Psychologia kryminalistyczna PDF

Preview

Summary

Download Psychologia kryminalistyczna PDF

Description

Psychologia kryminalistyczna Do każdego wykładu +15 min, żeby mieć 9 zajęć. Sprawdzian z materii wykładowej. „Kryminalistyka” III, IV, V rozdział  Violetta Kwiatkowska-Wójcikiewicz (jeśli nie chce nam się chodzić na wykłady to można się przygotować na jej podstawie) „Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym”

21.10.2016 r. Rzeczowe źródła dowodowe – znajdowane w miejscach oględzin, jednakże nie można ich mylić z dowodami! One dopiero mogą być uznane za środki dowodowe. Środki dowodowe – wiedza organu procesowego dotycząca faktów dowodowych i służąca dowodzeniu. Osiągnięcie dowodu (dowód) – rezultat prawidłowego wnioskowania. Osobowe źródła dowodowe –osoby dostarczające środków dowodowych w drodze przesłuchania świadków lub opinii biegłego. Wykorzystując zdobyty od nich materiał, możemy osiągnąć dowód przed sądem. Oskarżeni oraz podejrzani składają wyjaśnienia przed sądem, natomiast świadkowie zdarzenia zeznają. Biegli składają opinie na piśmie, bądź ustnie. Nie ma dolnej granicy możności przesłuchania – określane jest to w sposób indywidualny, na podstawie oceny zdolności spostrzegania i komunikowania swoich spostrzeżeń. Tak samo nie ma górnej granicy.

E. Tulving !!! Pamięć nie jest procesem autonomicznym – 9 faz procesu pamięciowego: 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8. 9.

Spostrzeganie. Kodowanie – zapamiętywanie. Przechowywanie zakodowanego śladu. Rekodowanie – wielokrotna modyfikacja pierwotnego spostrzeżenia (ślad pamięciowy modyfikowany przez później napływające informacje z innych źródeł np. dzielenie się spostrzeżeniami przez kolegów, oglądanie TV). Przechowywanie śladu rekodowanego. Wydobycie informacji z pamięci. Wybór informacji, zawartej w śladzie rekodowanym i odpowiadający wskazówkom dla procesu wydobycia. Pamięć świadoma. Decyzja o zachowaniu.

Otaczającą rzeczywistość człowiek odbiera za pośrednictwem bodźców, działających na receptory, będące złożonymi organami przekształcającymi bodźce w impulsy nerwowe i wysyłającymi je za pośrednictwem nerwów do odpowiednich centrów kory mózgowej, gdzie powstają wrażenia. Powstanie wrażenia zmysłowego uzależnione jest od :  Sytuacji zewnętrznej;  Uwagi – skierowanie czynności poznawczych na przedmiot zdarzenia;  Stanu psychofizycznego organizmu. By wrażenie mogło powstać, musi mieć określoną:    

Jakość; Siłę; Czas trwania; Warunki (zakłócenia).

Stan psychofizjologiczny organizmu trwały i aktualny. Trwały stan psychofizyczny związany jest z:    

Budową analizatorów, Liczbą funkcjonujących zmysłów, Trwałymi odchyleniami od normy, Poziomem wiedzy i inteligencją.

Na aktualny stan psychofizyczny wpływa: bieżący stan organizmu, ogólny stan psychofizyczny, nastawienie etc. Dokładniejszych i bardziej złożonych informacji dostarczają człowiekowi spostrzeżenia. Spostrzeganie jest procesem poznawczym, który podlega na odzwierciedlaniu przez człowieka przedmiotów i zjawisk świata zewnętrznego oraz procesów zachodzących wewnątrz organizmu. Zmysły  wzrok, słuch, wrażenia skórne, węch, smak, równowaga. Wzrok dostarcza człowiekowi najdoskonalszych, najbogatszych i najbardziej obiektywnych informacji o otaczającej nas rzeczywistości. Iluzje – złudzenia zmysłowe – zmienione spostrzeżenia realnie istniejących przedmiotów (zdrowy człowiek łatwo je koryguje). Powstają w chwili emocjonalnego. Halucynacje – przedmioty, które nie istnieją. Osoba z halucynacjami jest przekonana o istnieniu przedmiotów nieistniejących, omamy wzrokowe. Omamy według Slade’a (1976)   

