Formy stadialne i zjawiskowe PDF

Preview

Summary

Opracowanie zagadnienia. ...

Description

Formy popełniania przestępstw Formy popełnienia przestępstwa podzielić można na: • formy zjawiskowe przestępstwa – sprawstwo oraz niesprawcze postacie zjawiskowe, tj. podżeganie i pomocnictwo. • formy stadialne przestępstwa – przygotowanie, usiłowanie, dokonanie. A. Formy zjawiskowe – sprawcze i niesprawcze 1. Sprawstwo: ➢ art. 18 § 1 KK – zawiera definicje różnych odmian sprawstwa, ➢ jednosprawstwo, sprawstwo zwykłe → odpowiada za nie tek, „kto wykonuje czyn zabroniony sam” (działanie osobiste pojedynczej osoby). 2. Współsprawstwo: • art 18 § 2 KK, • polega na wykonaniu przestępstwa z inną osobą (osobami), • działania dwóch lub więcej osób objęte są ich porozumieniem (element subiektywny) i są pewnym działaniem wspólnym, składają się na pewną całość wypełniającą znamiona określonego przestępstwa (element obiektywny), • współsprawcy mogą dokonać działań jednorodnych lub różnorodnych, • przestępstwo nieumyślne również może być popełnione w formie współsprawstwa, • przy popełnieniu przestępstwa indywidualnego właściwego jest możliwe pod warunkiem, że wszyscy współsprawcy mają wymaganą cechę podmiotu (np. trzech żołnierzy popełniających dezercję) lub jeżeli jeden współsprawca ma cechę podmiotu, a pozostali tylko wiedzą o jej występowaniu, • przy przestępstwach indywidualnych niewłaściwych jest możliwe, ale jeśli to przestępstwo stanowi uprzywilejowany typ, to współsprawca, który cechy indywidualnej nie ma odpowiada za przestępstwo typu podstawowego, • przy przestępstwach indywidualnych niewłaściwych typu kwalifikowanego – współsprawca niemający cechy, będzie odpowiadał za typ kwalifikowany, jeżeli wiedział o istnieniu tej cechy u drugiej osoby, 3. Sprawstwo kierownicze • art. 18 § 1 KK – za sprawstwo odpowiada także ten, „kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby, poleca jej wykonanie tego zadania” • występuje w dwóch odmianach: a) sprawstwo kierownicze sensu stricto – jego istotą jest pewne podporządkowanie wykonawców sprawcy kierowniczemu, które może wynikać z formalnego podporządkowania lub z uznaniem autorytetu, czy też przewagi intelektualnej albo władczej innej osoby; b) sprawstwo kierownicze polegające na wydaniu polecenia wykonania czynu przez wykorzystanie uzależnienia wykonawcy od polecającego – zależność może przybierać różne formy.

4. Indywidualizacja winy: • art. 20 KK – zasada indywidualizacji winy: każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, • w/w zasada nie pozwala karać za eksces współdziałającego, np. jeżeli sprawca kierowniczy polecił osobie uzależnionej dokonać pobicia, a wykonawca ją zabił, to nie obciąża to sprawcy kierowniczego, 5. Podżeganie: ➢ polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego (art. 18 § 2 KK), ➢ nakłanianie nie musi polegać na wypowiadaniu słów, ➢ musi być to nakłanianie do określonego zachowania się, ➢ strona podmiotowa: umyślność w postaci zamiaru bezpośredniego, tzn. podżegacz musi chcieć nakłonić podżeganego i chcieć, by popełnił on czyn zabroniony, ➢ nakłanianie osoby, która ma już zamiar popełnienia przestępstwa, nie jest podżeganiem (może być traktowane jako nieudolne usiłowanie nakłonienia, jeśli nakłaniający wie o zamiarze), ➢ świadome podtrzymywanie w/w zamiaru, może być traktowane jako tzw. pomocnictwo psychiczne, ➢ nawoływanie do popełnianie przestępstwa – zwracanie się do osób indywidualnie nieoznaczonych, ➢ podżeganie → skierowane do zindywidualizowanych osób, 6. Pomocnictwo ➢ polega na ułatwianiu innej osobie popełnienia czynu zabronionego przez dostarczanie jej narzędzi, środka przewozu, udzielenie rady lub informacji itp. (art. 18 § 3 KK), ➢ dzielimy je na: pomocnictwo fizyczne (np. dostarczanie narzędzi) , pomocnictwo psychiczne (np. udzielenie rady); ➢ może być popełnione również przez zaniechanie, jeżeli osoba mająca szczególny prawny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego nie dopełnia go i ułatwia sprawcy popełnienie czynu zabronionego, ➢ może być popełnione tylko umyślnie (zamiar bezpośredni i ewentualny), ➢ musi mieć miejsce przed czynem lub w jego trakcie, ➢ poplecznictwo – udzielanie pomocy po popełnieniu przestępstwa (np. ukrywanie sprawcy; art. 239 KK), ➢ paserstwo – zachowania związane z ułatwieniem sprawcy korzystania z owoców przestępstwa (art. 291-2 KK), ➢ przy przestępstwach indywidualnych właściwych i niewłaściwych wystarczy, jeśli pomocnik (lub podżegacz) wiedzą o występowaniu cechy u sprawcy; 7. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika: a) Zakres: ↳ reguła: odpowiadają w granicach swojej umyślności (swojego zamiaru), niezależnie od sprawcy głównego, ↳ nie odpowiadają za tzw. eksces osoby, której podżegają lub której udzielają pomocy, ↳ jeśli np. osoba podżegana do zabójstwa dopuści się uszkodzenia ciała, podżegać będzie odpowiadał z przepisu o zabójstwie,

