznym wskazuje E. Goffman. Wyróżnił on pięć następujących technik: wycofanie, bunt, zadomowienie, konwersja oraz zimna kalkulacja. Wycofanie się z sytuacji to typ przystosowania polegający na radykalnym odcięciu się od otoczenia i koncentracji wyłącznie na sobie, swoich sprawach i tym, co skazanego dotyczy bezpośrednio. Ten typ przystosowania oznacza także zobojętnienie na sprawy innych, rozluźnienie z nimi kontaktów oraz brak zainteresowania więźnia tym, co go otacza. Ta eskapistyczna strategia prowadzić może do nadużywania mechanizmów obronnych, zwłaszcza ucieczki w marzenia i idealizacji, a dalej do nadmiernego egocentryzmu, więziennego infantylizmu, a nawet ostrej depersonalizacji i autyzmu. Inny model przystosowania to taktyka buntu. Technika ta ma postać albo bezkompromisowej, zdecydowanej i jawnej postawy oporu i wrogości wobec personelu (typowej zwłaszcza dla pierwszej fazy uwięzienia), albo postać bardziej sekretnej niechęci wobec administracji znajdującej wyraz w uczestnictwie w drugim życiu (podkulturze więziennej). Zwykle jednak postacie te przeplatają się ze sobą i przenikają wzajemnie. Zadomowienie to kolejny typ przystosowania. Taktyka ta, typowa jak się zdaje dla recydywistów, polega na stworzeniu sobie w więzieniu możliwości pewnej swobody działania i względnie stabilnych, znośnych warunków egzystencji. Ten typ przystosowania mogą realizować tylko niektórzy skazani. Chodzi tu o osoby nie przeżywające szoku uwięziennienia, odporne na sytuacje trudne, makiawelistyczne, o przewadze orientacji poznawczej nad emocjonalną oraz zdolne do szybkiej orientacji w sytuacji. Osoby te są jednocześnie fasadowo serdeczne, ujmujące i usłużne, czym pozyskują życzliwość zarówno współwięźniów jak i personelu. Należy przypuszczać, że większość wśród tych więźniów stanowią psychopaci, przyjmujący tę strategię przystosowania. Konwersja polega na tym, że skazany wydaje się przyjmować wszystkie poglądy personelu, jest posłuszny, zdyscyplinowany, wychodzący naprzeciw. Słowem – jest wzorem doskonałego więźnia, który nie stwarza żadnych problemów wychowawczych. Jednak ta uległość, podporządkowanie się strażnikom i wychowawcom jest często pozorem. Więzień perfekcyjny, najczęściej funkcyjny, dba bowiem przede wszystkim o swoje interesy, które znajdują ostatecznie pomyślne dla niego rozwiązanie. Zimna kalkulacja to kombinacja różnych sposobów adaptacji więziennej głównie techniki zadomowienia i konwersji. Polega ona na wykorzystaniu przez skazanego tajemnic, słabości i kruczków personelu oraz zwyczajów więźniów po to, by zdobyć dla siebie oficjalnie zakazane gratyfikacje. 7. Modele punitywne i modele liberalne na przykładzie innych państw Współczesne aspekty resocjalizacji przestępców w wybranych krajach europejskich. Available from: https://www.researchgate.net/publication/323137331_Wspolczesne_aspekty_resocjalizacji_przestepc ow_w_wybranych_krajach_europejskich [accessed Jan 18 2021]. Państwa realizujące model punitywny (rygorystyczny), w których dominującą formą resocjalizacji jest izolacja penitencjarna, mogą być „zmęczone dużym nasileniem przestępczości” (Hołyst 2007:

453). W związku z tym prowadzą bardziej restrykcyjną politykę penalną, w której – w ramach zadośćuczynienia opinii publicznej – karanie przestępców bywa stawiane na pierwszym miejscu, kosztem ich reintegracji społecznej, choć istnieją dowody, że kary izolacyjne przynoszą gorsze rezultaty w formie większych wskaźników recydywy niż rozwiązania nie-izolacyjne. Cechą charakterystyczną systemów resocjalizacyjnych tej grupy państw był przez wiele lat problem przeludnienia więzień. Wskaźniki przestępczości i inkarceryzacji wskazują bowiem, że Polska należy od lat do ścisłej czołówki państw europejskich o najbardziej punitywnej polityce karnej. Analizy doświadczeń z Polski i zagranicy wskazują również, że rygoryzm i surowość środków karnych nie prowadzą do zmniejszania skali przestępczości, świadczą o tym również wysokie wskaźniki recydywizmu.