Podobne do spostrzeżeń, ale powstające bez zewnętrznych bodźców. Doznania podobne do spostrzeżeń, które mają dla pacjenta znaczenie i skutek taki sam jak prawdziwe spostrzeżenia. Doznania podobne do spostrzeżeń, które są niechciane, pojawiają się samorzutnie i nie mogą być kontrolowane przez osobę doświadczającą takich doznań.

Przyczyny omamów:

 Choroba narządów zmysłów;  Deprywacja sensoryczna - polega na zamierzonej redukcji lub usunięciu bodźców działających na jeden lub kilka zmysłów;  W czasie zasypiania bądź budzenia. 25.11.2016 r. Kinestezja jest rodzajem czucia głębokiego – odczuwania ułożenia mięśni i stawów. Dzięki niej możliwe jest odczuwanie ruchów oraz ich siły. Analizator ruchowy odgrywa istotną rolę w mówieniu. Wrażenia ustrojowe związane z funkcjonowaniem organizmu człowieka, złożonego ze współdziałających ze sobą części – układu pokarmowego, oddechowego, krążenia, układzie wydzielania dokrewnego etc. Spostrzeganie ma ograniczony zasięg! Dzięki spostrzeżeniom i zdobytemu doświadczeniu możliwe jest myślenie. Myślenie jest czynnością umysłową, obejmującą procesy planowania, przewidywania, projektowania, odkrywania, oceniania, rozumienia i wnioskowania. Zaburzenia toku myślenia: gonitwa myśli, zahamowanie myślenia, otamowanie myślenia, perseweracja (wracająca myśl), drobiazgowość myślenia. Mowa jest specyficznym dla człowieka sposobem komunikacji. Dla osób nieznających określonego języka wypowiadane dźwięki słowne będą tylko bodźcami odbieranymi na poziomie sensomotorycznym, natomiast dla osób znających język mowa będzie sposobem komunikowania się. Emocje są krótkotrwałymi zjawiskami psychologicznymi i fizjologicznymi, przystosowującymi człowieka do zmiennych warunków środowiska. Umożliwiają organizmowi skuteczne zachowanie. P. Ekman stwierdził, że:   

Emocje powstają w wyniku przetwarzania i oceny zdarzeń; Emocjom towarzyszy wydobywanie istotnych dla człowieka wspomnień; Doświadczenia emocjonalne kształtują i odzwierciedlają indywidualny rozwój osobowości oraz wpływają na zdrowie psychiczne jednostki.

W praktyce w oparciu o natężenie i trwałość emocji, wyróżniono: o o o

Nastroje – stany emocjonalne, charakteryzujące się nieznacznym natężeniem i długim okresem trwania; Wzruszenia – są stanami emocjonalnymi charakteryzującymi się nagłym początkiem i krótkim okresem trwania; Afekty – charakteryzują się nagłym początkiem, znacznym natężeniem, krótkim czasem trwania, objawami wegetatywnymi, obniżeniem zdolności logicznego myślenia oraz znużeniem po jego ustąpieniu.

Stres jest niespecyficzną reakcją organizmu na różnego rodzaju niedomagania. Jest reakcją na bodziec – stresor. Następstwa: zaburzenia psychosomatyczne. Nadmiar korytyzolu w mózgu powoduje zaburzenia zdolności poznawczych oraz adekwatnego reagowania w sytuacjach stresowych.

o

o

Stres konstruktywny (rozwojowy) – pomimo negatywnych następstw bezpośrednich, w dalszej perspektywie widoczne są pozytywne efekty jego zadziałania, jego wpływ na człowieka i jego zdrowie jest korzystny, a wręcz rozwijający; Stres destruktywny

