Norwid - Promethidion - Filolofia polska PDF

Preview

Summary

Filolofia polska...

Description

Cyprian Kamil Norwid – Promethidion "Promethidion" to utwór którego autorem jest Cyprian Kamila Norwid. "Promethidion" to swego rodzaju traktat o sztuce, próba stworzenia definicji piękna. Utwór rozważający jej zadania, poświęcony rozważaniom celów sztuki, a także roli artysty. Pierwsza część traktatu poświęcona jest definicji piękna. W dialogu między podmiotem lirycznym a Prometejem toczy się spór o piękno i jego znaczenie w tworzeniu. Prometej jest w utworze ucieleśnieniem nieśmiertelności. Zdaniem Norwida piękno nie może bowiem zaistnieć bez twórcy. To człowiek, stworzony na Boskie podobieństwo, mając w sobie "cień pięknego" może, poprzez swoją pracę, urzeczywistnić pragnienie piękna. To właśnie człowiek, jak zauważa autor, umie także zobaczyć i rozpoznać piękno. Dokonuje się to, w zależności od umiejętności i talentu, który dostał od Stwórcy. Jak czytamy w "Promethidnionie": "Więc stąd chórzysta w innej prymem jest operze, A prym- chórzystą- widzem w nie swej atmosferze" Umiejętność dostrzegania piękna i tworzenia sztuki, nie byłaby jednak możliwa bez pracy. Praca jest niezbędna dla zaistnienia piękna. Stanowi drogę do sztuki i warunek jej powstania. Jednocześnie piękno stanowi inspirację do poszukiwań, do tworzenia więc także impuls do pracy. Współzależność piękna i pracy wydaje się kluczową tezą w pracy Norwida. Piękno stanowi zwieńczenie twórczych wysiłków. Jednocześnie praca to "najwyższe rzemiosło", wysiłek i trud, jak pisze Norwid "trud trudów". Artysta jest więc także największym rzemieślnikiem. Co za tym idzie twórczość powinna spełniać kryterium praktyczności. Sztuka niepraktyczna hołdująca jedynie kaprysom artysty a więc taka, która nie jest "pożyteczna" dla społeczeństwa lub narodu, zdaniem Norwida nie ma prawa istnieć. Jest bowiem drogą upadku pracy. Dlatego dużą część rozważań w "Promethidionie" poświęcona jest sztuce ludowej. Sztuka ludowa łączy w sobie artyzm, użyteczność i kult pracy. Jak pisze Norwid sztuka ludowa to "sól ziemi". Dzięki twórczości ludowej, dzięki wysiłkom chłopstwa Polska urośnie w siłę, "rozgorzeje, jak lampa na globie". Twórczość ludowa stanowić powinna inspirację dla wszystkich artystów: "I stąd największym prosty lud poetą, Co nuci z dłońmi ziemią brązowemi, A wieszcz periodem pieśni i profetą(...)." Jak czytamy dalej: "I stąd największym prosty lud muzykiem, Lecz muzyk jego płomiennym językiem(...)" Cyprian Kamil Norwid nie tylko kieruje uwagę na twórczość chłopstwa ale także jednocześnie piętnuje sztukę szlachecką. Sztuka szlachty to sztuka wspaniała, ale także sztuka, która nie potrafi znaleźć swej prawdziwej formy. Norwid określa ją jako sztukę która " tylko kształtu nie ma dla wnętrzności". Brak "kształtu" to jej przekleństwo i ułomność. Powoduje to bowiem, że artyści sięgają po obce nieprzystające formy. Wszystko to zubaża polską sztukę. Sytuację tę Norwid ze smutkiem opisuje w "Promethidionie": "(...)więc mi smutno, Że mazowieckie ani jedno płótno Nie jest sztandarem sztuce - że ciosowy W Krakowskiem kamień zapomniał rozmowy Że wszystkie chaty chłopskie krzywe - że kościoły Nie na ogiwie polskim stoją - że stodoły Za długie - świętych figury patronów Bez wyrazu- od szczytu wież aż do zagonów Rozbiorem kraju forma pokrzywdzona woła O łokieć z trzciny w ręku Pańskiego anioła." Sięganie po obce formy będące zdaniem Norwida efektem sytuacji politycznej Polski czyli rozbiorów. Polska jest w bardzo trudnej sytuacji, Polacy nie mają swego państwa. Naród jest

