Podstawy psychologii - wykład PDF

Preview

Summary

Zbiór kompletnych notatek z wykładów z zakresów podstaw psychologii....

Description

PODSTAWY PSYCHOLOGII Psychologia (z gr.) psyche-dusza i logos- słowo,nauka. Bada zachowania i prawa rządzące psychiką i ich wpływ, ich interakcje. Tales z Miletu; Demokryt-cały wszechświat zbudowany jest z atomów, których skupiska się poruszają; Sokrates-potrzeba rozumienia i dawania odpowiedzi; Platon-różnice między ciałem a duszą, Arystoteles- "De Anima" to pierwsze dzieło psychologiczne, próbował opisać zjawiska psychologiczne- prawa kojarzenia: o o o

przez styczność w czasie (przeżycia występują w krótkich odstępach czasu) podobieństwo (gdy wyobrażenie A pociąga za sobą wyobrażenie B dzięki obiektywnemu podobieństwu przedmiotów wyobrażanych) kontrast (wyobrażenie A pociąga za sobą wyobrażenie B na skutek kontrastu przeciwstawnych treści)

Średniowiecze- św. Augustyn- konieczność autorefleksji, każdy odcinek życia ma swoją interpretacjęnosce te ipsum (poznaj samego siebie) Renesans- Kopernik; Galileusz- zjawiska ziemskie można ująć matematycznie, metoda Galileusza leży u podstaw psychologii eksperymentalnej; Bacon- naukę o człowieku poprzedza zbieranie świadectw o jednostkach ludzkich, humanizm, rola doświadczenia, metoda Bacona jest u podstaw zjawisk psychicznych Kartezjusz- mechanistyczna koncepcja organizmu (ciało=maszyna) oraz ludzkich czynności poznawczych: o o o

o o

cogito ergo sum Myśl ludzka w zetknięciu z doświadczeniem ma swój wyraz w wytwarzaniu idei, Zachowanie polega na odruchowych reakcjach na bodźce, które z narządów zmysłowych przenoszą się nerwami do rdzenia kręgowego stamtąd zaś do mięśni wykonujących odpowiednie ruchy dusza jest rozumem 3 rodzaje idei: nabyte-wrodzone-pochodzące z doświadczenia

Asocjacjonizm i sensualizm:     

Thomas Hobbes – inicjator asocjanizmu, krytykował idee wrodzone- to wrażenia zmysłowe są podstawą wiedzy David Hume „Traktat o naturze ludzkiej”, filozof i historyk angielski, inicjator nowożytnego pozytywizmu; 3 czynniki dzięki którym powstają skojarzenia:podobieństwo-bezpośrednie sąsiedztwo w czasie i przestrzeni-przyczyna i skutek David Hartley – „Obserwacja nad człowiekiem” (1749r.)- to dzieło jest wprowadzeniem do psychofizjologii, wyróżnił dwa rodzaje wrażeń: synchroniczne (jednoczesne) i sukcesywne (następują kolejno po sobie) James Mill – „Zmysły i umysły. Uczucia i wola”, wrażenia są śladami po doznaniach, idee są kopiami wrażeń, procesy fizjologiczne są równoległe do procesów psychicznych John Locke – "Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego": 1) nie ma niczego w umyśle czego nie byłoby w zmysłach 2) wszelkie idee pochodzą wyłącznie z doświadczenia, umysł nowonarodzonego człowieka to tabula rasa, z wyjątkiem niewielu wrażeń wykształconych przed urodzeniem 3) Źródłem wiedzy-obserwacja 4) 2 źródła doświadczeń: zewnętrzne (wrażenia zmysłowe) i wewnętrzne (wrażenia refleksyjne-introspekcje) 5) Doznawanie wrażeń nie zakłada żadnej aktywności. Niezależnie od nas umysł musi odzwierciedlić to, co działa na zmysły 1

Psychologia J.F Herberta – koncepcja świadomości rozwoju umysłu ludzkiego; o o o o o

