Gerontologie seksualiteit en intimiteit PDF

Preview

Summary

Download Gerontologie seksualiteit en intimiteit PDF

Description

1

Gerontologie: seksualiteit en intimiteit Centrum voor advies, informatie en ondersteuning betreffende intimiteit en seksualiteit -

-

Doelgroepen  Personen met een beperking  Kwetsbare ouderen  Personen met psychische kwetsbaarheid + het netwerk ( familie & professionelen) Ontstaan uit werking PMB – opbouw expertise 2008 Sinds 2015 ook ouderen – sector overschrijdend

-

Mannen tussen 55 – 70jaar: tot 90% nog seksueel actief Vrouwen tussen 55 – 70jaar: tot 85% nog seksueel actief > 70jaar: geslachtsgemeenschap neemt af Andere gedragingen stijgen Seksuele interesse blijft bestaan Seksuele activiteit bij ouderen in WZC neemt af

Mogelijke barrières seksualiteit binnen zorgcontext -

Fysieke belemmeringen Ziekte en medicatie Relationele aspecten Sociale belemmeringen – privacy – roddelcultuur Persoonlijk barrières – ‘praten over’ bv. homoseksualiteit

Afhankelijkheid door beperking of ouderdom schaadt altijd de intimiteit Visie aditi vzw Vertrekken vanuit een rechtenkader -

Universele Seksuele en Reproductieve rechten van de mens VN – verdrag inzake gelijke rechten voor personen met een beperking

-

Vertrekken vanuit seksueel rechtenkader  Vrijheid, eigen invulling geven aan, inspraak  Gelijkwaardigheid  Privacy  Informatie  Toegankelijkheid van zorg  Vrij zijn van misbruik Dagelijkse werking situeert zich op 3 niveaus  Micro  Meso  Macro

-

2

Macro -

Maatschappelijke sensibilisering  Samenleving – media  Onderwijs  Politiek

Meso -

Professionaliteitsondersteuning  Visie en beleidsondersteuning  Vorming  95% van de professionelen is afgelopen 3maand in contact gekomen met SGG  Mobiliteit outreach/ teamondersteuning

Micro -

Individuele ondersteuning  +600 vragen/jaar  Advies en informatie – consultgesprekken  Seksuele dienstverlening  Definitie  Procedure  Samenwerking 80 dienstverleners  Dienstverlening ≠ prostitutie

Hermeneutische cirkel Levensgeschiedenis

Psychische/ psychiatrische problematiek

Lichamelijks ontwikkeling Emotionele ontwikkeling Draagkracht Seksuele vaardigheden

Verstandelijke ontwikkeling

Sociale ontwikkeling

3

Definitie seksuele dienstverlening Seksuele dienstverlening betreft verschillende vormen van ondersteuning en dienstverlening als antwoord op zorgvragen rond intimiteit en seksualiteit van mensen meteen (combinatie van) sociale, fysieke, motorische, sensoriële, verstandelijke, psychische of psychiatrische beperking(en) die al dan niet aan leeftijd gebonden is. Seksuele dienstverlening wordt steeds geboden door daartoe opgeleide professionele seksuele dienstverlener en vertaalt zich in samen seksualiteit beleven. Seksuele dienstverlening vindt plaats binnen duidelijk afgebakend werkkadervertrekkende vanuit zorgmodel waarbij seksuele zorgvraag en intimiteitsnoden van aanvrager eerst in kaart worden gebracht en eventuele andere onderliggende vragen of noden worden verduidelijkt. Daarbij is vaak wenselijk dat, na overleg en akkoord, ook netwerk (o.a. begeleiders, ouders, verzorgenden, kinderen, vertrouwenspersonen, bewindvoerders) betrokken wordt om deze zorgvraag te helpen duiden en ondersteuningsproces te helpen faciliteren (voorwaardenscheppende zorgverlening). gehele proces betreffende seksuele dienstverlening vraagt om professionele kennis, specifieke expertise en op zorg gerichte attitude. Seksuele dienstverlening Zorgmodel Aanbod vanuit vraag en vraagverduidelijking Ruim aanbod ( aanleren, afbakenen, alternatieven, ontdekken, beleven) Netwerk = ondersteuning Doel : welzijnsbevordering Blijvende vorming van dv

