Podstawy metodologii nauk społecznych wykłady PDF

Preview

Summary

Download Podstawy metodologii nauk społecznych wykłady PDF

Description

Podział współczesny nauki Nauki Formalne

empiryczne

Logika matematyka Przyrodnicze Fizyczne

humanistyczne (społeczne) biologiczne

Porównanie nauk: 



Nauki formalne o Twierdzenia i teorie wynikają z innych twierdzeń wcześniej dowiedzionych lub z przyjętych aksjomatów o Operują na zdaniach analitycznych o Nauki formalne są to nauki dedukcyjne o Stosowane metody uzasadnienia twierdzeń i teorii są niezawodne o Nauki racjonalne, dedukcyjne lub matematyczne Nauki empiryczne o Twierdzenia i teorie wynikają z obserwacji rzeczywistości z odpowiedniej interpretacji o Operują na zdaniach syntetycznych o Nauki empiryczne to nauki indukcyjne o Nie stosuje się modeli formalnych, a zakres badań i interpetacje są wieloznaczne o Nauki humanistyczne są dosyć problematyczne w metodologicznych

Metodologia nauk     

Przedmiot zainteresowań- nauka, na którą składają się badania naukowe i wiedza naukowa będąca jej wynikiem System jasno określonych zasad, reguł i czynności postępowania badawczego stosowanych w jakiejś nauce bądź naukach (S. Nowak, 1985, s.13) Metodologia ogólna- zajmuje się ogólnymi prawidłowościami procesu poznania naukowego, wspólnego procesu dla wszystkich nauk Metodologia szczegółowa- zajmuje się zaleceniami odnoszącymi się do konkretnego procesu badawczego, stosowanego w poszczególnych dyscyplinach Dyscyplina, której zadaniem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak należy wykonać poszczególne czynności badawcze w ramach danej nauki, aby można było otrzymać efekty możliwie najbardziej wartościowe poznawczo (J. Kmita)

Co to jest metodologia badań społecznych? 

Nauka o zasadach i sposobach postępowania badawczego w naukach społecznych

Funkcje nauki w ramach metodologii nauk

   

Opisowa deskryptywna  opis istniejącego świata Jak jest? Jakie to jest? Wyjaśniająca eksplanacyjna  wyjaśnienie instniejącego stanu rzeczy Dlaczego tak jest? Prognostyczna  przewidywanie następstw Jak będzie? Praktyczna instrumentalna  projektowanie Co należy zrobić, aby było to i to?

Cechy poznania naukowego 

Naukowe: o Sprawdzalne o Obiektywne o Usystematyzowane o Utylitarne o Twórcze lub destruktywne

Co to jest badanie naukowe? 



Oznacza pewien rodzaj działania podejmowany z myślą o wyjaśnieniu jakiegooś stanu rzeczy czy procesu, dokonania jego oceny czy udzielania odpowiedzi na interesujące badanego pytania Wg W. Zaczyńskiego (Praca badawcza nauczyciela)- wieloetapowy proces zróżnicowanych wewnętrznie działań mających zapewnić obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie wybranego wycinka rzeczywistości (przyrodniczej, technicznej, społecznej lub kulturowej)

Podstawowe wymagania stawiane badaniom naukowym:     

Uświadomienie sobie znaczenia badań dla wzbogacenia dorobku naukowego Niezbędna jest znajomość dotychczasowej wiedzy o problemie, którego mają dotyczyć badania Aktualność problemu, jaki pragnie się rozwiązać za pomocą badań Wymagania natury psychologicznej- wewnętrzne zaangażowanie, pasja badawcza i pozytywna motywacja do zajmowania się problemem Znajomość obowiązujących w badaniach zasad metodologicznych

Rodzaje badań naukowych Podział ze względu na cel: 



