Skrypt- Psychologii- Rozwojowej PDF

Preview

Summary

Cały rok ...

Description

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA jest nauką o rozwoju psychicznym człowieka, bada zmiany dokonujące się w psychice i zachowaniu w różnych fazach życia. Rozwój psychiczny polega na zmianach w systemie zachowania się i psychiki. Podstawowym obszarem zmian rozwojowych jest cykl życia jednostki ludzkiej. TRADYCYJNA PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA prezentowała stanowisko, że zmiany rozwojowe są powiązane przyczynowo z procesami biologicznego dojrzewania organizmu. Występują więc tylko w okresie dzieciństwa i dorastania. Przedmiot badań: zmiany w psychice i zachowaniu dzieci i młodzieży. WSPÓŁCZESNA PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA prezentuje stanowisko, że rozwój psychiczny człowieka trwa przez całe życie, od poczęcia aż do śmierci. Zmiany rozwojowe w okresie dorosłości są nie mniej istotne i głębokie niż we wcześniejszych okresach. GŁÓWNE DZIAŁY PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ kryterium: okres rozwojowy: psychologia prenatalna, psychologia okresu niemowlęcego i wczesnego dzieciństwa, psychologia rozwoju dziecka (okres przedszkolny i wczesnoszkolny), rozwoju młodzieży, rozwoju człowieka dorosłego; rozwój sfer lub funkcji psychicznych: psychologia rozwoju mowy , rozwoju poznawczego, rozwoju społecznego, moralnego, osobowości itd. ROZWÓJ PSYCHICZNY – pojęcie podstawowe, odnosi się do zmian w układzie, jakim jest psychika i zachowanie człowieka (jest to układ ewolucyjny – podlegający rozwojowi), można go ujmować jako proces postępujących w określonym kierunku zmian w systemie psychicznym. ZMIANA ROZWOJOWA(pojęcie podstawowe dla psychologii rozwojowej) to różnica w stanie danego obiektu lub organizacji struktury , obserwowana wraz z upływem czasu. Zmiany rozwojowe są: jednokierunkowe – ku określonym stanom końcowym lub celom, trwałe, nieodwracalne – nie dają się cofnąć, odwrócić, autonomiczne – odnoszą się do określonego układu, pojmowanego jako struktura (układ relacyjny). Psychologia rozwoju moralnego zajmuje się ustalaniem prawidłowości rozumienia norm moralnych na przestrzeni ludzkiego życia. WYBRANE KONCEPCJE I TEORIE ROZWOJU PSYCHICZNEGO CZŁOWIEKA KONCEPCJA TRADYCYJNA – BIOLOGISTYCZNAPsychologia rozwojowa wiązała rozwój psychiczny człowieka z procesami wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu. Po osiągnięciu dojrzałości biologicznej: spadek sprawności, przejawy osłabienia różnych funkcji itd. Rozwój rozumiany jako postęp- skupienie się tylko na rozwoju człowieka do osiągnięcia dojrzałości biologicznej (dzieciństwo i dorastanie) KONCEPCJA WSPÓŁCZESNA ROZWÓJ CZŁOWIEKA W CIĄGU CAŁEGO ŻYCIA(„life – span developmental psychology” BALTES) wzrost i regres współwystępują w całym rozwoju człowieka (Labouvie-Vief), dzieciństwo i dorastanie – tworzenie się systemu psychicznego, dorosłość – doskonalenie się i rozbudowa systemu psychicznego; sfery szczególnie intensywnie rozwijające się w okresie dorosłości: myślenie, system wartości, światopogląd, rozwój moralny, religijny, społeczny, twórczość.