W krajach europejskich współczesne tendencje w zakresie przeciwdziałania przestępczości powrotnej coraz częściej nawiązują do założeń modelu liberalnego, w ramach którego dominującą formą resocjalizacji przestępców jest stosowanie środków mniej rygorystycznych, mniej dokuczliwych dla skazanych kar średniego zasięgu, takich jak probacja czy kara grzywny. Prowadzone m.in. w Norwegii, Danii, Finlandii czy Holandii badania wskazują, że znacznie lepsze efekty prewencyjne przynosi realizacja kar nieizolacyjnych. Kara pozbawienia wolności natomiast, prowadząc do szeregu negatywnych skutków dla samych skazanych, zamiast powstrzymywać ich od powrotu do aktywności przestępczej, prowadzi de facto do ich dalszej degradacji społecznej, uznaje się ją za środek o niewielkiej skuteczności w przeciwdziałaniu przestępczości powrotnej.

Kilka krajów w skrócie: ● ●

● ● ●

● ●

●

Wielka Brytania - restrykcyjnie, ogrom więźniów, Niemcy - Niemiecki system resocjalizacyjny jest zdecentralizowany, co oznacza, że każdy z szesnastu Landów realizuje działalność resocjalizacyjną niezależnie. Skazani, niezależnie od grupy klasyfikacyjnej, mają obowiązek pracy lub uczestniczenia w jakiejś formie podnoszenia kwalifikacji.Mają wysokie współczynniki zatrudnienia skazanych. Kara pozbawienia wolności w Niemczech jest jednak stosowana niezwykle rzadko Francja - System resocjalizacyjny Francji obejmuje zarówno zakłady zamknięte, półotwarte, jak i resocjalizację w środowisku otwartym. Kara przystosowawcza Hiszpania - jeden z najbardziej liberalnych systemów, stawiają mocno na resocjalizację, edukację, programy wspierające, warsztaty artystyczne, trzy typy placówek otwartych Szwecja - najbardziej innowacyjne systemy, alternatywne formy kary, Jednocześnie z procesem normalizacji kary pozbawienia wolności wprowadzona została zasada liberalizacji, zakładająca zniesienie rozwiązań „opresyjnych”, takich jak przymusowy udział w terapii, oparcie resocjalizacji na katalogu nagród i kar, cenzura listów, silne ograniczenie kontaktów ze światem zewnętrznym czy wynagrodzenie za pracę na poziomie wyraźnie poniżej minimalnego w warunkach wolnościowych. Norwegia - duży nacisk na wspieranie procesu reintegracji społecznej więźniów po opuszczeniu placówki, oferując szeroki zakres pomocy w ponownym wejściu na rynek pracy, kontynuowaniu nauki czy w dostępie do mieszkań. Ogólnie bardzo innowacyjni jak szwecja Finlandia i Dania - Odchodzenie od modelu izolacyjnego, redukcja kar pozbawienia wolności.fiński system penalny wciąż należy do najmniej restrykcyjnych w Europie i na świecie. Dania przywiązuje dużą wagę do działań wspierających reintegrację społeczną byłych więźniów. W tym celu funkcjonują tam m.in. tzw. domy przejściowe, w których byli więźniowie mogą przebywać po opuszczeniu więzienia, zanim nie znajdą pracy i nie będzie ich stać na wynajęcie mieszkania. Polska - najbardziej punitywna polityka karna, polityka orzekania kar należy do najbardziej restrykcyjnych w Europie, wyraźna dominacja kary pozbawienia wolności wśród ogółu kar orzekanych przez sądy, wysokie wskaźniki recydywizmu

8. Rodzaje kar GRZYWNA – dolegliwość finansowa; stawki: a. ilość (10 - 540 stawek) (rodzaj czynu) b. wysokość (10zł – 2000zł) (zarobki i warunki materialne) ● ilość w zależności od zawinienia, jego szkodliwości ● wysokość indywidualnie, warunki materialne ● min 100 zł, max milion zł OGRANICZENIE WOLNOŚCI ● ● ●

