Historia nowożytna 3 - Notatki z wykładu 10 PDF

Preview

Summary

Historia rozszerzona...

Description

Reformacja I. Geneza reformacji 1. Przejawy kryzysu w Kościele katolickim a. zeświecczenie trybu życia wyższego duchowieństwa – udział w intrygach politycznych – nadmierne angażowanie się w konflikty polityczne – zaangażowanie się w świeckie życie kulturalne kosztem obowiązków duszpasterskich b. nepotyzm – nadawanie godności członkom rodziny c. symonia – sprzedaż urzędów i godności d. fiskalizm – dążenie do zwiększania wpływów finansowych – annaty – wpłaty pieniężne na rzecz Stolicy Apostolskiej, świadczone za pierwszy rok ze świeżo obsadzonych beneficjów – świętopietrze – opłaty na rzecz papiestwa, składana przez kraje uznające jego zwierzchnictwo lenne – dziesięcina – sprzedaż odpustów 2. Wzrost zapotrzebowania na nowe formy uczestnictwa w życiu religijnym – zwłaszcza wśród części wiernych wykształconej w duchu humanizmu II. Reformacja w Niemczech - luteranizm 1. Wystąpienie Marcina Lutra a. ogłoszenie w kościele w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom – 31 X 1517 r. b. uzyskał poparcie elektora saskiego Fryderyka III Mądrego i Filipa Melanchtona c. tezy Lutra zostały odrzucone przez papieża Leona X – papież wydał bullę, w której zażądał od Lutra odwołana jego poglądów – Luter podarł bullę, zrywając tym samym z Kościołem d. działania cesarza Karola V – wezwanie Lutra na sejm Rzeszy (list żelazny) – Luter nie odwołał swoich poglądów – wydanie edyktu, w którym uznał Lutra za heretyka i skazał go na banicję 2. Nauki Lutra a. wiara w Boga darem łaski i jedynym źródłem zbawienia – tzw. nauka o usprawiedliwieniu b. Biblia jedynym źródłem wiary c. zwierzchnikiem Kościoła jest Chrystus a nie papież d. uznanie tylko dwóch sakramentów: chrztu i komunii e. przełożenie Biblii na język niemiecki 3. Szybkie rozpowszechnienie się poglądów Lutra w całych Niemczech a. zastosowanie druku b. nauczanie i polemika w języku niemieckim 4. Rozwój reformacji w Niemczech a. wprowadzenie przez cesarza zakazu rozpowszechniania nauk Lutra – sejm Rzeszy w Spirze – 1929 r. b. ogłoszenie przez zwolenników Lutra protestu przeciw tej decyzji – stąd przyjęła się nazwa protestanci dla zwolenników reformacji c. radykalizacja nastrojów religijnych i społecznych w Niemczech – anabaptyzm – wybuch wojny chłopskiej (1524-1526 r.) – przywódcą buntu Thomas Münzer – ogłoszenie tzw. dwunastu artykułów, zawierających program radykalnych reform społecznych d. augsburskie wyznanie wiary e. wojny szmalkaldzkie – powstanie Związku Szmalkaldzkiego – 1531r. ( sojusz polityczny i wojskowy zawarty w Schmalkalden między protestanckimi książętami i miastami Rzeszy) – klęska protestantów w pierwszej wojnie szmalkaldzkiej (1546-1447 r.) – sukcesy protestantów w drugiej wojnie szmalkaldzkiej (1552 r.) f. pokój augsburski – 1555 r.