NAJWAŻNIEJSZE TEORIE ZWIĄZANE Z KONCEPCJĄ ROZWOJU W CIĄGU CAŁEGO ŻYCIA. Teorie psychoanalityczne ( np. teoria indywiduacji Junga, teoria rozwoju psychospołecznego E.Eriksona). Teorie behawiorystyczne (zmiany w zachowaniu na skutek uczenia się). Teorie poznawcze (teoria rozwoju moralnego Kohlberga). Teorie kulturowo-historyczne ( np. teoria Wygodskiego). Teorie dialektyczne ( rozwój wypadkową interakcji wielu czynników, np. teoria Bożowicz, Łurii). TEORIE uwzględniające rozwój człowieka w ciągu całego życia: Teoria Buhler (1933,1999) – na temat biegu ludzkiego życia. Teoria Eriksona (1950,1997) - dotycząca rozwoju psychospołecznego w ciągu życia. Teoria Kohlberga (1969) – dotycząca rozwoju moralnego czlowieka w ciągu życia. Teoria Havighursta (1948, 1972) – dotycząca zadań rozwojowych w ciągu całego życia człowieka.Marii Tyszkowej (1988)- rozwój jako proces strukturacji i restrukturacji doświadczenia w ciągu życia człowieka Adama Niemczyńskiego (1980, 1988)- rozwój jako procesy przekształcania się organizacji zachowania człowieka w ciągu całego życia)Zbigniewa Pietrasińskiego (1988)- rozwój jako proces autokreacji własnego życia przez człowieka) PROBLEM STADIALNOŚCI ROZWOJU PSYCHICZNEGO. kolejne stadia rozwojowe – ich specyfika (dzieciństwo, dorastanie, dorosłość), ciągłość/nieciągłość rozwoju (np. zmiany skokowe, gwałtowne), kryzysy w rozwoju, granice kolejnych stadiów rozwojowych (okresów) – z reguły charakter formalny, porządkujący (wyjątek – okres dorastania, związany bardzo ściśle z dojrzewaniem biologicznym w tym okresie). OKRESY ROZWOJU CZŁOWIEKA W CIĄGU ŻYCIA: okres prenatalny, wczesne dzieciństwo (wiek niemowlęcy i poniemowlęcy, od narodzin do 3 lat), okres średniego dzieciństwa (wiek przedszkolny, od 4 do 6 roku życia), okres póżnego dzieciństwa ( wczesny wiek szkolny, wiek od 6-7 do 10-12 r.ż.), okres adolescencji (dorastania i młodzieńczy, od 10-12 r.ż. do 20-23 r.ż.), okres wczesnej dorosłości ( od 20-23 r.ż. do 35-40 r.ż.), okres średniej dorosłości (wiek średni, od 35-40 r.ż. do 60-65 r.ż.), okres póżnej dorosłości ( wiek starzenia się , 60 -65 r.ż. i więcej)

OKRES DZIECIŃSTWA OKRES PRENATALNY –CHARAKTERYSTYKA ZMIAN ROZWOJOWYCH: 1) Prenatalny okres rozwoju - 2 fazy: a) zarodkowa (embrionalna) – od poczęcia do końca 8 tygodnia b) płodowa – od 9 tygodnia do urodzenia 2) Faza embrionalna – okres , w którym tworzą się wszystkie organy. Krytyczny okres rozwoju (podatność na negatywne czynniki – teratogeny) 3) W okresie prenatalnym dziecko posiada własną homeostazę. Jest samosterowne – plan rozwoju zakodowany jest w nim samym. 4) Ślady pomięci z okresu prenatalnego dotyczą: wrażeń zmysłowych, ruchów ciała oraz pozycji, biorytmu i samopoczucia. 5) Przychodzące na świat dziecko jest przygotowane do życia w nowych warunkach i do stopniowej adaptacji (zwłaszcza układ oddechowy i krwionośny). 6) Znaczenie okresu prenatalnego dla całości życia – proces rozwoju człowieka jest ciągłością.

