Literatura na fałszywą pamięć PDF

Preview

Summary

Opracowanie literatury niezbędnej do zaliczenia kursy z Fałszywej pamięci. Czy możemy ufać naszym wspomnieniom? u dr Joanny Ulatowskiej...

Description

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Wyłącznie na podstawie zeznań naocznych świadków w USA zostaje rocznie skazane 77 000 osób. Eksperyment 3 grupy studentów dostały różne informacje: - I grupa – dowody pośrednie à 18% głosowało za skazaniem - II grupa – dowody pośrednie + relacja naocznego świadka zeznającego, że widział on oskarżonego w momencie popełniania przestępstwa à 72% głosowało za skazaniem - III grupa – wszystko co powyżej + informacja, że świadek ma zajebiście słaby wzrok i był bez okularów à mimo to, 68% głosowało za skazaniem Żywe relacje mają silny wpływ na obserwatorów i są łatwe do zapamiętania, a więc trudne do usunięcia z pamięci sędziów przysięgłych. Rozpoznania dokonywane przez naocznych świadków są jednym z bardziej przekonujących typów dowodów przedstawianych w dochodzeniach i sprawach karnych. ALE identyfikacje dokonywane przez świadków są niedokładne. Obserwatorzy potrafią odróżnić niedokładnych świadków od dokładnych, ale tylko w pewnym stopniu: - Dokładni świadkowie szybciej dokonują wyboru jednej osoby spośród kilku pokazanych im w celu identyfikacji - Dokładni podają więcej szczegółów o charakterze sensorycznym - Dokładni dokonują wyboru bez długiego namysłu - Dokładni nie podają powodów, dla których są przekonani o swoim wyborze Eksperyment Stwierdzono w nim, że obserwatorzy ufają równie często świadkom niedokładnym co dokładnym. Oraz wystąpiło silne przekonanie o dokładności świadków. Pewne czynniki (np. kapelusz) utrudniają naocznym świadkom identyfikację. Ludzie nie biorą pod uwagę faktu, że warunki obserwacji mają wpływ na dokładność naocznego świadka w testach identyfikacji. Powody błędnych rozpoznań: - Długi odstęp czasu między obserwowanym incydentem a testem identyfikacji - Świadek mógł być nietrzeźwy Zmienne szacunkowe – czynniki, na które system wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych ma niewielki wpływ lub w ogóle go nie ma - Nie mogą być one kontrolowane w sytuacji rzeczywistego przestępstwa - Ale można nimi manipulować podczas eksperymentów

ZUZANNA KAŁKA

1

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Możemy je podzielić na siedem kategorii:

Stałe cechy świadka Inteligencja, płeć, rasa – są słabo związane z dokonywaniem błędnych lub poprawnych identyfikacji. Wiek – młodsze osoby i te w podeszłym wieku gorzej dokonują identyfikacji. Cechy osobowości – wyniki są sprzeczne. Możliwe do zmodyfikowania cechy świadka Pewne grupy pracowników są poddawane szkoleniu w rozpoznawaniu twarzy. Jednak programy skupiające się na analizie rysów twarzy – NIESKUTECZNE. Natomiast programy z technik przetwarzania – SKUTECZNE. Wpływ upojenia alkoholowego pogarsza kodowanie i przechowywanie Styl prezentacji Różnice pod względem pewności co do dokładności swojej decyzji. Jednak pewność nie jest trafnym wskaźnikiem, co ciekawe – związek między pewnością i dokładnością jest silniejszy, gdy świadek (tzw. wybierający) dokonuje wyboru spośród szeregu osób pokazanych w okazaniu, niż świadkowie (tzw. niewybierający), którym pokazuje się okazanie mówiąc, że osoby popełniającej przestępstwo może tam nie być. W warunkach przypominania korelacja między pewnością a dokładnością jest wyższa niż w warunkach rozpoznawania Stałe cechy obiektu Płeć i rasa – nie mają wpływu na dokładność rozpoznawania się twarzy. Stopień wyróżniania się twarzy – wysoce atrakcyjne lub bardzo nieatrakcyjne twarze są rozpoznawane lepiej niż te przeciętne Możliwe do zmodyfikowania cechy obiektu Mniej dokładne rozpoznania, jeśli przestępca miał twarz w jakimś stopniu zamaskowaną lub jeśli zmienił wygląd swojej twarzy od momentu przestępstwa. Warunki środowiskowe Brak różnic w tym, czy Dokładność identyfikacji pogarsza się, jeśli obiekt mniej rzuca się w oczy (więcej ofiara dokonuje osób na miejscu zdarzenia), czas trwania ekspozycji jest krótki oraz jeśli jest rozpoznania czy świadek obecna broń. Efekt koncentracji na broni – uwaga wzrokowa skierowana na broń przestępcy podczas popełniania przez niego przestępstwa à wpływa na to poziom pobudzenia i skupienie uwagi. ZUZANNA KAŁKA

