Nederlands leerstof examen juni samenvatting PDF

Preview

Summary

Nederlands leerstof examen juni samenvatting: Sint-Ursula Instituut...

Description

Literatuurgeschiedenis Nederlands Lectuur/triviaaliteratuur: Lage, plebjische vorm iets wat heel toegankelijk is Literatuur: iets dat door de consensus (literaire elite) wordt bepaald, hoge elitaire vorm » Consensus van de smaakmakende gemeenschap Literatuur: waardekenmerken  Thema’s: universeel en tijdsloos (Van de Vos reynaerde  liegen en bedriegen)  Maatschappijkritisch: 1984  big brother syndroom aanklagen  Cultuurhistorisch  Moraliserende functie: levensles  Impact op mensen, tijd, cultuur, politiek  Uitdieping verhaal:  Uitdieping personages beter uitgediept dan in lectuur  Taal & stijl  Verhaaltechniek Waarom literatuur? » Literatuur = taalgeworden idee » De Saussuure:  Signe: signifiant vs signifé (hangt af van wie jij als lezer ben) Boom Dana: spar Emma-marie: eik Mado: linde  Betekenis hangt af van de schrijver maar ook van de inspanning van de lezer Competitiematrix (boek p359-363) Belevende lezers: lectuur, hoe groter rol als lezer, hoe verder je gaat evolueren in die matrix, dus hoeveel je leest, hoe verder in de matrix Genres (boek p12-13)   

Epiek: handeling & monoloog, roman » Bericht: minder uitbeelden (speelt zich af in ons hoofd) Lyriek: gedichten » Innerlijke monoloog: uiten van emoties Dramatiek: toneelstukken » Dialoog

 Driehoek van Petersen Literatuurgeschiedenis 

Middeleeuwen 500-1500 » Hoofdstroom: Ridderepiek  Hoofse liefde, Karel & Arthurroman » Tegenstroom: parodie op de ridderepiek  Dierenepiek: Van de vos Reynaerde



Renaissance (p60-61)  1500-1700 » Humanisme — antropocentrisme: individu staat centraal » Estheticisme: schoonheid » Classicisme » Wetenschap » Boekdrukkunst: belangrijk voor literatuur  mondelinge overlevering voor boekdrukkunst -

-

Hoofdstroom: Amadisroman: galante ridderverhalen (hoofse liefde)  Niet veel bronnen van overgebleven  triviale literatuur  Centrale figuur: galante ridder  Sentiment & avontuur Tegenstroom: a) Picareske roman:  La vida de Lazarillo de Tormes (iemand aan de rand van de maatschappij met een hoofdrol)  Antiheld: picaro  Sociale verschoppeling & schemelstreken om te overleven b) Parodie op Amadisroman:  Archetype: Don Quichot (mensen die tegen windmolens vechten)  Cervantes: P 64

阡 Erasmus (1466-1536) » Filosoof, humanist, schrijver » ‘Ik wijk voor niemand’ » Lof der zotheid » Satire: kerk, vorst kooplieden, wetenschappers, etc 阡 Miguel de Cervantes (1547-1616) » Madrid

» » » » »

Vader Chirurgijn (niet goed betaald, geen geod aanzien), moeder landadel (zo kon Miguel verder studeren) Jezuïetenschool Soldaat, slaaf, proviandinverkoper, belastingontvanger, zwendelaar, schrijver Herderroman Galatea (eerste grote werk, geschreven in de gevangenis) Parodie Don Quichot (populairste werk)

阡 Don Quichot (=Don Alsonso Quijano) » Don Quichot  Lezer & Wannabe ridder » Sancho Panza  Zijn knecht » Rocinant  Zijn werkpaard » Rucio  Grijs » Dulcinea  Jonkvrouw

Verhaal: Don Quichot is een man die veel leest. Maar doordat hij zoveel las, werd hij gek, lezen dreef hem tot waanzin. Op een zekere dag beslist hij dat hij een ridder is, hij moet op pad. Hij is niet rijk en koopt een oud paard en een raar harnas. Hij komt aan een knecht (Sancho). De knecht krijgt een ezel. »

Parodie op amadisroman, dus hij heeft een geliefde, Dulcinea. Maar Dulcinea bestaat alleen in zijn hoofd. Hij begint aan zijn queeste. Hij wil het onmogelijke verwezenlijken. Veel dingen gebeuren in zijn hoofd.