NOWORODEK 1) Masa i długość ciała (przeciętne dane): waga: 3300 -3400 g długość: 50-52 cm. Masa ciała ważnym wskażnikiem stanu fizycznego dziecka. 2) Skala Apgar – ocena stanu rozwoju psychofizycznego zaraz po urodzeniu. Oceniane są : a) częstotliwość bicia serca, b) oddychanie, c) napięcie mięśniowe, d) barwa ciała , e) reakcja odruchowa na ból. Wyniki: 9-10 pkt – dobry stan noworodka, 7-8 pkt – zmęczenie porodem, 4-6 pkt – zamartwica średniego stopnia, 3 pkt i poniżej – stan krytyczny (ciężka

zamartwica). 3) WYSTĘPOWANIE ODRUCHÓW – informacja o stanie układu nerwowego noworodka. Są to szybkie, automatyczne reakcje ruchowe. Odruchy przystosowawcze: odruch poszukiwania piersi, odruch chwytny i odruch Moro. Odruchy te zanikają po kilku miesiącach. 4) Zdolność do naśladowania wyrazów mimicznych i gestów. Noworodek jest ukierunkowany na komunikację i interakcje z dorosłym. 5) Podstawowe biologiczne przystosowanie (w zakresie oddychania, odżywiania, , wydalania, regulacji temperatury) – następuje w pierwszym miesiącu życia. 6) Zmiany w rytmie snu i czuwania od 2 miesiąca życia . Wydłużanie się czuwania. 7) ZMIANY W UKŁADZIE NERWOWYM Układ nerwowy zaczyna rozwijać się w 2 tygodniu życia płodowego. Waga mózgu dziecka: 350 g po urodzeniu, 1000 g pod koniec 1 roku życia, waga mózgu człowieka dorosłego: 1200-1400 g 8) PERCEPCJA -Rozwój zmysłu wzroku (najwięcej badań, noworodki są świadome stałości wielkości) oraz zmysłu smaku i powonienia.ROZWÓJ MOTORYKI a) Rozwój motoryki dużej (postawa ciała i lokomocja) oraz małej (rozwój chwytu i manipulacji) – znaczenie dojrzewania układu nerwowego oraz ćwiczenia.b) Większość dzieci (87%) rozwija się zgodnie z sekwencją: obracanie się wokół osi ciała, różne style pełzania, raczkowanie, stawanie i chodzenie. c) Kolejność zmian w rozwoju fizycznym i motorycznym (Gesell) . Rozwój postępuje: a) od głowy w dół (kierunek cefalokaudalny. Dziecko najpierw unosi głowę, potem siada, a potem wstaje , b) od osi ciała na zewnątrz, np. rozwój chwytu (kierunek proksymodystalny). ROZWÓJ POZNAWCZY Teoria rozwoju poznawczego J.Piageta . I OKRES ROZWOJU INTELIGENCJI – stadium inteligencji sensomotorycznej.Podstawą rozwoju poznawczego jest rozwój ruchowy i percepcyjny dziecka. Podstadia: I podstadium – ćwiczenie odruchów. Następuje modyfikacja odruchów (akomodacja i asymilacja ). II podstadium – reakcje okrężne pierwotne (2-4 miesiąc życia) Powtarzanie czynności . Odnoszą się do własnego ciała. Nabyte przystosowania. III podstadium – reakcje okrężne wtórne. Dziecko zaczyna chwytać przedmioty i wykonywać przy ich pomocy ruchy (potrząsanie, postukiwanie).Wielokrotnie powtarzane czynności.Początek rozumienia przez dziecko stałości przedmiotu. 2) Powtarzanie i aktywna rekonstrukcja doświadczeń sensomotorycznych .Jest to ważna droga nabywania wiedzy o świecie przedmiotów, czyli poznawania „naiwnej fizyki”. Wiedza dzieci 6 i 7 miesięcznych na temat przedmiotów jest już duża. ROZWÓJ SPOŁECZNY 1)Rola interakcji dziecko-opiekun w rozwoju społecznym (koncepcja L.Wygodskiego). 2) Wrodzona zdolność do naśladowania (współczesne badania neurobiologiczne). Noworodki wyposażone są we wrodzony mechanizm naśladowania. 3) Naśladowanie jako mechanizm uczenia się.Wymaga rozumienia intencji innych osób. 4) Teoria umysłu – rozumienie, że każdy człowiek jest intencjonalnym podmiotem i dąży do określonego celu. Rozumienie, że ludzie posiadają umysły. Dzieci w wieku 1 roku rozumieją, że podstawą działań innej osoby jest intencja (wewnętrzna reprezentacja celu). 5) Diada opiekun-dziecko – budowanie relacji. Jest to podstawa rozwoju społecznego małego dziecka. Fazy rozwoju relacji: a) I faza – pierwotna intersubiektywność. Jest to interakcja w sytuacji twarzą w twarz. Protokonwersacja- podstawą tej relacji są wzajemnie przekazywane sobie emocje. 6) Relacje triadyczne :dziecko-opiekun- przedmiot Trójkąt relacyjny: ja – matka-przedmiot. Jest to tzw. wtórna intersubiektywność. Podzielanie intencji opiekuna– przejaw tzw. rewolucji 9 miesiąca.4) Przywiązanie – koncepcja J.Bowlby’ego. Przywiązanie to głęboka długotrwała emocjonalna więż, która powstaje w relacji między dwiema osobami, powodując, że dążą one do utrzymania bliskości. Funkcja biologiczna – zapewnienie ochrony. Funkcja psychologiczna – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Główna teza koncepcji podkreślała wagę wczesnych relacji rodzic-dziecko dla rozwoju