Wyobrażenie to jawny lub utajony (obecny pod progiem świadomości) ślad po spostrzeżeniu Wyobrażenia posiadają nasilenie oraz swój czas trwania w centrum świadomości pojedyncze wyobrażenia są bezsilne i znajdują się w podświadomości Powinno się tworzyć odpowiedni model świadomości, gdyż jest ona wyznacznikiem naszego działania ta sama sytuacja może mieć różne znaczenie dla różnych osób

3 poziomy kształtowania umysłu: 1) Poziom aktywności zmysłowej 2) Dokładna reprodukcja odpowiednio doznanych idei 3) Myślenie pojęciowe Pięcioetapowy proces uczenia: 1) 2) 3) 4) 5)

Przygotowanie, Przedstawienie Porównanie i abstrakcja Uogólnienie Zastosowanie

E. J Gall – „anatomia i fizjologia układu nerwowego”. o Kraniologia – ścisła zależność przyczynowa między budową czaszki a jakością i stopniem rozwoju kilkudziesięciu cech psychicznych. o Frenologia- nauka o umyśle. Na podstawie kształtu czaszki można okreslić jakie osoba ma talenty i ułomności Teoria Helmholtza na temat spostrzegania: Spostrzeżenia powstają na bazie powtarzania i kojarzenia wrażeń- teoria empirystyczna (kontra teoria naturalistyczna). Była ona przeciwstawiana do koncepcji natywistycznej-spostrzeżenia są wytwarzane przez mechanizm wrodzony. Przyczynił się do tworzenia ogniwa między zjawiskami psychicznymi a możliwościami naukowego badania Prekursorzy psychologii naukowej – Gustaw Teodor Fechner i Ernst Heinrich Weber. Fechner- zmierzał do określenia 2 granicznych momentów-progu pobudliwości i progu różnicy Weber-wrażenie o minimalnej zmianie właściwości fizycznych bodźców wyznaczane jest przez wskaźnik proporcji między nimi. Proporcja ta jest stała (współczynnik Webera) Prawo Webera- Fechnera: Subiektywna miara intensywności bodźca jest równa logarytmowi i intensywności tego bodźca pomnożoną przez stałą wielkości współczynnika Webera dla określonych rodzajów bodźców. Bodźce podprogowe- to takie, których sobie nie uświadamiamy. Psychologia naukowa – Wilhelm Wundt: o o

W 1879 roku założył pierwsze laboratorium psychologii doświadczalnej (umowna data powstania psychologii jako nauki) Interesował się związkami miedzy podmiotami a wrażeniami, 2

o o o o

Utożsamiał psychikę ze świadomością, a te pojmował jako doświadczenie bezpośrednie Głosił paralelizm psychologiczny – zmianom psychicznym towarzyszą zmiany cielesne Samoobserwacja jest właściwą drogą poznawania zjawisk psychicznych introspekcja-życie psychiczne jest bieżącą sumą świadomości

Psychoanaliza   

Twórcą psychoanalizy był Zygmunt Freud, austriacki lekarz psychiatra. Termin psychoanaliza odnosi się zarówno do jego teorii, jak i metody psychoterapii. 3 główne techniki: 1) Wolne skojarzenia-pacjent swobodnie wyrażał swoje myśli 2) Analiza snów- "Wstęp do psychoanalizy" 3) Interpretacja przejęzyczeń i innych „czynności omyłkowych” każda z nich, zdaniem Freuda, penetruje nieświadomość pacjenta i wydobywa z niej myśli, uczucia i motywacje, których pacjent sobie nie uświadamia

Centralną pozycję zajmują w niej następujące zagadnienia: 1) Istnienie nieświadomego umysłu, zawierającego wyparte wspomnienia, które motywują i wpływają na świadome myśli i zachowania. 2) Istnienie instynktownych popędów, które motywują i regulują ludzkie zachowanie (eros i thanatos). 3) Mechanizmy obronne osobowości – metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami, pełnią rolę adaptacyjną. Jeśli są nadmiernie stosowane, mogą utrudniają funkcjonowanie. Mechanizmy obronne osobowości:            

