Gettoizacja-Getta biedy i luksusu PDF

Preview

Summary

Praca pisemna na temat gettoizacji w społeczeństwie polskim. Poruszane tematy to m.in. osiedla zamknięte, fawele, gettoizacja na Górnym Śląsku...

Description

Gettoizacja przestrzeni miejskiej - wyspy luksusu i biedy W obecnych czasach zjawisko grodzenia osiedli bez przerwy rozwija się w Europie, czyli również w Polsce. Geneza “gated communities” rozpoczyna się od lat 70. XX wieku, kiedy zaczęły one powstawać w Stanach Zjednoczonych. Największe skupiska tego typu osiedli zlokalizowane były w rejonach Los Angeles, Phoenix, Houston, Miami, Chicago, a także w Nowym Jorku. W Polsce ten proces od drugiej połowy lat 90-tych cały czas się rozpowszechnia i znajduje coraz więcej odbiorców, zarówno zwolenników jak i przeciwników. Budzi on wiele kontrowersji oraz sporów między obywatelami, ponieważ ma dużo dobrych i złych aspektów. Proces ten to gettoizacja, czyli tworzenie się gett, homogenicznych obszarów zamieszkiwanych przez grupy mniejszościowe, które nie współżyją ze społeczeństwem większościowym. Termin ,,gettoizacja” wywodzi się od słowa ,,getto”, który oznacza część miasta zamieszkiwaną przez mniejszość narodową, rasową lub religijną. Jest to także odizolowana społeczność, rządząca się własnymi prawami, niechętna ludziom z zewnątrz. Słowo to, swój rodowód czerpie z nazwy żydowskiej dzielnicy w Wenecji, w której tamtejsze władze nakazały zamieszkać miejscowym Żydom w 1516 r., by oddzielić ich od chrześcijan. Żydów przeniesiono w jedno miejsce - na wyspę Ghetto Nuovo i oddano im we władanie zamknięty kwartał ulic.1 Odnosząc się do niektórych badaczy, w tym do Bohdana Jałowieckiego, można stwierdzić, że kluczową rolę w takim wydarzeniu odgrywa tworzenie fizycznych barier i odgradzanie się jednych kategorii ludzi od innych. Według nas gettoizacja przestrzeni miejskiej jest zjawiskiem negatywnym oraz może źle wpływać na mieszkańców tych zbiorowisk. Dodatkowo z punktu widzenia pedagogów jest to sytuacja, która może powodować nieprawidłowy rozwój społeczny u dzieci. Powodować problemy z integracją jak i doprowadzać do konfliktów z rówieśnikami. Powstające współcześnie zamknięte, luksusowe osiedla odgrodzone murem od reszty społecznej przestrzeni, stanowią wyraźnie odrębny teren. Utożsamiane są one z poczuciem bezpieczeństwa i prestiżu. Jednak w każdym regionie na genezę, kształt i dynamikę rozwoju takich osiedli wpływ ma szereg uwarunkowań lokalnych. Czasami są one odbiciem tradycyjnych wzorców segregacji religijnej, a czasami odzwierciedlają podziały na tle ideologicznym czy ekonomicznym. Szczególnie widoczna w miastach jest segregacja społeczeństwa na getta luksusu, które wyróżniają się murami, furtkami, ogrodzeniami, ochroną i kamerami. Ludzie zamieszkujący w enklawach dobrobytu, to w pewnym sensie miejska elita. Ich zarobki są lepsze aniżeli przeciętne, posiadają oni wyższy status społeczny. Klasa średnia