Teoretyczne (podstawowe) o Wzbogacenie wiedzy z danej dyscypliny o nowe pojęcia, nowe informacje, nową wiedzę o Znaczenie dla rozwoju nauki i jej społecznej użyteczności o Dostarczają ścisłych, dokładnych i wiarygodnych informacji o zależnościach między badanymi zmiennymi o Podstawowy wkład w rozwój i precyzowanie teorii naukowych lub tworzenie ogólnych praw w danej dyscyplinie Stosowane (praktyczne)

Są podejmowane w celu uzyskania odpowiedzi na pytania typu praktycznego Opierają się na wiedzy teoretycznej i zmierzają do jej wdrożenia w praktyce w celu poprawy efektywności działania o Opierając się na wiedzy zgromadzonych w badaniach podstawowoych weryfikują ją i formułują pewne oczekiwania istotne dla praktycznej działalności Diagnostyczne o Stwierdzenie istnienia pewnego stanu rzeczy, faktów, cech, funkcji, różnych czynności istotnych z punktu widzenia celu podjętych badań o Na ich podstawie można:  Opisac i pozna badane zjawisko  Ustalić przyczyny danego stanu rzeczy  Wskazać na występujące różnice miedzy stanem pożądanym a rzeczywistym o Interpretacja istniejącego stanu, jak i sformułowanie praktycznych wniosków do przeprowadzenia zmian o Celem jest rozpoznanie i opisanie procesów edukacyjnych w aspekcie ich właściwej realizacji, rozpoznanie trudności i uwarunkowań wpływających na proces kształcenia i wychowania o o



Etapy badania naukowego wg M Łobockiego 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Zaistnienie sytuacji problemowej Formułowanie problemów i hipotez badawczych Wybór i konstruowanie narzędzi badawczych Dobór osób badanych Przeprowadzenie badań Opracowanie wyników

Etapy badań naukowych wg T. Pilcha Faza koncepcyjna:  Wybór przedmiotu i celu badań  Sformułowanie problemów badawczych  Wybór terenu badań i dobór próby badawczej  Typologia zmiennych i wskaźników do zmiennych  Wybór metod, technik i narzędzi badawczych  Definicje teoretyczne najważniejszych pojęć  Badania pilotażowe Faza wykonawcza:  Opracowanie harmonogramu badań 

Przeprowadzenie badań właściwych



Uporządkowanie materiałów badawczych



Opracowanie klucza kodyfikującego



Kodyfikacja i opracowwanie statystyczne



Analiza wyników badań



Weryfikacja hipotez



Uogólnienie i wnioski końcowe

Co może być przedmiotem badań w naukach społecznych? ZJAWISKA:  Pedagogiczne (np niepowodzenia edukacyjne, sytuacja szkolna uczniów, aspiracje edukacyjne młodzieży)  Społeczne (np niedostosowanie społeczne, bezrobocie, bezdomność; patologie społecznenarkomania, alkoholizm, nikotyzm, prostytucja)  ... wraz z ich genezą, przyczynami, strukturą, przebiegiem, zasięgiem, dynamiką występowania, skutkami, ograniczeniami, uwarunkowaniami. POSTAWY:  Np młodzieży wobec odmienności kulturowej RELACJE MIĘDZYLUDZKIE  Nauczyciel- uczeń, nauczyciel- władze szkolne  Współpraca, współdziałanie OPINIE:  Np nauczycieli o współpracy z rodzicami INSTYTUCJE PEDAGOGICZNE  Geneza ich powstania, postawy prawne, status, cele, funkcjonowanie... Określenie celów badań  

„Określenie tego, do czego zmierza badacz,co pragnie osiągnąć w swoim działaniu” Zaczyński, 1997, s. 52 Cel badań: rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badacza

Rodzaje celów badawczych   

cele opisowe (diagnostyczne, deskryptywne) cele wyjaśniające (eksplanacyjne) cele praktyczne

 cele prognostyczne (predyktywne) ! Cele formułuje się w postaci zdań twierdzących Cele opisowe- stawiasz je wtedy, kiedy dążysz do wiedzy mówiącej o tym, jak się przedstawia wycinek rzeczywistości, który będziesz badać Cele wyjaśniające- stawiasz je wtedy, kiedy dążysz do wyjaśnienia przyczyn występowania danego zjawiska, chcesz poznać jego uwarunkowania. Wskazujesz na zależności i związki miedzy zjawiskami