Warunki -> ograniczenie praw, zawieszenie, meldowanie się na policji, nie wolno zmieniać miejsca zamieszkania nieodpłatna praca społeczna, od 20h do 40h miesięcznie (np. w schroniskach) potrącenie części wynagrodzenia (10-25%)

POZBAWIENIE WOLNOŚCI: ●

izolacja, więzienie, od 1 miesiąca do 15 lat, orzeka się w miesiącach i latach:

25 LAT POZBAWIENIA WOLNOŚCI ●

za określone zbrodnie, orzeka się tylko 25 lat

DOŻYWOTNIE POZB WOLNOŚCI ●

nie ma więcej niż 25 lat, tylko dożywocie

9. Środki karne 1)

Pozbawienie praw publicznych - wymierzany fakultatywnie przez sąd w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie („niskie pobudki”, m.in. chęć zemsty, wzbogacenia się za wszelką cenę, poniżenia innej osoby czy też okazania wzgardy). 2 grupy uprawnień utraconych przez skazanego: utrata praw zwi*zanych z działalności* w sferze publicznej (np. czynne i bierne prawo wyborcze do organów władzy publicznej, samorządu zawodowego lub gospodarczego; prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości), utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz brak możliwości ich uzyskania w okresie trwania orzeczonego środka.

2)

Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej - jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Musi istnieć związek przyczynowy między nadużyciem lub zagrożeniem a przestępstwem, za które następuje skazanie.

a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi,

b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, 3)

Zakaz prowadzenia pojazdów - za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności, jeżeli prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża innym użytkownikom dróg. Obligatoryjność zakazu, gdy sprawca był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego czy też zbiegł z miejsca katastrofy lub wypadku.

4)

Przepadek - ma cel prewencyjny – orzeczenie przepadku owoców nagannego czynu ma podkreślać nieopłacalność popełniania przestępstw. Dotyczy przedmiotów: a) które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa; b) pochodzących bezpośrednio z przestępstwa; c) których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przesyłanie, przenoszenie lub przewóz jest zakazany, a także korzyści majątkowych pochodzących chociażby pośrednio z popełnienia czynu karalnego.

5)

Obowi*zek naprawienia szkody - pełni przede wszystkim funkcje kompensacyjne. Może być orzekany zarówno obok kary zasadniczej, jak i samoistnie. W całości lub w części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, w razie skazania za pewne przestępstwa – spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu.

6)

Nawi*zka - środek pośredni między naprawieniem szkody a grzywną. Naprawienie szkody - liczy się rodzaj i rozmiar doznanego uszczerbku oraz przywrócenie uprzedniego stanu rzeczy. Nawiązka - jej celem jest zadośćuczynienie ofierze przestępstwa w wyniku tego, że doznała ona ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała, rozstroju zdrowia czy innego rodzaju krzywdy.

7)

Świadczenie pieni żne - nie stanowi formy naprawienia szkody i nie może go zastępować. Może być orzeczone zawsze w przypadku odstąpienia od wymiaru kary. Pełni funkcję związaną z kształtowaniem świadomości prawnej – np. w wypadku, gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary lub stosuje warunkowe umorzenie postępowania – zew. wyraz tego, że sprawca popełnił czyn zabroniony, który powinien spotkać się choćby z łagodną formą dolegliwości.

8)

Podanie wyroku do publicznej wiadomości - - zrezygnowano z szerokiego stosowania tego środka. Ma charakter fakultatywny i może być orzeczone tylko wypadkach wskazanych w ustawie (przy przestępstwach zniesławienia, oszczerstwa oraz przy naruszeniu praw autorskich lub wynalazczych).

W wyniku nowelizacji Kodeksu karnego z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) przepadek, nawi*zka, obowi*zek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznan* krzywd przestały być środkami karnymi, a stały się odpowiednio: przepadkiem sui generis i samoistnymi środkami kompensacyjnymi. Środki kompensacyjne służą naprawieniu szkody wyrządzonej przestępstwem. 10. Funkcje kary ● Naprawcza / kompensacyjna - poprawcza; kara celowa, nauka tego, by nie łamać prawa, prewencja, liczy się efektywność (utylitaryzm) ● retryb...