1

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/getto;3905165.html

dąży do podwyższenia standardu życia i chce wyróżnić się na tle innych zamieszkując właśnie takie prestiżowe osiedla. Grupy te decydują się na odseparowanie od reszty społeczeństwa. Żyją we wspólnotach zamienionych w fortece i wycofują się z publicznego systemu edukacji i służby zdrowia. Dokonują swoistego samowykluczenia ze swojej społeczności. Można wskazać dwa rodzaje motywacji takiego postępowania. Pierwszą przyczyną może być lęk i strach o własne bezpieczeństwo. Osoby, które zamieszkują takie osiedla chcą ochronić siebie i swoich bliskich przed zewnętrznym światem, który postrzegają jako jednoznacznie zły. Z drugiej strony genezy powstawania gett dobrobytu doszukuje się w przemianach klasowych i chęci zaspokojenia potrzeby prestiżu. Osiedla zamknięte, według swoich zwolenników mają wiele zalet np. zapewniają bezpieczeństwo mieszkańców, poczucie komfortu, estetykę miejsca, dbałość o porządek. Co więcej mieszkańcy “gated communities” charakteryzują się szczególnym rodzajem wspólnoty mieszkaniowej. Są oni zintegrowani, ponieważ mają zbliżone poglądy oraz cenią sobie podobne wartości np. prywatność, anonimowość, więź sąsiedzką i współpracę. Kolejnym plusem jest fakt, że na takie osiedla nie mają wstępu osoby nieupoważnione i niechciane takie jak domokrążcy lub kolporterzy reklam. Jak zauważa M. Szczepański, osoby zamieszkujące osiedla zamknięte prowadzą podobny tryb życia, a rytm dnia u wszystkich jest zbliżony, podobnie spędzają dni wolne od pracy. Zazwyczaj mieszkają w pojedynkę bądź razem ze współlokatorem.

W większości przypadków osoby mieszkające w takim środowisku

wcześniej zamieszkiwały osiedla ogólnodostępne. Istnieje jednak wiele negatywnych aspektów mieszkania w enklawach luksusu. Główną wadą takich osiedli jest podział społeczeństwa na ,,my” i ,,wy”, czyli ,,lepszych” i ,,gorszych”. Takie podziały prowadzą do fragmentaryzacji miasta. Przez to społeczeństwo nie jest spójne, co może prowadzić do frustracji, poczucia, że jest się słabszym, a nawet niechęci wobec siebie. Innym minusem jest to, że osiedla takie stwarzają złudne poczucie bezpieczeństwa. Zamiast chronić przed kradzieżami, wskazują złodziejom, że po drugiej stronie muru może znaleźć się coś wartościowego i cennego, co zachęca do włamania. Zdarza się, że na strzeżonych osiedlach jest więcej kradzieży niż na zwykłych, co potwierdza tezę, że nie jest tam tak bezpiecznie. Odwołując się do poprzedniego akapitu, w sposób odwrotny relacje między sąsiadami mogą okazać się znikome, a jeśli występują to tylko w wymiarze formalnym lub grzecznościowym. Powoduje to izolacje społeczną, która jest kolejnym negatywnym rezultatem tworzenia takich wysp luksusu. Okazuje się jednak, że samo wspólne miejsce zamieszkania nie jest wystarczającym czynnikiem i nie sprzyja nawiązywaniu bliższych interakcji. Mieszkańcy osiedli zamkniętych nie wykazują przywiązania do miejsca zamieszkania, nie identyfikują się z nim. Przywiązują się raczej do swojego mieszkania, domu, a nie do dzielnicy. Innym negatywnym aspektem

