Genetyka zachowania podstawowe pojęcia, procesy, zjawiska PDF

Preview

Summary

Download Genetyka zachowania podstawowe pojęcia, procesy, zjawiska PDF

Description

nr

Pojęcie Zjawisko proces

1

Gen

2

Allel

3

Gentoyp

4

Fenotyp

5

Zygota

6

Allel dominujący

7

Allel niedominujący, recesywny Dominacja zupełna i niezupełna

8

Sposób rozumienia Jednostka dziedziczności, zawierająca określoną cechę; zachowuje strukturalną stałość z pokolenia na pokolenie; występuje w parach w łańcuchach genów (chromosomach), wyjątek X i Y u osobników męskich, nie tworzą pary, zawierają różne geny; segment DNA, który zawiera instrukcję do produkcji protein (białek) kierujących rozwojem; zajmuje określone miejsce na nitce chromosomu (locus) Różne wersje tego samego genu, występuje w parach A – a, B - b, np. na jednym łańcuchu genówgen oczu niebieskich, na drugim- brązowych; powstaje wskutek mutacji w obrębie tego samego locus, w tym samym miejscu jednocześnie może wystąpić tylko jeden allel danego genu; allele determinują fenotyp, koduje cechy fizyczne organizmu; kombinacja alleli różnych moich genów = mój genotyp Struktura genetyczna po rodzicach, dziedziczona, ogół genów i ich kombinacji, warunkuje rozwój i zachowanie w kontekście określonego środowiska Cechy organizmu, będące efektem interakcji pomiędzy jego genotypem a środowiskiem, np. wygląd i zachowanie (rozwój małego dzioba u ptaków i dziobanie małych ziarenek dzięki temu) Pojedyncza komórka z połączenia komórki jajowej z plemnikiem; zawiera materiał genetyczny 46 chromosomów; 23 chromosomy od matki, 23 od ojca Dominuje nad drugim w parze, oznaczany dużą literą A, B,…; maskuje obecność niedominującego Gen oznaczany małą literą a, b,…, przejawia się tylko u homozygot; ukryty, zdominowany, zamaskowany Dominacja- jeden czynnik maskuje obecność drugiego (wysoki - niski, żółty kolor nasion – zielony kolor nasion, okrągłe nasiona – pomarszczone nasiona); niektóre cechy zdają się rządzić innymi cechami, mówiąc inaczej dominować nad innymi cechami; interakcja alleli o tym samym umiejscowieniu w chromosomie; Dominacja zupełna-allel dominujący maskuje obecność niedominującego;

źródło Kalat, 2019, s. 9 Zimbardo, Gerring, 2018, s. 84 Oniszczenko, Dragan, 2008, s. 11 Rodden Robinson, 2017, s. 75 (wersja pdf) Kalat, 2019, s. 10 Oniszczenko, Dragan, 2008, s. 11 Rodden Robinson, 2017, s. 51, s. 75-76 (wersja pdf)

Zimbardo, Gerring, 2018, s. 80 Strelau, Doliński (red.), 2008, s. 308 Zimbardo, Gerring, 2018, s. 80

Zimbardo, Gerring, 2018, s. 414

Rodden Robinson, 2017, s. 82 (wersja pdf) Rodden Robinson, 2017, s. 76, s. 82 (wersja pdf) Rodden Robinson, 2017, s. 82 (wersja pdf) Oniszczenko, Dragan, 2008, s. 12

9

Krzyżówka genetyczna

10

Pula genetyczna

11

Mutacja

12

Rekombinacja

Dominacja niezupełna- jeden allel pochodzi od każdego z rodziców, allel dominuący nie maskuje w pełni allela niedominującego Łączenie rodzicielskich osobników, żeby zobaczyć jak będą wyglądali potomkowie – Mendel – na podst. groszku – samozapylenie powoduje przekazywanie tych samych cech z pokolenia na pokolenie, - krzyżowanie różnych gatunków, powodowało różne genetycznie potomstwo; Krzyżówki organizmów rodzicielskich, które różnią się tylko jedną cechą, taką jak kształt nasion czy wysokość rośliny, nazywane są krzyżówkami jednogenowymi; Krzyżówka testowa to sytuacja, w której osobnik o nieznanym genotypie krzyżowany jest z osobnikiem czystej linii o fenotypie recesywnym (innymi słowy, z homozygotą recesywną); np. roślina o dominującym fenotypie, fioletowych kwiatach, została skrzyżowana z rośliną czystej linii o białych kwiatach, jeśli całe potomstwo miałoby kwiaty fioletowe, wtedy Mendel wiedziałby, że nieznany genotyp był dominujący i homozygotyczny. wszystkie możliwe allele wszystkich zróżnicowanych genów, które razem posiadają wszystkie osobniki konkretnego gatunku; geny przekazywane są w postaci alleli, przenoszone z rodzica na dziecko w efekcie rozmnażania płciowego; częstość allelu i genotypu to dwa sposoby na ustalenie zawartości puli genowej; Zmiana w genie,; zmiana rodzaju, sekwencji lub liczny nukleotydów w cząsteczce DNA; powstaje w procesie rozmnażania, podlega dziedziczeniu, powstaje na chemicznym poziomie DNA; występują cały czas, spontanicznie i losowo; może zaburzyć prawidłową aktywność genu i wywołać choroby, takie jak nowotwór; Mutacje somatyczne - w komórkach ciała, które nie produkują komórek jajowych czy plemników, nie są dziedziczne — to znaczy zmiana nie może zostać przekazana z rodzica na potomka — ale wpływa na osobę, u której mutacja wystąpiła. Mutacje płciowe – w komórkach płciowych, często nie dotykają rodzica, a dotykają potomstwo osoby z daną mutacją i są od tego momentu dziedziczne. Jeden z najważniejszych aspektów mejozy, powstanie nowej kombinacji genów podczas rozmnażania, prowadzi do wyłonienia cech nieobecnych u żadnego z rodziców; te powstałe modyfikacje podlegają dziedziczeniu; mieszanie i dobieranie nici DNA, pod wpływem enzymów; a