ROZWÓJ KOMUNIKACJI 1) Niewerbalny wymiar komunikacji- dotykanie, głaskanie, płacz, uśmiechy i gesty. Gesty – najczęściej instumentalne („daj mi”) i odmowy („nie chcę”).Dążenie do autonomii. 2) Percepcja mowy – intensywny rozwój w 1 roku życia. 3) Rozwój wokalizacji: gruchanie (2-3 miesiąc) , gu itp, gaworzenie wstępne (4-6 miesiąc), protosylaby, gaworzenie zasadnicze (7-10 miesiąc), powtarzanie sylab (ma-ma-ma, da-da-da itp.), gaworzenie modulowane (po 10 miesiącu). Pierwsze słowa około roku życia (10-18 miesięcy ROZWÓJ EMOCJONALNY I SAMOŚWIADOMOŚĆ EMOCJE. Najczęstsze emocje to wstręt, złość, radość. Lęk wobec nieznajomych około 5 miesiąca, lęk separacyjny (przed rozłąką) w 8 miesiącu życia. SAMOŚWIADOMOŚĆ Już w pierwszych miesiącach życia dziecko ma elementarne poczucie odrębności. W 1 roku zycia kształtuje się podstawowa samoświadomość, poczucie odrębności fizycznej i psychicznej. Ma ona charakter relacyjny (ja-opiekun)Tworzenie się tzw. sensomotorycznych modeli roboczych ja – między 3 a 9 miesiącem życia. Staje się to możliwe dzięki codziennym rutynowym czynnościom (jedzenie, ubieranie ,kąpanie)