gettoizacji przestrzeni miejskiej, jest ograniczenie przestrzeni

publicznej i jej prywatyzacja, która objawia się w kilku aspektach. Po pierwsze, w miastach można obserwować narastające „zagrabianie” przestrzeni publicznej przez wielkie korporacje. Po drugie w zasadniczy sposób zmienia się organizacja handlu, której położenie coraz częściej lokuje się poza granicami centrum miasta. Władze miasta starają się przeciwdziałać rozbudowie osiedli zamkniętych. Rady miejskie starają się wprowadzać uchwały zabraniające grodzenia osiedli, są to tzw. “Uchwały krajobrazowe”. Ich przedmiotem jest ochrona panoramy miasta. Dodatkowo mają one oddziaływać na poprawę estetyki miejscowości, podniesienie walorów urbanistycznych przestrzeni miejskiej oraz poprawę relacji społecznych m.in. przez regulowanie kwestii stawiania ogrodzeń, małej architektury czy uporządkowanie lokalizacji, formy i innych elementów sytuowania reklam w takich miejscach. Dzięki temu trend budowania osiedli zamkniętych zanika. Od kilku lat architektura stawia na potrzeby człowieka, czyli uwzględnia dobro ogółu, tworząc miejsca spotkań mieszkańców, nawiązywania kontaktów i relacji sąsiedzkich. Miasto inwestuje w przestrzenie publiczne, jak parki, place zabaw, zieleńce, które mają zmobilizować mieszkańców do opuszczania swoich mieszkań. Z punktu widzenia pedagogicznego, strzeżone aglomeracje mogą mieć negatywny wpływ na rozwój społeczny u dzieci. W szkole, uczniowie z takich osiedli nie chcą integrować się z resztą klasy, która pochodzi z innego środowiska, ponieważ są nauczone, że należy odgradzać się od ,,innych”. Mogą mieć przez to problemy i wchodzić w konflikty z rówieśnikami. Co więcej, może to wywoływać strach przed światem zewnętrznym, od którego są odgrodzeni. Rodzice wychowują je w innych standardach i wartościach, które różnią się od reszty społeczeństwa, przez co mogą mieć poczucie wyższości nad pozostałymi. Podział na “biednych” i “bogatych” ludzi istnieje od zarania dziejów. Zjawisko gettoizacji znane jest na całym świecie. W gettach biedy, znajdujących się w wielu państwach, skupiają się ludzie wykluczeni i odrzuceni przez społeczeństwo. Takie obszary znajdują się m.in. w północnych dzielnicach Buenos Aires, Brazylii, jak i w Wenezueli. Natomiast w Polsce jest to zjawisko dość nowe. Mieszkańcy polskich gett biedy, zostają wykluczeni przez zewnętrzną społeczność miasta. Przyczyną alienacji jest zazwyczaj status ekonomiczny, wykształcenie lub poziom kultury odizolowanych mieszkańców. Fawele, czyli tzw. Dzielnice nędzy w Brazylii, zazwyczaj znajdują się wokół centrów miast. Odróżnienie bogatych krain od regionów biednych na ogół nie jest trudnym zadaniem, zważając na fakt, iż domy w gettach zbudowane są z najtańszych materiałów, często odzyskanych z innych domów. Członkowie gett w Brazylii tworzą własne grupy społeczne, a mieszkańcy okazują się samowystarczalni (potrafią samodzielnie zorganizować sobie pomoc medyczną oraz warunki sanitarne). Warto również zaznaczyć, że w przeciwieństwie do ogólnego przekonania zagrożenia, jakie czeka turystów na terenie faweli, to ku zaskoczeniu wiele z nich okazuje się być przyjaznym i ma wiele do

