Nguyễn Thùy Trang LKT 82009 6 03 Nguyễn Thùy Trang LKT 82009 6 03 PDF

Preview

Summary

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNGLUẬN VĂN THẠC SĨPHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝCÔNG TY CỔ PHẦNChuyên ngành: Luật kinh tếNGUYỄN THÙY TRANGTên thành phố-nămBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNGLUẬN VĂN THẠC SĨPHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝCÔNG TY CỔ PHẦN...

Description

NGUYỄN THÙY TRANG * PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN* NĂM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN

Chuyên ngành: Luật kinh tế

NGUYỄN THÙY TRANG

HÀ NỘI - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN

Ngành: Luật kinh tế Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số: 8380107

Họ và tên học viên: Nguyễn Thùy Trang

Người hướng dẫn: PGS.TS. Hồ Thúy Ngọc

HÀ NỘI - 2022

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Trường Đại học ngoại thương. Tôi xin chân thành cảm ơn!

LỜI CẢM ƠN Đ c th hoàn thành luận văn thạc sĩ mt cách hoàn chnh, bên cạnh sự n lực cố gng của bản thân tôi cn c sự hướng dẫn nhiệt tình của qu Thy, Cô cng như sự đng viên ủng h của gia đình và bạn b trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành bày t lng biết ơn đến PGS. TS. Hồ Thúy Ngọc người đã hết lng gip đ và tạo mọi điu kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Đồng thời tôi cng xin chân thành bày t lng biết ơn đến toàn th qu Thy, Cô trong Trường Đại học ngoại thương đã tận tình truyn đạt nhng kiến thức qu báu cng như tạo mọi điu kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện luận văn.

Hà Nội, ngày … tháng … năm 2022 HỌC VIÊN

Nguyễn Thùy Trang

MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC T Ừ VIẾT TẮT .......................................................................... I PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ................................................................................. 2 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................. 2 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ..................................................................... 3 2.3. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................................... 5 3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 5 4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 5 5. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 6 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 6 7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 6 8. Kết cấu Luận văn ................................................................................................... 7 9. Tóm tắt kết quả nghiên cứu ................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC VÀ QU ẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN ............................................................................................................ 9 1.1. Khái niệm và đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần ....................................... 9 1.1.1.Khái niệm công ty cổ phần ............................................................................... 9 1.1.2.Khái niệm về tổ chức và quản lý công ty cổ phần ......................................... 11 1.1.3.Đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần ............................................................ 13 1.2. Tổng quan về tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo cách tiếp cận của một số nước trên thế giới ................................................................................................ 15 1.2.1. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Anh – điển hình cho cấu trúc hội đồng đơn ..................................................................................................... 15 1.2.2. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Đức – điển hình cho cấu trúc hội đồng hai tầng .............................................................................................. 16 1.2.3. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Nhật Bản ........................ 18

1.3. Vai trò của tổ chức và quản lý công ty cổ phần ............................................ 21 1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và quản lý công ty cổ phần .............. 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 25 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN ......................................................................... 26 2.1. Nguồn luật điều chỉnh về cơ cấu tổ chức và quản lý công ty cổ phần ......... 26 2.2. Thực trạng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý Công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp 2020 ................................................................................. 27 2.2.1. Thực trạng về cấu trúc quản lý nội bộ công ty cổ phần ............................... 27 2.2.2. Thực trạng về quyền lực của chủ sở hữu trong công ty cổ phần ................ 31 2.2.3. Thực trạng về trách nhiệm của người giám sát cơ quan điều hành ........... 37 2.2.4. Thực trạng kiểm soát các giao dịch của công ty với các bên liên quan ...... 41 2.3. Đánh giá thực trạng pháp luật Việt nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phần hiện nay ........................................................................................................... 44 2.3.1. Những thành công ......................................................................................... 44 2.3.2. Những nhược điểm ........................................................................................ 47 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 55 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN ...................................................... 56 3.1.Phương hướng chung nhằm hoàn thiện pháp luật về tổ chức và quản lý công ty cổ phần ................................................................................................................. 56 3.1.1. Hoàn thiện khung pháp lý về tổ chức và quản lý công ty cổ phần .............. 56 3.1.2. Phân định rõ trách nhiệm và tăng cường vai trò của các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc tổ chức thực thi và thúc đẩy tổ chức và quản lý công ty cổ phần ................................................................................................................................... 57 3.1.3. Phổ biến pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật về tổ chức và quản lý công ty cổ phần........................................................................................................................ 57 3.1.4. Ban hành đầy đủ các chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm quy định về tổ chức và quản lý công ty cổ phần ......................................................................... 58