Cele praktyczne-stawiasz je wtedy, gdy dążysz do wykrycia lub zaprojektowania określonych procedur, sposobów metod postępowania w celu osiągnięcia pożadanych efektów Cele są rozwinięciem sformułowanego wcześniej tematu badań, ale jednocześnie wytyczeniem jego granic. Po wytyczeniu wiedzy wiemy, czym dokładniej badawczo mamy się zająć, a czym nie (gdyż byłoby to wykroczenie poza temat) Musisz więc umieć określić w miarę dokładnie wiedzę, do ustalenia której będziesz w badaniach zmierzać: ZASTANÓW SIĘ, CZY: OPIS? WYJAŚNIENIE? PRAKTYCZNA UŻYTECZNOŚĆ? Problemy badawcze 

pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie (Nowak, 1970)



etap sytuacji problemowej- stan niepokoju związanego ze świadomością niewiedzy oraz z chęcią uzupełnienia brakującej wiedzy



etap problemu- logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy oraz potrzeba wiedzy. Konieczność wyboru dwóch opcji



etap pytania problemowego- gramatyczna konstrukcja wyrażająca sytuację problemową i będąca zarazem językowym odpowiednikiem problemu. Wyrażenie za pomocą ZDANIA PYTAJĄCEGO pewnej niewiedzy

Rodzaje problemów badawczych (Łobocki) 

problemy rozstrzygnięcia „Czy...?”



problemy dopełnienia „Jaki...?” „Co...?” „Który...?” (najlepiej łączyć oba: Czy i w jakim stopniu...?)



problemy naukowo-badawcze



problemy subiektywnie- badawcze



problemy dotyczące właściwości zmiennych (wynikają z celu opisowego)



problemy dotyczące relacji między zmiennymi (wynikają z celu wyjaśniającego)



! formułujemy tyle problemów szczegółowych, by po ich rozwiązaniu uzyskać wyczerpującą odpowiedź na pytanie zawarte w problemie głównym.

Warunki poprawności problemów badawczych 

Sformułowane problemy muszą wyczerpać zakres naszej niewiedzy, zawartej w temacie badań



W problemach muszą zawierać sięwszystkie zależności między zmiannymi (dotyczą właściwości zjawisk I/LUB ZALEŻNOŚCI między zjawiskami/zmiennymi)



Muszą być rozstrzygalne empirycznie



Powinny mieć wartość praktyczno- użyteczną



Sformułowane możliwie dokładnie i precyzyjnie

Hipoteza badawcza 

Twierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić ono będzie prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu badawczego (Pilch, Bauman 2001, s 43-44)



!Założenie przypuszczalnych ZALEŻNOŚCI, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi



Propozycja ODPOWIEDZI na pytanie zawarte w przyjętym problemie badawczym (Zaczyński, 1995, s. 33)

Wymagania stawiane hipotezom 

Musi się dać zweryfikować



Wyraża związek tylko pomiędzy dającymi się zbadać zmiennymi



Przypuszczenie wysoce prawdopodobnym, ma uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym



Niesprzeczna z udowodnionymi poprzedmio twierdzeniami nauki



Wniosek z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza



Twierdzenie wyrażone jednoznacznie i w sposób możliwie uszczegółowiony

Problem badawczy=badanie Hipoteza badawcza=odpowiedź Źródła hipotez 

Istniejące teorie



Bezpośrednia obserwacja



Własne doświadczenie



Dotychczasowe osiągnięcia naukowe



Dotychczasowe wyniki badań

Nie każdy problem badawczy wymaga sformułowania hipotezy!



Hipotezy formułujemy wówczas, gdy problem badawczy dot związków między badanymi zmiennymi



Nie formułuje się hipotez w badaniach diagnostycznych i monograficznych



Problemy dotyczące właściwości zmiennych (wynikające z celów opisowych) nie wymaga hipotez!