E. Loftus – przeprowadziła między innymi eksperyment, który wykazał, że strach powoduje zawężenie uwagi, powodując skupienie uwagi świadka na jakimś istotnym elemencie sytuacji i jednocześnie zmniejsza rzetelność wypowiedzi co do szczegółów drugorzędnych. R. Buckhout badał wpływ stresu na postrzeganie. Objęły one świetnie wyszkolone załogi lotnictwa wojskowego. Przeżyty stres został zapamiętany, a więc i same zdarzenie, ale bez szczegółów, ubrań, barw itp. Stwierdzono też, iż w warunkach stresu przecenia się długość czasu, który upłynął.

R. J. Lifton wprowadził do psychologii termin „syndromu ocalałego” na oznaczenie reakcji obserwowanych u ludzi, którzy przeżyli jakieś ciężkie doświadczenie. Syndrom stresu pourazowego – chroniczny lęk, powracające sny związane z przeżytym zdarzeniem, otępienie, wycofanie się, utratę zainteresowanie przyjemnościami życia, poczucie winy. Objawami lękowymi są: przewrażliwienie, trudności z koncentracją, wrażliwość, wybuchy złości. Zaburzenie stresu pourazowego (PTSD – post - traumatic stress disorder)     

Zaburzenia lękowe; Myśli intruzywne i epizody ponownego doświadczenia np. kataklizmu; Unikanie bodźców przypominających; Wycofanie społeczne; Podwyższone pobudzenie.

Pierwszy raz zaobserwowany po powrocie żołnierzy USA z Wietnamu. Stresory wtórne lub chroniczny stres:       

Odniesione obrażenia, Bycie świadkiem śmierci lub odniesienie obrażeń przez inne osoby (groza), Zagrożenie życia (terror), Straty finansowe, Rozłąka, przeprowadzka, Zakłócenia w otoczeniu, Utrata kogoś bliskiego.

Radzenie sobie ze stresem: o o

Mechanizmy obronne – nieświadome procesy, które pojawiają się u jednostki by radziła sobie z niepokojem – odwrócenie percepcji od rzeczywistości. Mechanizmy copingu – działanie świadome – próby bezpośredniej zmiany sytuacji, próby zrozumienia, zahamowania działania, zmiany obrazu sytuacji – alkohol, narkotyki, relaksacja, medytacje, zwrócenie się o pomoc bądź wsparcie.

Sen – jego niedobór zakłóca spostrzeganie. Także uczucie senności uniemożliwia prawidłowe spostrzeganie, myślenie oraz przypominanie.

Różnice płci w zakresie:         

Wyobraźni przestrzennej, tj. zdolności wizualizowania w wyobraźni przedmiotów, ich kształtu, położenia, proporcji – lepiej wypadają chłopcy i mężczyźni; Lepszej koordynacji ręka – oko u chłopców i mężczyzn; Myślenia strategicznego – lepiej wypadają chłopcy i mężczyźni; Zachowania – chłopcy i mężczyźni wykazują wyższy poziom agresji fizycznej i werbalnej; Realizacji zadań wymagających szybkiego spostrzegania oraz w subtelnych zadaniach motorycznych – dziewczęta i kobiety lepiej sobie z tym radzą; Większego zainteresowania ludźmi ich twarzami, zwłaszcza pod względem odczytywania wyrazu ciała oraz mowy ciała – dziewczęta i kobiety. Mowy, czytania, lepszego posługiwania się językiem, gramatyką, ortografią i interpunkcją – lepiej wypadają dziewczęta i kobiety (jąkanie się i inne wady wymowy są domeną chłopców); Lepszego słuchu u dziewcząt i kobiet, gdyż mają aż 11% więcej neuronów odpowiedzialnych za język i słuch; Pamięci wzrokowej i werbalnej – lepiej wypadają dziewczęta i kobiety itp.

