Gastro enterologie stomazorg PDF

Preview

Summary

samenvatting verpleegkundige leerlijn van de ppt...

Description

Gastro-enterologie: stomazorg 1. Hoofdstuk 1: stomazorg Wat is een stoma? Een stoma is een kunstmatige uitgang in het (menselijk) lichaam. Dit kan zijn voor ontlasting (colostoma of ileostoma), urine (urinestoma of urostoma, of een nefrostoma), gal (galstoma of leverstoma) en ademhaling (tracheostoma).  Via chirurgische ingreep



Colostoma = stoma van de dikke darm



Ileostoma = stoma van de dunne darm



Urostoma = stoma van urinewegen

Indicatie? •

Tijdelijk stoma:  Dringende redenen: obstructie, perforatie, abces  Gecontamineerde ingrepen: steek – of schotwonden  Tijdelijke oplossing: na abdominale chirurgie

•

Definitieve stoma: normale darmfunctie afwezig door ziekte of behandeling Bv. Ziekte van Crohn

a. Continent stoma: Vermogen om urine/ontlasting op te houden blijft bestaan (ledigen na katheterisatie) Vb. continent ileostoma

b. Incontinent stoma: 

Onvermogen om ontlasting/urine op te houden.



Nood aan hulpmiddelen: opvangzakje

o

Gevolg: Verlies van sfincterfunctie o

Verlies van reservoirfunctie 1

o

Verlies van resorptiefunctie



Sfincterfunctie = sluitspier (ontspant bij ontlasting) -> controle over continentie valt weg



Reservoirfunctie -> geen defaecatienood (indien endeldarm vol is, gaat er een signaal naar de hersenen die leidt tot defaecatie drang) , permanent en onregelmatig verlies van stoelgang



Resorptie functie: functie colon = absorptie van vocht , proteïnen en ionen

Indeling van een incontinente stoma? •

Volgens de plaats op de darm -

Ileostoma, jejunostoma, colostoma,…

-

Hoe meer distaal op de darmtractus, hoe vaster de consistentie van stoelgang

•

Volgens tijdskarakter: definitief stoma of tijdelijk stoma

•

Vorm:

I.

-

Eindstandig/enkelloops

-

Dubbelloops: split stoma of everted stoma

Enkelloops of eindstandige stoma: Bij een eindstandig stoma wordt het uiteinde van de darm naar buiten gehaald en op de buikwand vastgehecht. Het stuk darm, wat uitkomt bij het rectum (de anus) is geheel verwijderd of dichtgehecht en ligt nog in de buikholte. Als het restant van de endeldarm nog in de buikholte ligt, dan is het mogelijk, dat via het rectum slijm wordt afgescheiden. -

Er is 1 opening aanwezig, blijvend

-

Uiteinde darm wordt naar buiten gehaald

II.

Dubbelloops of splitsstoma: Een dubbelloops stoma is vaak een tijdelijk stoma. Er wordt een darmlis door een opening in de buikwand naar buiten gehaald. Dit darmdeel wordt geopend en in de buikwand gehecht. De darm heeft nu een soort omleiding. Er liggen 2 openingen naast elkaar; één stuk, waar ontlasting uitkomt en één stuk, waar slijm uitkomt. Het stuk darm, waar geen ontlasting uitkomt, blijft slijm produceren, wat afgevoerd moet worden.

-

Er zijn 2 darmopeningen: 1 voor ontlasting en 1 voor slijm

-

Tijdelijk

-

Colostoma:

•

Kunstmatige opening van de dikke darm (colon)

•

Functie van de darm blijft dezelfde

•

Opvangsysteem noodzakelijk

 De functie van de darm blijft dezelfde als voor de heelkundige ingreep met uitzondering van het rectum dat van het colon wordt gescheiden of volledig wordt weggenomen met afsluiting van de anus  Water en voedingszouten onttrekken: stoelgang wordt ingedikt  Absorptie van voedingstoffen - ileostoma: •

Kunstmatige opening van de dunne darm (ileus)

•

Produceert continue dunne ontlasting

•

Opvangsysteem noodzakelijk

3

Stoma materiaal: •

Keuze hangt af van bepalende factoren: -

Conditie van de huid

-

Lichamelijk en psychisch welzijn

-

Persoonlijke voorkeur

-

Vereisten: huidvriendelijk, geur vasthouden, geen lekkage, comfortabel, onopvallend, …