阡 Don Quichot in de 21ste eeuw - Film - Balletoptrede - Lied - Strip: Asterix - Parijs: les enfants de Don Quichot (iedereen een plaats geven in de maatschappij, dak boven het hoofd)



Verlichting (1700-1800), p72-73 » Rationalisme » Empirisme » Vooruitgangsgeloof » Tolerantie/emancipatie » Amerikaanse & Franse Revolutie (1776 & 1789) » Neoclassicisme » Literaire salons -

Hoofdstroom: a) Psychologische roman  La princesse de Clèves (Mme de la Fayette) b) Briefroman c) Utopische resiverhaal

-

Tegenstroom: a) Parodie op lieve-lezer-procedé: doorbreken klassieke patroon v. roman  Tristram Shandy (Laurence Sterne) b) Reactie op brugerlijpe fatsoenconverenties  Le Paysan perverti (Restif de la Bretonne) c) Amoraliteit & genot om gruwel  Justine (Marquis de Sade)



Didactische literatuur » René Descartes: cogito ergo sum » Denis Diderot: L’encyclopédie » Montesquieu: trias politica » Jean-Jacques Rousseau: Emile, ou l’éducation » Voltaire: Candide ‘déisme)



Episch-didactische literatuur: imaginaire reisverhalen a) Utopische reisverhalen: door omstandigheden in een ander universum » Jonathan Swift: Gulliver’s reizen b) Robinsonades: iemand gedraagt om te overleven » Daniël Defoe: Robinson Crusoe

Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de

verlichting Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland lom iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen? Waarom zijn deze verhalen vandaag nog relevant?



Epistolariteit

De briefroman werd ook wel aangeduid als roman-nieuwe stijl. Wat is nieuw aan de briefroman? Waarom zijn brieven zo geschikt om een verhaal te vertellen Welke hedendaagse interpretaties van deze briefroman ken/vind je nog » Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (Betje Wolff & Aagje Deken)  Eerst denken dan doen  Verkrachtingsverhaal 

Sturm und Drang » Goethe: Die Leiden des jungen Werther » Schiller: Ode an die Freude

Terminologielijst literaire en semi-literaire communicatie Alexandrijn Amadisroman Amoraliteit Antagonist Antiheld

Dichtvorm, zesvoetige jambische versregel (knikpunt na 3de) Roman uit de 16de eeuw (avontuurlijk & sentimenteel)  Vb: galante ridderverhalen Zonder ideeën over goed en slecht  Justine (Marquis de Sade) Tegenspeler/tegenstander Een hoofdpersonage in een verhaal dat in vergelijking met de klassieke held uit literatuur en film een aantal 'heroïsche' karaktertrekken zoals idealisme, zelfopoffering en moed ontbeert.  Lazanillo de Tornes

Antropocentrisme

Het idee dat de mens het middelpunt van het bestaan is

Archetype

Oerbeeld, oertekst  parodie op amadisroman  Vb: Don Quichot Vertelperspectief, degene die het verhaal verteld is alwetend Een stijlfiguur, figuurlijk taalgebruik Roman die samengesteld is uit brieven  Historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart (Betje Wolff & Aagje Deken) Kunstperiode, kunststroming die navolging van de Griekse of Romeinse oudheid als ideaal heeft

Auctoriële verteller Beeldspraak Briefroman

Classicisme Competentiematrix Theo Witte Cultuurhistorisch De Saussure Dierenepiek

Donquichotterie Dramatiek Drie eenheden Driehoek van Petersen

De geschiedenis van alles dat door mensen gemaakt is Signe = Signifiant vs signifé Verzameling middeleeuwse dierenverhalen in de vorm van een heldendicht  Vb: Van den Vos Reynaerde Tot mislukking gedoemd handelen, handeling uit onberedeneerd idealisme Literair genre, gebruikt voor toneelstukken, boeken, films, … Drievuldigheid of triniteit, er bestaat 1 God in 3 goddelijke entiteiten Begrip uit de literatuurwetenschap. Eenvoudige methode waarmee epiek, lyriek en dramatiek met elkaar vergeleken kunnen worden.