rozbity. Sięganie po obce, zapożyczone formy sztuki nie przyczynia się do odbudowy kraju i konsolidacji narodu, ale wręcz pogłębia upadek "polskości". Troska i umiłowanie ojczyzny stanowi jedną z naczelnych wartości podejmowanych w "Promethidionie". Zdaniem autora, to właśnie dzięki oddaniu ojczyźnie rozwijać się może sztuka, a przez to i pielęgnowane będą narodowe wartości. Jednak Norwid zauważa, że wśród Polaków miłości do ojczyzny jest zbyt mała, aby móc pracą i sztuką odbudować silny naród. Tak jak udało się to w starożytności Grekom i Rzymianom. Jak czytamy w "Promethidnionie": "O Polsko!- wiem ja, że artystów czołem Są męczennicy- tych sztuka popiołem... Ale czyż wszyscy wiedzą to w Ojczyźnie I czy posiadłaś sztuką krwawe- żyźnie?..." Jak czytamy w "Promethidionie" zbyt mała jest wśród Polaków także wiara, która stanowić powinna fundament budowy silnego państwa. Tak jak silna wiara, umożliwiła powstanie Izraela. Podjęte przez Norwida rozważania dotyczą najistotniejszych, najbardziej kluczowych problemów. Podejmuje temat miłości do ojczyzny, temat pracy. Przede wszystkim jednak "Promethidion" jest to traktat o sztuce. To właśnie ona stanowi drogę realizacji wszystkich pozostałych wartości i do budowy silnego państwa. Dlatego artysta powinien być także rzemieślnikiem, a sztuka powinna stanowić dobro wspólne. Powinna być użyteczna i dostępna wszystkim. Jak pisze Norwid: "Bo nie jest światło, by pod korcem stało, Ani sól ziemi do przypraw kuchennych" Takie rozumienie jest dalekie od romantycznego podejmowania sztuki i roli artysty. Przestaje on być wieszczem i dalekim poetą. Nie jest już człowiekiem unoszącym się ponad narodem, a staje się jednym ze "zwykłych ludzi". Kimś, kto poprzez pracę, a co za tym idzie i sztukę pracuje dla wspólnego dobra. Przyczynia się do umacniania narodowej siły. krótkie streszczenie: Tytuł utworu brzmi: Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem. Autor nawiązuje w nim do imienia mitycznego Prometeusza, któremu znana była zarówno praca, jak i cierpienie spowodowane troską o los ludzi. Norwid dedykował ten utwór zmarłemu przyjacielowi W. Łubieńskiemu. Poeta-filozof wypowiada się tu na temat sztuki w kategoriach estetycznych i etycznych, ujmując refleksję w kształt rozmowy. – Spytam się tedy wiecznego-człowieka, [...] „Cóż wiesz o pięknem?...” „Kształtem jest miłości”. Uogólniona postać człowieka ponadczasowego, wiecznego, reprezentującego ludzi wielu pokoleń, doświadczeń i orientacji estetycznych wywiedzionych z różnych kultur, jako spadkobierca dziedzictwa Prometeusza, wypowiada się jednoznacznie na temat piękna. Jest ono ukształtowane pod wpływem miłości i tylko z nią może się kojarzyć. Takie pojmowanie piękna nosi w sobie założenie, że sztuka – aktywność powielająca boski gest stworzenia – musi mieć związek z miłością Boga do ludzi, a także z tą, którą zdolny jest emanować sam człowiek, stworzony przecież na wzór Boga. Z tego wynika więc, że każdy w sobie cień pięknego nosi. Warto również zwrócić uwagę na celowość wszelkiej sztuki. Nie istnieje ona sama dla siebie, dla efektu estetycznego, dla przyjemności obcującego z nią odbiorcy, ale ma stanowić sól ziemi i służyć człowiekowi w jego życiu praktycznym: Bo piękno na to jest, by zachwycało Do pracy – praca, by się zmartwychwstało. Twórczość jest więc pracą, zaś jej efekt ma być „zachwytem”, zachętą, uskrzydleniem do pracy. Z takim stanowiskiem jak najbardziej zgadza się pogląd dotyczący twórczości ludowej – największym prosty lud poety oraz największym prosty lud muzykiem. Dalej autor wskazuje znaczenie praktyki w sztuce: Cezara uznaje za najlepszego historyka, zaś Michała Anioła, co kuł sam w marmurze, za wybitnego rzeźbiarza. Można więc dostrzec wyraźny związek („zaręczyny”) „pieśni” (poezji) z praktycznym wymiarem życia (wysiłek twórczy odnoszący lirykę do rzeczywistości). We fragmencie rozpoczynającym się apostrofą do Polski Norwid wskazuje znaczenie sztuki:

zapala do pracy i walki, podejmuje zagadnienia ważne dla konkretnych miejsc i ludzi, nie unika reakcji na aktualne sprawy. I tak ja widzę przyszłą w Polsce sztukę, Jako chorągiew na prac ludzkich wieży, Nie jak zabawkę ani jak naukę, Lecz jak najwyższe z rzemiosł apostoła I jak najniższy modlitwę anioła. Tworzenie dzieł sztuki zostało umieszczone na szczycie różnych form pracy. Wysiłek artysty nosi w sobie szczególne cechy i posłannictwo, dlatego też przyznano mu najwyższą rangę – zbliża bowiem do Boga w samym akcie tworzenia i pozwala Go w dziele dostrzegać, bo przecież jest ono Kształtem [...] Miłości (zapisanej z wielkiej litery). Norwid przyznaje artyście szczególną rolę w społeczeństwie, ale zwraca uwagę na właściwe pojmowanie sztuki. Musi być ona budowana na trwałym fundamencie wartości etycznych. Tylko wtedy przetrwa przez pokolenia i spełni swoją misję – zachwyci do pracy....