OKRES DZIECIŃSTWA (drugi i trzeci rok życia) ROZWÓJ FIZYCZNY Wolniejsze niż w okresie pierwszego roku życia tempo zmian w zakresie rozwoju fizycznego i motorycznego. 2) Szybki rozwój kośćca Zarośniecie otworów między kośćmi czaszki: ciemiączko małe( zarasta w 3 miesiącu), ciemiączko duże(zarasta w 12-15 miesiącu). Rośnie także klatka piersiowa. Tułów rośnie wolniej. 3) Wzrost i waga - od 2 urodzin dzieci rosną rocznie 5-8 cm oraz przybierają na wadze około 3 kg. ROZWÓJ MOTORYCZNY 1) Doskonalenie sprawności lokomocyjnych. Opanowanie kolejnych po raczkowaniu i chodzeniu czynności ruchowych: biegania (między 15 a 24 m.ż.) i galopowania (około 22 m.ż.) 2) Rozwija się intensywnie manipulacja. W wieku 18 miesięcy wieżę z 3 klocków buduje 74% dzieci. W wieku 2 lat i 3 miesięcy wieżę z 7 klocków buduje 60% dzieci. 3) Rozwój samoobsługi, tzw. praksji (ubieranie się, jedzenie, mycie) 4) Zabawa stopniowo zmienia się z zabawy-ćwiczenia w zabawę symboliczną (Piaget 1966). Zabawa w udawanie (początek –udawanie czynności). ROZWÓJ POZNAWCZY1) Rozwój poznawczy w 2 roku życia polega na przejściu od inteligencji „w działaniu” do inteligencji refleksyjnej (Piaget 1966). 2) STADIUM PIĄTE INTELIGENCJI SENSORYCZNOMOTORYCZNEJ (reakcje okrężne trzeciego rzędu) –dzieci drogą eksperymentowania zdobywają wiedzę na temat przedmiotów (12-18 m.ż). Reakcje okrężne pierwszego rzędu dotyczyły ciała dziecka. Reakcje okrężne drugiego rzędu dotyczyły przedmiotów. Reakcje okrężne trzeciego rzędu dotyczą relacji między ciałem a przedmiotami. 3) Szóste stadium inteligencji sensorycznomotorycznej (reprezentacje symboliczne). Uwewnętrznienie (interioryzacja) schematów czynnościowych. Powstają schematy umysłowe, czyli reprezentacje przedmiotów i działań. Piaget (1966) nazwał je obrazami umysłowymi. Myślenie dziecka staje się więc symboliczne, uwewnętrznione. Szóste stadium stanowi zaczątek myślenia pojęciowego. Myślenie symboliczne rozwija się stopniowo w 2 i 3 roku życia. ROZWÓJ KOMUNIKACJI I JĘZYKA GESTY. Posługiwanie się gestami zmienia się w 2 roku życia. Rozwija się symboliczna gestykulacja (między 11 a 20 m.ż.). Około 81 gestów - oznaczanie przedmioty. Relacja między gestami a słowami (gesty jako komunikaty , komplementarne i suplementarne). Gesty, mowa i zabawa to różne przejawy reprezentacji symbolicznej. 2) STADIA PRZYSWAJANIA JĘZYKA PRZEZ MAŁE DZIECKO (Kurcz 2005) 1. Wypowiedzi jednowyrazowe (12-16 m.) 2.Wypowiedzi