2

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Powaga przestępstwa – gorsze wyniki w identyfikacji, kiedy spostrzegają przestępstwo jako mniej poważne. Wpływ stresu i pobudzenia wyjaśniany jest za pomocą prawa YerkesaDodsona – niskie poziomy pobudzenia = słabe skupienie uwagi, bardzo wysokie poziomy pobudzenia = pogorszenie zdolności percepcyjnych i kodowania, umiarkowane poziomy pobudzenia = zwiększenie zdolności percepcyjnych i skupienia uwagi Efekt tendencyjności identyfikacji międzypłciowej – identyfikacje osób tej samej rasy są bardziej dokładne niż identyfikacje osób należących do innej rasy (efekt występuje silniej u Białych niż u Czarnych – wynika to z częstości i jakości kontaktów między członkami różnych grup) Czynniki działające po wydarzeniu Efekt opóźnienia – upływ czasu ma mniejszy wpływ na identyfikacje fałszywe niż na te poprawne. Wcześniejsze zobaczenie podejrzanego (w mediach np.) wpływa na dokładność identyfikacji dokonywanych podczas konfrontacji przeprowadzanych później. Może pojawiać się efekt nieświadomego przeniesienia – rozpoznanie osoby, ale nie pamięta w jakich okolicznościach je widział lub podjęcie pewnej decyzji sprawia, że świadek czyje się zaangażowany i zobowiązany do podtrzymania decyzji w kwestii wyboru oprawcy. Zmiany w kontekście doświadczenia – przywrócenie kontekstu poprawia dokładność identyfikacji – może być ono fizyczne (powrót na miejsce przestępstwa) lub psychiczne (wyobrażenie sobie tego co było) à technika psychicznego przywrócenia kontekstu Efekt informacji otrzymanej po wydarzeniu – dodatkowa informacja pochodząca z przesłuchania i powodująca zniekształcenie pamięci świadka (unikanie pytań sugestywnych) Zmienne systemowe – czynniki, które znajdują się pod bezpośrednią kontrolą systemu sprawiedliwości w sprawach karnych, który może oddziaływać na nie w taki sposób, żeby zmniejszyć niedokładność świadków (np. bezstronna identyfikacja przestępcy) Rodzaje tendencyjności i występujące w testach identyfikacji: Tendencyjość instrukcji dotyczącej konfrontacji Gdy powie się ludziom, że sprawca jest w okazaniu to aż 77% zidentyfikuje osobę niewinną. Tendencyjność doboru ‘statystów’ Szereg musi składać się z co najmniej 6 osób. Sprawdzenie za pomocą identyfikacji przy użyciu pseudoświadków (nie widzieli oni żadnej osoby wchodzącej w skład szeregu wcześniej) czy szereg był skuteczny jest doskonałą opcją. Tendencyjniść związana z ubraniem Podejrzany nie może wyróżniać się swoim ubraniem. W dodatku odzież powinna być podobna do tej, którą sprawca miał na miejscu przestępstwa Tendencyjność prezentacji Osoby wchodzące w skład szeregu najlepiej pokazywać po kolei.