Empirisme Epiek

Episch-didactische literatuur

Epistolariteit Estheticisime Flashback Flashforward Gouden eeuw

Hoofse roman Humanisme

Filosofische stroming, kennis komt geheel voort uit (zintuiglijke) ervaring Hoofdvorm van de literatuur, verzamelnaam voor verhalende producten van de literatuur (vb: poëzie). De nadruk ligt op de beschrijving van gebeurtenissen en handelingen van personages. Literair genre in proza- of poëzievorm dat zowel epische (verhalende) als didactische (onderwijzende) kenmerken heeft. Kenmerkend aan episch-didactische verhalen is dat er twee dingen centraal staan: het verhaal als zodanig ofwel de epiek, en datgene wat er feitelijk bedoeld wordt ofwel de didactiek, vaak met een morele ondertoon.

Geestelijke stroming eind 19de eeuw, betekent: het streven naar ethiek Onderdeel van een film/verhaal waarin iets uit het verleden teruggedacht wordt Techniek om de lezer/kijker een blik in de toekomst te geven De Gouden Eeuw is een periode in de Nederlandse geschiedenis die goeddeels samenvalt met de zeventiende eeuw. De noordelijke Nederlanden, die samen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vormden, maakten een bloeiperiode door op gebied van handel, wetenschap en kunsten. Ridderroman (Klassieke, Oosterse en Keltische of Arthurromans; Walewein) Gedachte dat je een goed leven kunt leiden zonder een beroep te doen op God, ervan uitgaande dat ieder mens vrij, waardevol en gelijkwaardig is en dat iedereen zelf verantwoordelijk is voor zijn leven

Imaginair reisverhaal Een tekst waarin een reis wordt beschreven die nooit heeft plaatsgevonden maar waarin de schijn wordt opgehouden dat het om een echte reis gaat. Karelroman

De Frankische roman, Karolingische roman of Karelroman is een bepaald type ridderroman waarin een bekende historische figuur (Karel de Grote) de hoofdrol speelt. Ook wel een voor-hoofse roman genoemd.

Komedie

Een komedie, ook blijspel genoemd, is een theaterstuk, film, televisieprogramma of boek met het doel het publiek te amuseren en de kijkers aan het lachen te maken

Liever-lezer-procedé Literaire salons

 Vb: Tristram Shandy Regelmatige bijeenkomst van een groep vrienden, vaak op een vaste dag in de week, die met elkaar converseerden en discussieerden over literatuur, kunst en filosofie.

Literaire vaardigheid Literatuur vs lectuur Lyriek

Verzamelnaam voor teksten, meestal gedichten, die een persoonlijk gevoel uiten

Maatschappijkritisch

Een vorm van kritiek die de oorzaken van problemen in de maatschappij zoekt in een gebrekkige maatschappijstructuur. Meestal gericht de aangekaarte problematiek te verbeteren of volledig op te lossen.

Marialegende

Maria heeft de hoofdrol. Gewoonlijk betreft het verhalen waarin Maria op wonderbaarlijke wijze ingrijpt in het leven en door mirakelen haar getrouwen beloont of uit gevaren redt  Vb: Beatrijs

Meervoudig vertelperspectief

Vertelvorm waarin het perspectief ligt bij meer dan één personage dat als verteller optreedt, zodat we nu eens de gebeurtenissen volgen vanuit het gezichtspunt van de één, dan weer vanuit dat van de ander.

Mirakelspel

Middeleeuws toneelstuk (geestelijk drama) waarin de zondeval van een mens centraal staat  Vb: Mariken van Nieumeghen Zedensprekend, met een moraal (boodschap) Het geheel van de handelingen en gedragingen die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien.

Moraliserend Moraliteit

Mysteriespel

Het geheel van de handelingen en gedragingen die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien.

Neoclassicisme

Kunststroming die opkwam aan het eind van de 18e eeuw, waarin opnieuw de vermeende puurheid van de " klassieke" kunst en cultuur van het oude Griekenland en het oude Rome.werd nagestreefd

Personele verteller

Een personele verteller of personale vertelinstantie in een verhaal is niet alwetend ; staat in de hij of zij vorm.