Wyparcie-wyrzucenie ze świadomości zdarzeń, które budzą lęk, w taki sposób zinterpretować zdarzenie żeby było dla nas korzystne Zaprzeczenie – udawanie, ze sytuacja zagrażająca nie ma miejsca Reakcja upozorowana – wyrażanie uczuć/zachowań przeciwnych do tych naprawdę odczuwanych np. wylewne gratulacje sukcesu osobie której źle życzymy Projekcja-przypisywanie własnego impulsu innej osobie Przemieszczenie – przeniesienie zainteresowań/uczuć uznanych za nieodpowiednie na inna osobę lub przedmiot np. jeśli szef mnie ochrzanił to przenoszę agresję na inną osobę Sublimacja – przemieszczenie celu popędowego nieakceptowanego społecznie na akceptowany społecznie np. osoby ze skłonnościami sadystycznymi pracują w ubojni Izolacja- oddzielanie myśli seksualnych od uczuć Intelektualizacja – intelektualne przetwarzanie impulsów agresywnych Racjonalizacja – szukanie usprawiedliwienia nieakceptowanych zdarzeń, samooszukiwanie się po to by zaakceptować swoje porażki np. ukradli mi samochód to dzięki temu będę chodził pieszo i będę zdrowszy Anulowanie – wynagrodzenie, odkupienie swojego nagannego czynu Regresja – powrót (zwykle pod wpływem stresu) do zachowania charakterystycznego dla wcześniejszych okresów rozwojowych Identyfikacja- przejęcie zachowań czy atrybutu agresora, by zmienić się z tego, kto odczuwa strach, w tego co budzi strach.

Struktura osobowości: 1. ID- biolog, zdeterminowana, reprezentuje instynktowne popędy: seksualny, agresji i te, które zmierzają do zaspokojenia potrzeb cielesnych. Kieruje się zasadą bezwzględnego zaspokojenia=popę d musi być z a s pokojony

3

2. EGO – struktura kierująca i zawiadująca osobowością. Utrzymywanie równowagi pomiędzy zakazami i ograniczeniami płynącymi z otoczenia a irracjonalnymi popędami płynącymi z ID, łącznik między ID a światem zewnętrznym 3. SUPEREGO – sumienie odzwierciedlone w moralnych sankcjach i zakazach tkwiących w kulturze. Stoi na straży aby zachowanie człowieka było zgodne z normami moralnymi i etycznymi, powstrzymuje ID. Te trzy warstwy osobowości pozostają ze sobą w konflikcie. Psychoanaliza-krytyka -w badaniach wykorzystywał badanych mających zaburzenia emocjonalne- trudno uogólnić -wykorzystywanie studium przypadku jako metody badawczej -nie stosował analiz statystycznych -instynktowne popędy i mechanizmy obronne nie mogą być bezpośrednio obserwowane. Teorii nie można potwierdzić ani odrzucić -zbyt duży nacisk na czynniki biologiczne w rozwoju osobowości (np. to że jesteśmy na wykładzie wynika z popędu seksualnego) Neopsychoanaliza (silniejsze uwzględnienie udziału środowiska w kształtowaniu osobowości)  



K. Horney- podstawowe cechy osobowości tworzą się już we wczesnym dzieciństwie pod decydującym wpływem rodziców. Lęk podstawowy zbliżanie, unikanie, przeciwstawianie się do ludzi E. Fromm – życie wewnętrzne jednostki rozwija się przez przyswajanie wartości społecznych, kulturalnych. Wszelkie skłonności kierujące postępowaniem człowieka wykształcają się poprzez obcowanie z otoczeniem społ. i jego wpływem na osobowość. "Ucieczka od wolności" H. S Sullivan, amerykański psychiatra- kładzie szczególny nacisk na role stosunków interpersonalnych w rozwoju osobowości. Osobowość jest wytworem wzajemnych oddziaływań między ludźmi.