Kodowanie – zamiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy = pamięć. Pamięć jest właściwością człowieka, która pozwala na gromadzenie i wykorzystanie informacji docierających do niego zarówno ze świata zewnętrznego jak i wewnętrznego (własnego organizmu). Ludzie różnią się poszczególnymi cechami pamięci: gotowością, łatwością, pojemnością, trwałością, wiernością, wybiórczością zapamiętywania. „Grzechy” pamięci (wg D. L. Schactera): 1. Grzechy pomijania: nietrwałość (nie jesteśmy w stanie trwale zapamiętywać wszystkiego), roztargnienie, blokowanie (pamiętamy coś, ale nie jesteśmy w stanie tego odtworzyć w danym momencie). 2. Grzechy przetwarzania: błędna atrybucja, podatność na sugestię, tendencyjność (inna ocena w chwili zdarzenia, a inna po pewnym czasie od zdarzenia), uporczywość. Szczególnie niebezpieczne dla wymiaru sprawiedliwości „grzechy”: błędna atrybucja i sugestia. Trzy stadia procesu pamięciowego: 1. Pamięć sensoryczna (ultrakrótka, bufor sensoryczny) – pierwszy etap pamięci, przez który przechodzą bodźce. Przechowuje ona w okresie 300 milisekund wierne kopie spostrzeganych bodźców, które docierają do człowieka. 2. Pamięć krótkotrwała (świeża, pierwotna, dynamiczna, operacyjna) – jest pierwszym etapem przetwarzania informacji, otrzymanej z pamięci ultrakrótkiej. Pełni funkcję pośrednika między pamięcią ultrakrótką a długotrwałą. Tutaj utrzymywane są w gotowości struktury pamięci długotrwałej, które są przydatne w aktualnej pracy. 3. Pamięć długotrwała (trwała, wtórna) – to „magazyn” zakodowanych śladów pamięciowych w logicznym i racjonalnym porządku. Pamięć ta ma (podobno) nieograniczoną pojemność i czas przechowywania.

02.12.2016 r.

Pamięć autobiograficzna przechowywanie trzech kategorii informacji:   

Doświadczenia osobiste – pamięć epizodyczna; Wiedza ogólna o świecie – pamięć semantyczna; Opanowanie czynności motorycznych – pamięć proceduralna; np. nauka chodzenia.

Przechowywanie śladu zakodowanego. Faza przechowywania jest fazą utajoną, a możliwość jej odtworzenia jest miarą przechowania. Brakiem przechowania jest zapomnienie. Zapomnienie – nie! Ślady pamięciowe trudne do wydobycia i niedostępne  teoria biernego zapomnienia (procesy metaboliczne, zanikanie neuronów), Solso 1995 r.  systematyczne zniekształcenie śladu, im dłużej tym bardziej podatne na zniekształcenie  interferencja podobnych śladów pamięciowych. Podczas rekodowania dochodzi do interferencji (dwa rodzaje), tj. nakładania się jednych śladów pamięciowych na drugie: 1. Interferencja retroaktywna – ślady napływające później interferują ze śladami powstałymi wcześniej; np. zeznania świadków przemocy domowej. 2. Interferencja proaktywna – pierwotny ślad pamięciowy jest tak silny, że żadna interferencja nie jest w stanie się na niego nałożyć.

Freud – tłumienie nie istnieje! Tłumienie – gdy przejdziemy wielką traumę w swoim życiu, potrafimy wyprzeć z siebie jej wspomnienie. W latach 80’ fala oskarżeń przeciwko „sprawcom” przemocy seksualnej przez wyniki psychoanalizy.

Rekodowanie – modyfikacja zachowanego i przechowanego materiału pamięciowego poprzez informacje docierające do człowieka w późniejszym czasie. Ślad rekodowany jest przechowywany aż do momentu uruchomienia naszych zasobów pamięciowych. Wydobywanie – poszukiwanie informacji w pamięci. Proces wydobywania z pamięci wynika z interakcji informacji zarejestrowanej w pamięci z informacją, która została zawarta w pytaniu. Neisser porównał rekonstruowanie wspomnień do pracy paleontologa, „który na podstawie zachowanych szczątków kostnych próbuje odtworzyć cały szkielet, a nawet całego dinozaura. Zachowane odłamki kostne są źródłem informacji pozwalających na rekonstrukcję, ale tak naprawdę odłamki te giną w zrekonstruowanym modelu i w efekcie nie zawsze to, co autentyczne, daje się odróżnić od tego co fikcyjne”.