3.1.5. Nâng cao năng lực và tính hiệu quả của các hiệp hội và tổ chức xã hội ................................................................................................................................... 60 3.2.Một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về tổ chức và quản lý công ty cổ phần ........................................................................................................ 61 3.2.1.Hoàn thiện cấu trúc quản lý nội bộ công ty cổ phần..................................... 61 3.2.2.Hoàn thiện về quyền lực của chủ sở hữu trong công ty cổ phần ................. 65 3.2.3.Hoàn thiện trách nhiệm của người giám sát cơ quan điều hành ................. 71 3.2.4.Giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo vệ quyền cổ đông và cổ đông thiểu số ........................................................................................................ 73 3.2.5. Hoàn thiện giám sát các giao dịch có khả năng tư lợi và giao dịch với các bên liên quan ............................................................................................................ 75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 76 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 78

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

BCTC

Báo cáo tài chính

2

BKS

Ban kim soát

3

CTCP

Công ty cổ phn

4

ĐHĐCĐ

Đại hi đồng cổ đông

5

ĐKKD

Đăng ký kinh doanh

6

DN

Doanh nghiệp

7

GĐ

Giám đốc

8

HĐQT

Hi đồng quản trị

9

LCT

Luật Công ty

10

LDN

Luật Doanh nghiệp

11

OECD

Theo Tổ chức hợp tác và phát trin

12

NĐ

Nghị định

13

TAND

Tòa án nhân dân

14

TNHH

Trách nhiệm hu hạn

15

TGĐ

Tổng giám đốc

16

TTCK

Thị trường chứng khoán

RMBCA

Luật sửa đổi luật mẫu v công ty kinh doanh (Mỹ) (viết tt của Revised Model Business Corporations Act)

TT

17

i

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xuất phát từ thực tế khách quan do đi hi của sự hình thành và phát trin của nn kinh tế thị trường. Do đ,việc hình thành các công ty cổ phn (CTCP) và vấn đ cổ phn hoá doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là tất yếu đối với quá trình phát trin mạnh của nn kinh tế thị trường. Hình thức CTCP đã xuất hiện vào nhng năm cuối thế kỷ XVI và đu thế kỷ XVII, mà trước tiên là ở nước Anh sau đ là nước Pháp. Trải qua quá trình phát trin của nn kinh tế, nhất là trong giai đoạn mà cuc Cách mạng công nghiệp diễn ra thì CTCP phát trin rất mạnh mẽ. Đến nhng năm đu thế kỷ XX thì CTCP đã trở thành hình thức kinh doanh rất phổ biến trong điu kiện kinh tế thị trường hi nhập và phát trin, các loại hình doanh nghiệp, công ty ngày càng đa dạng. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc tổ chức và quản lý CTCP còn là mt vấn đ khá mới mẻ nếu so với hàng trăm năm phát trin của nó ở các nước Châu Âu. Là nước đi sau, mặc dù có lợi thế lớn trong việc học tập kinh nghiệm của các nước đi trước nhưng việc tổ chức quản lý CTCP ở nước ta vẫn còn nhiu khó khăn, bất cập, chưa th bứt ra khi nhng ảnh hưởng nặng n của cơ chế kế hoạch hóa tập trung trước đây. Chẳng hạn như nhng khó khăn, bất cập xuất phát từ việc ban lãnh đạo công ty can thiệp vào quyn tự do chuyn nhượng cổ phn của cổ đông, mt số cổ đông lớn (chủ yếu là cổ đông nhà nước) nm gi quyn khống chế công ty, xâm hại vảo quyn lợi của đa số cổ đông thiu số; Ban Kim soát mang tính hình thức, không phát huy được chức năng giám sát, …. Có th nói, nhng thực trạng nêu trên đã ảnh hưởng rất lớn tới sự lành mạnh hóa việc quản lý CTCP ở nước ta trong thời gian qua. Do đ, đi hi phải có sự quan tâm, nghiên cứu thấu đảo việc quản lý CTCP v mặt lý luận cng như thực tiễn đồng thời đưa ra các biện pháp v mặt pháp lý đ giải quyết nhng thực trạng đ. Cho đến nay khung pháp Luật v vấn đ tổ chức và quản lý công ty nói chung và công ty cổ phn nói riêng đã từng bước được đẩy mạnh và hoàn thiện. Luật doanh nghiệp 2020 đã có nhiu đổi mới v vấn đ tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn nhiu vấn đ cn hoàn thiện, nhiu bất cập từ Luật doanh nghiệp 2014 vẫn chưa được 1