zaoferowania. Kolejną przyczyną separacji społeczeństwa jest auto-izolowanie się biedniejszej warstwy miasta. Przyczyną takich zachowań jest brak motywacji do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych i standardów życia. Można zatem stwierdzić, iż dany model życia odpowiada mieszkańcom i ich integruje. Lokatorzy gett zamykają się na swoje możliwości, często przy tym odbierając szanse na lepsze życie swoim potomkom. Wynika to z tego, iż nikt nie jest chętny, aby wzbudzić w tych ludziach ambicji lub zaoferować im nowe możliwości. Brak im motywacji do działania i nie są zmobilizowani do zmian. Społeczeństwo gett jako grupa tworzy swoje podgrupy, które posiadają własne obyczaje, kulturę i tradycję. Getta ulegają ciągłym modyfikacją i unowocześnieniu. Powstają tam nowe zawody, które nie były wcześniej dostępne dla mieszkańców krainy biedy, tj. np. prawnik. Mieszkańców tych zbiorowisk łączy specyficzna więź, wspólne cechy i poczucie krzywdy. Dzięki temu ich relację są umocnione. Mają podobne wizje przyszłości, wspólna codzienność, która spaja grupę. Jednak są takie dzielnice, na których ludzie są zmarginalizowaniu. Warunki życia w takich ubóstwach, nie pozwalają na dobre jak i godne życie. Takie dzielnice omijane są szerokim łukiem przez ludność spoza getta, gdyż ludzie żyją w ciągłych stereotypach i przekonaniach. Ludzie przez to czują niechęć do nich i boją się ich odwiedzać. Do przyczyn powstawania biedy można zaliczyć: długotrwałe bezrobocie, brak lub niskie wykształcenie, nikłe kwalifikacje zawodowe, zakorzenienie w kulturze ubóstwa. Osoby żyjące w takim społeczeństwie mają małe wymagania, ambicje edukacyjne i zawodowe. Najczęściej problem ten dotyka młode i samotne matki, osoby z niepełnosprawnościami jak i z problemami zdrowotnymi, a także mniejszości etniczne. Problemem jest również to, że w dzielnicach biedy występuje zjawisko przestępczości. Według chicagowskiego socjologa C. Shaw’a na tych obszarach zachowania przestępcze są akceptowane przez środowiska społeczne tylko dla tego terytorium. Trudno jest funkcjonować w takim środowisku, a jeszcze trudniej jest się z niego wydostać. Z jednej strony mieszkańcy takich dzielnic, nie robią nic w kierunku zmiany- podoba się im tak jak jest, a z drugiej strony społeczeństwo odcina się od osób żyjących w takiej grupienie chce mieć z nimi nic wspólnego. Przyrost klasy robotniczej był powodem istnienia gett biedy na Górnym Śląsku. Czynnikiem, który łączył ludność i budował między nimi więź był zakład pracy. Przez zamknięcie poszczególnych zakładów przemysłowych, klasy robotnicze zaczęły schodzić na dalszy plan. Koniec komunizmu zapoczątkował upadek dzielnic zamieszkałych przez robotników-to doprowadziło do powstania gett biedy. Takie skupiska były zlokalizowane blisko zamykanych hut i kopalni. Obecnie ulegają one wyraźnym zniszczeniom, a ludność, która tam mieszka poddaje się coraz znaczącej marginalizacji. Całe otoczenie staje się szare, brzydkie i odstraszające ludzi. Znikają kopalnie, huty, miejscowy dom kultury Podobnie jak w innych

gettach, mieszkańców na Górnym Śląsku, łączy wspólna krzywda, osamotnienie oraz odrzucenie.2 Jak zaradzić gettoizacji? W kontekście osiedli luksusu można zorganizować integracyjne wydarzenia z pobliskimi dzielnicami. Dla przykładu może być to piknik zapoznawczy, koncert lub festyn. To pomogłoby zjednoczyć bogate dzielnice z resztą środowiska. Warto również zwrócić uwagę władzom miasta na to, aby zminimalizować budowę osiedli zamkniętych i zainwestować w rozpowszechnianie tych otwartych, niestrzeżonych, które łączą mieszkańców. Rady miejskie powinny skupić się na tworzeniu miejsc wspólnych, jak np. parki, place zabaw i skwerki. Natomiast, w gettach biedy należałoby zwrócić uwagę na młode pokolenia, którym można przedstawić inny sposób oraz standard życia, zmobilizować, pobudzić do działania i zachęcić do zmiany otoczenia. Przysłużyć się do tego mogą pedagodzy oraz nauczyciele, którzy namawialiby dzieci z gett do pracy na rzecz miasta oraz zajęć dodatkowych, które pobudziłyby w młodych ludziach ambicje i kreatywność. Miasto mogłoby zainwestować w odnowienie gett, place zabaw, szkoły oraz parki znajdujące się na takich osiedlach. Ważne, aby granica pomiędzy osiedlami gett z resztą dzielnic się zacierała. Ludzie żyjący w nich czują się niedoceniani oraz odrzuceni przez resztę społeczeństwa. Należałoby także zniszczyć tą granicę, dzięki np. różnego rodzaju wspólnym wydarzeniom czy oferowaniu pracy ludziom mieszkającym na terenie gett biedy. Dzięki odnowieniu takich osiedli oraz zaszczepieniu w ludziach chęci zmiany poprzez wspólną integrację, takie środowiska mogłyby powoli zanikać, jednocześnie przeistaczając się w zwykłe osiedla. Można również zorganizować zbiórki, aby finansowo lub materialnie wesprzeć takich mieszkańców. Podsumowując gettoizacja jest ciekawym zjawiskiem oraz z pewnością budzi wiele kontrowersji wśród społeczeństwa. Na jej temat przeprowadzane jest wiele dyskusji jak i badania naukowe. Co więcej, z taką zbiorowością nawet my sami, w codziennym życiu możemy się spotkać lub być jej częścią. Natomiast każdy z nas odbiera ją w inny sposób, stając się przez to jej przeciwnikiem bądź też zwolennikiem. Analizując i oceniając proces gettoizacji warto przede wszystkim zastanowić się jakie mogą być konsekwencje takiego wyizolowania się (oraz innych) części społeczeństwa. Należy również brać pod uwagę panujące w danym momencie uwarunkowania polityczne, społeczne i kulturowe (np. indywidualizm współczesnej kultury Zachodu i brak poczucia bezpieczeństwa, a popularność strzeżonych osiedli). Według nas gettoizacja jest zjawiskiem negatywnym, ponieważ prowadzi do