dwuwyrazowe (17-27 m.) 3. Wypowiedzi kilkuwyrazowe (20—40 m.) 4.Pełne zdania (26-42 m.) 5.Osiąganie pełnej kompetencji językowej (od 4 do 9 r.ż.) Między 2 a 6 r.ż. dzieci przyswajają około 14 tys. słów. Duże różnice indywidualne w przyswajaniu języka 3) Polskie badania nad rozwojem mowy Badania Szumana (1968), Badania Przetacznik-Gierowskiej (1968), Badania Smoczyńskiej (2006) 4) Dziecięca Sala Rozwoju Mowy (Matczak i in. 2007) –normy dotyczące polskich dzieci. Słownik bierny (znajomość części ciała) – 90% dzieci w wieku 20 m. umie wskazać części ciała Słownik czynny (nazywanie przedmiotów)- 80% dzieci w wieku 37 miesięcy potrafi nazwać wskazywane przedmioty. 4) „Wybuch słownictwa” (eksplozja nazywania) Dziecko w wieku 17-19 miesięcy nagle zaczyna bardzo szybko przyswajać nowe słowa .Jest to skutek tzw. wglądu nazywania (każda rzecz ma nazwę). 5) Neologizmy – dzieci tworzą nowe słowa, poszerzają swój słownik. 6) Gramatykalizacja mowy – w 3 roku życia. Trzylatek ma opanowane podstawy systemu gramatycznego. Tworzy zdania złożone. PRZYWIĄZANIE 1) Procedura Obcej Sytuacji (Ainsworth) Obserwowanie reakcji dziecka na pozostawienie go samego w nieznanym miejscu, na rozmowę, ukojenie od nieznanej osoby i na powrót opiekuna. Badanie typu przywiązania w drugim roku życia. 2) Czynniki ze strony matki wpływające na tworzenie się więzi: ogólna reaktywność matki, ogólna wrażliwość macierzyńska, synchronizacja matki z dzieckiem. 3) Relacje z rodzeństwem i rówieśnikami Rozwój zabawy – 3 poziomy: I poziom – obserwacja innego dziecka, II poziom – proste naśladowanie, III poziom – wspólne działanie ROZWÓJ EMOCJONALNY 1) Emocje złożone (np. wstyd, duma itp.), 2) Narodziny empatii – stadia: I Stadium – empatia globalna (do 6 miesiąca), II Stadium – udzielanie pomocy cierpiącym ( 2 rok życia), III Stadium – właściwe empatyczne cierpienie (po 18 m.ż.). Wiąże się ono z poczuciem odrębności ja. ROZWÓJ SAMOWIEDZY 1) Główny przejaw rozwoju pojęcia ja w 2 roku życia – reakcja na własne odbicie w lustrze (tzw.test czerwonej plamki). Dotkniecie znaku jako dowód rozpoznawania siebie, reprezentacji ja. 2) Używanie przez dziecko zaimków osobowych (ja, mi) i dzierżawczych (moje), 3) Elementy samowiedzy są pojedyńczymi reprezentacjami. ROZWÓJ AKTYWNOŚCI (ZABAWA) 1) Zabawa jest podstawową formą aktywności dziecka. 2) Rodzaje zabaw: interpersonalne (społeczne), zabawy z przedmiotem (eksploracyjne, manipulacyjne, konstrukcyjne). Zabawy z przedmiotem są najwcześniejszą forma zabawy. 3) Cztery stadia rozwoju zabaw (Smith): 1.Zabawy funkcjonalne, 2. konstrukcyjne , 3.dramatyczne (w role , czyli w udawanie), 4. zabawy z regułami (gry, szachy). 4) Najważniejsza forma zabawy w wieku 2 i 3 lat to zabawa w udawanie, podstawa rozwoju wyobrażni i fantazji. 6 form udawania: 1. autoudawanie (dziecko udaje, że śpi) 2. używanie obiektów zastępczych (np. kijek jako łyżka) 3. ożywianie przedmiotów (mówienie do lalki) 4. udawanie, że istnieje coś, czego nie ma 5. udawanie, że jest się kimś innym 6. posiadanie przyjaciół z wyobrażni.

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO (wiek przedszkolny) od 4 do 6 roku życia ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY 1) Zmiany wzrostu i masy ciała – mniej intensywne niż w okresie poprzednim. Do końca 6 roku życia wzrost zwiększa się o około 22 cm, a waga o około 6 kg. Średni wzrost 6-latka to 117 cm. Średnia waga to 21 kg. Zmienia się sylwetka dziecka –wydłuża się. Zróżnicowanie płciowe rozwoju motorycznego 2) Wzrost sprawności motorycznej Opanowywanie kilku sprawności równocześnie (jazda na rowerze, na rolkach, łyżwach ,pływanie, tańczenie, wspinanie