ZUZANNA KAŁKA

3

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Tendencyjność związana z przeprowadzającym konfrontację Jeśli osoba ta wie, kto jest podejrzanym to może nieumyślnie przekazać taką informację świadkowi za pośrednictwem zachowania niewerbalnego. Najlepiej aby identyfikację przy zastosowaniu szeregu przeprowadzała osoba nieznająca tożsamości podejrzanego.

Rodzaje szeregów: - Z jednym podejrzanym - Z samymi podejrzanymi - okazanie

Pamięć to proces złożony z trzech etapów: - Kodowanie – spostrzeżenia świadka w czasie rozpatrywanego wydarzenia Zmienne szacunkowe - Przechowywanie – przechowanie uzyskanych informacji w pamięci, aby uniknąć zapomnienia - Wyszukanie – wyszukanie informacji z magazynu pamięciowego, gdy są potrzebne Zmienne systemowe

Biegli w sądzie mają za zadanie informowanie innych o wpływie zmiennych systemowych i szacunkowych na dokładność naocznych świadków oraz informowanie o tym, jak zapobiegać błędom spowodowanym przez zmienne systemowe. Wyniki wykazują, że na decyzje przysięgłych dominujący wpływ mają kwestie dowodowe, zwłaszcza te dotyczące użycia siły oraz dowody rzeczowe świadczące o obecności oskarżonego na miejscu przestępstwa. Steven Rose uważa, że umysł nie przetwarza informacji tak jak komputer tylko przetwarza znaczenia, które kształtowane są przez nasze interakcje z otoczeniem i przeszłością. Przypominanie jako modyfikowanie i rekonstruowanie wydobytych z magazynu pamięci wspomnień. Amnezja – czasowa utrata pamięci pod wpływem urazu psychicznego. Odzyskane wspomnienia – wspomnienia z okresu dzieciństwa relacjonowane po raz pierwszy przez osoby dorosłe, które nie były w stanie przypomnieć sobie ani opisać tych zdarzeń ani towarzyszących im okoliczności. Wyparcie – mimowolny proces Uraz – każde doświadczenie, które zagroziło zdrowiu lub pomyślności jednostki Amnezja wczesnodziecięca – niedostępność dla werbalnego przypomnienia tych zdarzeń, które działy się przed 20/24 miesiącem życia. Amnezja dziecięca – u dzieci w wieku przedszkolnym Wczesne wspomnienia dzieci są wysoce zależne od kontekstu społecznego oraz od tego, w jakim stopniu dorośli pomagają dzieciom w ustrukturalizowaniu ich doświadczeń. Brak rozmów na temat traumatycznych doświadczeń przyczynia się do ich zapominania. Dysocjacja – ustrukturalizowane rozdzielenie procesów psychicznych, które zwykle są zintegrowane (np. osobowość wieloraka, gdzie jednostka wytwarza co najmniej dwie odrębne osobowości). Amnezja psychogenna – traumatyczne doświadczenia mogą prowadzić do rozległej utraty pamięci oraz do stanów fugi (ucieczki), w których dana osoba zupełnie nie zdaje sobie sprawy z utraty całej wiedzy o swojej tożsamości. Wyparcie i dysocjacja zakładają obecność mechanizmów poznawczych, które hamują aktywację reprezentacji traumatycznych zdarzeń. Zapominanie spowodowane przez wyszukanie – niećwiczone frazy ulegają zapominaniu.