– uznano protestantyzm i wolność jego wyznania – zasada cusius regio eius religio (czyj kraj tego religia) – zniesiono jurysdykcję biskupów katolickich wobec protestantów – dobra kościelne sekularyzowane przed rozejmem passawskim przyznano protestantom III. Reformacja w Szwajcarii 1. Ulrich Zwingli a. nauki Ulricha Zwinglego: – potępiał kult świętych – odrzucał ideę czyśćca – potępiał celibat i zakony (postulował sekularyzację dóbr zakonnych) – negował władzę papieża – negował realną obecność Jezusa Chrystusa w Eucharystii b. potępiał służbę kondotierską Szwajcarów, co naraziło go na konflikt z kantonami „leśnymi” c. wybuch wojny domowej w Szwajcarii (1529-1531) – śmierć Ulricha Zwinglego 2. Jan Kalwin – Kościół ewangelicko-reformowany – kalwinizm a. początkowo działał we Francji b. swoją działalność w Szwajcarii rozpoczął w 1536 r. – założył gminę ewangelicką w Genewie c. nauki Jana Kalwina: – o predestynacji i ograniczonej przez Boga woli ludzkiej – jedynym źródłem wiary jest Biblia – nakaz sumiennego wykonywania obowiązków wyznaczonych przez Boga – całe życie i praca wiernych muszą być podporządkowane Kościołowi i państwu – nietolerancja wobec przeciwników IV. Reformacja w Anglii 1. Główną przyczyną reformacji w Anglii była sytuacja króla Henryka VIII z dynastii Tudorów a. starania Henryka VIII o unieważnienie ślubu z Katarzyną Aragońską – brak męskiego potomka b. zerwanie Henryka VIII z papieżem – król protektorem Kościoła w Anglii – 1531 r. c. Akt supremacji – 1534 r. – król głową Kościoła anglikańskiego – zachowano hierarchię kościelną, dogmaty i tradycję oraz częściowo formy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego 2. Próba przywrócenia katolicyzmu przez córkę Henryka VIII Marię Tudor (1553-1558) 3. Ostateczne zwycięstwo protestantyzmu za panowania Elżbiety I Wielkiej (1558-1603) V. Rozprzestrzenienie się reformacji w innych krajach europejskich 1. Państwa zakonne w Prusach i Inflantach przeprowadziły sekularyzację i przyjęły luteranizm a. Albrecht Hohenzollern – Prusy Książęce (1525 r.) b. Gotthard Kettler – gałąź inflancka (1561 r.) 2. Ustanowienie luteranizmu religią panującą w Szwecji, Danii i Norwegii

Ref Reforma orma wewnętrzna Kościoła i kkontrreformacja ontrreformacja I. Reforma wewnętrzna Kościoła 1. Działalność Pawła III (1534-1549) a. dążenie do zahamowania szerzącej się reformacji b. dążenie do przywrócenia autorytetu instytucjom Kościoła c. dokonanie odnowy ideowej Kościoła 2. Zwołanie przez Pawła III Soboru Trydenckiego (1545-1563) 3. Reformy Soboru Trydenckiego a. w sprawach doktryny religijnej: – potępienie ruchów reformatorskich