Sekswerk en wetgeving Economisch model Aanbod vanuit vraag Vraaggericht aanbod Netwerk: financieel Geen specifieke vorming

Van consult tot dienstverlening aditi

Dienstverlener Client Netwerk

Waarom een beleid ? -

omwille van afhankelijkheidsposities omwille van het thema seksualiteit op zich omwille van “ handelen vanuit buik” omwille van diversiteit aan visies omwille van diversiteit van ‘zijn’ omwille van toekomst van zorg omwille van rechtenkaders

4

handvaten voor positief beleid -

-

continu proces met gehele organisatie kent verschillende niveaus  kwaliteit en preventie  reactie doelstellingen op 3 domeinen  kennis en inzicht  vaardigheden  attitudes

jullie rol als toekomstige professionelen -

wees bewust dat seksualiteit thema is bespreek installatie van beleid en visie zorg voor transparant – open klimaat wees professioneel

enkele tips… verzorgingssituaties -

Bespreek op voorhand wat persoon zelf kan en waar er ondersteuning nodig is Benoem handelingen tijdens verzorgingsmomenten Laat persoon nooit naakt achter tijdens verzorgingssituatie, dek lichaam af met handdoek Waak over privacy persoon heeft erectie, benoem en laat hem eventueel even alleen

enkele tips SGG -

begrens respectvol, benoem je positie als professioneel geef mogelijkheid tot gesprek gebruik methodieken biedt alternatieven

Wat is seksualiteit en wat is intimiteit? Seksualiteit is fysieke, daad en intimiteit is niet fysieke, kussen.  Er zitten grote verschillen in, maar die zijn voor iedereen anders en heel persoonlijk. Seksualiteit - Centraal menselijk aspect - Bekeken vanuit enge zin (specifiek gericht op de daad) - Bekeken vanuit ruime zin (de gedachten van iemand, de fantasiën) - Meetbaar !

Intimiteit - Verschillende dimensies (altijd een soort lichamelijke betrokkenheid, maar ook psychische betrokkenheid) - Gericht op persoonlijke ervaring Vorm van welbevinden

5

Categorieën van seksualiteit -

Love and caring Alledaagse normale handelingen: je geeft elkaar een kus, je loopt hand in hand,.. Romantiek meer sensuele, handelingen waarvan niet iedereen zegt dat ze ‘oke’ zijn Erotiek zichtbare gedrag dat je niet van elkaar wil zien

Invloeden op seksualiteit -

-

Fysiologische verschillen tussen mannen en vrouwen  Vrouwen: menopauze (einde vd vruchtbaarheid  psychologisch moeilijke periode), minder oestrogeen, meer testosteron, aanrakingen worden als pijnlijker ervaren, penetratie wordt pijnlijker ervaren, invloed van zwaartekracht (borsten en billen hangen), moeilijker om orgasme te krijgen, vaker pijn tijdens orgasme door contracties vd baarmoeder, achteruitgang van slijmbeurzen  Mannen: adrenopauze, minder testosteron, meer oestrogeen, erectie is minder krachtig, kracht waarmee zaadlozing gebeurt neemt af, ochtend- en avonderecties nemen af Vermoeidheid: alles vraagt meer energie, ze geven voorkeur aan ochtendseks Ziekte/handicap (chronische aandoeningen) Medicatie Ingrijpende gebeurtenissen: pensionering, verlies van partner, lege-nest-syndroom Aanwezige partnerrelatie Beschikbaarheid van partner Psychosociaal Cultureel Pijn: dit gaat ouderen weerhouden om seks te hebben Verschil in verlangen Levensstijl: roken, overmatig alcoholgebruik