Procedura formułowania problemów i hipotez badawczych 

Cel opisowy  problem główny dotyczący WŁAŚCIWOŚCI zmiennych  problemy szczegółowe



Cel wyjaśniający  PROBLEM GŁÓWNY dotyczący RELACJI między zmiennych hipoteza główna  problemy szczegółowe  hipotezy szczegółowe



Cel opisowy i wyjaśniający  PROBLEM GŁÓWNY dotyczący WŁAŚCIWOŚCI ZMIENNEJ i RELACJI między zmiennych (jaki jest poziom niepowodzeń szkolnych i jakie czynniki je warunkują)  hipoteza główna  problemy szczegółowe, wynikające z „całej” treści problemu głównego hipotezy szczegółowe: relacje między zmiennymi (hipotezy szczegółowe: właściwości zmiennych)

Zmienne 

Zmienna= cecha, czynnik, charakterystyka, właściwość



Dowolna właściwość- cecha, która przybiera różne Wartości (przynajmniej dwie co jest warunkiem, żeby została zmienną)

Znaczenie zmiennych w badaniach 

Są próbą uszczegółowienia problemów badawczych, jakie zamierza się rozwiązać oraz hipotez, które chcemy zweryfikować



Są właściwościami przedmiotów, nad którymi w szczególny sposób zamierzamy się skoncentrować



Pozwalają lepiej wyjaśnić badane zjawiska i wskazać na występujące między nimi relacje



Pozwalają zachować jasność i konsekwencję w rozwijaniu dalszych etapów badania (wskaźniki, narzędzia)



Pełna kontrola nad poprawnością przyjętych rozwiązań

Podział zmiennych 

Liczba wartości o

Dwuwartościowe

o 



wielowartościowe

Rodzaj wartości o

Ilościowe

o

jakościowe

intencjonalność o

zależne

o

niezależne

Zmienna niezależna- zjawiska (cechy) wpływające na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi. Przyczyna zmiennej zależnej. Zmienna zależna- zjawisko podlegające wpływom innych zjawisk. Zmienia się pod wpływem oddziaływania innej zmiennej. Skutek zmiennej niezależnej. Przykłady powiązań między zmiennymi: 

płeć a stosunek do rozwodów: płeć(zmienna niezależna)  stosunek do rozwodów (zmienna zależna)



uwarunkowania rodzinne nieprzystosowania społecznego młodzieży: uwarunkowania rodzinne (zmienna niezależna)  nieprzystosowanie społeczne (zmienna zalezna)

Wskaźniki w badaniach naukowych 

Wyodrębnienie zmiennych w badaniach wymaga dalszego ich uszczegółowienia. Chodzi tu o nadanie im sensu empirycznego, czyli poddanie ich operacjonalizacji. Jest ona próą przełożenia zmiennych na wskaźniki



Wkaźnik to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie zajścia którego wnioskujemy, że zachodzi zjawisko, które nas interesuje (S. Nowak)



Wska…źnikiem jakiegoś zjawiska Z będziemy nazywać takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli nam określić, że zaszło zjawisko Z (S. Nowak)



Wskaźnikiem może być jedynie zdarzenie, proces, przedmiot OBSERWOWALNY !



Zmienna: atmosfera w rodzinie Wskaźniki: przyjazny stosunek członków rodziny, wzajemne zaufanie, pogodny nastrój



Podział wskaźników



Wskaźniki empiryczne- gdy wskazywane przez nie zjawisko daje się łatwo i bezpośrednio zaobserwować(posiadanie przez rodzinę luksusowego samochodu jako wskaźnik zamożności)



Wskaźniki definicyjne- wynikają z definicji badanego zjawiska lub faktu (wskaźnikiem pozycji społ ucznia w klasie jest liczba uzyskanych przez niego wyborów podczas badań socjomettycznych)



Skaźniki inferencyjne (inferować- wnioskować)- odnoszą sie do zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych i nie wchodzą do definicji badanych zjawisk („wypieki” na twarzy studenta podczas egzaminu jako wskaźnik zdenerwowania)