Behawioryzm

 

teoria ewolucji- człowiek jest 1 z ogniw w łańcuchu ewolucji powstawania istot żywych John Watson – stwierdził, że metoda introspekcyjna (relacjonowanie) jest niesprawdzalna, bo opisy procesów świadomości dokonywane przez osobę, która je przeżywa i tylko sama ma do nich dostęp poznawczy są całkowicie subiektywne; obiektywne badanie życia wewnętrznego jest niemożliwe Jedynym dostępnym naukowemu poznaniu przedmiotem psychologii jest obserwowalne zachowanie się. Zachowanie się zwierząt i człowieka składa się z bodźca i reakcji. Behawioryzm wiąże aktywność człowieka z uczeniem się.

Mechanizmy uczenia się: o o

Warunkowanie klasyczne Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie klasyczne – Pawłow: Zachowanie odruchowe jest mimowolne, powstaje automatycznie w odpowiedzi na dany bodziec, np. ślinienie się. Pokazał, że u psów można wywołać ślinienie się w odpowiedzi na inne „nienaturalne” bodźce, tj. dźwięk dzwonka. Wyjaśnia w jaki sposób zachowanie odruchowe może zostać skojarzone z

4

nowym bodźcem, który normalnie nie wywołuje tego zachowania. Normalnie:jedzenie-ślinienie. Może być:dzwonek-ślinienie. Po warunkowaniu mogą wystąpić następujące procesy: 1) WYGASZANIE-jeśli bodziec warunkowy nadal prezentowany ale nie będzie towarzyszyło mu jedzenie, reakcja ślinienia przestanie występować. 2) SPONTANICZNE ODNOWIENIE ODRUCHU-gdy zadziała odpowiedni bodziec, wygaszona reakcja warunkowa- ślinienie może się pojawić ponownie, będzie jednak słabsza 3) UOGÓLNIENIE- pies uogólnia reakcję poprzez ślinienie się na dźwięki podobne do dzwonka 4) RÓŻNICOWANIE-przeciwstawne do uogólniania, gdyby pojawiły się 2 różne tony, ale tylko 1 z nich towarzyszyłby widok jedzenia, pies nauczyłby się je odróżniać, śliniąc się tylko na ton związany z widokiem jedzenia Fobie – lęki przedmiotowe związanie z przedmiotem, który u innych nie budzi lęku. Warunkowanie instrumentalne: Dotyczy zachowania dowolnego-odwrotnie niż warunkowanie klasyczne. Ta teoria opiera się na dziele Thorndike’a, a współcześnie wiązana jest z imieniem B.F Skinnera. Procedura znana jest jako kształtowanie zachowania. Pożądane zachowanie jest kształtowane poprzez nagradzanie kolejnych reakcji, które są kolejnymi przybliżeniami. Eksperyment ze szczurem- pożądane zachowanie w tym wypadku naciskanie dźwignie zwane jest instrumentalną reakcją warunkową. W warunkowaniu instrumentalnym (tak jak w war. klasycznym) występuje: 1) Generalizacja 2) Różnicowanie 3) Wygaszanie Dwa zasadnicze typy rodzaje wzmocnień: 1) Wzmocnienie ciągłe-nagroda pojawia się na podawaniu nagrody po każdym wystąpieniu pożądanego zachowania 2) Wzmocnienie częściowe-zwierzę wzmacniane jest od czasu do czasu Cztery typy stosowania wzmocnienia częściowego: 1) Interwały stałe 2) Interwały zmienne 3) Proporcje stałe 4) Proporcje zmienne Wzmocnienie negatywne- chcemy uniknąć coś nieprzyjemnego uczenie się ucieczki, uczenie się reakcji unikania Wzmocnienia wtórne nabierają takiego charakteru, ponieważ są kojarzone ze wzmocnieniami pierwotnymi, takimi jak jedzenie i woda. Kara – tłumi niepożądane zachowanie na krótką metę, najbardziej jest skuteczna gdy jest zastosowana bezpośrednio po zachowaniu Prawa uczenia się: 1. Prawo intensywności – tempo uczenia się zależy od siły reakcji na odczuwane bodźce. 2. Prawo organizacji – uczenie się jest szybsze, gdy treści nauczania są zorganizowane w związki znaczeniowe. 3. Prawo bliskości w czasie 4. Prawo ćwiczenia- wykonywanie czynności w warunkach sprzyjających uczeniu sprawia, że odtwarzanie jest dużo łatwiejsze. 5. Prawo efektu.