•

Eendelig vs. tweedelig systeem

•

Open vs. gesloten systeem

a. Huidbeschermingsplaten: •

Beschikbaar in verschillende maten: -

Diameter

-

Vorm

-

Samenstelling

•

Uitknipbare platen

•

Moduleerbare platen

•

Ring:

•

-

Huidplaat met vaste ring (ring gefixeerd op plaat)

-

Huidplaat met vlottende ring (los van plaat)

Samenstelling van de beschermingsplaten: -

Kern en buitenrand plaat bestaat uit pectine-gelatine (hydrocolloid)

-

Zorgt voor goede kleefkracht

-

Beschermt de huid tegen ontlasting

-

Voorkomt huidbeschadiging bij verwijdering

-

Verschillende diktes en vormen

4

 Door lichaamstemperatuur: meer soepelheid, waardoor eenvou •

Kern uit pectine gelatine

•

Buitenrand plaat bestaat uit dunne microporeuze kleefstof

•

Groter in oppervlakte

 Iets soepeler dan volledige pectine gelatine platen

b. Opvangmateriaal: -

Eendelig systeem:

•

Huidbeschermingsplaat en opvangzakje vormen één geheel

•

Opvangzakje wordt rechtstreeks op de huid gekleefd

•

Soepel en flexibel bij bewegen

•

Open of gesloten

-

Tweedelig systeem:

•

Huidbeschermingsplaat en afzonderlijk opvangzakje

•

Open of gesloten

•

Plaat blijft langer ter plaatse, opvangzakje kan dagelijks vervangen worden

•

Aanbevolen bij verhoogde kans op huidirritatie (cortisone, chemo,…)

-

Tweedelig: clicksysteem

•

Opvangzakje wordt met clicksysteem op plaat aangebracht

•

Opvangzakje eenvoudig te vervangen

•

Meer zichtbaar onder kleding

-

Tweedelig: kleefsysteem

•

Plaat met kleefzone

•

Opvangzakje aangebracht op voorziene plaats

•

Voelt soepeler aan door afwezigheid ring

•

Moeilijker aan te brengen -

Open opvangsysteem:

•

Opvangzak is onderaan open en kan geledigd worden

•

Gebruikt bij vloeibare ontlasting -> regelmatig ledigen Bv. ileostoma

•

Afgesloten met klem via klittenbandsluiting

•

Filter voor darmgassen

•

1 maal per dag vervangen

•

Transparant of beige kleur

-

Gesloten opvangsysteem:

•

Opvangzakje is gesloten

•

Gebruikt bij stoelgang in vaste vorm

Bv. Colostoma •

Voorzien van filter voor darmgassen

•

Vervangen 1 à 2 maal per dag

•

Uitzicht is beige of transparant

-

Convexe platen en ringen:

•

Plaat met dieper gelegen uitsparing

•

Bij oppervlakkige of ingetrokken stoma

•

Drukt stoma naar boven en omliggende huid naar beneden

•

In uitknipbare of moduleerbare vorm en vaste diameters

•

In ééndelig en tweedelig systeem

-

Stoma cap

•

Klein stomazakje

•

Sluit stoma af na colonspoeling

•

Filter aanwezig

•

In eendelig en tweedelig systeem

 Na spoeling: enkele dagen stoelgangsvrij

: Tijdens seksuele activiteit Spoeling m.b.v. irrigatieset/ irrigatiepomp Met irrigatieset: •

Colon vrij maken van ontlasting gedurende 24 tot 48u

•

Door lavement via colostoma: -

•

½ l water op lichaamstemperatuur langzaam in de stoma inbrengen

Met irrigatie set

Met irrigatiepomp: •

Constante hoeveelheid vloeistof

•

Hoge kostprijs

Wat zijn door voorwaarden voor irrigatie? -

Vnl. bij colostoma, uitgezonderd rechter colostoma

-

Volledig herstel van operatie en nabehandeling

-

Vertrouwd met verzorging van stoma

-

Toestemming van behandelende arts

-

Goede instructie en onder begeleiding van ervaren stoma- of thuisverpleegkundige

-

Vaste regelmaat nodig voor trainen van darm

Wat zijn de voor- en nadelen van irrigatie? •

•

Voordelen: -

Stoelgangsvrij gedurende lange periode

-

Klein opvangzakje: stoma cap of stomaplug

-

Minder gas- en geurvorming

-

Gevoel minder patiënt te zijn

Nadelen: -

Tijdrovend (1 uur)