Metoda badawcza 

Metoda badania naukowego to sposób poznania naukowego (W. Zaczyński)



Metody badań to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służących do uzyskiwania (...) uzasasnionych odpowiedzi na stawiane pytania (S. Nowak)

Technika badań: 

Czynności określone przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowane (T. Pilch)



Czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, faktów, opinii (A. Kamiński)

Narzędzie badawcze: 

Jest to przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań

Kryteria doboru metod, technik i narzędzi badawczych 

Przedmiot badań



Cel badania



Znajomosć metod i technik badawczych przez samego badacza



Czas przeznaczony na badania



Moralne granice

Wybór terenu badań 

Wybór terenu badan to nie tylko wybór odpowiedniego terytorium, placówki lub instytucji. Wybór terenu badań to wytypowanie wszystkich zafadnień, cech, wskaźników, jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych lub zjawskach społecznych. Następnie wytypowanie rejonu, grup zjawisk i instytucji jako obiektór naszego zainteresowania

Dobór próby badawczej 

Populacja ggeneralna- całość grupy stanowiącej przedmiot naszego zainteresowania  grupa reprezentatywna- część populacji generalnej wybrane w specjalny sposób do badań reprezentuająca wszystkie badane cechy i wszystkie elementy populacji generalnej

Sposoby doboru próby 

Losowy  badacz nie ma bezpośredniego wpływu na wybór osób badanych; każda osoba wchodząca w skład interesującej badacza populacji musi mieć jednakową szansę, by stać się obiektem badania



Celowy  o zakwalifikowaniu osób do badań decyduje tu sam badacz, a nie określony sposób losowania

Wielkość próby reprezentatywnej zależy od: 

Stopnia różnorodności cech (zmiennych) badanej zbiorowości o



Ilości kategorii statystycznych, na jakie ma być podzielona badana zbiorowość o



Im bardziej różnorodna zbiorowość, tym większa powinna być próba

Im więcej kategorii badacz zamierza wyróżnić i analizować, tym większa powinna być próba

Stopnia dokładności i pewności, jakie badacz zamierza osiągnąć w badaniach o

Im większa próba reprezentatywna, tym większa dokładność wniosków o populacji, którą ta próba reprezentuje

Badania właściwe 

Uporządkowanie, analiza i interpretacja materiału badawczego  weryfikacja hipotez, wnioski i uogólnienia

Struktura pracy dyplomowej 

Strona tytułowa



Spis treści



Wstęp



Rozdziały literaturowe (od 3 do 5)



Rozdział metodologiczny



Rozdziały empiryczne



Zakoczenie



Bibliografia



Aneks

Część literaturowa Rozdział I. Problematyka badań w świetle literatury przedmiotu 1. Tytul rozdziału 1.1. Tytuł podrozdziału 1.2. Tytuł podrozdziału 2. Tytuł rozdziału 2.1. Tytuł podrozdziału 2.2. Tytuł podrozdziału 3. Tytuł rozdziału 3.1. Tytuł podrozdziału 3.2. Tytuł podrozdziału .........................................................(inne rozdziały).............................................. Projektowanie rozdziałów wprowadzających w literaturę przedmiotu 

To inaczej- rozwinięcie teoretyczne podstaw własnych badań



Prezentacja własnej problematyki badań na tle literatury przedmiotu



Przedstawienie i omówienie bieżącego stanu wiedzy dotyczącej tematu własnych badań



Przegląd różnych koncepcji, teorii, pojęć



Zapoznanie z poglądami specjalistów na poruszane przez autora kwestie (wątpliwości, ewolucja poglądów itp)



Przegląd dotychczasowych badań w danej dziedzinie

Ogólne zasady tworzenia rozdziałów teoretycznych 

Powinna wprowadzać czytelnika w całokształt wiedzy o przedmiocie Twoich badań



Osadzić przedmiot pracy w literaturze naukowej



Ukazać przedmiot badań w szerokim kontekście wiedzy o nim...