– zachowanie wyłącznego prawa Kościoła do interpretacji Biblii – ogłoszenie tzw. trydenckiego wyznania wiary – ogłoszenie katechizmu – zachowanie siedmiu sakramentów – utrzymano dogmaty, o grzechu pierworodnym, łasce oraz roli Kościoła w zbawieniu – uznanie nieomylności papieża w sprawach wiary b. w dziedzinie kultu religijnego – zachowano liturgię w języku łacińskim – rozwinięto kult świętych c. w dziedzinie funkcjonowania Kościoła – uznanie wyższości papieża nad soborem – kurializm – tworzenie seminariów duchownych – zdyscyplinowano kler d. ogłoszono indeks ksiąg zakazanych 4. Powołanie trybunału inkwizycyjnego (Sacrum Officium) 5. Utworzenie Towarzystwa Jezusowego – Jezuici – 1534 r. a. został utworzony przez Ignacego Loyolę w b. składali dodatkowe śluby bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi c. dbałość o wykształcenie zakonników – elita intelektualna katolickiego duchowieństwa d. dbałość o kształtowanie osobowości i postawy e. większe niż w innych zakonach możliwości awansu dla osób spoza warstw uprzywilejowanych f. zwolnienie z obowiązku przebywania w klasztorach i noszenia habitów g. działalność: – udział w dysputach teologicznych – organizowanie szkół – kolegia jezuickie – pełnienie obowiązków spowiedników, kapelanów i doradców królewskich II. Wojny religijne we Francji 1. Rozpowszechnienie się nauk Kalwina we Francji – hugenoci 2. Edykt Henryka II – 1551 r. a. prześladowania francuskich kalwinów b. zakaz wydawnictw, nauczania i piastowania urzędów przez hugenotów c. konfiskata dóbr hugenotów 3. Regencja Katarzyny Medycejskiej a. kres względnej tolerancji b. hugenoci zorganizowali się politycznie – poparcie możnego Burbonów c. edykt tolerancyjny – 1562 r. 4. Wojna domowa (1562-1594) a. rzeź hugenotów w Wassy – Gwizjusze b. rywalizacja między rodem Gwizjuszy (katolicy) a rodem Burbonów (protestanci) c. pokój w Saint-Germain-en-Laye – wolność religijna i dostęp do urzędów dla hugenotów – małżeństwo Małgorzaty (siostra Karola IX) z przywódca hugenotów Henrykiem z Nawarry d. noc św. Bartłomieja 23/24 VIII 1572 r. – rzeź hugenotów, którzy przybyli na ślub – inicjatorem rozprawy z hugenotami ród Gwizjuszy – przejście Henryka z Nawarry na katolicyzm e. „wojna trzech Henryków” – Henryk III (następca Karola IX) – Henryk de Bourbon – król Nawarry – Henryk de Guise – przywódca Ligii Katolickiej 5. Zakończenie wojen religijnych we Francji a. zwycięstwo króla Nawarry Henryka de Bourbon b. przejście Henryka de Bourbon na katolicyzm – Paryż wart jest mszy b. koronacja Henryka de Bourbon na króla Francji – panował jako Henryk IV – 1594 r. c. wydanie przez Henryka IV Edyktu nantejskiego – 1598 r. – wolność nabożeństw i prawo do własnych wydawnictw

– prawo do własnych szkół – dostęp do urzędów – jako gwarancja realizacji edyktu – prawo do posiadania 200 twierdz (La Rochelle) III. Rewolucja w Niderlandach 1. Rządy Habsburgów w Hiszpanii a. cesarz Karol V b. Filip II – król Hiszpanii 2. Konflikt religijny w Niderlandach a. rozprzestrzenianie się luteranizmu i kalwinizmu w północnej części Niderlandów b. na czele opozycji protestanckiej w Niderlandach – Wilhelm Orański c. nasilenie się represji wobec protestantów – namiestnik Alvarez de Toledo, książę Alba 3. Powstanie antyhiszpańskie w Niderlandach północnych – 1572 r. a. na czele wojsk protestanckich Wilhelm Orański b. prowincje południowe wobec powstania – rzeź mieszkańców Antwerpii dokonane przez wojska hiszpańskie pod dowództwem Don Juana d’Austria – pacyfikacja gandawska – przystąpienie do antyhiszpańskiego powstania prowincji południowych – ponowne uznanie zwierzchnictwa Hiszpanii przez prowincje południowe – zawarcie przez prowincje południowe tzw. unii w Arras – 1779 r. c. utworzenie przez siedem prowincji północnych unii w Utrechcie – 1579 r. – Stany generalne – utworzenie Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów (oficjalnie proklamowana w 1588 r.) d. Rozpad Niderlandów na dwie części: – niezależną od Hiszpanii i protestancką Republikę Zjednoczonych Prowincji – późniejsza Holandia – uznające zwierzchnictwo Hiszpanii i katolickie prowincje południowe – późniejsza Belgia Kultura renesansu I. Włochy kolebką renesansu 1. Sytuacja społeczno-gospodarcza Włoch a. wzrost potęgi gospodarczej miast włoskich (Wenecja, Genua, Mediolan) b. handel, rzemiosło i bankowość podstawą potęgi gospodarczej miast włoskich – awans społeczny patrycjatu miejskiego 2. Mecenat artystyczny a. rywalizacja miast – świątynie – gmachy użyteczności publicznej b. mecenat prywatny – Kosma Starszy – Wawrzyniec Wspaniały II. Odrodzenie i humanizm 1. Wzrost zainteresowania dorobkiem kultury antycznej a. adaptacja antycznych wzorców architektonicznych i rzeźbiarskich – stosowanie kolumn, łuków i kopuł w budownictwie – wykorzystywanie motywów antycznych w malarstwie i rzeźbie b. studiowanie literatury antycznej 2. Humanizm a. znajomość literatury i języków antycznych – greki, łaciny i języka hebrajskiego b. prąd umysłowy skupiający się na sprawach człowieka – antropocentryzm (przeciwieństwo średniowiecznego teocentryzmu) – człowiekiem jestem i sądzę, że nic co ludzkie nie jest mi obce (Terencjusz) c. czołowi przedstawiciele renesansowego humanizmu – Erazm z Rotterdamu – Giovanni Pico della Miranodla – Niccolò Machiavelli – Thomas Morus