Rodden Robinson, 2017, s. 72, s. 7778, s.86-87 (wersja pdf)

Rodden Robinson, 2017, s. 428 (wersja pdf)

Sadowski, 2001, s.58 Kalat, 2018, s. 14, s. 597 Rodden Robinson, 2017, s. 27, s.320321 (wersja pdf)

Kalat, 2018, s. 14, s. 602 Rodden Robinson, 2017, s. 40, s. 61, s. 63-65 (wersja pdf)

13

Transkrypcja

14

Translacja

15

DNA

16

RNA – mRNA (iRNA), tRNA i rRNA

17

Krzyżowanie wsobne

potem przydzielenie połowy materiału DNA specjalnym komórkom płciowym, czego efektem jest całkowicie nowa kombinacja genetyczna u potomstwa; chromosomy matki i ojca są wymieszane; in. crossing-overlub Proces zapisywania części informacji DNA w powiązanym języku RNA; pozwala zachować DNA w bezpiecznym schronieniu, tymczasowa kopia RNA bierze na siebie ryzyko opuszczenia jądra komórkowego i przeniknięcia do cytoplazmy; powstaje wiele molekuł mRNA; musi zostać zlokalizowana odpowiednia sekwencja w miliardach zasad tworzących DNA; 3 rzeczy do przygotowania transkrypcji: trzeba określić, którą z dwóch nici DNA transkrybować; należy zebrać nukleotydy RNA oraz enzymy potrzebne do wykonania transkrypcji procesem tłumaczenia informacji genetycznej; język genetyczny kwasu nukleinowego jest tłumaczony na język białek; (mRNA) przenosi się do cytoplazmy i rozpoczyna się proces wytwarzania białek Kwas deoksyrybonukleinowy, podstawa fizyczna przekazywania informacji genetycznej; zawiera tysiące genów; wszystkie cechy genetyczne organizmu (nośnik informacji genetycznej); struktura podwójnej spirali; składa się z nukleotydów, ustawionych w genach w określonej sekwencji RNA – kwas rybonukleinowy, zazwyczaj jednoniciowy, dwuniciowy tylko u wirusów mRNA (iRNA) - Informacyjne RNA to specjalny rodzaj RNA odpowiedzialny za transportowanie informacji DNA z jądra komórkowego do cytoplazmy; przenosi kod genetyczny tRNA – transportowe, dostarcza aminokwasy do pracujących rybosomów; każdy tRNA przyzwany przez rybosom przenosi aminokwas określony przez kodon (jednostka kodująca aminokwas) rRNA – rybosomowe RNA; może wytwarzać dowolny rodzaj białka blisko spokrewnione osobniki krzyżują się i wydają na świat potomstwo; celowe krzyżowanie wsobnie różnych zwierząt, by zwiększyć występowanie cech, takich jak większa produkcja mleka u krów czy zdolność aportowania u pewnych ras psów ale zwiększa się szansa pojawienia fenotypów recesywnych, np. pojawienie się problemów dziedzicznych u niektórych ras zwierząt, takich jak utrata słuchu u dalmatyńczyków, jest rezultatem całych

Rodden Robinson, 2017, s.232-233 (wersja pdf)

Rodden Robinson, 2017, s.254 (wersja pdf)

Zimbardo, Gerring, s. 774 Rodden Robinson, 2017, s.46 (wersja pdf) Oniszczenko, Dragan, 2008, s. 11 Rodden Robinson, 2017, s.232, s.254255 (wersja pdf)

Rodden Robinson, 2017, s.437-438, s. 484 (wersja pdf)

18

Szczepy inbredowe i rekombinacyjne

19

Formy transgeniczne

20

Odziedziczalność

pokoleń hodowli wsobnej, występowanie pewnych chorób genetycznych Szczepy inbredowe – w warunkach laboratoryjnych kojarzenie zwierząt w bliskim pokrewieństwie, bracia i siostry, przez przynajmniej 20 pokoleń, przydatne w badaniach biomedycznych Szczepy rekombinacyjne – z krzyżowania osobników homozygotycznych z dwóch szczepów inbredowych; bezpośredni produkt – pokolenie F1, z jednym allelem z jednego szczepu i drugim – z drugiego; potem pokolenie F2; potem krzyżowanie braci z siostrami przez 20 pokoleń mechaniczne przenoszenie genów z jednego organizmu do drugiego; popularnie modyfikacja genetyczna; wirusy i bakterie tak działają naturalnie; technologia rekombinowanego DNA to zestaw metod używanych do wszystkich zastosowań transgenicznych; obcy gen jest wszczepiony we wczesnym okresie zarodkowym Miara statystyczna o wartościach od 0 do 1, oznacza stopień, w jakim obserwowalne różnice indywidualne mogą być wyjaśnione genetycznymi różnicami indywidualnymi; szeroko- wpływ czynników genetycznych na kształtowanie wzorów zachowań; poziom odziedziczalności danego zachowania nie jest stały i niezmienny

Sadowski, 2001, s.63

Rodden Robinson, 2017, s.483-489 (wersja pdf) Sadowski, 2001, s.65

Zimbardo, Gerring, 2018, s. 85 Oniszczenko, Dragan, 2008, s. 1617...