ZUZANNA KAŁKA

4

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Model podwójnego przetwarzania – model zaburzenia po stresie traumatycznym charakteryzuje się przemiennością ponownego doświadczania i unikania wspomnień związanych z urazem - Świadome doświadczenie urazu – może być wydobyte z magazynu pamięciowego - Nieświadome przetwarzanie traumatycznej sytuacji Wydarzenia godne uwagi, które wywarły duży wpływ są często powtarzane w myśli i dlatego wspomnienia ich tak dobrze się utrzymują. Podczas zdarzenia wzbudzającego emocje uwaga może być skupiona na: - Doznaniach wewnętrznych – emocje, przez co niewiele szczegółów zdarzenia zostanie zapamiętanych - Doznaniach zewnętrznych – przechowanie w pamięci centralnych elementów zdarzenia Pobudzenie wpływa na pamięć, zmieniając kierunek uwagi lub zmniejszając jej zakres tak, że główna treść (informacja centralna) jest dobrze przechowywana kosztem drobnych szczegółów. Zlokalizowanie źródła zdarzenia i odróżnienie go od wspomnień o doświadczeniach mających w dużym stopniu charakter wewnętrzny jest niezbędne – określa się to jako kontrola źródła. W momencie, gdy emocja wywołuje reaktywację zdarzeń, które miały miejsce, powinno to prowadzić do dokładnego przypomnienia, kiedy jednak wywołuje z pamięci nieprawdziwe szczegóły, to mogą pojawić się fałszywe wspomnienia. Emocja może wpływać na pamięć zarówno pozytywnie jak i negatywnie. Wspomnienia fleszowe – pozornie żywe i uważane za pewne wspomnienia o ważnych zdarzeniach Pojedyncze zdarzenie wytwarza wspomnienie typu „fleszowego”, natomiast coś co się powtarza wielokrotnie doprowadziłoby do dysocjacji lub wyparcia à ale wiele krytyki, ponieważ setki badań wykazały, że wielokrotne powtarzanie czegoś prowadzi do lepszego zapamiętywania Zapominanie może nastąpić po upływie czasu w skutek niedostatków w procesach kodowania, przechowywania lub wyszukiwania i ich kombinacji. Eksperyment Teoria specyficzności kodowania – mówi o tym, że wspomnienia badanych zawierały mało informacji o zdarzeniu, które starali sobie przypomnieć, ale siły wpływ właściwości sygnału podawanego (zdjęcia ludzi uśmiechnięci/naburmuszeni + mówienie przyjemnym/rozdrażnionym tonem głosu à potem przypominanie sobie jakim tonem mówiono podczas pokazywania zdjęć na podstawie samych zdjęć). Strategie i techniki zadawania pytań stosowane w terapii służącej odzyskaniu wspomnień mogą wpływać na to co dana osoba pamięta o sobie lub swej przeszłości. Efekt hipermnezji fałszywych przypomnień – liczba fałszywych wspomnień wzrasta w momencie kolejnych testach przypominania Tomografia PET wykazała, że przyśrodkowe płaty skroniowe (okolice lewej strony hipokampa) aktywują się zarówno podczas prawdziwego rozpoznawania uprzednio analizowanych słów jak i podczas fałszywego rozpoznawania słów skojarzonych. ZUZANNA KAŁKA