III. Literatura renesansowa 1. Wzrost dostępności książki dzięki rozpowszechnieniu się druku Jan Gutenberg 2. Czołowi przedstawiciele literatury polityczno-społecznej: a. Thomas Morus – Utopia b. Tommasco Campanella – Miasto Słońca c. Niccolò Machiavelli – Książę d. Jean Bodin – Sześć ksiąg o Rzeczpospolitej 3. Literatura piękna – twórczość w językach narodowych a. Dante Alighieri – Boska komedia b. Francesco Petrarka – sonety c. Giovanni Boccaccio – Dekameron d. Miguel Cervantes – Don Kichote z La Manchy e. Baltazar Castiglione – Dworzanin IV. Renesans w sztukach plastycznych 1. Architektura a. dominacja układu horyzontalnego – dominacja linii poziomych b. typowe dla renesansu elementy architektoniczne: – kolumnady – attyki – bogate portale – często zwieńczone tympanonem – kasetonowe stropy – bogata ornamentyka c. czołowi twórcy: – Filippo Brunelleschi – katedra we Florencji – Donato Bramante – Bazylika św. Piotra w Rzymie – Michał Anioł – kopuła Bazyliki św. Piotra w Rzymie 2. Malarstwo a. cechy charakterystyczne – zastosowanie perspektywy – zastosowanie kompozycji opartej na trójkącie – harmonia – zastosowanie klasycznego kanonu piękna b. tematyka – obok tematyki religijnej również tematyka świecka – motywy biblijne – motywy antyczne c. twórcy: – Leonardo da Vinci (Mona Lisa , Ostatnia wieczerza

, Dama z

gronostajem ) – Michał Anioł Buonarroti (Malowidła w Kaplicy Sykstyńskiej ) – Rafael Santi (Madonna Sykstyńska , Szkoła Ateńska ) – Tycjan – Piotr Bruegel Starszy (Pejzaż z upadkiem Ikara ) – Albrecht Dürer (Rycerz, śmierć i diabeł , Czterej jeźdźcy Apokalipsy 3. Rzeźba a. typowe przedstawienia: – rzeźba nagrobna – posąg konny – popiersie – akt b. twórcy: – Donatello (Dawid ) – Michał Anioł (Dawid , Pieta , grobowiec papieża Juliusza II – Mojżesz V. Osiągnięcia renesansowej nauki 1. Medycyna

)

)

a. Miguel Sevret – opisał mały obieg krwi b. Paracelsus – badał procesy chemiczne zachodzące w ludzkim organizmie 2. Astronomia a. Mikołaj Kopernik – heliocentryczna teoria budowy Układy Słonecznego (O obrotach sfer niebieskich) b. Galileusz – udoskonalił lunetę przy pomocy której potwierdził teorię Kopernika...