się na drzewa) 3) Wzmożona potrzeba ruchu – „głód ruchu” 4) Samoobsługa – wyrażne osiągnięcia. Samodzielność: w ubieraniu (4-5 r.ż.), przy jedzeniu (4-6 r.ż., w toalecie (od 3 r.ż.) ROZWÓJ POZNAWCZY 1) Sprawności percepcyjne Rozpoznawanie kształtów geometrycznych oraz liter. Odróżnianie pisma od tego co pismem nie jest (3-4 rż.). Kopiowanie figur geometrycznych oraz liter (koło – 3 rż. , kwadrat – 5-6 rż., trójkąt- 6 rż., spirala- 6-7- rż. ). Rysunki -dzieci nie ujmują jeszcze dokładnie wielkości i proporcji przedmiotów. Wzrasta zdolność rozróżniania barw i ich odcieni. Wzrasta wrażliwość słuchowa (rozpoznawanie melodii). Nauka czytania i pisania – większość dzieci w 6-7 rż. FUNKCJE ZARZĄDZAJĄCE 1) ROZWÓJ FUNKCJI ZARZĄDZAJACYCH- zespołu wyższych funkcji poznawczych, które umożliwiają planowanie, inicjowanie i kierowanie działaniem nastawionym na cel. Stanowią one warunek inteligentnego, świadomego i planowanego działania. W wieku przedszkolnym rozwój funkcji zarządzających wiąże się z funkcjonowaniem społecznym i jest warunkiem dojrzałości szkolnej. Intensywny rozwój tych funkcji między 3 a 6 r.ż. (zwłaszcza hamowania, przekierunkowywania uwagi i elastyczności poznawczej) PAMIĘĆ 1) Rozwój pamięci jawnej (pamięć utajona pojawia się po urodzeniu, wcześnie dojrzewa i jej poziom utrzymuje się na stałym poziomie). Trwałość pamięci- dzieci trzyletnie kilka miesięcy, dzieci 46 letnie nawet rok. 2) Strategie pamięciowe Pamięć małych dzieci ma charakter mimowolny. Wykazuje deficyt strategii pamięciowych aż do końca wieku przedszkolnego MYŚLENIE 1) Obrazy umysłowe – jest to materiał czynności umysłowych dziecka w wieku przedszkolnym. Obraz umysłowy jako narzędzie wiedzy (Piaget). Rozwój obrazów umysłowych przypada na okres wyobrażeń przeoperacyjnych (od 2 do 7 roku życia). 2) Czynności myślowe ( między 3 a 6 r.ż.) Podstawowe czynności myślowe dziecka to: Porównywanie obiektów prowadzi do wykrywania różnic. Szeregowanie obiektów prowadzi do odkrywania podobieństw. Wykrywanie podobieństw jest czynnością trudniejszą od wynajdowania różnic. Klasyfikowanie to tworzenie klas obiektów, polega na grupowaniu przedmiotów według ich równoważników. 4) Rozwój myślenia postępuje od myślenia synkretycznego, przez myślenie kompleksowe do myślenia pojęciowego (Wygotski 1989). Myślenie synkretyczne – globalny charakter, dziecko tworzy grupy przedmiotów (np. noga i but). Myślenie kompleksowe (wiek przedszkolny)- dziecko kieruje się percepcyjnymi cechami obiektów.5) Dziecięcy egocentryzm – niemożność uwzględnienia przez dziecko innego niż własny punkt widzenia (Piaget 2006). 2 postacie egocentryzmu: Egocentryzm bezpośredni (wyjaśnianie zjawisk zgodnie z modelem własnego działania). Egocentryzm pośredni (dziecko przypisuje swój sposób widzenia świata rzeczom (animizm) i zwierzętom (antropomorfizm) REPREZENTACJA POZNAWCZA 1) Reprezentacja poznawcza oznacza odwzorowanie w umyśle całości lub części świata zewnętrznego lub świata wewnętrznego. 2) Piaget wyróżnił 2 typy wewnętrznej reprezentacji: przez symbole i...