5

6. Prawo styczności – zachowanie, które wywołuje poczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z dana sytuacja i jeśli ta sytuacja się powtórzy istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia takiego zachowania w przyszłości. 7. Prawo facylitacji-uczenie się jest łatwiejsze jeśli nowa sytuacja wymaga reakcji na dany bodziec w inne sytuacji 8. Prawo interferencji-uczenie się jest utrudnione jeśli jakiś bodziec w sytuacji przeszłej wymagający jednej reakcji wymaga innej reakcji 9. Prawo dopasowania – reakcja organizmu w środowisku, w którym działają konkurencyjne wzmocnienia, ma charakter proporcjonalny do tych wzmocnień. Neobehawioryzm Nie ogranicza się do opisu związków zachodzących między bodźcami i reakcjami, ale próbuje wyjaśniać przyjmując istnienie także czynników działających między bodźcami i reakcjami. Edward C. Tolman – zaproponował własną teorie motywacji i wprowadził do psychologii uczenia się pojęcie popędu, a także teorię zachowania molarnego oraz pojęcie uczenia utajonego- uczenie nie musi odbywać się tylko przy pomocy wzmocnienia. Tworzy nowy rodzaj praw opisujących relację bodźca i reakcji: prawa S-bodziec-O-zmienna pośrednicząca-R-reakcja. Odkrył w swoich badaniach, że jedna reakcja może mieć przyczynę w różnych bodźcach. Koncepcja człowieka w psychologii poznawczej Cybernetyka- nauka o sterowaniu, dla niej najważniejsza jest informacja Dla psychologii istotne znaczenia miało zwrócenie uwagi na: o o o o

Procesy informacyjne Mechanizmy samoregulacji Kontroli i korekcji działania itp. istnienie pewnych standardów, których obecność jest koniecznym warunkiem procesów regulacyjnych

Ulric Neisser – „Cognitive psychology” (1967) Przeciwstawił się koncepcji człowieka pasywnego (psychoanaliza i behawioryzm) i zaproponował koncepcję aktywnego umysłu. Psychologie poznawczą traktował jako naukę o mechanizmach funkcjonowania umysłu. Georg Kelly-prototypem ludzkich zachowań jest zachowanie badawcze. -Podstawowy proces psychiczny to antycypacja (przewidywanie), a działania ludzi uwarunkowane są przez sposób przewidywania zdarzeń. To założenie leżu u podstaw szeregu tzw. założeń lub wniosków szczegółowych. 1) Ludzie przewidują zdarzenia, dzięki temu, że konstruują repliki zdarzeń, ich obrazy lub odzwierciedlenia- konstrukty osobiste. 2) Ludzie różnią się posiadanymi konstruktami zdarzeń. 3) Każdy człowiek na swój sposób kształtuje procesy antycypacyjne, a jego system poznawczy zawiera uporządkowane relacje między konstruktami. 4) System poznawczy składa się ze skończonej liczby dychotomicznych konstruktów. Konstrukt ma dychotomiczną naturę: każdy konstrukt zakłada swoje przeciwieństwo. 5) Spośród dychotomicznych konstruktów ludzie wybierają te możliwość, która zapewnia największą użyteczność całego systemu poznawczego. 6