Biopsychosociale benadering van seksualiteit volgens Bender (2003): al deze componenten in kaart brengen in uw aanpak rond seksualiteit Biologische invloeden - Hormonaal systeem - Vasculair systeem - Ziekte en behandeling

Psychologische invloeden - Seksuele info - Attitude tegenover seksuele expressie - Mentale gezondheid - Depressie/ behandeling

Sociale invloeden - Aanwezigheid van partner - Lengte van relatie - Kwaliteit van relatie - Inkomen

6

7

Oefenpakket Oefening 1 Op welke manier ben je zelf als persoon of als student ergotherapie geconfronteerd met seksualiteit van oudere. Licht toe. Niet. Hoe zou jij als ergotherapeut ruimte kunnen bieden voor seksualiteitsbeleving en/of intimiteitsbeleving binnen de voorziening waar je werkt? -

-

Bordje ‘niet storen’ aan deur. Kloppen op deur vooraleer je naar binnen gaat en wachten tot je toestemming krijgt. koppel laten samen slapen op kamer. oudere tonen dat normaal is dat ze vragen en gevoelens hebt. Communiceren met oudere: als ergo zelf oudere aanspreken over vragen die hij/zij heeft i.v.m. seksualiteit en intimiteit (in begin van hun verblijf hebben ze hier nog geen vragen over). beleid van voorziening eerst nakijken om te kijken wat er kan en niet kan. Dit ga je dan aankaarten bij ouderen.

Hoe zie je of ervaar je dat er omgegaan wordt met seksualiteit en intimiteitsbeleving van ouderen in voorzieningen? Geef praktische voorbeelden -

Taboe, verzorgenden denken dat ouderen dit niet meer willen/doen. Weinig tot geen aandacht voor dit onderwerp. Geen privacy, open deuren beleid. Generatie specifieke eigenschappen Andere culturen: moeilijk om te weten hoe je dit onderwerp moet aankaarten. Weinig tot geen ondersteuning voor adviesverlening, hulpmiddelen, verschillende standjes, … vanuit voorziening.

Welke vragen heb je zelf als ergotherapeut met betrekking tot seksualiteit en intimiteit bij ouderen? -

Hoe maak je aanspreekbaar? Concrete aanpak? Wat verstaat oudere nog onder seksualiteit en intimiteit?

Hoe zou je zelf omgaan met seksualiteit en intimiteit wanneer je geen privacy hebt? -

Frustraties (heel veel ouderen gaan deze gevoelens van frustraties projecteren op personen die binnentreden in hun intieme zone risico: ongepast, grensoverschrijdend gedrag). Je geniet minder uit angst dat er mensen zullen binnenkomen. Je gaat niet doen (relatie met partner vermindert)

8

Hoe zou je ervaren wanneer iemand je niet meer liefdevol aanraakt? -

Oorzaak bij jezelf projecteren Afstandelijk worden Eenzaam voelen

Op welke manier kan een organisatie sterk inzetten op een positieve seksualiteit en intimiteitsbeleving? -

-

Posters, brochures, folders over seksualiteit en intimiteit in voorziening 1 referentiepersoon, dit is heel vaak een ergotherapeut omdat dit onderwerp hoort bij ADL-activiteiten. Specifieke aanpak “stepped skills methode” =  Blisser: referentiepersoon  Bespreekbaar maken van onderwerp bij oudere en team  Luisteren naar individuele ervaringen van oudere  Steun en begrip tonen  Stimuleren van communicatie m.b.t. onderwerp  Persoonlijke adviesverlening en indien nodig doorverwijzen >> kleinere hulpmiddelen: viagra, glijmiddel, >> Grotere hulpmiddelen: Vibrators voor vrouw of man of beide Cobra libre vibrator voor de man met mobiliteitsproblemen/reuma Clitorisstimulator (vrouw) Shandra (vrouw) Sqweel (vrouw) Tantrabeam (vibrator voor man en vrouw) Olostimulator (pomp om een erectie te ontwikkelen) Monkey spanker (vibrator in- en uitwendig) Coonvibrator om op te zitten Aangepaste stoel Cupidcouch voor mensen die pijn hebben bij bepaalde houdingen  Over variaties (standjes) Spotters: andere professionelen observeren en geven deze info door aan referentiepersoon