Psychologische roman

Subgenre van de roman waarin de nadruk ligt op de beschrijving van het innerlijk van de personages, hun gedachten, gevoelens en drijfveren, en de handelingen en conflicten die daaruit voortvloeien.  Vb: La princesse de Clèves

Picareske roman

De schelmenroman is een subtype van de roman.” “Een schelmenroman brengt het verhaal van een sociale verschoppeling van zijn geboorte en kindertijd tot zijn jonge volwassenschap (picaro = antiheld)  Vb: La vida de Lazarillo de Tormes (1553) Een zoektocht; in het bijzonder een zoektocht die het karakter heeft van een levenstaak

Queeste

Rationalisme

Een filosofische stroming die vertrekt vanuit het idee dat de rede de enige of voornaamste bron van kennis is.

Reformatie

De periode van de religieuze revolutie die plaatsvond in de christelijke kerk van Midden- en Noordwest-Europa in de 16de eeuw, die tot doel had de doctrines en gewoonten van de Rooms-katholieke kerk te hervormen en die de grondslag vormde voor het Protestantisme.

Religieuze epiek

Verzamelnaam voor middeleeuwse verhalende teksten met een uitgesproken religieuzeinhoud en thematiek, die tot doel hebben het publiek aan te sporen om een christelijk leven te (gaan) leiden.

Renaissance Ridderepiek

Wedergeboorte, periode die volgde op de middeleeuwen Middeleeuwse literatuur,  Vb: Karel & Arthurromans Een verhaal waarbij het voornaamste motief de onvrijwillige sociale isolering van een of hooguit een kleine groep personen - met name op een afgelegen eiland - is.  Daniël Defoe: Robinson Crusoe

Robinsonades

Ruimte Stijlfiguur

Stroom vs tegenstroom Sturm und drang

Iedere afwijking van de gebruikelijke schrijfstijl die een auteur toepast om een zeker effect te bereiken. Stroom: Een stroming in de Duitse literatuur tijdens de Verlichting (stroming). De Sturm und Drang, ook wel de periode van het Genie genoemd  Goethe: Die Leiden des jungen Werther  Schiller: Ode an die Freude

Theocentrisme

Een religieuze overtuiging waarbij een god of meerdere goden de wezenlijke kern uitmaken van ons wereldbeeld

Tragedie Utopisch reisverhaal

Serieus theaterstuk met een droevig of rampzalig einde = imaginair reisverhaal?  Jonathan Swift: Gulliver’s reizen Bouwstenen van de tekst. Verhaalonderdelen zoals: situaties, voorwerpen, uitspraken, gedachten, relaties die regelmatig terugkeren in een verhaal.

Verhaalmotief

Verhaaltechniek Verhaalthema Verlichting

Tijdens de Verlichting ging men meer nadenken over hoe de ideale samenleving er uit zou moeten zien.

Vertelde tijd

Term uit de verhaalanalyse waarmee de tijd wordt aangegeven die het verhaal of een deel daarvan inhoudelijk omvat

Vertelperspectief

De narratologie het antwoord op de vraag `Wie vertelt?`. Het heeft dus te maken met de positie van waaruit de lezer een verhaal waarneemt.

Verteltijd Voorhoofse roman

Tijd die nodig is om een verhaal te vertellen (of te lezen) Het oudste genre (ontstond eind 11e eeuw). Kenmerken zijn trouw aan God en trouw aan de leenheer, moed en kracht en een geringe aanzien van de vrouw.

Vooruitgangsgeloof

De opvatting, gedachte of wens dat aan de menselijke samenleving, de wereld, of de werkelijkheid als zodanig een proces ten grondslag ligt dat zich door de tijd heen ontwikkelt naar hogere stadia van volmaaktheid.