6) Konstrukt osobisty nadaje się do przewidywania tylko określonego zakresu zdarzeń – dany konstrukt jest zawsze dogodny w przewidywaniu danego typu zjawisk. 7) System poznawczy zmienia się w miarę jak ludzie sukcesywnie tworzą kolejne obrazy zdarzeń. Zmienność w systemie poznawczym jest ograniczona, co wynika z ograniczonej zdolności konstruktów do akceptowania niezgodności. 8) Ludzie mogą używać kolejno wielu konstruktów do akceptowania niezgodności 9) jeżeli 2 osoby odwołują się do podobnego systemu doświadczeń, to ich zachowania powinny być podobne. 10) Jeżeli jedna osoba wpływa na tworzenie systemu poznawczego innej osoby, to tym samym może powodować występowanie społecznych zachowań u drugiej osoby. 11) Gromadzenie doświadczenie polega na tworzeniu dychotomicznych odwzorowań rzeczywistości (czarne-białe,smutne-wesołe). Odwzorowania te mają charakter dynamiczny. Z treści tych odwzorowań (konstruktów)wynikają także zachowania. Co jest motorem zachowań?   

Daniel Berlyne – ciekawość poznawcza Fritzn Heider – dążenie do równowagi poznawczej Leon Festinger- napięcie wynikające z dysonansu poznawczego:

Równowaga poznawcza to hipotetyczny stan, który polega na braku szukania odpowiedzi na pytania. Dysonans poznawczy – napięcie spowodowane poczuciem dyskomfortu jako konsekwencja utrzymywania 2 lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych (myśli, uczucia, przekonania). Sposoby redukowania dysonansu: 1) Przez zmianę naszego zachowania 2) Przez uzasadnienie naszego zachowania- zmieniając element poznawczy tak, aby był on mniej sprzeczny z zachowaniem 3) Przez uzasadnienie naszego zachowania – dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają. Szczególny przypadek- dysonans podecyzyjny: o o o o 1)

2) 3) 4) 5)

Pojawia się po podjęciu ważnej decyzji Nieodwracalność decyzji zwiększa dysonans, im ważniejsza i bardziej nieodwracalna decyzja, tym większa potrzeba redukcji dysonansu Człowiek po podjęciu decyzji stara się rozproszyć wątpliwości czy jego decyzja była słuszna, wyszukując uspokajające informacje. Najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności swojego wyboru a obniżenie wartości odrzuconego Człowiek jest układem aktywnym, samodzielnie i czynnie poszukującym informacji, gromadzącym doświadczenie w system poznawczym. Można powiedzieć, że człowiek jest aktywnym badaczem. Doświadczenie nie stanowi zbioru izolowanych danych, ale podlega ciągłemu procesowi integrowania, uogólniania. Doświadczenie człowieka jest narzędziem poznawczej kontroli nad otoczeniem i nad sobą samym, służy przewidywaniu, konstruowaniu oczekiwań, planów działania. System doświadczeń nie jest strukturą ściśle logiczną. Jest konstruowany na wiele sposobów. System doświadczeń jest nie tylko złożonym odwzorowaniem rzeczywistości. Podlega on stałym przekształceniom, których wynikiem są wyobrażenia, innych niż znane, stanów rzeczy. W systemie poznawczym istnieje immamentny mechanizm afektywno- motywacyjny uruchamiający zachowanie (dążenie do unikania rozbieżności i dążenie do zgodności w systemie poznawczym). Ludzkie działania mają charakter racjonalny. Niekoniecznie zgodny z 7

wymogiem logiki formalnej. Stanem normalnym u każdego człowieka jest dążenie do stałego wzbogacenia doświadczenia, ale też dążenie do eliminowania zbędnej (nadmiernej)różnorodności. MECHANIZMY SPOSTRZEGANIA INNYCH LUDZI Postrzegając innych ludzi odbieramy dwa rodzaje informacji:  

Obiektywne, neutralne, deskryptywne, opisowe – istnieją niezależnie od naszego emocjonalnego stosunku do obiektu Afektywne, emocjonalne – informacje o wartości, przez wartość rozumiemy tu pewien typ ocen, który jest:  Pochodną przyjemnych lub przykrych doświadczeń zw. z obiektem lub  Wynikiem porównania własności deskryptywnych obiektu z definicyjnymi cechami akceptowanego przez podmiot standardu stanu idealnego dla danego obiektu

Poznawczy zapis doznań emocjonalnych związanych z obiektem dokonyw...