sửa đổi, bổ sung triệt đ, đặc biệt cn đồng b Luật doanh nghiệp 2020 với các văn bản luật chuyên ngành, văn bản dưới luật đ tạo thành mt hệ thống thống nhất. Do đ, việc tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện vấn đ pháp lý liên quan đến tổ chức và quản lý CTCP trong giai đoạn này là việc làm cn thiết. Vì vậy, tác giả chọn vấn đ: Pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phần làm đ tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Tổ chức và quản lý CTCP không nhng là vấn đ thực tế cn quan tâm của các chủ th thực hành trong công ty, mà còn trở thành đ tài của các nhà nghiên cứu, cả ở góc đ kinh tế cng như góc đ pháp lý. Trên thế giới, nhng lý thuyết pháp lý v Tổ chức và quản lý CTCP hiện đại đã xuất hiện từ nhng năm 30 của thế kỷ trước được đánh dấu bằng các công trình nghiên cứu mang tính kinh đin của Berler và Means. Hiện có khá nhiu công trình nghiên cứu đã được công bố liên quan đến hoạt đng tổ chức và quản lý, trong đ tiêu biu là các các công trình nghiên cứu sau: Dan Cimpoeru, The Management of the Joint Stock Companies Manager Journal, Faculty of Business and Administration, University of Bucharest, 2013. Tác giả đã ch vai trò quan trọng trong tổ chức của mt công ty là các quản trị viên có trách nhiệm trong lĩnh vực quản lý ni b và đại diện trong các mối quan hệ với bên thứ ba. Công trình nghiên cứu của tác giả Mir Kalia và Midend 2018, V thực trạng áp dụng Luật thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ . Tác giả đã ch ra các quyn và nghĩa vụ của hi đồng quản trị trong CTCP tuy nhiên vẫn còn nhiu hạn chế trong việc đảm bảo quyn lợi của cổ đông. Angephut, Mento The creation of joint stock companies MSc diss., University of Economics and Business, 2017. Tác giả đã nói tới sự ra đời của các công ty cổ phn và ch ra được tm quan trọng trong công tác tổ chức và quản lý CTCP theo pháp luật Thụy Đin. Hisdent J. Caton, Organization and management of joint stock companies in the context of integration University of Economics American, 2017. Tác giả đã nễu ra 2

được việc cn thay đổi trong b máy tổ chức và quản lý CTCP theo bối cảnh hi nhập toàn cu hóa từ đ đ ra mt số biện pháp nâng cao trách nhiệm và quyn hạn của Hi đồng cổ đông. Elizabeth, Business Law and the Legal Environment, Standard Edition 9th Edition, 2018.Tác giả đã ch ra được mối quan hệ trong sự phát trin kinh doanh sẽ phải ràng buc bởi môi trường pháp lý. Bởi lẽ pháp luật sẽ là chế tài công bằng nhất trong hoạt đng của công ty. 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam hiện nay, đã có nhiu nghiên cứu, báo cáo khoa học v CTCP, trong đ có nhng nghiên cứu chuyên sâu v khía cạnh kinh tế cng như khía cạnh pháp lý, chẳng hạn như: Sách của TS. Nguyễn Thị Dung và tập th giảng viên b môn luật thương mại Đại Học Luật Hà Ni,Chuyên khảo Luật kinh, NXB Đại học Luật Hà Ni, Hà Ni năm 2020; Cuốn sách này tập trung phân tích các khía cạnh pháp luật v doanh nghiệp đặc biệt nhấn mạnh v công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phn trong cuc cách mạng CNH, HĐH đất nước. Sách của PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Huệ - TS. Lê Thị Hương Lan Công ty cổ phần và thị trường chứng khoán, NXB Đại học kinh tế quốc dân, Hà Ni năm 2019; Cuốn sách này đã ch ra được mối quan hệ mật thiét của công ty cổ phn và thị trường chứng khoán nhờ vào b máy tổ chức lãnh đạo của công ty cổ phn. Sách của TS. Nguyễn Thị Ngọc Luật doanh nghiệp bảo vệ cổ đông pháp luật và thực tiễn, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Ni năm 2017; Cuốn sách này tập trung phân tích làm rõ thực trạng pháp luật v quyn của cổ đông, cách thức và biện pháp bảo vệ cổ đông CTCP trên cơ sở có so sánh với pháp luật của mt số nước trên thế giới, từ đ đưa ra kiến nghị sửa đổi, bổ sung LDN năm 2005 nhằm tăng cường bảo vệ cổ đông CTCP. Luận án tiến sỹ Luật học của tác giả Ngô Minh QuýNghiên cứu so sánh quản lý công ty cổ phần theo pháp luật CHXHCN Việt Nam và CHND Trung Hoa, Luận án tiến sỹ Luật học, Đại học Quốc Gia Hà Ni, năm 2014; Luận án đã ch ra được mô sự khác nhau trong công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phn của Việt Nam so với 3