Możliwość odtwarzania jest miarą efektywności procesów pamięci. Wyróżniamy:

  

Przypominanie – może przejawiać się w formie reprodukcji tego, co zostało nauczone oraz przypomnienia tego, co przeżyliśmy. Rozpoznawanie – to identyfikacja bodźca czy sytuacji, która wystąpiła uprzednio, przy jednoczesnym pojawieniu się tego bodźca. Uczenie się na nowo.

Wybór informacji zawartej w śladzie rekodowanym, odpowiadający wskazówkom dla procesu wydobycia. Uzyskany w procesie wydobywania wynik, czyli zawarte w nim informacje są na ogół obszerniejsze od informacji potrzebnych do udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie, stąd podmiot dokonuje wyboru. Pamięć świadoma  w pamięci świadomej znajdują się wszystkie informacje uzyskane w procesie wydobywania wraz z dokonanym wyborem, spełniającym kryteria zawarte w pytaniu. Czekają w „gotowości” na decyzję np. przesłuchiwanego. Decyzja o zachowaniu  na tym etapie człowiek podejmuje decyzję o tym, czy ujawnić zasoby swojej pamięci. Podjęta decyzja objawia się określonym zachowaniem (np. odpowiedź na pytanie) i może mieć dwojaki charakter dla postępowania: pozytywny bądź negatywny. „Kto kłamie, przekazuje informacje fałszujące rzeczywistość, kto zataja, przemilcza prawdę. Kłamanie jest procesem aktywnym, a zatajan9ie biernym” Bierach.

Zaburzenia pamięci:    

Amnezja  ubytek pamięci, będący następstwem jakiegoś urazu. Zaburzenie poznawania  polega na zapominaniu poszczególnych słów i ich znaczenia. Agnozja – upośledzenie zdolności rozpoznawania przedmiotów oraz zjawisk. Paramenzja – zniekształcone odtwarzanie wspomnień. Inaczej nazywane iluzjami pamięciowymi spotykane są często u ludzi zdrowych, ale znajdujących się w stanie pobudzenia. o Kryptomnezje – reprodukcje dawnych przeżyć, lecz umiejscawianych współcześnie bądź w niedalekiej przeszłości. o Ekmnezja – zapominanie nowych wydarzeń, przy jednoczesnym zachowaniu w pamięci wydarzeń dawnych i przeżywanie aktualnie. o Omamy pamięciowe (urojenia) – konstruowanie zdarzeń i sytuacji które nie zaistniały: złudy pamięciowe identyfikujące, zafałszowanie pamięci polegające na przekonaniu o nowości sytuacji czy wydarzeń uprzednio widzianych, przeżywanych, słyszanych czy doświadczanych.

Konfabulacje !!! - proces polegający na wiarygodnym opisywaniu wydarzeń z okresu, który jest pokryty niepamięcią. Pojawiają się w zespole Korsakowa, otępieniach oraz towarzysza palimpsestom alkoholowym (Oksfordzki podręcznik psychiatrii). Dzieci nie konfabulują, ponieważ dziecięcość to normalny proces ludzkiego życia - rozwoju. Jeśli dziecko konfabuluje to znaczy, że jest chore. Dzieci fantazjują! Fantazjować można jednak tylko w oparciu o materiał, z którym się miało styczność!!! Animizm dziecięcy – dzieci uważają, że zwierzęta zachowują się tak jak ludzie, np. jeż zbiera jabłuszka i nosi je na grzbiecie. Konfabulacje to zmyślone wypowiedzi, którymi chory wypełnia luki w pamięci.