Waardenkenmerken van de literatuur

Schrijvers Naam schrijver Erasmus

Belangrijkste werk Lof der zotheid

Periode Renaissance

Miguel de Cervantes

Don Quichot (parodie)

Renaissance

René Descartes Denis Diderot Montesquieu Jean-Jacques Rousseau Voltaire Jonathan Swift Daniël defou Betje Wolff & Aagje Deken Sturm und Drang Anoniem Anoniem

Cogito ergo sum L4encyclopédie Trias politica Emile, ou l’éducation

Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting

Candide (déisme) Gulliver’s reizen Robinson Crusoe Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting

Bordewijk Ferdinand Buysse Cyriel Van Eeden Frederik Elsschot Willem Haasse Hella S. Hermans, Willem Frederik Mulish, Harry Multatuli Reve, Gerard Streuvels, Stijn Timmermans Felix

Elkerlyc Lanselot van Denemarken Karakter Tantes Van de koele meren des doods Het dwaallicht Oeroeg De donkere kamer van Damokles De ontdekking van de hemel Max Havelaar De avonden Het leven en de dood in den ast Pallieter

Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting

Beschrijving - Filosoof, humanist, schrijver - ‘ik wijk voor niemand’ - Satire: kerk, vorst, … - Madrid - Jezuïtenschool - Herdersroman: Galatea - Soldaat, slaaf, schrijver,…

Van den Vondel, Joost Wolkers, Jan

Lucifer Turks fruit

Verlichting Verlichting

Canon der Nederlandse literatuur

Boek Lucifer: Joost van den Vondel

Presentatie 

Rode streep: toneel (2X gespeeld omdat de kerkvaders ertegen waren)  treurspel dat zich afspeelt in de hemel = controversieel (nog nooit gebeurd + negatieve reacties) Treurspel in de hemel: duivel = protagonist Veel gechoqueerde reacties: 1654  mensen wisten niet wat ze moesten denken van het boek Toneelstuk: 2x opgevoerd Boek: uitgebracht  gecensureerd  terug uitgebracht  verboden Joost v/d Vondel: gefocust op het gesproken woord, dan op de actie (wat er gezegd wordt = belangrijker dan het stand houden) o Levendige boeken: menselijke hartstocht goed overbrengen o Beginnen schrijven op zijn 50ste: autodidact  heeft zichzelf alles aangeleerd o Dichter: rederijkers o Lyrisch: veel emoties Literatuurlijst: door het genre

    



Max Havelaar: Edward Douwes Dekker

Turks Fruit: Jan wolkers

  

Multatuli: ‘ik heb veel leed gedragen’ Max havelaar: belangrijkste boek Nederlands-Indië: koloniale politiek o Kolloniale ambtenaar o Systeem: vele vormen van misbruik o Plantages: suiker, indigo, koffie, thee  Boek: uitgebracht in 1859 (geschreven op zolderkamer)  Literatuurlijst: grote invloed op Nederlandse literatuur & nederlandse koloniale politiek  Omgevallen boekenkast: satite, dichtenbundel, roman, verhalenbundel

 

 

  

De donkere kamer van Damokles: Willem Frederik Hermans

         

Uitgebracht in 1969 Charlotte Van den Broeck geeft mening: 4x gelezen  andere mening dan meeset nederlanders o Taboe voor charlotte: seksuele onderdrukking voor vrouwen op vlak van seks & in een relatie Taboe andere nederlanders: vele erotische & seksuele passages Olga: wordt onderdrukt  gaat nergens alleen naartoe, is altijd met Eric, de liefde voor hem brengt haar autonoom handelen in bedwang o Naief, begeerlijk, levenslustig  ultieme geliefde o gebaseerd op 3 vrouwen dagelijks van Jan wolders zelf Turks Fruit = autobiografie Jan wolders: Transformeert elementen uit zijn leven in een fictief verhaal Literair hoogtepunt: humor & terugkerende verhaalmotieven: dood ziekte & liefde

Peter Terryn: belde naar zijn baas omdat hij het boek zo goed vond Geschreven in 1958: speelt zich af in 1940 Oorlogsroman: literaire triller, spionageverhaal gecombineerd met een niet extisentieel drama Gebaseerd op het dubbelgangersmotief Verhaal: duitse verzetting Protagonist: Ossowoud (mislukkeling), werkt in een sigarenwinkel, op een dag komt een Nederlandse officier (Dorbeck) in zijn winkel Ossewoud dood iemand voor dornek  daad van collaboratie  Dornek verdwijnt Schizofrenie & paranoia van Ossewoud heel goed beschreven Doorheen het verhaal zet ossewoud zijn zoektocht door om zijn onschuld te bewijzen Zwaard van Damokles: filmnegatieven hangen boven hoofd van Ossewoud,...