9

Oefening 2 CASUS 1: Mevr. De Jaeger, kwam onlangs wonen in het WZC. Je had graag met haar in gesprek gegaan om te achterhalen welke activiteiten voor haar betekenisvol zijn. Je wenst hierbij ook aandacht te hebben voor specifieke noden van intimiteit en seksualiteit. Hoe zou je dit concreet aanpakken? Je gaat dit onderwerp meenemen in de ADL-anamnese. Je gaat heel spontaan en langzaam over naar dit onderwerp. Terugkoppeling geven naar de oudere of ze het goed vinden om over hun seksualiteit en intimiteit te praten. Het onderwerp kaderen: “Wij als organisatie vinden het belangrijk dat we dit onderwerp aankaarten”. Vertrekken vanuit onderzoek. “Uit literatuur halen we dat oudere seksualiteit en intimiteit beleven. We vinden dit als organisatie een belangrijk aspect.” Als verzorgende letten op je taalgebruik (plassertje, piemeltje, voorpoepje) en schuttingstaal (neuken). Je gebruikt de correcte termen (seks, vagina, penis, geslachtsgemeenschap). Benoemen dat wat de oudere ervaart normaal is (bv. een man die door medicatie geen erectie krijgt). Vragen of de oudere akkoord is om erover te praten. Vinden ze het een moeilijk onderwerp? Vindt u het goed dat ik u nu die vragen stel? CASUS 2: Je begeleidt een dementerende dame naar de kamer. Plots trekt ze haar rok en onderbroek naar beneden. Hoe ga je hiermee omgaan? Denkproces dat je eerst moet doorlopen: -

Is de persoon wilsbekwaam of niet? Is de persoon zich bewust van de gedragingen dat hij/zij stelt of niet? Is persoon zich bewust van gevolgen van zijn/haar gedrag op andere mensen of niet?

Wanneer de persoon wilsonbekwaam is: 1. 2. 3. 

Waarom stelt de persoon dat gedrag? Gedrag in goede banen leiden, persoon begeleiden Zoeken naar een manier om het gedrag te gaan sturen in de toekomst Teambeslissing

CASUS 3: Marc, vindt het heerlijk om alle vrouwelijke professionelen als ‘schatje’ te benoemen. Jij vindt het echter vreselijk. Hoe breng je deze boodschap over? Een ik-boodschap geven. Duidelijk benoemen van het gedrag dat je niet apprecieert. Bv. “Ik vind het niet leuk dat je mij schatje noemt”. Boodschap blijven herhalen. Vragen waarom die persoon dat eigenlijk doet. Afhankelijk van de reactie ga je kunnen inspelen op de aanpak.

10

CASUS 4: “Een bewoner met een lichte dementie geeft aan tijdens een van jullie gesprekken veel nood en behoefte te hebben aan gemeenschap met een vrouw. Hoe pak je dit aan? Welke overwegingen heb je zelf?” Sekszorg of seksuele dienstverleners. Dit kan gaan van met iemand in bed liggen, kussen, penetratie. Upperdare organiseren. Striptease. Speeddaten. Als kinderen van ouderen aangeven dat ze dat niet willen dan zal de voorziening hiermee akkoord gaan. CASUS 5: “Een bewoner met dementie gaat een andere bewoner zoenen, terwijl die nog getrouwd is. Wat doe je, hoe pak je dit aan?” partner hierover inlichten en uitleggen dat dit kan voortvloeien uit pathologie. Er ontstaat bij bepaalde pathologieën grensoverschrijdend gedrag. Bij mensen met dementie kunnen moeilijk daden die ze stellen begrijpen. Dementerenden hebben ook misidentificatie, waardoor ze denken dat persoon die ze kussen hun partner is. Essentieel is dat wij weten dat dit niet gemoedwillig is....