Trung Hoa. Từ đ đưa ra mt số giải pháp kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam v tổ chức và quản lý công ty cổ phn. Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Lan Hương Một số so sánh về CTCP theo LCT Nhật Bản và LDN Việt Nam, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, số 25/2019; Bài viết đã nêu ra được sự khác biệt trong tổ chức và quản lý CTCP của Nhật Bản và Việt Nam từ đ cho thấy được nhng mặt tồn tại trong công tác tổ chức và quản lý CTCP. Từ đ, đưa ra mt số giải pháp hoàn thiện trong quá trình tổ chức và quản lý CTCP theo luật doanh nghiệp 2014. Bài báo cáo của TS. Bùi Xuân Hải Một số vấn đề về mô hình tổ chức và quản lý công ty trên thế giới và Việt Nam, Hi thảo khoa học: Pháp luật v quản trị công ty - Nhng vấn đ lý luận và thực tiễn, 2011; Bài báo cáo đã ch ra được các mô hình tổ chức và quản lý trên thế giới đ từ đ rút ra bài học cho CTCP tại Việt Nam trong công tác tổ chức và quản lý. Bài viết của TS. Phạm Văn Tuyết So sánh cấu trúc quản trị công ty điển hình trên thế giới, Tạp chí Khoa học pháp lý số 6/2006; Bài viết đã ch ra được cấu trúc quản trị công ty đin hình trên thế giới và mô hình quản trị công ty tại Việt Nam. Bài viết của Phan Huy Hồng Tạo thuận lợi hơn cho việc thực hiện quyền cổ đông trong Luật Liên minh châu Âu và luật Đức - Kinh nghiệm cho Việt Nam, Tạp chí khoa học pháp lý, tháng 3/2010; Bài viết đã ch ra được tm quan trọng của c đông trong việc tổ chức và quản lý CTCP từ đ hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Nhng công trình này đã có nhng đng góp to lớn v mặt khoa học, tuy nhiên ch tập trung vào phân tích các vấn đ có tính nguyên tc v CTCP như thủ tục thành lập, cơ cấu tổ chức quản lý, quyn và nghĩa vụ của cổ đông. Theo đ vấn đ quản trị ni b CTCP đã được đ cập ở mức đ ít nhiu nhưng ch dừng lại ở mức đ khái quát. Chính vì vậy, luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu phân tích các vấn đ có liên quan đến việc quản trị ni b trong CTCP theo quy định của Luật Doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, làm rõ mối quan hệ và sự tác đng ảnh hưởng lẫn nhau của các b phận cấu thành công ty cổ phn, trong đ đ cập đến quyn và nghĩa vụ cổ đông, việc đối xử

4

công bằng với cổ đông, minh bạch hoá thông tin trong công ty, quản lý điu hành và cơ chế giám sát trong công ty. 2.3. Khoảng trống nghiên cứu Tiếp thu kinh nghiệm pháp luật công ty của các nước phát trin trên thế giới, trong thời gian qua, Việt Nam đã có nhng bước tiến đáng k trong nhận thức và thực tiễn thi hành pháp luật, nếu so sánh với nhng quy định v CTCP nói chung và vấn đ tổ chức và quản lý CTCP nói riêng thì pháp luật của nước ta đã có cách tiếp cận và phát trin khá bài bản đã giải quyết được nhng yêu cu đặt ra trong quá trình phát trin nn kinh tế thị trường định hướng xã hi chủ nghĩa ở Việt Nam. Tuy nhiên, cng với sự phát trin của nn kinh tế - xã hi đất nước và nhu cu mở rng hi nhập kinh tế quốc tế ngày càng cao, pháp luật v tổ chức và quản lý CTCP đang bc l nhiu vấn đ chưa hoàn thiện. Nhiu vụ việc tranh chấp ni b, nhiu hành vi lợi dụng vai trò, ảnh hưởng của người quản lý đ trục lợi, làm thiệt hại đến lợi ích của cổ đông vẫn xảy ra thường xuyên mà nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ nhng bất cập và thiếu sót của pháp luật v quản lý CTCP. Luật doanh nghiệp 2020 đã có nhiu đổi mới v vấn đ tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn nhiu vấn đ cn hoàn thiện, nhiu bất cập từ LDN 2014 vẫn chưa được sửa đổi, bổ sung triệt đ, đặc biệt hiện tại chưa có mt công trình nào nghiên cứu nào v tổ chức và quản lý CTCP theo Luật doanh nghiệp 2020 đây là mt khoảng trống nghiên cứu lớn. 3. Đối tượng nghiên cứu Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật v tổ chức và quản lý của CTCP. Đồng thời, tác giả đi vào nghiên cứu...