5

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura U ludzi można wytworzyć przekonanie, że przeżyli jakieś zdarzenie, gdy im się to zasugeruje. Teoria rozmytego śladu – zakłada równoczesne i niezależne istnienie dwóch śladów pamięciowych: śladu dosłownego (sama informacja) i śladu semantycznego (znaczenia), przy czym ta druga bardziej dostępna niż ta pierwsza. Ludzie mogą częściej przedstawiać fałszywe wspomnienia w tych sytuacjach, w których mają skrypt (utarty schemat wydarzeń) rozpoznawanego epizodu Wytwarzanie fałszywych wspomnień jako wyobrażeń sprawia, że badani oceniają je jako bardziej wyraźne i są ich bardziej pewni. Jeśli ktoś naprawdę ufa swojemu wspomnieniu o jakimś zdarzeniu, to psychologowie/naukowcy powinni umieć badać warunki, w jakich dane wspomnienie zostało uzyskane i umieć ocenić dokładność relacji. Wywiad poznawczy to narzędzie sądowe, które składa się z technik wyszukiwania w pamięci mających zwiększyć ilość informacji uzyskanych od świadka. Oparty jest na psychologicznych zasadach pamiętania i wyszukiwania informacji w pamięci. Teorie w wywiadzie poznawczym: - Sygnał wyszukiwania jest skuteczny w takim stopniu, w jakim zakodowana informacja i sygnał wyszukiwania nachodzą na siebie o Przywrócenie pierwotnego kontekstu kodowania zwiększa dostępność zmagazynowanej informacji – hipoteza specyficzności kodowania - Teoria wielokrotnego śladu skojarzeń – jest kilka sposobów, by wzbudzić wspomnienie - Teoria schematów – znane wydarzenia mają swoje schematy/skrypty. Podczas przypominania odfiltrowywane są elementy nie pasujące do schematu. Techniki wywiadu poznawczego: - Odtwórz kontekst o W myśli osoba ma zrekonstruować kontekst fizyczny i osobowy jakie istniały w momencie przestępstwa § Uformowanie wyobrażeń § Odtworzenie wrażeń - Opowiedz wszystko o Poproszenie świadka, aby opowiedział wszystko, co ma mu ułatwić wydobycie z pamięci i wyartykułowanie czasem względnie nieznaczących szczegółów - Zmień perspektywę o Przypominanie sobie wydarzenia wcielając się w różne perspektywy § Zwiększenie ilości ujawnionych szczegółów, dzięki redukcji ograniczeń stworzonych z wiedzy i oczekiwań będących w pamięci - Odwróć kolejność o Świadek ma opowiedzieć sytuację od końca/środka/najlepiej zapamiętanego momentu § Zmiana perspektywy czasowej (teoria schematów) Niezbędne w wywiadzie poznawczym: - Nawiązywanie dobrego kontaktu o „przekazanie kontroli” świadkowi poprzez danie mu do zrozumienia, żeby zabrali się do pracy oraz dawanie im odpowiednio dużej ilości czasu na myślenie i odpowiadanie ZUZANNA KAŁKA

6

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura o Czynienie ze świadka aktywnego uczestnika o Redukcja pytań do minimum - Zogniskowane wyszukiwanie o Techniki ogniskowania pamięci § Ukształtowanie wyobrażenia różnych części zdarzenia • Obrazy wytwarzają podwójne kody lub bardziej bogate w treść opracowania - Zadawanie pytań kompatybilnie ze świadkiem o Zadawanie ich we właściwym momencie przez osobę przeprowadzającą wywiad - Wspierające zachowanie osoby przeprowadzającej wywiad o Zasada synchronii – zachowanie osoby przeprowadzającej wywiad będzie kształtować nastrój i zachowanie człowieka, z którym ten wywiad jest przeprowadzany Wywiady poznawcze dostarczają przeciętnie 52% więcej poprawnie przypomnianych informacji niż wywiady ustrukturalizowane. Nie notuje się zwiększonej liczby błędów i konfabulowanych szczegółów. Efektywność ta wynika z zastosowania technik poznawczych, a nie tylko z poprawności komunikacji. Wywiad poznawczy może być skuteczny dzięki poprawieniu samoobserwacji kontrolującej (badania pamięci + regulacji strategicznej) Młodsze dzieci w ogóle przypominają sobie mniej informacji niż dzieci starsze (np. powyżej 10 roku życia). Wywiad poznawczy zwiększył w istoty sposób ilość przypominanych prawdziwych faktów w obu grupach wiekowych. Ograniczenia wywiadu poznawczego wobec dzieci: - Młodsze dzieci nie rozumieją technik wywiadu poznawczego opracowanego dla dorosłych - Może on zwiększać liczbę błędów i konfabulacji – dzieci mogą chcieć zadowolić osobę przeprowadzającą wywiad poprzez udzielanie odpowiedzi na siłę Dzieci z wiekiem uczą się oszukiwać. Wykazano, iż bezpośrednie łącze (dziecko nieobecne na Sali rozpraw, a np. w pokoju niedaleko i będące na wizji) ma pozytywny i wspomagający wpływ na zeznania dzieci składane w rozprawach sądowych i zyskało sobie powszechną akceptację wśród różnych grup zawodowych biorących udział w procesach sądowych. Komisja Piagota zaleciła nagrywanie zeznań dzieci, co pozwoliłoby na redukcję ich stresu w sądzie. Przeprowadzanie wywiadu z dzieckiem składa się z: - Nawiązania kontaktu - Swobodnej relacji dziecka - Zadawania pytań - Zakończenia Dzieci są podatne na sugestię, które mogą być wynikiem zmian zachodzących we wspomnieniu lub na skutek nacisku społecznego, żeby powiedziało coś innego niż pamięta. Podatność na sugestię jest różna w zależności od wieku. Dzieci są zdolne do osiągania wysokiego poziomu dokładności, pod warunkiem, że dorośli nie starali się zniekształcić ich relacji. ZUZANNA KAŁKA