-

Gewenningstermijn van 1 tot 3 weken

7

 Beschermende pasta •

Om oneffenheden en plooien in de huid rond stoma op te vullen

•

Ontwikkeld op basis van hydrocolloïden: samensmelten eenvoudig en doeltreffend

•

Vermijden dat stoelgang onder de beschermplaat loopt

•

Vermijden lekkage

•

Tube op basis van alcoholoplossing -> gebruiken op intacte huid

•

Kneedbare ringen -> gebruiken op intacte en droge geïrriteerde huid

•

Kneedbare strips -> gebruiken op intacte en droge geïrriteerde huid

 Beschermpoeder: •

Om licht geïrriteerde huid te beschermen (droogt, beschermt en geneest de huid)

•

Dun laagje onder plaat

•

Snel met elkaar verkleven en optimale kleefkracht

 Beschermfilm: •

Silicone oplossing, dun laagje aanbrengen

•

Rond de stoma op droge huid

•

Droogtijd respecteren

•

Beschermt de huid tijdens irritaties:

•

o

Ontlasting onder de huidplaat

o

Stipeffect (door veelvuldig verwijderen plaat)

Bv. Cavilonspray®

!!! 30 sec droogtijd waarborgen; !!! huid moet volledig droog zijn voor het aanbrengen

8

Hoe kunnen we druk op de stoma vermijden? •

Met behulp van een gordeltje; Riempje bevestigd aan huidplaat of opvangzakje

•

Rond middel van patiënt

•

Extra bevestiging opvangsysteem

•

Brede gordel met 2 fixatiepunten

•

Druk verspreiden

Er bestaan ook ontgeurende middelen om het proces voor de patiënt en omgeving aangenamer te maken, dit met behulp van druppeltjes in het opvangzakje. Ook indikkingsmiddelen gaan ervoor zorgen dat de vloeibare uitscheiding vast wordt in het zakje. ( bij ileostoma)

Opvolgingsdossier van een stomapatiënt:  Preoperatief weekschema: 1) Informatie verstrekking 2) Fysieke voorbereiding van de patiënt 3) Psychosociale aspecten

1) Informatie verstrekking: •

Informatie over de ingreep:

-

Colo- of ileostoma?

-

Tijdelijk of blijvend?

-

Dubbelloopstoma?

-

Datum en reden ingreep

•

Gegevens preoperatief niet gekend, postoperatief aanvullen

We gaan een stoma- informatiebrochure zo snel mogelijk overhandigen aan de patiënt, als er tijd voor is samen met de patiënt alles overlopen.

•

Materiaalinformatie -

Belangstelling en verwerking bij patiënt juist inschatten is belangrijk om informatie te doseren

-

Opvangsystemen tonen -> tweedelig (kleef- en clicksysteem) en ééndelig

-

Markt met verschillende medische firma’s 9

-

Op raadpleging wordt voorgaande informatie gegeven, op afdeling wordt deze gecheckt of herhaald

Ook is het contact met de sociale dienst belangrijk, deze gaan thuis bij de patiënt checken of alles in orde is qua materiaal, qua informatie ect.

2)

Fysieke voorbereiding van de patiënt:

Plaatsbepaling van de stoma: 

Bereikbaar voor patiënt



Verkeerd gelokaliseerde stoma -> kans op postoperatieve problemen



Plaatsbepaling op raadpleging -> aanpassing nog mogelijk



Dringende ingreep -> avond voor ingreep

•

Plaatsbepaling stoma afhankelijk van:  Pathologie  Patiënt: Buikconfiguratie Niet bij navel, liesplooi, litteken, huidplooien, … Kledinggewoonten, leefgewoonten Moet stoma zelf kunnen zien

•

Plaat wordt gemarkeerd -> definitieve plaats bepaalt chirurg

10

•

Directe preoperatieve voorbereiding: -

Scheren operatiestreek

-

Hygiëne

-

Darmvoorbereiding: Type Cleen®. Bij obstructie: geen voorbereiding

-

Nuchter

2) Psychosociale aspecten Pre- en postoperatieve rapportage van belevingswereld van patiënt en familie 

Angst betreffende diagnose, operatie



Kennistekort omtrent de verzorging, voeding, materialen, …



Verstoord lichaamsbeeld mbt normale lichamelijke functies en uiterlijk



Afwijzend, gelaten, nerveus, geïnteresseerd



Thuissituatie - reactie partner

Zorg voor adequate opvolging door verpleegkundige Wat zijn de postoperatieve zorgen? •