Nie ma dwóch osób na świecie, które posiadają takie same odciski palców. „Pierwsze wrażenie” – ujednolicenie spostrzeżenia określane jako „halo efekt”: pozytywny (w przypadku osób atrakcyjnych) lub negatywny. Oczekujemy, że nasze spostrzeżenie będzie miało odzwierciedlenie w zachowaniu drugiego człowieka  ktoś ładny musi być miły; ktoś brzydki jest niegrzeczny. Charakter – ogół względnie trwałych cech psychicznych, które ujawniają się. Temperament – zdeterminowany jest przez wrodzone mechanizmy neurobiologiczne. Inteligencja – możność skutecznego działania w nowych sytuacjach. Postawa – gotowość do działania w określony sposób w danej sytuacji. Zdolności – właściwości psychiczne, które warunkują określone umiejętności. Zainteresowania – zmienne dynamiczne, które pozwalają nam na chęć do poznawania nowego zagadnienia. 16.12.2016 r. Osobowe źródła dowodowe: – pokrzywdzeni – świadkowie – podejrzani (oskarżeni) – biegli Nie ma tak wielkich różnic między taktyką przesłuchiwania podejrzanego a przesłuchiwaniem świadka, które powodowałyby konieczność zastosowania całkowicie odmiennej taktyki:  proces formowania się informacji nie zależy od późniejszych roli procesowej  różnice indywidualne jak np. napięcie emocji mogą być takie same u świadków i podejrzanych, a nawet silniejsze w wypadku świadków-pokrzywdzonych  nie można z góry zakładać, że świadek będzie mówił prawdę (pomimo takiego obowiązku), a podejrzany kłamał Krytyk osobowych źródeł dowodowych – E. Locard  fałszywe przyznanie się,  podmiot przesłuchujący,  płeć,  wiek,  język protokołu,  nieprawidłowość w zakresie przesłuchania (sugestia), Jaki powinien być przesłuchujący? P. Horoszowski – nawet najlepiej wyszkolony psycholog. Przesłuchujący powinien zdawać sobie sprawę ze słabości właściwej osobliwym źródłom dowodowym na etapach spostrzegania, zapamiętywania i odtwarzania. Przesłuchujący powinien zdawać sobie sprawę, że przesłuchiwanie jest sytuacją trudną, przy czym sytuacją jest układ wzajemnych stosunków człowieka z innymi elementami środowiska z innymi elementami środowiska w określonym miejscu i czasie, która wpływa na przebieg zachowania się przesłuchiwanego. Po każdym ponownym powołaniu, pierwotny obraz wzbogaca się i obciąża będąc w coraz mniejszej zgodności ze swym przedmiotem. (dochodzi do rekodowania). Powinno się przesłuchiwać raz a porządnie.

Czynniki zaburzające efekty przesłuchania: Wstępna auto sugestyjna hipoteza prowadzącego przesłuchanie wpływa na formułowanie przez niego pytań oraz czyni jego percepcję selektywną: tendencja zeznającego świadka do przystosowania się do oczekiwań przesłuchującego; zniekształcenia zapamiętanych obrazów, które mogą być spowodowane nieprawidłową taktyką i techniką przesłuchania; w efekcie powstają wtórne, sugestywne obrazy pamięciowe (świadkowi wydają się one prawdziwe). Przygotowanie się przesłuchującego do przesłuchania jest istotnym elementem, zapewniającym prawidłowość samej czynności. Przed przystąpieniem do przesłuchania należy:  zapoznać się całokształtem stojących do dyspozycji materiałów dotyczących zarówno przedmiotu przesłuchania, jak i osoby przesłuchiwanego,  zapoznać się z topografią miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące przedmiot przesłuchania,  uzmysłowić sobie wersje ogólne oraz cząstkowe odnoszące się do przebiegu zdarzenia, jak i warianty jego prawnej oceny,  określić ramowo zakres zagadnień, do ustalenia których zmierzać będzie przesłuchanie. P. Horoszowski wyróżnił w planie trzy elementy, odnoszące się do poszczególnyc...