7

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura Dzieciom często zadaje się pytania wprowadzające w błąd co prowadzi do uzyskiwania większej ilości błędnych informacji niż wtedy, gdy prosi się je o podanie własnych relacji. Małe dzieci mogą być przekonane, że dorośli wiedzą już prawie wszystko lub wszystko, przez co częściej mogą ufać sugestii dorosłego bardziej niż własnej pamięci. Zakładają bowiem one, że dorośli zadają tylko sensowne pytania. Po poinformowaniu małego dziecka, że nie ma brać pod uwagę błędnej informacji dostarczanej przez osobę dorosłą, liczba zniekształceń malała. Liczba poprawnych odpowiedzi na wielokrotne zadawane pytania maleje, bo dorosły daje im do zrozumienia, że może się pomyliły przy odpowiedzi na pierwsze. Niezbędny jest dobry kontakt między przesłuchującym a świadkiem zanim poprosi on o podanie informacji. Wiedza dzieci na temat skryptów pewnych wydarzeń oddziałuje na wpływ wywierany przez sugerujące pytania. Kontrola źródła – stopień, w jakim jednostka potrafi odróżnić swoje wspomnienia o zdarzeniach, które rzeczywiście doświadczyły od wspomnień zdarzeń wyobrażonych lub zasugerowanych - Jeśli poprosi się dzieci, by odróżniały swoje wspomnienia rzeczywistych wydarzeń to mają one większe trudności od dorosłych TYLKO WTEDY, gdy wspomnienia są oparte na podobnych źródłach - Małe dzieci mają trudności z odróżnianiem wspomnień doświadczanych od wyobrażanych - Małe dzieci wytwarzają silne stereotypy społeczne, przez co mogą one wpływać na fałszywe relacje Sędziowie przysięgli są raczej nieprzychylnie nastawieni do dzieci jako świadków. TOM 1 Pamięć jako zdolność, którą w różnym stopniu odznaczają się ludzie oraz jako proces, który ma pewne uniwersalne właściwości, analogiczne u różnych ludzi. - Pamięć rzadko służy jako proces reproduktywny – tylko gdy materiał był przechowywany przez krótki czas lub jednostka musi dosłownie odtworzyć opanowany kiedyś materiał Trzy błędne metafory o pamięci: - Metafora magnetofowa - Pamięć jako kamera wideo - Pamięć ludzka jako pamięć komputerowa Klasyfikacje typów pamięci ze względu na: - Czas przechowywania informacji (model magazynowy) o Sensoryczna § Pojemność: około 18 elementów, zmienna § Przechowywanie: 0,5s modalność wzrokowa, kilka sekund słuchowa § Zapisywanie informacji wzrokowo lub słuchowo § Zapominanie – zanikanie i efekt maskowania § Brak kontroli o Krótkotrwała § 7+/- 2 elementy ZUZANNA KAŁKA

8

FAŁSZYWA PAMIĘĆ – literatura § § §

Przechowywanie: 15 – 18 sekund, 5,4s – może zostać wydłużony poprzez powtarzanie Zapisywanie informacji akustycznie, możliwe semantycznie Zapominanie – zanikanie lub interferencja (zakłócenie śladu pamięciowego przez informacje wcześniejsze lub późniejsze) Możliwość kontrolowanych powtórek

§ o Trwała § Nieograniczona § Czas przechowywania – nieograniczony § Zapisywanie informacji semantyczne, wzrokowe, słuchowe § Zapominanie – brak dostępu...