M. Szczepański ,,Bramy raju i miejsca przeklęte? : socjolog miasta wobec różnych form wykluczenia społecznego na Górnym Śląsku" Biblioteka Narodowa, 2008 2

segregacji społeczeństwa, podziałów, niesie za sobą wiele skutków społecznych i przestrzennych, których nie można określać jako pozytywne.

Bibliografia Gądecki J. Między unikalnością a standaryzacją : osiedle grodzone jako złożony produkt, Biblioteka Narodowa 2010 (red.) Jałowiecki B. Łukowski W. Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Warszawa 2007 Marcińczak S. Segregacja społeczna w mieście postsocjalistyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2012 Owczarek D.A. [2007], Życie społeczne zamkniętych osiedli warszawskich – czyli co się dzieje za bramą?, [w:] B. Jałowiecki, W. Łukowski (red.), Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej. Warszawa 2011 Socjologia zamieszkiwania red. M.Łukasiuk, M.Jewdokimow, Warszawa 2014 Szafranko E. Preferencje mieszkańców a kształtowanie przestrzeni miejskiej, Studia miejskie, 2018 Źródła internetowe https://forsal.pl/nieruchomosci/artykuly/8236670,zamkniete-osiedla-odchodza-do-lamusadlaczego.html https://rejestr.pfrn.pl/porada,253,zamkniete-osiedla-czyli-gettoizacja-przestrzenimiejskiej?fbclid=IwAR0pR6sfCuYmgYbrPziqH6AH_I97f1Cvb8dujxbMmSYpoQxXdsIDKCwtQXc http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20150000774 https://klubjagiellonski.pl/2021/06/22/gettoizacja-w-imie-fikcyjnego-poczucia-bezpieczenstwa-oabsurdach-zamknietych-osiedli/?fbclid=IwAR2YvxODZwzN5m1bGZFyMutcK7vCmlk2VinUdG5skHRZeH9uYO6yOz1JO8 https://docplayer.pl/8786494-Segregacja-spoleczno-przestrzenna-miasta-getta-biedy-i-luksusu-naprzykladzie-wybranych-dzielnickatowic.html?fbclid=IwAR2QyiwBK9hI7c5Hsr_kAXBrU2aj3k3Fhbb2XPHqFZReDt_UxDqv3Tv3cBg https://rynekpierwotny.pl/wiadomosci-mieszkaniowe/wady-i-zalety-mieszkania-na-osiedluzamknietym/5862/?fbclid=IwAR2KQd-SDX33s64tcTN50wgpdpq3cav-IazVt9EeJ3ZvbH7uS14JTd54PUs...