HMP 3 - Notatki z wykładu 3 PDF

Preview

Summary

Historia Myśli Psychologicznej 3...

Description

Historia Myśli Psychologicznej 3 Problem psychofizyczny na przestrzeni dziejów 05.03.19 r.

Teoretyczny problem: jeśli rozdzielimy ciało i duszę, to jak je potem scalić? Problemy: 1. Czym jest ciało? 2. Czym jest dusza? 3 Jaka jest relacja pomiędzy ciałem a duszą? 4. Stanowią monolityczną jedność (monizm), względną jedność, względną odrębność (dualizm) czy zupełną odrębność (radykalny dualizm)? 5. Jak oddziaływują na siebie wzajemnie?

Starożytność • • •

•

Anaksagoras: wyróżniał rozum jako „nie posiadający nic wspólnego z niczym” Platon i Augustyn: Ciało to bierny element, przeszkoda lub medium do ujawniania się duszy. Element duchowy – autonomiczny (pogłębiła to chrystianizacja) Arystoteles i Św. Tomasz: nie rozłączają duszy od ciała, ale je rozróżniają: oba zjawiska nie mają charakteru substancjalnego. Mogą istnieć jedynie we wzajemnym połączeniu – to compositum dusza stanowi formę ciała, jednak ciało musi posiadać pewne właściwości umożliwiające przyjęcie określonej formy

Czasy nowożytne

Interakcjonizm → Rene Descartes – Kartezjusz (1596 – 1650) Kartezjusz (XVII w.): • Metoda: praktyka i eksperyment, ale poprzez odniesienie się do własnych odczuć i doświadczeń (introspekcja → wtedy jeszcze nie nazywano tak tego podejścia). Kryterium prawdziwości → oczywistość… • Zamiast pojęcia „dusza” - „psychika” lub „duch” • Krytyka arystotelesowskiego podziału na typy duszy: duch jest niepodzielny → pokazuje uniwersalizm • Istotą duszy jest świadomość lub (co traktował synonimicznie) myślenie. Dusza to res cogitans – rzecz myśląca. Nie ma żadnych innych przymiotów • Duch jest substancją myślącą, prostą, nierozciągłą, niepodzielną i nie potrzebuje ciała • Od Kartezjusza przekonanie: świadomość jest czymś zupełnie różnym od ciała, konsekwencją czego jest radykalny dualizm duszy i ciała • Istotą ciała (res extensa) jest jego rozciągłość i tylko ona → jedyny przymiot ciała • Ruch nie jest własnością ciał, jest im nadany przez Boga • Ciało to mechanizm, maszyn • Ciało nie umiera, bo odchodzi dusza, ale na odwrót: dusza opuszcza ciało, bo się zużyło

• Ciało wpłynąć może na zmianę tego, co dzieje się w duszy, a dusza wpłynąć na zmianę tego, co dzieje się w ciele – ale nie zmieniać!

Podsumowanie: 1. Asocjacyjna, holistyczna koncepcja psychiki – brak podziałów, ani tworzenia większych całości 2. Interakcjonizm: dusza i ciało – obie substancje oddziaływują na siebie 3. Od Kartezjusza stosunek duszy do ciała stał się głównym zagadnieniem siedemnastego stulecia

Okazjonalizm – Malebranche (1638 – 1715) i Geulincx (1624 – 1669)

• Obserwowalne wzajemne oddziaływanie duszy na ciało i ciała na duszę to tylko złudzenie → nie możemy ufać swoim zmysłom; to oddziaływanie jednak został później eksperymentalnie udowodnione • Jako dwie jakościowo różne substancje są bierne i nie mogą na siebie oddziaływać • Absolutny dualizm – związek, jaki zachodzi pomiędzy nimi dokonuje się za pośrednictwem Boga. Z okazji zmian dokonujących się w materii, Bóg powoduje zmiany w duszy i vice versa • Bóg = przyczyna wszelkiej aktywności: gdyby nie było Boga – stale pośredniczącego pomiędzy ciałem a duszą – obie te substancje istniałyby obok siebie nie stanowiąc całości • Ci filozofowie uważali, że to nie człowiek sam porusza nogami, tylko Bóg porusza jego nogami

Koncepcja harmonii wprzód ustanowiona – Leibniz (1646 – 1716)