Tweedelig open systeem met transparant opvangzakje

•

vloeibare stoelgang -> meermaals ledigen zakje

•

vergemakkelijkt het observeren

•

Ileostoma werkt vrij snel

•

Colostoma werkt na 2 à 3 dagen

Hoe vaak moeten we de stoma verzorgen? •

•

Opvangzakje: -

minimum 1x/dag of in functie van defecatie

-

Vervangen bij ileostoma als patiënt nuchter is

-

Stomazakje ledigen/vervangen indien voor 1/3 tot 1/2 gevuld

Huidplaat tweedelig systeem vervangen: -

om 2 dagen in ziekenhuis ifv educatie

-

om 2 dagen bij ileostoma in thuissituatie

-

om 3 à 4 dagen bij colostoma in thuissituatie

-

Bij lekkage of vroeger losgekomen 11

•

•

•

Normaal -

rood, rozig

-

goede bloedvoorziening

Donker -

Stuwing

-

(sub) obstructiebeeld

Zwart = necrose -

•

Observeren van de stoma a.d.h.v. de kleur:

Slechte bloedvoorziening, torsie

Bloedend

Bij necrotisch stoma : onmiddellijk operatie Licht sijpelend bloedverlies is normaal

•

•

•

•

Observeren van de stoma a.d.h.v. de vorm:

Oedeem -

normaal eerste dagen postOP

-

ontzwellende druppels

-

Controle evacuatie: Lucht/stoelgang

Vlak -

stoma ± gelijk met huid

-

convexe plaat

Retractie -

teruggetrokken stoma in of onder buikwand

-

gebruik convexe plaat

Prolaps -

Uitstulping van de gehele darm > 3 cm boven de huidoppervlakte

-

zware inspanningen of hevige hoestbuien

-

operatief ingrijpen bij obstructie of hinder stomazorg

•

•

•

Stenose -

vernauwing stoma tgv littekenvorming op de huid

-

dilatatie stoma of aanleg nieuwe stoma

-

observatie van de stoma a.d.h.v. de huid rond de stoma:

Normaal -

geen huidletsel

-

geen huiduitslag

Stripeffect -

Huidbeschadiging door bruusk en/of veelvuldig verwijderen van klevende plaat

-

Huid is rood en droog

-

beschadiging opperhuid

Hoe stripeffect voorkomen?

•

•

-

Niltac® removerspray

-

Wacht 15 seconden en maak plaat los

-

Spray onder en rond de plaat, plaat komt vanzelf los

EN/OF -

Plaat van huid duwen, niet trekken

-

Volledige pectinegelatine plaat gebruiken

-

Gebruik van 2 – delig systeem (plaat blijft)

-

Beschermfilm (Cavillon®) voordat plaat wordt aangebracht

Irritatie: -

chemische beschadiging

-

gebruik verkeerde producten

-

inwerking enzymen in stoelgang

-

door slecht aangelegde stoma of te grote diameter huidplaat

Bv. Ileostoma

13

•

•

Allergie -

Huid is overgevoelig aan bestanddeel huidplaat (kleefstof)

-

duidelijke begrenzing van de huidplaat is te zien

-

andere samenstelling huidplaat proberen

Schimmel -

glanzende huid met witte papels of blaasjes

-

Vooral bij urostoma (vocht)

 Daktarin® poeder of Nystatine® suspensie  in combinatie met pasta voor bevestiging plaat  dagelijks tot genezing

•

•

observeren van het materiaal:

Vervang plaat bij: -

klachten van jeuk en branderig gevoel

-

irritatie huid

-

loslaten huidplaat

-

Lekkage

-

weggesmolten huidplaat

Vervang opvangzakje bij:

- halfvol opvangzakje

Educatie aan de patiënt is zeer belangrijk! •

Leer de patiënt: -

observeren van stoma en huid rond stoma

-

stoma kan een weinig bloeden

-

Vervangen stomaplaat en opvangzakje

-

Leegmaken opvangzakje

-

haartjes rond stoma elektrisch scheren

-

Tijdstip verzorging bv. Ileostoma nuchter

-

Praktische tips rond kleding, voeding, …

14

•

•

Familie: -

verpleegkundige betrekt familie bij stomaverzorging

-

Psychische en fysieke ondersteuning

-

Extra hulp

Sociale dienst -

Praktische punten bij ontslag

-

Thuis...