↳ kara wymierzana jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo (art. 19 § 2 KK), ↳ art. 22 – jeżeli czynu tylko usiłowano dokonać, podżegać i pomocnik odpowiadają jak za usiłowanie (brak zastosowania praktycznego tego przepisu, z uwagi na art. 14 § 1 KK, który mówi o wymierzaniu kary w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa), ↳ jeżeli danego czynu nawet nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenia kary, a nawet od niej odstąpić; b) Wyłączenia odpowiedzialności: ↳ podżegacz i pomocnik nie odpowiadają, jeżeli przejawili skuteczny czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego, do którego uprzednio namawiali lub w którym pomagali (art. 23 § 1 KK), ↳ jeżeli czynny żal był nieskuteczny, tzn. mimo starań doszło do popełnienia przestępstwa, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 23 § 2) c) Prowokator: ↳ przepis z art. 23 o czynnym żalu, nie ma zastosowania do prowokatora, czyli do osoby, która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego (art. 24 KK), ↳ istotą prowokacji jest zastawienie swego rodzaju pułapki na osobę podżeganą, co nie zasługuje na dobrodziejstwo czynnego żalu, ze względu na swój niemoralny charakter, 8. Uczestnictwo konieczne: dla popełnienia niektórych przestępstw konieczne jest występowanie lub współdziałanie w zdarzeniu więcej niż jednej osoby (np. łapownictwo), szczególna kategoria – osoby, które uczestniczą w zdarzeniu mających znamiona przestępstwa, ale są jednocześnie jego ofiarami (osobami, które określony przepis ma chronić) → nie ponoszą odpowiedzialności,

B. Formy stadialne Pochód przestępstwa – model teoretyczny, zawierający etapy przestępstwa (większość przestępstw mu nie odpowiada). Elementy pochodu: 1) zamiar, 2) przygotowanie, 3) usiłowanie, 4) dokonanie.

1. Przygotowanie: ✗ zdefiniowane w art. 16 § 1 KK, ✗ dwie formy: przygotowanie w sensie ścisłym: • polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, w szczególności na uzyskiwaniu lub przysposabianiu środków, zbieraniu informacji lub planu działania, • czynności muszą być podjęte w celu popełnienia przestępstwa, • strona podmiotowa: zamiar bezpośredni ukierunkowany na osiągnięcie celu, wejście w porozumienie – porozumienie dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienia konkretnego przestępstwa;

✗ karalność przygotowania: jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 16 § 2 KK), ogólną zasadą – bezkarność przygotowania, wyjątki są nieliczne, np. przestępstwa przeciwko pokojowi i ludzkości, państwu, fałszowanie pieniędzy, dokumentów, dezercja, ✗ czynny żal: sprawca karalnego przygotowania może uwolnić się od odpowiedzialności przez przejawienie czynnego żalu (dobrowolne odstąpienie od przygotowania, w szczególności zniszczenie przygotowanych środków lub zapobieżeniu wykorzystania ich w przyszłości → art. 17 KK); 2. Usiłowanie: art. 13 § 2 KK – usiłowanie charakteryzuje występowanie 3 elementów, czyli: • zamiar popełnienia czynu zabronionego, • zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu, • brak dokonania; nie odnosi się do przestępstw nieumyślnych oraz popełnianych z winy mieszanej, w których co do następstwa wystarczy wina nieumyślna (art. 9 § 3 KK), dotyczy przestępstw z działania i z zaniechania, zachowanie się sprawcy musi bezpośrednio zmierzać do dokonania czynu zabronionego, jest w zasadzie zawsze karalne, koncepcje subiektywne – akcent na zamiar sprawcy, koncepcje obiektywne – usiłowanie jako „początek dokonania”, w polskim prawie karnym → definicja zbliżona do koncepcji obiektywnej, zagrożenie karą: • usiłowanie zagrożone jest taką samą karą jak przestępstwo dokonane (art. 14 § 1 KK), • w praktyce → kary są niższe (podstawa: art. 53 § 2 KK - sąd wymierzając karę uwzględnia „rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa”; usiłowanie nieudolne: • odmiana usiłowania – art. 13 § 2 KK, • zachodzi wtedy, gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe, • istota → zachowanie się sprawcy obiektywnie nie zagraża dobru prawnemu i nie prowadzi do dokonania, a sprawca błędnie sądzi, że jest inaczej; • w polskim prawie karnym karalne jest tylko takie usiłowanie nieudolne, przy którym dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim czynu zabronionego lub użycie środka nienadającego siedo popełnienia czynu zabronionego, • art. 14 § 2 KK – w wypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet od niej odstąpić, czynny żal: • nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (art. 15 § 1 KK),...