• Substancji jest wiele, nie tylko duchowa i materialna. Ich natura: duchowa, prosta, niepodzielna, nierozciągła (wszechświat składa się z jednego rodzaju substancji) • Pomiędzy zjawiskami istnieje ciągłość (a nie podziały dychotomiczne) • Nie ma podziału na materię i ducha • Człowiek jest substancją. Ma charakter duchowy. Ciało to tylko postać • Substancje (monady) są zamkniętymi całościami, nie wchodzą we wzajemne kontakty i nie oddziałują na siebie. Istnieją obok siebie w harmonijnej koegzystencji, która jest wprzód ustanowiona przez Boga • Dla psychologii – prekursor „paralelizmu psychofizycznego”, „izomorfizmu”, „synchronizmu aktualnego” • To koncepcja dynamiczna, nie mechaniczna jak u Kartezjusza: substancje-monady-zegary zostały jednakowo ustawione i nakręcone

Paralelizm psychofizyczny – Fechner (1801 – 1887) + Wundt

• Zasada metodologiczna → heurystyka (polega na dostępnych, widocznych przesłankach) • Stosunki pomiędzy duszą a ciałem mają charakter funkcjonalny, a nie przyczynowoskutkowy: ilekroć występuje zjawisko x (,np. fizyczne), tylekroć towarzyszy mu zjawisko y (,np. psychiczne). Zarówno psychiczne zjawiska mogą być funkcjami fizycznych jak i na odwrót • Wundt: nie podejmował metafizycznych pytań, przyjmował stanowisko paralelizmu (choć zajmował się przyczynowo-skutkowym tłumaczeniem zjawisk) • Zjawiska psychiczne i fizjologiczne są sobie wzajemnie przyporządkowane – nie musimy pytać o przyczynę i skutek

Izomorfizm struktur – Gestalt, Köhler

• Istnieje zgodność pomiędzy psychicznym doświadczeniem, a leżącym u jego podłoża doświadczeniem mózgowym • Mózg jest organem dynamicznym, który aktywnie organizuje poszczególne doświadczenia w całość. Aktywność mózgu jest więc procesem konfiguracyjnym i całościowym

Paralelizm a izomorfizm 1. W koncepcji izomorfizmu odpowiedniość dotyczy całości i relacji (postać psychiczna to byt niezależny w swoim istnieniu od rzeczywistości fizycznej, choć istnieje między nimi odpowiedniość); w koncepcji paralelizmu – odpowiedniość istnieje pomiędzy elementami całości 2. Koncepcja izomorfizmu nie odcina się od porządku ontologicznego (postacie psychiczne są rzeczywistością samą w sobie, a nie przejawem). Koncepcja paralelizmu jest traktowana jako zasada metodologiczna, heurystyczna.

Monizm • Wąska definicja: uznanie natury wszelkiego bytu za jednorodną: materialną (materializm, monizm materialistyczny), duchową (spirytualizm, monizm spirytualistyczny) lub materialno-duchową (np. panteizm, choć nie tylko) • Szeroka definicja: monizm pozwala na istnienie wielu substancji, jednak głosi, że ich natura jest taka sama. Przykładowo atomizm albo monadyzm Leibniza to pluralizm nie mieszczący się w wąskim rozumieniu monizmu, ale mieszczący się w szerokiej definicji • Wąskie definicje → mają ograniczenia metodologiczne, ale pozwalają doprecyzować • Szeroka → daje cały wachlarz narzędzi do badania, ma czasem dodatkowe zagadnienia w sobie, ale jest nie precyzyjna, może mieć nawet niedociągłości pewne

Monizm Materialistyczny • jońska szkoła przyrody → Leucyp i Demokryt, Epikur i Lukrecjusz, Vanini, francuskie oświecenie (La Mettrie. Diderot, d’Holbach), Feuerbach, Marks, neomarksizm, pozytywizm, neopozytywizm (rzeczywistością jest materia; wszystko co duchowe jest wytworem materii), dusza i ciała zbudowane są z tego samego tworzywa (,np. z atomów u Demokryta, które się różnią)

Monizm Spirytualistyczny • Filon, Berkeley, Hegel (istnieją tylko idee, świat materialny jest pozorny)

Monizm mieszany, panteistyczny • Stoicyzm (pneuma, która jest jednocześnie duchem i materią), Spinoza (wszystko jest naturą, która posiada cechy zarówno materii jak i ducha), Leibniz (teoria monad, które są bytami podstawowymi posiadającymi naraz cechy materialne i duchowe), buddyjski mędrzec Nagardżuna (siunjata, z której wyłania się zarówno pustka jak i forma, rozpoznawane jako rzeczywistość)

Aktualny stan rzeczy • • • •

Judycki, s. (2010). istnienie i natura duszy ludzkiej (KUL, Katedra Teorii Poznania, Uniwersytet Gdański): „Główny powodem powolnej eliminacji pojęcia duszy z obszaru filozofii współczesnej były postępy wiedzy przyrodniczej w wiekach XIX i XX...” Popper i Eccles: The Self and Its Brain D.M. Armstrong 1) A materialist theory of the mind 2) The Mind-Body Problem: An Opinionated Introduction...